International
e-ISSN:2587-1587SOCIAL SCIENCES STUDIES JOURNAL
Open Access Refereed E-Journal & Indexed & Puplishing
Article Arrival : 02/03/2020 Related Date : 29/04/2020 Published : 30.04.2020
Doi Number http://dx.doi.org/10.26449/sssj.2223
Reference Çelebi, T. (2020). “H.1256 – (M.1840) Tarihli 02097 Numaralı Kırşehir Nüfus Defterinin İncelenmesi” In The Digital Communication Era”, International Social Sciences Studies Journal, (e-ISSN:2587-1587) Vol:6, Issue: 61; pp:1922-1930
H.1256 – (M.1840) TARİHLİ 02097 NUMARALI KIRŞEHİR NÜFUS DEFTERİNİN İNCELENMESİ
INVESTIGATION OF KIRŞEHİR POPULATION BOOK NUMBER 02097 DATED H.1256 - (M.1840)
Tuba ÇELEBİ
Ahi Evran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Öğrencisi, Kırşehir/TÜRKİYE
ÖZET
Kırşehir iline bağlı Süleymanlı kazasının M.1840 (H. 1256) yılında yapılan nüfus sayımı çalışmanın esasını oluşturmaktadır.
Araştırmada dönemle ilgili nüfus çalışmaları ve diğer ilgili kaynaklardan da yararlanılmıştır. 02097 Numaralı Kırşehir Nüfus Defteri’nin gümünüz Türkçesi’ne transkripsiyonu yapılmış, elde edilen bilgiler sayısal veriler olarak belirlenmiş, karye ve mezra gibi yerleşim yerleri, yaş grupları, meslek grupları, kullanılan lakaplar tespit edilmiş, veriler ışığında bölge insanın fizikî portresi çıkarılmıştır. Çalışmanın esasını oluşturan 02097 Numaralı Kırşehir Nüfus Defteri’nde verilen bilgilere göre 74 adet karye, 1015 hane bulunmakta ve 3000 kişi ikamet etmektedir. O dönem Osmanlı toplumunda insanlar “soyadı”
kullanmadıklarından, oldukça fazla lakap kullanımı vardır.
Lakaplardan en fazla kullanılanı “kara” lakabıdır. Ayrıca “kara sakallı, esmer, orta boylu” gibi lakaplar da oldukça yaygındır.
Bunlara ilaveten Tüfekçioğlu, Demircioğlu gibi meslekler de ailelerin lakapları olarak kullanılmaktadır. Süleymanlı kazasının nüfus oranına baktığımızda çoğunluğu çocuklar ve gençler oluşturmaktadır. Nüfusun % 26.99’unu 1-10 yaş grubu ve % 24.31’ini 11-20 yaş grubunun oluşturması bu sonucu doğrulamaktadır. Ayrıca çalışmada nüfus özelliklerinin yanı sıra mahalle ve köylerin sosyal, ekonomik ve kültürel özellikleri incelenmiş ve değerlendirmesi yapılmıştır.
Anahtar kelimeler; Nüfus, Nüfus Sayımları, Süleymanlı, Kırşehir.
ABSTRACT
The census conducted in M.1840 (H. 1256) of the Süleymanlı district of Kırşehir constitutes the basis of the study. In the research, population studies and other related sources were also used. The Kırşehir Population Book No. 02097 has been transcribed into your Turkish language, the information obtained has been determined as numerical data, settlements such as karye and hamlet, age groups, occupational groups, used nicknames have been identified, and the physical portrait of the region has been created in the light of the data. According to the information given in the Kırşehir Population Book No. 02097, which constitutes the basis of the study, there are 74 carriages, 1015 households and 3000 people reside. Since people did not use "surname" in the Ottoman society at that time, there was a lot of nickname. The most commonly used nickname is the
"black" nickname. In addition, nicknames such as “black beard, brunette, medium height” are quite common. In addition to these, occupations such as Tüfekçioğlu and Demircioğlu are also used as nicknames for families. When we look at the population rate of the Süleymanlı accident, the majority of the children and youth are. The fact that 26.99% of the population is in the 1-10 age group and 24.31% in the 11-20 age group confirms this result. In addition, in addition to the population characteristics, the social, economic and cultural characteristics of the neighborhoods and villages were examined and evaluated.
Keywords; Population, Population Census, Süleymanlı, Kırşehir.
1.GİRİŞ
Tarih boyunca varlığını sürdürmüş olan her devlet, mevcudiyetinin çeşitli dönemlerinde sahip oldukları gücü tespit edebilmek için nüfus sayımı yapma ihtiyacı duymuştur. Yapılan bu sayımlar sonucunda ortaya çıkan sonuç ise, devletin ekonomik ve sosyal gücünü ortaya çıkarmaktadır. Bu nedenle yüksek nüfusa sahip olmak, güçlü bir devlet anlamına geldiği için, devletler bütün projelerini bu temeller üzerine şekillendirmişlerdir.
Osmanlı Devleti döneminde yapılan ilk sayımlar vergi mükellefi olanlar ve askerlik çağına gelmiş erkekleri tespit etmek amacıyla yapılmıştır. 19. Yüzyıldaki yeni gelişmelerle birlikte sayım işlemlerinin mahiyeti değişmeye başladı. Bu sayımlardan sonra ülkede düzenli bir şekilde nüfus yoklaması yapıldı ve hazırlanan defterler merkeze gönderildi. İfade edilen hususlarla ilgili olan bu çalışma, Osmanlı döneminin nüfus, nüfus sayımlarını ve Kırşehir nüfus defterleri ile ilgili bilgiler aktarmayı amaçlamaktadır.
Review Article
2. OSMANLI DEVLETİ’NDE NÜFUS SAYIMLARI VE BU SAYIMLARIN İLK ÖRNEKLERİ Osmanlı Devleti’nin kuruluş dönemi olan 1300-1453 yılları arasında nüfus konusunda bir netlik yoktur.
Ayrıca bu dönemde fetihler devam ettiği için devletin sınırları belli değildir. Bu gibi sebeplerden dolayı Osmanlı Devleti’nde nüfusa dair çalışmalar 15. Yüzyılda başlamıştır1. Osmanlı Devleti’nde nüfus sayımı vergi mükelleflerinin ve askerlik çağına gelmiş erkeklerin tespit edilmesi amacıyla yapılmıştır. Yapılan sayım işlemleri, dönemlere ve hazırlanış amaçlarına göre bazı farklı özellikler içermektedir. İlk dönemlerde yapılan sayımlar tımar sistemiyle ilgili olarak ülkedeki vergi oranını belirlemek amacıyla yapıldı ve bu çalışmalar sonucunda defterler düzenlendi. Tımar sistemi önemini yitirince tahrir işlemleri, avarız sayımları şeklinde yapılmaya başlandı ve sayımlar 18. Yüzyıl boyunca bu şekilde yapılmaya devam etti. 19.
Yüzyılda ise Osmanlı Devleti’nde nüfus sayımları iki şekilde; temettuât ve nüfus sayımları olarak gerçekleşmiştir. Osmanlı Devleti’nde 19. Yüzyılda yapılan arazi, hayvan, emlak ve temettuât sayımları neticesinde temettuât defterleri oluşmuştur2.
2.1. Tahrirler
Osmanlı Devleti döneminde nüfus sayımları ilk olarak, tahrir şeklinde kendini göstermektedir. Bu tahrirlerin öncelikli amacı, ülkedeki yeni fethedilen ve tımar sistemi uygulanan topraklarda vergilendirilebilir ekonomik faaliyetlerin ve insan kaynaklarının tespiti, arazi ve nüfus sayımı yapmaktı.
Memleket tahriri adı da verilen ve modern nüfus sayımı niteliğinde olmayan bu tahrir kayıtlarıyla arazi kayıtlarının yanında, devlet sınırları içinde her köy ve kasabadaki yetişkin erkek nüfus, ellerindeki toprak miktarı, tâbî tutuldukları vergi mükellefiyetlerine dair rakamlar, mükelleflerin ve babalarının isimleri tek tek kaydedilirdi 3.
Barkan’a göre; “Osmanlı İmparatorluğu’nda bu sayımlar, yalnız ilmî alâkalarla istatistik malzemesi toplamak gayreti veya ülkenin maddi imkânlarının mevcudu hakkında bir fikir edinebilmek hevesi ile yapılmamakta idi. Benzeri sayım sistemlerinin kurulmasında ve uzun müddet başarı ile uygulanmasında idarî, malî ve hatta askerî diyebileceğimiz zaruretler mevcut idi”4 Barkan, nüfus ve servetin devamlı artış kaydettiği yükseliş dönemlerinde, tahrirler yeni artışları ortaya çıkardığı için bu sayımların aralıklarla yapıldığını iddia etmektedir.
2.2. Temettuât Sayımları ve Kayıtları
Temettû kelimesi, tüccar ve esnafın yıllık kazançlarının tahmin edilmesi yoluyla binde ya da yüzde hesabıyla belirlenen vergidir5. Osmanlı Devleti’nde 1840 ile 1845 yıllarında iki dönem halinde temettuât sayımı yapılmıştır. Sayımlar sonucun da yazılan temettuât defterlerinde kazalar ile köyler, haneler temelinde ele alınmıştır. Bu temele dayanarak söz konusu yerlerde yaşayan şahısların mal varlığı, emlâkı, arazisi, hayvanları ve ürünleri hakkındaki bilgiler kaydedilmiştir.
3. KIRŞEHİR VE KIRŞEHİRDE NÜFUS
Coğrafi konum olarak İç Anadolu bölgesinin Orta Kızılırmak bölgesinde yer alan Kırşehir, Türkiye’nin ortasında yer almaktadır. Bölgede karasal iklim hâkimdir. Kırşehir’de yazılı tarih Hititler döneminde başlamıştır6. Karasal iklimin hâkim olduğu bölgede kışlar sert geçerken yazlar kurak geçmektedir. Şehir merkezi ise Kervansaray ve Naldöken dağları arasında korunaklı bir sahada yer almaktadır7.
Bölge, tarih boyunca birçok isim ile anılmıştır. Bu isimler kısaca Hititler zamanında Suşehri kastedilerek Akuva Saruvena, Roma ve Yunan döneminde Chamanen, Parnassos, Makissos, Bizans döneminde ise Jüstinianpolis denilmiştir8. 1071 Malazgirt Zaferinden sonra Anadolu Selçuklu himayesine giren bölgeye,
1 Mehmet Ali Ünal, Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Paradigma Yayınları, İstanbul, 2012, s.19.
2 Havva Erdoğan (Satı), ‘‘820 Numaralı Temettuât Defterine Göre Tanzimat’ın İlk Yıllarında Mucur ve Hacıbektaş’ın Demografik Yapısı ve Sosyal Durumu’’, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, C.6, S. 1, (2005), s. 97.
3 Adnan Çimen, Sayım, Kayıt Düzeni ve Teşkilatlanma Açısından Osmanlıda Nüfus Hizmetleri, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 14/3 2012, s.191.
4 A. Çimen, a.g.t., s.192.
5 Abdurrahman Vefik, Tekâlif-i Kavâidi, İkinci Kısım, Kanaat Matbaası, Dersaadet 1330, s. 163.
6 Numan Mıstanlıoğlu, XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Kırşehir Sancağı, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Konya 2004, s.9.
7 Veli Ünsal, ‘‘Kırşehir Kaleleri’’, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.5, S. 21, Bahar 2012, s.443.
8 Adem Çelebi, ‘‘H. 1256 (M. 1840) – H. 1260 (M. 1844) Tarihli ve 03533 – 03534 Numaralı Kırşehir Nüfus Defterlerinde Mucur ve Hacıbektaş’ın Nüfusu Hakkında Bilgiler’’,Social Sciences Studies Journal 2019, Vol:5, Issue:44, s.5155.
sulak ve yeşil alan anlamına gelen Gülşehri ismi verilmiş, daha sonra Kırşehir olarak ismi değiştirilmiş, Cumhuriyet dönemi ile birlikte Kırşehir ismi resmi olarak kabul görmüştür9.
Kırşehir’in idari bir sancak haline gelmesi 1554 tarihinde gerçekleşmiştir. Bu tarihte Bozok Sancağı’ndan ayrılan Kırşehir, bağımsız bir sancak haline getirilerek Karaman eyaletine dâhil edildi. 1584’te sancağın başta Kırşehir olmak üzere Hacıbektaş, Süleymanlı, Konur, Günyüzü, Dinek, Keskin ve Çiçekdağı isimleriyle bilinen sekiz adet nahiyesi vardı. 1647’de sancağın Kırşehir merkez kazasından başka Dinekkeskini, Süleymanlı, Yüzdeciyan ile birlikte Hacıbektaş ve Konur kazaları bulunuyordu10. Kırşehir 1867 Vilayet Nizamnamesi’nden sonra sancak haline getirildi ve Ankara’ya bağlandı. 1877 tarihinde merkez Kırşehir ile birlikte Avanos, Keskin ve Mecidiye (Çiçekdağı) adlı dört kaza haline getirildi. 1892 tarihinde Kırşehir sancağının bu dört kazanın haricinde Hacıbektaş ve Mucur nahiyeleri de bulunmaktadır11.
Kırşehir de ilk nüfus sayımı 1831 tarihinde yapılmıştır. Bu sayım sonucunda Kırşehir’in toplam erkek nüfusu 14.028, Kırşehir merkezde 3015, köylerinde 2929, kazalarında ise 7908 Müslüman erkek nüfus belirlenmiştir12. 1882 tarihinde yapılan nüfus sayımında ise Kırşehir sancağında Ermeni nüfusunda %14,4 oranında azalma, Rum nüfusunda ise %6,5 oranında artış görülür. 1891 ve 1900 yıllarında yapılan nüfus sayımın da Kırşehir nüfusunda %3,9 oranında bir yükseliş görülür. Bölgenin genel nüfusu 134,252’dir.
Bunun 65,754’ü kadın, 68,498’i erkek olarak tespit edilmiştir. Müslüman nüfus 132,259, gayrimüslim nüfus ise 1993 tür. Bu sayımlar neticesinde gayrimüslimler de %3,6 oranında bir artış görülür13.
4. SÜLEYMANLI
Bölge, İlk çağlardan itibaren farklı devletlerin himayesi altına girmiştir. Bozok Sancağı, Hitit imparatorluğu, Frigya, Pers, Roma İmparatorluğu ve Bizans İmparatorluğu gibi devletlerin hâkimiyet sahası içerisinde yer almıştır14. Türklerin Anadolu’ya akın akın gelmeleri sonucunda bölge Türk hâkimiyetine girdi. Sonraki dönemlerde ise sırası ile; Danişmentliler, Selçuklular, İlhanlılar, Kadı Burhaneddin Devleti himayesine girmiştir. 1399 yılında Yıldırım Bayezid zamanında Osmanlı Devleti hâkimiyetine girmiş ise de, bölge Dulkadiroğulları’na geçmiş, son olarak Yavuz Sultan Selim tarafında 1514 yılında tekrar Osmanlı yönetimi altına girmiştir15.
Günümüzde Süleymanlı, İç Anadolu Bölgesi’nde Yozgat ili, Yerköy ilçesine bağlı bir köy konumundadır.
Süleymanlı köyünün coğrafi konumu ise şöyledir: 39° 48' 45.5760'' Kuzey ve 34° 20' 5.1720'' doğu koordinatları içerisinde yer almaktadır16. Süleymanlı köyü bağlı bulunduğu Yerköy ilçene 22 km uzaklıkta, Yozgat iline ise yaklaşık 40 km mesafededir. Karasal iklimin hüküm sürdüğü bölgede yazlar sıcak ve kurak geçerken kışlar sert ve yağışlı geçmektedir. Bu durumda bölge insanının ekonomik faaliyetlerini kısıtlamaktadır. İnsanoğlu doğal şartlarla mücadele ederken bir yandan da bu şartlara uyum sağlamak zorundandır. Yaşanılan bu durumda bölgede yapılan meslek dallarını sınırlandırmaktadır. Bölgede karasal iklimin izin verdiği ölçüde tarım ve hayvancılık yapılmaktadır. Bunun yanında bölge halkının ihtiyaçlarını girecek ölçüde ufak ticari işletmeler bulunmaktaydı ancak bölge halkının Yerköy ve Yozgat başta olmak üzere iş bulmak için göç etmesinden dolayı bu işletmelerde kapandı. 2019 yılı nüfus sayımına göre Süleymanlı köyü nüfusu 173 kişidir, 82 erkek 94 kadın bulunmaktadır17.
5. 02097 KIRŞEHİR NÜFUS DEFTERİNİN İNCELENMESİ
02097 numaralı Kırşehir Nüfus Defteri M. 1840 - H. 1256 yılına ait bilgiler içermektedir. Süleymanlı kazasında yaşayan insanların fiziksel özellikleri, kullanmış oldukları lakaplar, meslekler ve baba adları gibi birçok bilgi defterde yer almaktadır.
İncelemiş olduğumuz Süleymanlı nüfus defterinde ilk olarak kişilerin fiziki özellikleri hakkında bilgiler verilmektedir. Kişiler uzun boylu, kısa boylu, orta boylu olarak belirtilmiştir. Defterde kişilerin; ten, saç, sakal, göz rengi gibi özellikleri yer almaktadır. Kişilerin sakalının rengi: Kara, sarı, kumral, köse, müzellef
9 Hasan Karaköse, Orta Çağda Kırşehir, Kırşehir (Siyasi Tarihi ve Kırşehir Tarihi Bibliyografyası), Researchgate, 2004, s.92.
10 Nejla Günay, XIX. Yüzyılın Sonlarında Kırşehir Sancağı’nın Demografik Yapısı, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi C.7,S.1, 2006,s.22.
11 İlhan Şahin, ‘‘Kırşehir’’, DİA, C. 25, Ankara 2002, s.484.
12 N. Mıstanlıoğlu,a.g.t., s.73.
13 N. Mıstanlıoğlu,a.g.t., s.78.
14 Hakkı Acun, “Yozgat ve Yöresi Türk Devri Yapıları”, Vakıflar Dergisi 1981, S.13, s. 636.
15 Şahin Yeşilyurt, Bozok Sancağı Vergi Uygulamaları: 1821-1868 Dönemi, I . Uluslararası Bozok Senpozyumu,5-7 Mayıs 2016, Bildiri Kitabı, C.I, s. 511.
16 https://www.haritatr.com/suleymanli-koyu-haritasi-mb5e4 (Tarih: 27/02/2020)
17 http://www.nufusune.com/34306-yozgat-yerkoy-suleymanli-koy-nufusu (Tarih: 27/02/2020)
sakallı olarak belirtilmiştir18. Süleymanlı’da bulunan şahıslardan 1146 kişi orta boylu, 223 kişi uzun boylu, ak sakallı 202 kişi, kara bıyıklı 197 kişi, kara sakallı 336 kişi, kır sakallı 224 kişi, kumral bıyıklı 62 kişi, kumral sakallı 152 kişi, müzellef sakallı 13 kişi, sarı bıyıklı 3 kişi, sarı sakallı 25 kişi, ter bıyıklı 331 kişi, köse sakallı 27 kişi ve 2 kişi çolak olarak kayıt altına alınmıştır. Ayrıca sakalları yeni çıkmaya başlayan gençleri de belirtmek için şâbb-ı emred kelimesi kullanılmıştır, defterde kayıtlı 18 kişi şâbb-ı emred şeklinde zikredilmiştir.
Bölge kullanılan isimler ise genel olarak peygamber isimleridir. Peygamberin kutsallığına ve ona duyulan sevgiden dolayı ismi direk halk tarafından kullanılmamış, onun yerine Mehmed, Ahmed, Mahmud gibi isimler değiştirilerek kullanılmıştır. İncelemiş olduğumuz 02097 Süleymanlı Nüfus defterinde ise diğer peygamber isimleri yani; Süleyman, İbrahim, İsmail, Yağkub, Musa, Eyüb Yusuf isimleri sıkça kullanılmıştır.
Bölge kırsal iklimin hâkim olduğu bir coğrafyada yer aldığı için meslek gruplarında fazla çeşitlilik görülmemektedir. En çok rastlanılan meslekler şunlardır; Molla, Demirci, Hatib, Sipâhî, Talebe, Hafız, Değirmenci, Çulha, Çoban. Kişilerin lakapları ise genelde meslekleriyle alakalıdır; Abdaloğlu, Bozokluoğlu, Bulgurcuoğlu, Çerkezoğlu, Çulhaoğlu, Kürekcioğlu, Okçuoğlu, Demircioğlu, Mollaoğlu ve benzeri birçok lakap kullanılmıştır19. Bunlara örnek vermek gerekirse:
Hâne 4
Orta boylu ter bıyıklı Emirzadeoğlu Ömer sinn 23 Hâne 21
Uzun boylu kara sakallı İskenderoğlu Hasan bin Musa sinn 34 Hâne 4
Uzun boylu ak sakallı Köleoğlu Ali bin İbrahim sinn 74 Orta boylu kara sakallı Mustafa veled-i merkūm sinn 44
Hâne 5
Orta boylu şabb-ı emred karıncıoğlu Mehmed bin Halil sinn 1420. 6. SONUÇ
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nden 02097 numaralı Kırşehir iline bağlı Süleymanlı köyüne ait nüfus defterinin, mahalle mahalle nüfus durumu şöyledir:
1. Karye-i İsraillü hane 37 kişi 118 2. Karye-i Salih hane 7 kişi 22
3. Karye-i Ahmed Gâzilü Zir hane 21 kişi 79 4. Karye-i Ahmed Gâzilü Bâlâ hane 20 kişi 58 5. Karye-i Karlu hane 10 Kişi 49
6. Karye-i Kozak hane 22 Kişi 103 7. Karye-i Terzilü hane 49 Kişi 153 8. Karye-i Arslan Hacılu hane 43 Kişi 101 9. Karye-i Çay hane 23 Kişi 88
10. Karye-i Poyraz hane 6 Kişi 28 11. Karye-i Kayadibi hane 45 Kişi 134 12. Karye-i Zincir hane 15 Kişi 47 13. Karye-i Sedir hane 11 Kişi 31 14. Karye-i Susuz hane 13 Kişi 36 15. Karye-i Dağ Torbacı hane 5 Kişi 18 16. Karye-i Çadır hane 28 Kişi 91 17. Karye-i Sarı Fadime hane 15 Kişi 43 18. Karye-i Hızır Bey-i hane 29 Kişi 72
18 Ayhan Yüksel, Keşap Kazası Nüfus defteri (1251-1835), Keşap Belediyesi Kültür Yayınları 2013, s.20.
19 BOA, Kırşehir Nfs.d. 02097, s.4-99.
20 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, 02097 Numaralı Kırşehir Nüfus Defteri, s.61.
19. Karye-i Tambasan hane 28 Kişi 97 20. Karye-i Kutluk hane 21 Kişi 80 21. Karye-i Gümüş Viranlı hane 7 Kişi 22 22. Karye-i İnan Bey hane 6 Kişi 16 23. Karye-i Buruncuk hane 6 Kişi 12 24. Karye-i Arifeoğlu hane 5 Kişi 15 25. Karye-i Karaca Şar hane 5 Kişi 11
26. Karye-i Çatma Madencian Reayalarından hane 5 Kişi 9 27. Karye-i Nefer-i Savir hane 15 Kişi 37
28. Karye-i Meriliçoğlu hane 6 Kişi 27 29. Karye-i Turgud hane 8 Kişi 16 30. Karye-i Hatib hane 23 Kişi 58 31. Karye-i Beyazıdoğlu hane 2 Kişi 7 32. Karye-i Kızıl Cumalü hane 5 Kişi 12 33. Karye-i Yamaklu hane 12 Kişi 34 34. Karye-i Serban hane 14 Kişi 40 35. Karye-i Mütemekkin hane 11 Kişi 27 36. Karye-i Yelkavak hane 8 Kişi 24
37. Karye-i Köle Cuma Uşağı hane 7 Kişi 17 38. Karye-i Karaca Ahmed hane 2 Kişi 10 39. Karye-i Kocaoğlu hane 5 Kişi 10 40. Karye-i Domuz Döğen hane 13 Kişi 28 41. Karye-i Bi Saçaklı hane 6 Kişi 16 42. Karye-i Bacılu hane 16 Kişi 37 43. Karye-i Hacı Osman hane 10 Kişi 32 44. Karye-i Ağzı Kara hane 10 Kişi 32 45. Karye-i Veli Hasanlı hane 9 Kişi 23 46. Karye-i Nefer Kebir hane 49 Kişi 142 47. Karye-i Körpelü hane 18 Kişi 40 48. Karye-i Karalar hane 18 Kişi 47 49. Karye-i Çalaklılar hane 20 Kişi 49 50. Karye-i Dıkalu hane 4 Kişi 16 51. Karye-i Vapur hane 6 Kişi 30 52. Karye-i Derecik hane 12 Kişi 35 53. Karye-i Karaca Ağaç hane 4 Kişi 11 54. Karye-i Aydoğanoğlu hane 8 Kişi 19 55. Karye-i Kum Viranı hane 8 Kişi 19 56. Karye-i Yağkublu Bala hane 16 Kişi 56 57. Karye-i Yağkublu Ziir hane 5 Kişi 11 58. Karye-i Yeniköy hane 25 Kişi 74 59. Karye-i Sayyadlı hane 6 Kişi 18
60. Karye-i Göğ Ahmedoğlu hane 13 Kişi 31 61. Karye-i Devreci hane 9 Kişi 36
62. Karye-i Dere Köseli ve Tepe Köseli hane 6 Kişi 15 63. Karye-i Tat Bekirli hane 6 Kişi 15
64. Karye-i Göçerli hane 7 Kişi 15 65. Karye-i El’ihdiram hane 7 Kişi 15 66. Karye-i Çakır Hacılu hane 7 Kişi 20 67. Karye-i Kuyucak ve Orhanlı hane 6 Kişi 12 68. Karye-i Evci Kara Hakkı hane 17 Kişi 53 69. Karye-i Kal’a hane 10 Kişi 30
70. Karye-i Bozlu hane 22 Kişi 51 71. Karye-i Teykâroğlu hane 20 Kişi 59 72. Karye-i Ayvalı hane 4 Kişi 15 73. Karye-i Dedelü hane 6 Kişi 16 74. Karye-i Kızılcalu hane 12 Kişi 30
02097 numaralı Kırşehir Nüfus defterinde kayıt altına alının 74 adet karye bulunmakta olup toplam hane 1015 iken kayıt altına alının kişi sayısı ise 3000 kişiden oluşmaktadır21. Ömer Lütfü Barkan tarafından ortaya atılan bir fikre göre nüfus defterinden elde edilen veriler eşliğinde sözü edilen bölgenin gerçek nüfusunu ortalama olarak hesabının yapılabileceğidir22. Bu hesaplamaya göre her hanenin beş ile çarpımı yapılarak elde edilen sonuç gerçek nüfusu vermektedir. Örneğin; Karye-i İsraillü hane 37 X 5 = 185 kişi olarak hesaplanır. Yapılan bu hesaplamaya göre 02097 numaralı nüfus defterinde mevcut hane sayısı 1015’dir bunun beş ile çarpımı 1840 tarihinde bölgede yaşayan insan sayısını vermektedir yani 1015 X 5 = 5075 kişi yaşamaktadır. Bu nüfus defterinin transkripsiyonu yapıldıktan sonra elde ettiğimiz diğer veriler ise şöyledir;
Yaş grupları;
✓ 1-10 yaş aralığında olan kişi sayısı 804’tür.
✓ 11-20 yaş aralığında olan kişi sayısı 724’tür.
✓ 21-30 yaş aralığında olan kişi sayısı 342’dir.
✓ 31-40 yaş aralığında olan kişi sayısı 375’dir.
✓ 41-50 yaş aralığında olan kişi sayısı 313’tür
✓ 51-60 yaş aralığında olan kişi sayısı 238’dir.
✓ 61-70 yaş aralığında olan kişi sayısı 113’tür
✓ 71-80 yaş aralığında olan kişi sayısı 28’dir.
✓ 81-90 yaş aralığında olan kişi sayısı 5’dir.
✓ 91-100 yaş aralığında olan kişi sayısı 2’dir.
02097 Numaralı Kırşehir Nüfus Defterine göre; 1-10 yaş arası nüfusun % 26,99. 11-20 yaş arası % 24,31.
21-30 yaş arası % 11.48. 31-40 yaş arası % 12,59. 41-50 yaş arası %10.51. 51-60 yaş arası %7.99. 61-70 yaş arası %4.46. 71-80 yaş arası %0.94. 81-90 yaş arası %0.16. 91-100 yaş arası nüfusun %0.06’sını oluşturmaktadır. Deftere kayıtlı 110 yaşında olan sadece bir kişi bulunmaktadır. Yaşları yazılmayan 33 kişidir. Hiç okunamayan ancak genel toplamda sayılan 22 kişi daha vardır.
KAYNAKÇA Arşiv Kaynakları
COA; Nfs.d; 02097 Numaralı Kırşehir Nüfus Defterleri Süleymanlı Kazası Basılı Eserler ve Araştırmalar
ACUN, Hakkı, “Yozgat ve Yöresi Türk Devri Yapıları”, Vakıflar Dergisi, S.13,1981.
ÇELEBİ, Adem, ‘‘H. 1256 (M. 1840) – H. 1260 (M. 1844) Tarihli ve 03533 – 03534 Numaralı Kırşehir Nüfus Defterlerinde Mucur ve Hacıbektaş’ın Nüfusu Hakkında Bilgiler’’,Social Sciences Studies Journal 2019.
ÇİMEN, Adnan, Sayım, Kayıt Düzeni ve Teşkilatlanma Açısından Osmanlıda Nüfus Hizmetleri, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 14/3 2012.
ERDOĞAN (SATI), Havva, ‘‘820 Numaralı Temettuât Defterine Göre Tanzimat’ın İlk Yıllarında Mucur ve Hacıbektaş’ın Demografik Yapısı ve Sosyal Durumu’’, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, C.6, S. 1, 2005.
GÖYÜNÇ, Nejat, “Hane Deyimi Hakkında “, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, (İ.H.
Uzunçarşılı Hatıra Sayısı) İstanbul 1979.
GÜNAY, Nejla, XIX. Yüzyılın Sonlarında Kırşehir Sancağı’nın Demografik Yapısı, Gazi Üniversitesi, Kırşehir Eğitim Fakültesi C. 7, S. 1, 2006.
KARAKÖSE, Hasan, Orta Çağda Kırşehir, Kırşehir (Siyasi Tarihi ve Kırşehir Tarihi Bibliyografyası), Researchgate, 2004, s.92-163.
21 BOA, Kırşehir Nfs.d. 02097, s.4-99.
22 A. Çelebi, a.g.t., s. 257, Ayrıca bkz. Nejat Göyünç, “Hane Deyimi Hakkında “, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, (İ.H.
Uzunçarşılı Hatıra Sayısı) İstanbul 1979, S.32, s.332.
MISTANLIOĞLU, Numan, XIX Yüzyılın İkinci Yarısında Kırşehir Sancağı, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Konya, 2004.
ÜNAL, Mehmet Ali, Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Paradigma Yayınları, İstanbul, 2012.
ÜNSAL, Veli, Kırşehir Kaleleri, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 5, S. 21, Bahar 2012.
VEFİK, Abdurrahman, Tekâlif-i Kavâidi, İkinci Kısım, Kanaat Matbaası, Dersaadet 1330.
YEŞİLYURT, Şahin, Bozok Sancağı Vergi Uygulamaları: 1821-1868 Dönemi, I . Uluslararası Bozok Senpozyumu, 5-7 Mayıs 2016, Bildiri Kitabı, C.I, s. 511.
YÜKSEL, Ayhan Keşap Kazası Nüfus defteri (1251-1835),Keşap Belediyesi Kültür Yayınları, 2013.
İNTERNET KAYNAKLARI
https://www.haritatr.com/suleymanli-koyu-haritasi-mb5e4 (Tarih: 27/02/2020)
http://www.nufusune.com/34306-yozgat-yerkoy-suleymanli-koy-nufusu (Tarih: 27/02/2020) EKLER:
Nfs.d.; 02097 Sıra Numaralı Kırşehir Nüfus Defteri, Sayfa,02.
Nfs.d.; 02097 Sıra Numaralı Kırşehir Nüfus Defteri, Sayfa,03.
Nfs.d.; 02097 Numaralı Kırşehir Nüfus Defteri, Sayfa,04.
