Üretim ve tüketim faaliyetleri sonucu ortaya çıkan ve doğaya bırakılması insan ve çevre sağlığına zarar verecek türdeki maddelere ATIK denir.

ATIK NEDİR?

• Üretim ve tüketim faaliyetleri sonucu ortaya çıkan ve doğaya bırakılması insan ve çevre sağlığına zarar

verecek türdeki maddelere ATIK denir.

Örneğin; yağ plastik çatal,bıçak,poşetler, sebze, meyve ve yemek atıkları atıklara örnektir.

Atık çeşitleri endüstriyel atık, evsel, tıbbi, tarımsal ve bahçe atıkları olarak

sınıflandırılabilir.

ATIKLARIN İÇERİSİNDE BULUNAN BİLEŞİKLER

• Karbon Bileşikleri: Endüstriyel ve evsel atıklarda bulunur.

• Örneğin; yağ, petrol, sürfaktan deterjan gibi yüzey akif maddelerde bulunur.

• Evsel katı atıklar ise selüloz içeren yiyecekler nişasta,

plastikler,camlar örnek verilebilir bu maddeler suda çözünmez ve

heterojen bir karışım oluştururlar. Bu atıklar içerisindeki karbonların

belirlenmesinde TOC, BOİ ve KOİ yöntemleri kullanılır.

• Azotlu Bileşikler: Katı atıklarda azot bileşiklerine rastlanır.

Azotlu atıkların giderilmesi genel olarak azot döngüsü şeklinde

giderilebilir. (Nitrifikasyon-Denitrifikasyon)

• Fosforlu Bileşikler: Atıklarda fosforlu bileşiklerde de

bulunur. Fosfat tuzları ve organik bağlı fosfor bileşikleri olarak

bulunur. Evsel atıklarda daha fazla bulunur.

ATIK BERTARAFI

• Yakma

• Kompostlama

• Düzenli Depolama

• Geri Kazanım

SIFIR ATIK

• Israfın önlenlemesi

kaynakların daha verimli kullanılması, atık

oluşumunun engellenmesi veya minimize edilmesini kapsayan atık yönetim

faaliyetidir.

BİLEŞİKLERİN BİYOLOJİK PARÇALANMASI VE SENTEZİ

• Mikroorganizmaların yaşamlarını sürdürebilmek için enerjiye ihtiyaçları vardır.

• Mikroorganizmalar bu enerjiyi besinleri ayrıştırma yolu ile

yaparlar.

• Organizmalar bu enerjiyi karbonhidrat, protein, azotlu bileşikleri vb..

kullanarak sağlarlar.

• Bu olaylar kısaca;

• Besin maddelerinin parçalanması

• Küçük moleküllerin sentezi (aminoasit, nükleotid)

• Büyük moleküllerin sentezi

olarak sıralayabiliriz.

Aerobik metabolizma (oksijen varlığında)

anaerobik

metabolizma (oksijen yokluğunda)

Bu olayları oksijen varlığına ve yokluğuna göre iki ana gruba ayırabiliriz.

AEROBİK METABOLİZMA

• Oksijen varlığında organizmalar karbon içeren bileşikleri

parçalayarak CO2 ve H2O

dönüştürürler

ANAEROBİK METABOLİZMA

• Oksijen yokluğunda bileşiklerin parçalanması olayına anaerobik metabolizma adı verilir.

• Anaerobik atık giderimin de son ürün genelde metandır. Fakat

uygun organizma ve şartlar oluşturulursa etanol,metanol,laktik asit,

asetik asit ürün olarak oluşturulabilir.

• Bazı anaerobik mikroorganizmalar;

• Mayalar(S.cerevisiae) ____ glikoliz _______ etanol

• Enterik bakteriler ____glikoliz ___ karma asitler

(E.coli,E.aerogenes) ( formik,asetik vb..)

• Laktik asit bakterileri__glikoliz_____laktik asit, etanol,

CO2

ORGANİZMALAR KARBON VE ENERJİ KAYNAĞI OLARAK KULLANDIKLARI BİLEŞİKLERE GÖRE İKİYE AYRILIR.

Ototrofik organizmalar Hetetrofik organizmalar

OTOTROFİK METABOLİZMA

OTOTROFİK METABOLİZMA

• Ototrofik organizmalar karbon kaynağı olarak CO2, enerji kaynağı olarak da, inorganik bileşikleri ya da ışığı kullanarak besin oluşturlar.

• Ototrofik metabolizmaya sahip organizmalar, indirgenmiş inorganik

bileşikleri oksitleyerek enerji elde ederler.

HETETROF ORGANİZMALAR:

• Karbonhidrat, protein, lipit,nişasta vb. Karbon kaynağı olarak ve enerji kaynağı olarak

kullanırlar.

• Mikroorganizmalar elde ettikleri bu enerjiyi (ATP) hareket, biyolojik sentez, hücre içine ve dışına madde transferi gibi olaylarda

kullanırlar.

Kompost biyokimyasal olarak ayrışabilir çok çeşitli organik

maddelerin organizmalar tarafından stabilize edilmiş, mineralize olmuş ürünlerdir.

Kompost ve Kompostlaştırma Nedir?

Kompostlaştırma, mikroorganizma adı verilen ve çoğunluğu gözle görülmeyen canlıların, ortamın oksijenini kullanarak çöp

içerisindeki organik maddeleri biyokimyasal yollarla ayrıştırmasıdır.

Gerçekleşebilmesi için çöp içerisindeki

su içeriğinin %45-60 dolaylarında olması gerekmektedir.

(Erdin,1980;Alyanak,1986)

• Bataklık, orman ve çayırlık alanlar gibi bitki çeşitliliği bulunan her yerde kompostlaşma süreci olmaktadır. İnsanlar ilk olarak, bitkilerin,

çürüyen hayvan dışkısı ve bitki artıkları yakınında daha iyi

büyüdüklerini gözlemleyerek farkında olmadan kompostlama işlemini keşfetmişlerdi.

• Romalılarda kompostu biliyorlardı ve

bunu çürümekte olan gübreleri toprağa kazandırmakta

kullandılar.

KOMPOST YAPIMINA UYGUN MADDELER

• Mutfak atıkları: Kolayca ayrıştırılabilmeleri için atıkların önce

parçalanıp öğütülmesi gerekir.Sebze ve meyve atıkları, kabuklar,

deriler, yapraklar, çekirdekler ,et/Süt ürünleri

• Bahçe atıkları :Kesilmiş çim ve otlar,bazı ot türleri uygundur.Fakat

fazlası kompost yığınında aşırı azot üreteceği için kötü kokmasına

neden olur.

• Deniz yosunları: esmer su yosunu veya gri bataklık samanı.

Kompostlamaya katkıda bulunan organizmalar bakteriler, mayalar, küfler ve aktinomisetlerdir. Bu işleme katkıda bulunan bakteriler;Pseudomonas,Arthrobacter,Corynebacter,Flavobacter,

Bacillus,Acetobacter Küfler

arasında ise;Penicillium,Aspergillus,Mucor ve Rhizopus türleri kompostlaştırmaya katkıda bulunur.(Yılmaz,1987,s.255)

Kompostlaştırma işlemine katkıda bulunan

organizmalar

• Aktinomisetler: Bakteri ile mantarlar arasında bir geçit formudur.Aktinomisetler,hetetrofik organizmalar olup, yaşamları

ortamda bulunan organik maddelere bağlıdır.Topraktaki bazı dirençli bitki ve hayvan dokularının ayrışmasında görev yaparlar.

• Mantarlar :Bu canlılar ayrıştırıcıdırlar. Bu canlılar, doğadaki kompleks organik maddeleri basit organik bileşiklere ve inorganik

moleküllere dönüştürürler. Yani diğer canlıların bünyelerine

alamadıkları besinleri basit bileşikler şeklinde parçalar

KOMPOST KULLANIMIYLA:

Atıkların çevreye zararı ortadan kalkar ve bunların tekrar kullanılmasıyla ekonomiklik sağlanır.

Su kirliliği önlenir.

Günümüzde önemli bir sorun olan enerji açısından katı yakıtların kullanılması azaltılır.Böylece yenilenebilir enerji

sağlanır.

Toprak üzerinde kalan ve toprağa fayda sağlamayan atıklar arıtılmış olur.

Bitkisel atıkların yakılmasının önüne geçilmesi sağlanmış

olur.

YIĞIN HALİNDE KOMPOSTLAŞTIRMA

➢ Bu işlemde küçük parçacıklar haline

getirilmiş katı atıklar alt tarafı hava geçişini sağlayabilecek ızgaralı bir zemin üzerine yığılır ve yaklaşık beş hafta kadar bekletilir.

➢ Alttan verilen hava akımı sayesinde aerobik ve termofilik organizmalar tarafından

biyolojik parçalanmaya uğrayan katı atıklar haftada bir iki defa çevrilerek alt üst edilir. Bu tür kompostlaştırma işlemi geniş alan

gerektirir.

• Kompostlaştırma işleminden sonra ürün kalitesi yükseltme işlemleri yapılır. Bu işlemler ürün iyileştirilmesi, öğütme, elekten geçirme, gerekirse kurutma ve paketlemeyi içerir.

• Ürün iyileştirme işlemi ürünün açık havada 30-60 gün bekletilerek koyu renkli, kararlı hale gelmesidir. Kararlı hale getirilen atıklar gerekirse öğütülür, elekten geçirilir ve

kurutulur.

KOMPSOTLAMA MEKANİZMASI

Kompostlama işlemi, nemli tutulan ve havalandırılan karışık organik atıklarda doğal

olarak bulunan, kendiliğinden çoğalan mikroorganizmalar

tarından gerçekleştirilir.

Başlangıçta çoğunlukla bakteri olan organizmaların çoğalması sırasında ısı, CO2 ve su buharı

açığa çıkar.

KOMPSOTLAMA MEKANİZMASI

Kompostlama süreci şu safhaları içerir:

• Ayırma

• Parçalama (öğütme)

• Fermentasyon

• Olgunlaştırma için

depolama

1. AYRIŞTIRMA

• Atıklar önce organik ve inorganik diye ikiye ayrılır.

• Toplanan organik atıklar kompostlama işleminden önce manuel (elle ayırma) ve mekanik olarak ayırma işlemine tabi tutulur. Amaç: Ekonomik değeri olan maddelerin ayrılması; plastik, cam gibi inert ( kimyasal olarak inaktif) madde ve kimyasal kirleticilerin miktarının en aza indirilmesidir.(Gündüz,1994,s.178)

2. PARÇALAMA

• Katı atık işleme tesisine gelen atıklar, tesis içerisinde hareketli bantlar ile eleme ve boyut küçültme

ünitelerine iletilir.

• Öğütme işlemi çok enerji gerektirdiği için pahalıdır..

Yabancı maddelerden arındırılmış, elenmiş ve boyutları küçültülmüş organik atıklar (yemek artıkları ve yeşil atıklar) kompostlama için biyolojik parçalama ünitesine iletilirler. (Yılmaz,1987,s.256)

3. FERMANTASYON

Fermantasyon işlemi üç evrede gerçekleşir:

1. Mezofilik evre 2. Termofilik evre

3. İyileştirme(soğuma)evresi

1. MEZOFİLİK EVRE

• Birinci aşamada mezofilik bakterilerle beraber aktinomositler, mayalar ve diğer mantarlar; yağları, proteinleri ve karbonhidratları ayrıştırır.

• Sıcaklık 30 C'ye erişinceye kadar küf mantarları,

bakteriler, protozonlar aktif rol oynar. 30-40 C arasında aktinomisetler egemen olmaya başlarlar ve ortamda topraksı koku meydana yayılır. Aktinomisetler asıl humuslaştırıcı organizmalar olarak bilinir.

2. TERMOFİLİK EVRE

• Sıcaklık 40-50 C’ye ulaştığında kompostlamayı başlatan

organizmaların nerdeyse tamamı ölür ve bunların yerini 70 C sıcaklığa kadar dayanabilen ve ısı üretebilen termofilik bakteriler alır.

• Termofilik bakteriler kendileri için mevcut besini tükettiklerinde ısı üretmeyi durdururlar ve kompost soğumaya başlar.

3-İYİLEŞTİRME (SOĞUMA) EVRESİ

• Soğuyan kompostta, son özelliklerini veren; ölü bakterileri de içeren geriye kalan besinle beslenen, çok sayıda solucan ve böcek larvaları oluşmaktadır.

• Ürün kalitesini yükselmek için, öğütme, elekten geçirme, gerekirse kurutma ve

paketlemeyi içerir. Ürün iyileştirme işlemi ürünün açık havada 30-60 gün bekletilerek koyu renkli, kısa fiberli, kararlı hale gelmesidir. Kararlı hale getirilen atıklar gerekirse öğütülür, elekten geçirilir ve kurutulur. Bu işlemler sırasında ürünün nem içeriği %10 kadar

düşürülür. Böylece ürün uzun süre bozulmadan bekletilebilir.

Olgunlaşmamış Kompost Olgunlaşmış Kompost

• Kompostlaştırma işleminde patojenik

organizmaların aktiviteleri sonucu (virüsler, bakteriler, protozoa, küf vb.)etrafta hastalık sorunları ortaya çıkarabilir .Bunu önlemek için yüksek sıcaklıkta (T>60 C)

kompostlaştırma işlemi uygulanır. Koku, sinek problemleri oluşabilir. Koku problemi etkin havalandırma ile giderilebilir.

Kompostlaştırma işleminin kapalı alanlarda ve kontrollü koşullarda yapılması sözü edilen problemlerin çözümü için

gereklidir.(Yılmaz,1987,s.258)

ÜLKEMİZDE GERİ DÖNÜŞÜM VE KAZANIM

ÇALIŞMALARI:

Gelişen nüfus ve teknoloji ile birlikte her geçen gün üretilen çöp miktarının artması, kompost gibi bir çöp değerlendirme

yöntemini zorunlu kılmaktadır. Kompostun güvenli bir şekilde kullanımını sağlamak için çeşitli önlemlerin alınması

gerekmektedir.

• Birçok gelişmiş ülkede, kompost ile ilgili hazırlanmış olan

yönetmeliklerde kompostun ağır metal içeriği ile ilgili sınır değerler mevcuttur, ülkemizde ise henüz bu konuda hazırlanmış bir

yönetmelik mevcut değildir

TÜRKİYE'DE KOMPOSTLAŞTIRMA UYGULAMALARI:

Giresun

Kompostlaştırma Tesisi

Mersin

Kompostlaştırma Tesisi

Antalya

Kompostlaştırma Tesisi

İzmir

Kompostlaştırma Ve Geri Kazanma

Tesisi

• istanbul genelinde toplanan organik içerikli evsel atıklar, 2001 yılında hizmet vermeye başlayan Türkiye’nin en büyük, dünyanın da sayılı kompost tesisleri arasında yer alan Kemerburgaz Geri Kazanım ve Kompost Tesisi’nde kontrollü şartlar altında mikroorganizmalar vasıtası ile doğal olarak işlenmektedir.

• TÜBİTAK ve akademik çevrelerle beraber yapılan “Kompostun Bitki Yetiştiriciliğinde ve Çim Sahalarda Organik Gübre Olarak Kullanılabilirliğinin Araştırılması” konulu projede detaylı araştırılmıştır. Kompost, bu çalışma kapsamında çim ve marul sera denemelerinden meyve bahçelerine; buğday tarlalarından organik madde bakımından fakir olan topraklara kadar pek çok alanda denenmiş olup, doğru miktardaki dozlandığında çok olumlu sonuçlar elde edilmiştir. Çinko açısından zengin olan kompost, ülkemiz topraklarındaki çinko

eksikliğini başarıyla gidermektedir.

ATIK SULARIN ARITILMASI

ATIK SU ARITIMININ GEREKLİLİĞİ:

Halk sağlını korumak

•Ekolojik zararı engellemek

•Tarımsal ve “sucul” alanda yeniden kullanım için mikrobiyolojik açıdan güvenilir” çıkış suyu sağlamak.

ATIK SU ARITMA TESISI

ARITILMIŞ ATIKSUYUN YENİDEN KULLANIMI

Sulama suyu

olarak Evsel amaçlı Endüstriyel

amaçlı

Yangın söndürme

Dekoratif amaçlı fıskiyelerde ve

havuz suyu

İnşaat

faaliyetlerinde

1.ATIK SU

ÖZELLİKLERİ

Fiziksel arıtımı (koku,

sıcaklık, toplam katı madde) Kimyasal arıtımı(pH, azot, fosfor vb.)

biyolojik arıtımı

gerektirmektedir.

ATIKSU ARITMA

YÖNTEMLERI:

ATIKSU ARITMA YÖNTEMLERİ

'FİZİKSEL AYIRMA YÖNTEMLERİ-PROSESLERİ'

• Atık su içerisindeki kirletici maddelerin fiziksel işlemlerle atık sudan alınması amacı ile kullanılırlar. Uygulamaları;

• ızgaralar, elekler, kum tutucular, yüzdürme sistemleri, çöktürme havuzları,

dengeleme havuzlarıdır.

KİMYASAL AYIRMA PROSESLERİ:

Kimyasal arıtma işleminde, uygun pH değerinde atık suya kimyasal maddeler ilave edilmesi sonucu, çöktürülmek istenen maddeler çökeltilerek çamur halinde sudan ayrılır. Uygulamaları;

•Nötralizasyon

•Flokülasyon

•Koagülasyondur.

BİYOLOJİK ARITMA

PROSESLERİ:

Biyolojik arıtma süreçleri aerobik ve anaerobik arıtma olarak

sınıflandırılabilir. Aerobik arıtma havanın bulunduğu ortamlarda gerçekleştirilen arıtma süreçleridir.

En yaygın aerobik biyolojik arıtma

uygulaması, aktif çamurdur.

Aktif Çamur uygulamaları;

Ön Çöktürme Havuzları, Havalandırma Havuzları, Son

Çöktürme Havuzları ve Dezenfeksiyon ünitesinden

oluşur.

Dezenfeksiyon işlemi ise; atık su arıtma tesisi çıkış suyunun alıcı ortama verilmeden önce

içerisindeki bakteri ve virüslerin temizlenmesi

işlemidir.

KAYNAKÇA:

• https://www.istac.istanbul/tr/temiz-istanbul/evsel-atiklar/kompost-geri-kazanimi

• file:///C:/Users/user/Downloads/bok6%20(1).pdf

• http://web.deu.edu.tr/erdin/pubs/doc25.htm

• http://web.deu.edu.tr/erdin/tr/ders/kati_atik/ders_not/kompost.pdf

• Çevre mikrobiyolojisi-Prof.Dr. Mehmet Samsunlu

SORULAR

1. Kompostlaştırma işleminde patojenik organizmaların aktiviteleri sonucu (virüsler, bakteriler, protozoa, küf vb.)etrafta hastalık sorunları ortaya çıkarabilir .Bunu önlemek için ne yapılmaktadır?

A. Kompost uzun süre havalandırılır.

B. Yüksek sıcaklıkta (T>60 C) kompostlaştırma işlemi uygulanır.

C. Kompost ürünü iyileştirme işlemine alınır.

D. Organik atıklar kompostlama işleminden önce manuel (elle ayırma) ve mekanik olarak ayırma işlemine tabi tutulur.

E. Kompost kurutulur ve paketlenir.

CEVAP :B

1. Mikroorganizmaların yaşamlarını sürdürebilmek için enerjiye ihtiyaçları vardır.

2.Oksijen varlığında organizmalar karbon içeren bileşikleri parçalayarak CO2 ve H2O dönüştürürler.

3.Anaerobik atık giderimin de son ürün genelde laktik asittir.

Yukarıda verilenlerden hangisi veya hangileri doğrudur ? A) yalnız 1

B) 3 ve 2 C) 1, 2 ve 3 D) yalnız 3 E) 1 ve 2 cevap: E

Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Atık su içerisindeki kirletici maddelerin fiziksel işlemlerle atık sudan alınması amacı ile kullanılırlar.

B) Kimyasal arıtma işleminde çöktürülmek istenen maddeler çökeltilerek çamur halinde sudan ayrılır.

C) Biyolojik arıtma süreçleri aerobik ve anaerobik arıtma olarak sınıflandırılabilir.

D) Ekolojik zararı engellemek için atık suların arıtımı gereklidir.

E) Aktif çamur kimyasal arıtma uygulamalarında sıklıkla kullanılır.

Cevap: E

• Aşağıdakilerden hangisi kompostlama safhalarından biri değildir?

A) Ayırma

B) Parçalama (öğütme) C) Fermentasyon

D) Yıkama

E) Olgunlaştırma için depolama

Cevap D

• A) Atıklar evsel,tıbbi,endüstriyel,bahçe ve tarımsal atık olarak sınıflanabilir.

• B) Sıfır atık israfın önlenmesi için kullanılan bir atık yönetim biçimidir.

• C)Atıklar insan ve çevre sağlığına zarar veren maddelerdir.

• D)Atıkların içerisinde karbon azot fosfor gibi bileşikler bulunur.

• E) Atıklar geri kazanım veya farklı bir yöntem ile bertaraf edilemez.

• CEVAP:E

Atıklar ileilgli hangisi yanlış bir bilgidir?