AvRupA ğÜLTün ğAş(ENTi
§gnğpEAH cAp,İAL oF cOLİutE
xürrün vr T.C.runizM BAKANı,ıĞı
Hukuk Müşavirliği
Sayı : B.l6.0.HKM.0.301 .64|.02-|6326 - 19357y
Konu: .l...12009
,9 10 2ro DANIŞTAY 6. DAiRE BAŞKANLıĞnıa
Dosya Esas No :200917215
Cevap JçrçuLDevaL) Kültür ve Turizm Bakanlığı Ulus / ANKARA
Karşı Taraf (Davacı) : Ankara Barosu Başkanlığı ve dava arkadaşları
Vekili Av. Emre Baturay ALTINOK
Üsküp Cad. Çevre Sok.2217 Çaııkaya/ ANKARA
T.Konusu :Dava dilekçesinde ileri sürülen iddialar ile yürütmeyi
durdurma istemine karşı cevaplarım ızın arzındarı ibarettir.
T Tarihi 0|l|012009
Cevaplarımız ; Dava, 0710412009 tarih ve 27|93 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Bakanlığımız Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu'nun 749 sayılı ilke kararının iptali ve yürütmenin durdurulması istemiyle açılmış ise de bu istek hukuki dayanaktan yoksun bulunmaktadır.
Şöyle ki;
l. Dava dilekçesinde, dava konusu ilke kararında,7|7 sayılı ilke kararının 2. ve 3.
maddesini iptal eden Danıştay 6. Dairesi'nin iptal gerekçelerinin dikkate alınmadığı, Danıştay'ın
iptal kararının gerekçesinin DSİ'nin kültürel varlıkların üzerinde karar verne yetkisinin bulunmadığının temeline dayandığı, Bakanlığımızın Danıştay iptal kararları doğrultusunda yeni işlem tesis etmiş gibi görünse de, tesis edilen dava konusu işlemin İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 28. maddesinin öngördüğü mahkeme kararlarının gereklerinin gecikmeksizin yerine getirilmesi koşuluna uymadığı iddia edilmektedir.
Danıştay 6. DairesininB:200618266 ve K:2008/ 8268 sayılı iptal kararında;"717 sayılı ilke kararrnrn dava konusu 2. ve 3. maddelerinde yer alan düzenlemelerle 2863 sayılı Kanunun ilgili hükümleriyle koruma bölge kuruluna verilen görev ve yetkinin, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına (D.S.İ.)'ine verilmesi suretiyle (DSİ)'nin taşınmaz kültür varlığını su altında bırakma kararı vermesi, bu kararını koruma bölge kuruluna bildirmesi ve koruma bölge kurulunun bu konuda bir proje seçmesinin istenmesine yol açması nedeniyle anılan 2. ve 3. maddeleri Yasanın yukarıda içeriği yazı|ı hükümlerine aykırı bulunmaktadır." hükmüne yer verilmiş olup, söz konusu
2.ve3. maddeler iptal edilmiştir (EK-1)
7|7 sayılı İlke Kararının2. ve 3. maddelerinin değiştirilmesine ilişkiı2010312009 tarih ve 749 sayılı İlke Kararı, Danıştay 6. DairesininL:200618266 ve K: 2008/ 8268 sayılı iptal gerekçeleri
göz önüne bulundurularak alınmış olup; l19
Cumhuriyet Bul. Eski Sayıştay Binası 061 Tel:0 312 31l 34 00-312 50 94Fax:0 3l23ll 94
^
ffi
ffiT.C.
rüı,rün vE ruRizM BAKANIıĞı
Hukuk Müşavirliği
16326
749 sayılı ilke kararının l. maddesinde; "Barajların, planlanan alanın dışında başka bir yerde yapılmasının kamu yaran ve hizmet gerekleri ile bilimsel ve teknik açıdan mümkün olmadığının, korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının ve arkeolojik sit alanlarının bulunduğu alanlarda yapılmasınln aynı sebeplerle kamu yaraflna uygun olduğunun, Kültür ve Turizm Bakanlığınca, üniversitelerin ilgili bilim dallarındaki öğretim üyeleri ve yatırımcı kuruluş temsilcilerinden oluşan en az beş kişilik bir komisyon tarafindan tespit edilerek önerilmesi ve bu önerinin ilgili koruma bölge kurulunca kabul edilmesi durumunda;" uygulamaların nasıl yapılacağı belirlenmiştir.
749 sayılı ilke kararının 2. maddesi ile 7|7 sayılı İlke Kararının 3. maddesi; " 04l|012006 tarihi itibari ile yapımına başlanmlş veya yaplmı tamamlanmış ancak faaliyete geçmemiş, inşaata başlandığı aşamada alanında korunması gerekli taşınmaz kültür varlıkları ile arkeolojik sit alanları bulunan baraj inşaatlarında korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının ve arkeolojik sit
alanlarının korunmasına ilişkin konuların ilgili koruma bölge kurulunca değerlendirilmesine,
Koruma bölge kurulu tarafindan taşınmaz kültür varlıklarının ve arkeolojik sit alanlarının bulunduğu alanlarda yapılan barajların tamamlanarak faaliyete geçmesinin uygun bulunması halinde, taşınmaz kültür varlıklarının ve arkeolojik sit alanlarının korunmasına ilişkin önerilerin 2.
maddenin (e) vc (f) bentlerinde beliıtilen ilkeler doğrultusunda ilgili kuruluşlar tarafindan proje halinde hazır|anarak değerlendirilmek üzere koruma bölge kuruluna sunulmasına, koruma bölge
kurulunun alacağı karar doğrultusunda korumaya ilişkin uygulamaların ivedilikle gerçekleştirilmesine, " şeklinde değiştirilmi ştir.
Konuya ilişkin 749 sayı|ı İlke kararında belirtilen beş kişilik komisyon. Kültür ve Turizm Bakanlığınca oluşturulan, bağımsız ve bilimsel kuruluşlar olan üniversitelerin ilgili bilim dallarındaki öğretim üyeleri ile yatırımcı kuruluş temsilcilerinden oluşan bir komisyondur. Söz konusu komisyon, bilimsel ve teknik anlamda alanda tespit yapmak ve bu tespitlerini öneri halinde koruma bölge kuruluna sunmakla görevli olup. komisyonun alana ilişkin karar verTne gibi bir yetkisi bulunmamaktadır.
Ayrıca, 2863 sayılı Kanunun koruma bölge kurullarının görev, yetki ve çalışma şekline ilişkin 57. maddesinde yer alan "'Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ve koruma alanları ile sit alanlarına ilişkin uygulamaya yönelik kararlar almak" hükmü uyarınca, taşınmaz kültür varlıkları ve arkeolojik sit alanlannrn bulunduğu alanlarda baraj yapılıp yapılamayacağı ile
ilgili nihai karar verme yetkisi koruma bölge kurullarına ait olup, koruma bölge kurullarının yetkilerinin devredilmesi gibi bir durum söz konusu değildir.
Kısaca 749 sayılı ilke kararı. Danıştay 6. Dairesinin F,:2006l8266 ve K:2008l8268 sayılı kararındaki iptal gerekçeleri dikkate alınarak alınmış bir ilke kararıdır.
2577 sayılrı İdari Yargılama Usulü Kanununun 28. maddesinde "Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerinin esasa ve yürütmenin durdurulmasına ilişkin kararlarınrn icaplarına göre idare, gecikmeksizin işlem tesis etmeye veya eylemde bulunmaya mecburdur. Bu süre hiçbir şekilde kararın idareye tebliğinden başlayarak otuz günü geçemez..."
hükmü yer almaktadır.
2577 sayıl,ı Kanunun anılan hükmü doğrultusunda, süresi içinde işlem tesis edilerek 2010312009 tarihinde Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu tarafından749
AvRupA KüLİüR EAşK§RTi
219)\
-fi,lki9a\-
§ro
Cumhuriyet Bul. Eski Sayıştay Binası 06100Ulus/ANKARh Tel:O 3l2 3l l 34 00- 3l2 50 94Fax:0 Jl2 3l ı [2 »l
ffi AvRuPA egnopğAİ KüıTğR GAF,İAL ğF BAşKğİiTicOLrutE
rüı,rün vn T.C.runizM BAKANı,ıĞı
Hukuk Müşavirliği
16326
sayılı ilke karan alınmış o|up, 7 49 sayılı İlke kararı 1le 7 |7 sayılı ilke kararının 2. ve 3. maddeleri Danıştay Kararı doğrultusunda yeniden düzenlenerek süresi içinde işlem tesis edilmiştir.
2- Bir kültürel varlığı mille kaplama, suya gömme veya taşıma konularında karar verecek kuruluşun sadece DSİ değil de, yatırımcı kuruluşun da içinde yer aldığı bir komisyon olması, Danıştay iptal kararında sözü edilen ve özellikle Anayasa Mahkemesi'nin yetki devrinin hukuka aykırı olduğu gerekçesi ile iptal ettiği 5491 sayılı Çevre Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 12. maddesinin birinci fikrasının ikinci tümcesinde yer alan "...veya Bakanlıkça uygun görülen diğer kurum ve kuruluşlara..." ibaresi ile getirilen yetki devrine benzer bir şekilde bizatihi Bakanlığımızda olan yetkinin açıkça devri anlamını taşıdığı iddia edilmektedir.
749 sayılı İlke Kararının 1 inci maddesinin (a) bendinde "Barajdan etkilenecek veya baraj
suları altında kalacak korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının korunmasına yönelik uygulamayı belirlemek üzere alanın büyüklüğü ve özelliğine göre Kültür ve Turizm Bakanlığı ile ilgili kuruluşlar tarafindan, üniversitelerin konuyla ilgili öğretim üyelerinin (arkeolog, sanat tarihçi, şehir plancısı, mimar, jeoloji mühendisi, restorasyon ve konservasyon uzmaru vb.) yer aldığı Bilim Komisyonu oluşturulmasına ve bu komisyonun baraj inşaatı sona erene kadar çalışmalarını sürdürmesinin sağlanmasına.
e) Bilim Komisyonunca yapılan çalışmaların değerlendirilmesi sonucunda elde edilen bilgi ve
belgelere dayalı olarak alandaki korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının yerinde korunmasına, başka bir yere taşınmasına veya belgelenerek su altında bırakılmasına ilişkin önerilerin koruma bölge kuruluna sunulmasına,
f) Bilim Komisyonunun sunduğu öneriler hakkında ilgili koruma bölge kurulunca karar alınmasına"
hükümleri yer almaktadır.
Bu kapsamda alanda yapılacak uygulamayı belirlemek üzere oluşturulan bilim komisyonu sadece üniversitelerin konuyla ilgili öğretim üyelerinden (arkeolog, sanat tarihçi, şehir plancısı, mimar, jeoloji mühendisi, restorasyon ve konservasyon uzmanı vb.) oluşan bir komisyon olup, bu
bilim komisyonunda yatırımcı kuruluş temsilcileri bulunmamaktadır. Oluşturulan bu bilim komisyonu karar verici bir mercii değildir. Ayrıca ilke kararında bilim komisyonunun sunduğu önerilerle ilgili olarak koruma bölge kurulunca karar alınması gerektiği belirtilmiş olup, koruma bölge kurulu kararlarına aykırı bir uygulama yapılması söz konusu değildir.
3- Dava dilekçesinde söz konusu ilke kararı uyannca artık DSİ'den başka kuruluşların da baraj yapımında karar verici görev, yetki ve haklar üstlenebilmesinin mümkün olacağı, Kamuya ait, uluslararası sözleşmelerle gelecek kuşaklara aktarma yükümlülüğü bulunan kültürel varlıkların, ticaret kanunlarına göre kurulmuş, amacı kar sağlamak olarak tanımlanan "yatırımcı kuruluşlara"
bırakılmasının Anayasaya, yasalara ve uluslararası sözleşmelere aykırı olduğu iddia edilmektedir.
749 say/rı ilke kararında, DSİ'den başka kuruluşların baraj yapımında karar verici görev, yetki ve haklar üstlenebilmesine ilişkin her hangi bir düzenleme yapılmamıştır.
Ayrıca, 749 sayı|ı ilke kararına göre; üniversitelerin ilgili bilim dallarındaki öğretim üyeleri ve yatırımcı kuruluşların temsilcilerinden oluşan beş kişilik komisyon, barajların,
319 Cumhuriyet Bul. Eski Sayıştay Binası 06l Tel:0 312 3l l 34 00- 312 50 94Fax:0 3l2 3 94
ı b
ffiT.C.
xüı,rün vE ruRizM BAKANIıĞı
Hukuk Müşavirliği l6326
planlanan alanın dışında başka bir yerde yapılmasının kamu yararı ve hizmet gerekleri ile bilimsel ve teknik açıdan miimkün olmadığını, korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının ve arkeolojik sit alanlarının bulunduğu alanlarda yapılmasırun aynı sebeplerle kamu yaIanna uygun olduğunu tespit etmek ve önerilerde bulunmakla görevlidir. Bunun dışında her hangi bir karar alma yetkisi bulunmamaktadır.Korunması gerekli kültür varlıkları ve arkeolojik sit alanlarına ilişkin her türlü karar alma yetkisi koruma bölge kurullarına aittir.
Dava dilekçesinde, bahsi geçen yatırımcı kuruluşların, ticaret amacıyla kurulmuş kuruluşlar olduğuna ilişkin 749 sayılı ilke kararında her hangi bir ibare bulunmamakta olup, kamu kurum ve kuruluşları da yatırımcı kuruluşlar arasında yer alabilmektedir.
4. Dava dilekçesinde, ilgili ilke kararının 2863 sayılı Kanuna ve uluslararası sözleşmelere aykırı olduğu iddia edilmektedir.
717 sayılı İlke Kararının, Danıştay tarafindan iptal kararı verilmediği için yürürlükte olan 1 inci maddesinde "Baraj yapılması planlanan alanlarda, Üniversitelerden ve Bakanlık uzmanlarından oluşacak bir heyet tarafindan mevcut ve olası taşınmaz kültür varlıklarının çağdaş ve güncel
bilimsel yöntemler aracılığıyla envanter ve belgeleme çalışmalarrnrn yapılmasına, söz konusu alanda taşınmaz kültür varlıklarının ve arkeolojik sit alanlarının bulunması halinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (D.S.İ.) tarafindan planlanan alanın dışında baraj alanı olarak başka yerlerin planlamasının yapılmasına" hükmü yer almaktadır. Bu hüküm i|e zaten ilk etapla taşınmaz kültür ve tabiat varlığı ve arkeolojik sit alanı bulunan yerlerde baraj yapılmasının öngörülmediği açıkça belirtilmiştir.
777 sayılı İlke Kararının 2 inci maddesini yeniden düzenleyen 749 sayılı İlke Kararının 1 inci maddesinde de "Barajların, planlanan alanın dışında başka bir yerde yapılmasının kamu yararı ve hizmet gerekleri ile bilimsel ve teknik açıdan mümkün olmadığının, korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının ve arkeolojik sit alanlarının bulunduğu alanlarda yapılmasının aynı sebeplerle
kamu yarar|na uygun olduğunun, Kültür ve Turizm Bakanlığınca, üniversitelerin ilgili bilim dallarındaki öğretim üyeleri ve yatırımcı kuruluş temsilcilerinden oluşan en az beş kişilik bir komisyon tarafindan tespİt edilerek önerİlmesi ve bu önerinin ilgili koruma bölge kurulunca kabul edilmesi durumunda.." hükmü yer almaktadır. Yani barajın bu tür alanlarda yuprı-usr, kamu yarar|
ve hizmet gerekleri aÇısından bir zorunluluk olması, bu durumun bilimsel ve teknik olarak İespit edilmesi ve koruma bölge kurulunun da bunu uygun görmesi şartına bağlanmıştır.
Söz konusu ilke kararı; konularında uzman kişilerden oluşan bİlim komisyonlarınca hazırlarıan raPorlar ile ulusal ve uluslararası uygulama örneklerinin incelenmesi ve yayınların taranması sonucunda alınmış bir karar olup; kararda bahsedilen yerinde koruma, başka bi. y"r.
taŞrma veYa veri toPlayarak su altında bırakma gibi yöntemler baraj alanlarından etkilenen taşııımaz kültür varlıklarının korunmasında genel kgbul gcırmtış uygulamalardır.Kaldı ki2863 sayılı Kanunun 20, maddesinde de "...taŞınmaz kültür varlıklarının Uaşta Uir yere nakli zorunluluğu varsa ... koruma bölge kurullarının uYgun göniŞü ve gereken emniyet İedbirleri alınmak suretiyle Kültür ve Turizm Bakanlığınca istenilen Yere nakledilebileceği..." hükme bağlandığından söz ko.rr* ilke kararında
2863 saYılı Kanuna aYkırı bir durum bulunmamakta ve Aruyurunr, 63. maddesinde yer alan
"koruma Yükümlülüğünü ortadan kaldırdığı" gibi bir durum söz konusu olmamaktadır.
AvRup.{ KüLrüF BAşxs}tTi
Cumhuriyet Bul. Eski Sayıştay Binası 06l00Ul Tel:0 312 3l l 34 00- 3l2 50 94Fax:0 312 7
4/9
,la
ü
n
Is2
ffi AvRup,& KüLTüR EAşKEıaTi eÜRğpEAs cAğ'İıL oF caJLrunğ
xüı,rün vr T.C.runizM BAKANr,rĞr Hukuk Müşavirliği
|6326
Taşınmaz kültür varlıkları ve arkeolojik sit alanlannrn bulunduğu alanlarda baraj yapılıp yapılamayacağı ile ilgili nihai karar verme yetkisi koruma bölge kurullarına ait oldugu ve749 say/ıı
ilke kararı bu nihai karar verme yetkisi ile çelişen hükümler içermediğinden, Anayasa'nın 63.
maddesine, yasalara ve uluslararası sözleşmelere aykırı değildir.
Ayrıca dava dilekçesinde 749 say/ıı İlke Kararının 2863 sayılı Kanunun 9 ve 65 inci maddelerine aykırı olduğu belirtilmektedir.
Kanunun 9. maddesinde "Koruma Yüksek Kurulunun ilke kararları çerçevesinde koruma bölge kurullarınca alınan kararlara aykırı olarak, korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat
varlıkları ve koruma alanları ile sit alanlarında inşai ve fiziki müdahalede bulunulamaz, bunlat yeniden kullanıma açılamaz veya kullanımları değiştirilemez. Esaslı onarım, inşaat, tesisat, sondaj, kısmen veya tamamen yıkma, yakma, kazı veya benzeri işler inşai ve fiziki müdahale sayılır"
hükmü bulunmaktadır. Burada kastedilen taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile sit alanlarında inşai ve fiziki müdahalede bulunulamayacağı değil, Koruma Yüksek Kurulu ilke kararları doğrultusunda
alınan koruma bölge kurulu kararlarına aykırı olarak inşai ve fiziki müdahalede
bulunulmayacağıdır. Başka bir ifadeyle; korunması gerekli taşınmaz kültür varlıkları ve sit alanlarında yapılacak olan uygulamaların koruma bölge kurulu kararları doğrultusunda yapılması hükme bağlanmıştır. Buna göre barajlara ilişkin uygulamalar da koruma bölge kurullarınca alınan kararlar doğrultusunda gerçekleştirileceğinden Kanuna aykırılık teşkil etmemektedir.
749 sayıIı İlke Kararında baraj alanlarından etkilenen kültür varlıklarının korunması ile ilgili ilkeler belirlenmiş ve bu alanlarda ilgili kurum ve kuruluşlann uygulamadaki görev ve sorumlulukları tanımlanmıştır. Bu kapsamda ilgili Kanun hükmüne aykırı bir durum
oluşmamaktadır.
Kanunun 65 inci maddesinde ise 9 uncu maddeye aykırı hareket edenler hakkındaki cezai müeyyideler yer almaktadır.
Uluslararası sözleşmelerle ilgili olarak;"Arkeolojik Mirasın Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi (1992 Valetta/lVlalta)" nde:"Madde 4: Taraflardan her biri, duruma göre aşağıdaki hususları da öngörecek biçimde, arkeolojik mirasın fiziki koruma önlemlerini yürürlüğe koymayı taahhüt eder: ...Arkeolojik mirasın tercihan bulunduğu yerde korunması ve bakımı;.. " ifadeleri yer almaktadır. (Ek-2)
"Avrupa Konseyi Avrupa Mimari Mirasınrn Korunması Sözleşmesi (1985-
Granada)"nde:Anlaşmayı imzalayan Avrupa Konseyi üye Devletler "Madde 2: Korunacak anıt,
bina grupları ile ören yerlerinin kesin olarak tespit edilebilmesi için her bir taraf bu tarihsel
varlıkların envanterlerini oluşturur ve bu tarihsel varlıklara zarar verebilecek tehlikeli durum doğduğunda, en kısa zamanda gerekli dokümanlarıhazırlamayı taahhüt eder.
Madde 3: Her bir Taraf, I. Mimari Mirasın korunması için yasal önlemler a|mayı;2, Bu önlemler çerçevesinde ve her ülkeye ve bölgeye has yöntemlere göre anıtların, bina gruplarrnrn ve ören yerlerinin korunmasını taahhüt eder.
Madde 5: Her bir Taraf, Maddi koşulların tehlikeye düşürdüğü ve başka bir yere taşınmanın zorunlu olduğu durumlar dışında, korunmaya alınan bir anıtın tümünün ya da bir bölümünün taşınmasını
',!iı\
Cumhuriyet Bul. Eski Sayıştay Binası 061 Tel:O 312 311 34 00-312 50 94Fax:0 312 31
ffi AVRUPA KÜLTğR BAŞKERTİ
€UtopEAfl CAD,İA! oF cuLruİğ
xüı,rün vp T.C.ruRizM BAKANIıĞI
Hukuk Müşavirliği l6326
yasaklamayı taahhüt eder. Bu gibi durumlarda, yetkili makamın, anıtın sökülmesi, nakli ve uygun bir yerde yeniden eski şekline getirilmesi için gerekli önlemleri alacaktır. " ifadeleri, (Ek-3)
"Birleşmiş Milletler Dünya Kültürel ve Doğal Mirasınrn Korunmasına Dair Sözleşme (1972- Paris)"de:
"Madde 4: Bu sözleşmeye taraf olan devletlerden her biri l . ve 2. maddelerde sözü edilen ve topraklarında bulunan kültürel ve doğal mirasın saptanması, korunması, muhafazası, teşhiri ve
gelecek kuşaklara iletilmesinin sağlanması görevinin öncelikle kabul eder ve her devlet topraklarındaki kültürel ve doğal mirasın korunması ve teşhiri amacıyla etkili ve faal önlemlerin alınmasını sağlar.
Madde 5: Bu Sözleşmeye taraf olan her Devlet topraklarındaki kültürel ve doğal mirasın korunması, muhafazası ve teşhiri amacıyla etkili ve faal önlemlerin alınmasını sağlamak için, mümkün olduğunca her ülkenin kendi koşullarına uygun biçimde şu çabaları gösterecektir.. " ifadeleri, (Ek-4) Dava konusu ilke kararında da, bu doğrultuda öncelikli olarak kültür varlıklarının yerinde korunmasına, bunun mümkün olmadığı hallerde korumaya yönelik koruma bölge kurullarınca uygun bulunacak projeler doğrultusunda kültür varlıklarının başka bir yere taşınması veya belgelenerek su altında bırakılmasına ilişkin ilkeler belirlenmiş olup söz konusu sözleşmeler ile çelişen bir husus bulunmamaktadır.
Ayrıca, 749 sayı|ı ilke kararının 1. maddesinin (d), (0 ,e () bentleri ile; söz konusu uluslararası sözleşmelerde bahsedilen kültür varlıklarının saptanması, korunmasr, muhafazası, teşhiri ve gelecek kuşaklara iletilmesi amaçlanmış, buna göre;
2 (d) "...alandaki taşınmaz kültür varlıklarının tespit edilmesi amacıyla, öncelikli olarak çağdaş ve güncel bilimsel yöntemler aracılığıyla belgeleme ve kazı çalışmalarının yapılmasına, korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının rölövelerinin çıkarılmasına,koruntnasl gerekli taşınmaz kültür varlıklarının bulunduğu alanların jeolojik etütlerinin yapılmasına,"
2 (0 (3) "Su altında bırakılmalarrnın zorunlu olduğu hallerde, hazır|anacak program çerçevesinde önem derecesine göre kazı, belgeleme, mimari dokümantasyonlar yanında yerleşimin ve tüm yapıların mekanlarını da kapsayacak şekilde dijital veri ve görsel kayıtlarının alınmasrna, yerleşim planının çıkarılmasına, su altında kalacak taşınmaz kültür varlıklarının su sirkülasyonundan zarar görmemesi için alınacak tedbirlere ilişkin projelerin koruma bölge kuruluna sunulmasına,"
2 () "Su altında kalacak korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının, baraj faaliyete geçtikten
sonra belirli sürelerle su altı arkeologları tarafindan incelenerek durumlarının tespit edilmesine,"karar verilmiştir.
S-Dava dilekçesinde, komisyonda Kültür ve Turizm Bakanlığının yer almadığı, kararların kaç kişi ile verileceği ve komisyon üyelerinden ne kadarının üniversiteden ne kadarının yatırımcı kuruluştan oluşacağının belirsiz olduğu belirtilmiştir.
Söz konusu komisyon Kültür ve Turizm Bakanlığınca oluşturulan bir komisyondur.
Komisyonda yer alan kişilerden, kaç tanesinin iiniversitelerin ilgili bilim dallarındaki öğretim üyelerinden olacağı, kaç tanesinin yatırımcı kuruluş temsilcisi olacağı Bakanlığımızca belirlenmektedir.
-ffi&i,7a\-
Cumhuriyet Bul. rsl.i S 2 3ll 34 00- 312 50 94Fax:0 3l2 3 6l9
ffi AvRupA KÜLTğn BA9KENTİ eU*ğpğ^İ cAirİıt oF cuırtJrE
xürrün vE T.C.runizM BAKANı,ıĞI
Hukuk Müşavirliği
16326
Barajın planlanan alanın dışında başka bir yerde yapılmasının mümkün olup olmadığının tespiti çalışması bilimsel ve teknik bir konu olduğundan, Kültür ve Turizm Bakanlığı bu komisyonda yer almamaktadır.
6- Dava dilekçesinde, İüke Kararının 2 üncü maddesinde yer alan yatırımcı kuruluşun kurula proje sunması ve proje seçimini kuruldan istemesi ile ilgi düzenlemenin Danıştay'ın iptal kararma aykırı olduğu belirtilmektedir.
Anılan ilke kararının 3. maddesinde yer alan "Koruma bölge kurulu tarafindan taşınmaz
kültür varlıklarının ve arkeolojik sit alanlarının bulunduğu alanlarda yapılan barajların tamamlanarak faaliyete geçmesinin uygun bulunması halinde, taşınmaz kültür varlıklarının ve arkeolojik sit alanlarının korunmasına ilişkin önerilerin 2. maddenin (e) ve (f) bentlerinde belinilen ilkeler doğrultusunda ilgili kuruluşlar tarafindan proje halinde hazırlanarak değerlendirilmek :d.zerc
koruma bölge kuruluna sunulmasrna, koruma bölge kurulunun alacağı karar doğrultusunda
korumaya ilişkin uygulamaların ivedilikle gerçekleştirilmesine" ifadesi, yatırımcı kuruluşun kuruldan proje seçimi istemesi anlamını taşımamaktadır. Danıştay Kararına göre düzenlenen bu maddede, taşınmaz kültür varlıklarının ve arkeolojik sit alanlarının bulunduğu alanlarda yapılan barajların tamamlanarak faaliyete geçip geçmeyeceği hususu kurul kararma bağlanmıştır. Aynı
şekilde kurula sunulan projelerle ilgili olarak karar verme yetkisinin de koruma bölge kurullarına ait olduğu açıktır.
7-Dava dilekçesinde söz konusu ilke kararrnrn Allianoi ve Hasankeyf için çıkarılmış olduğu iddia edilmektedir.
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunun 51. maddesinde "Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının korunması ve restorasyonuyla ilgili işlerde
uygulanacak ilkeleri belirlemek," Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun görev ve yetkisi arasında sayılmıştır.
Bu kapsamda 749 sayılı ilke kararı, ülke genelindeki baraj alanlarından etkilenen taşınmaz kültür varlıklarının korunmasına yönelik olarak alınmış bir ilke kararı olup her hangi bir yer veya olaya yönelik olarak alınması gibi bir durum söz konusu değildir.
8- Dava dilekçesinde ülkemizin kültür envanterinin çıkarılmamış olduğu, bu görevin Kültür ve Turizm Bakanlığına ait oldugu, söz konusu ilke kararı kültür varlığının araştırılıp korunması görevinin DSİ'ye devredildiği iddia edilmektedir.
2863 sayılı Kanunun tespit ve tescile ilişkin 7. maddesinde; "Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının ve doğal sit alanlarının tespiti, Kültür ve Turizm Bakanlığının koordinatörlüğünde ilgili ve faaliyetleri etkilenen kurum ve kuruluşların görüşü alınarak yapılır...
Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile ilgili yapılan tespitler koruma bölge kurulu karan ile tescil olunur" hükmü ile yetki ve yönteme ilişkin l0. maddesinde; "Her kimin mülkiyetinde veya idaresinde olursa olsun, taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının korunmasını sağlamak için gerekli tedbirleri almak, aldırmak ve bunların her türlü denetimini yapmak veya kamu kurum ve kuruluşları ile belediyeler ve valiliklere yaptırmak, Kültür ve Turizm Bakanlığına aittir. " hi,ikümleri yer almaktadır.
719
Cumhuriyet Bul. Eski Sayıştay Binası 06100Ulus/ Tel:0 3l2 3ll 34 00-312 50 94Fax:0 3l2 311 94\
ffi AvRupA şgBğPğnş KüLTğn cAF,İAL oF cUtruağeAşKtNli
xüı,rün vn T.C.runizM BAKANı,ıĞI
Hukuk Müşavirliği I6326
749 sayılı ilke kararının 1. maddesinde konusu hükümlere paralel olarak,
"a) Barajdan etkilenecek veya baraj suları altında kalacak korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının korunmasına yönelik uygulamayı belirlemek üzere alanın büyüklüğü ve özelliğine göre
Kültür ve Turizm Bakanlığı ile ilgili kuruluşlar tarafindan, üniversitelerin konuyla ilgili öğretim
üyelerinin (arkeolog, sanat tarihçi, şehir plancısı, mimar, jeoloji mühendisi, restorasyon ve konservasyon uzmanı vb.) yer aldığı Bilim Komisyonu oluşturulmasına ve bu komisyonun baraj inşaatı sona erene kadar çalışmalarını sürdürmesinin sağlanmasına...
d)Acil Eylem Planı kapsamında Bilim Komisyonu kararları doğrultusunda alandaki taşınmaz kültür varlıklarının tespit edilmesi amacıyla, öncelikli olarak çağdaş ve güncel bilimsel yöntemler aracılığıyla belgeleme ve kazı çalışmalaıının yapılmasına, korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının rölövelerinin çıkarılmasına, korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının bulunduğu alanların j eoloj ik etütlerinin yapılmasına,
e) Bilim Komisyonunca yapılan çalışmaların değerlendirilmesi sonucunda elde edilen bilgi ve
belgelere dayalı olarak alandaki korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının yerinde korunmasına, başka bir yere taşınmasına veya belgelenerek su altında bırakılmasına ilişkin
önerilerin koruma bölge kuruluna sunulmasına.
0 Bilim Komisyonunun sunduğu öneriler hakkında ilgili koruma bölge kurulunca karar alınmasına," karar verilmiştir.
Özetle, 2863 sayılı Yasa ile korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarının korunmasr vc restorasyonuna ilişkin işlerde uygulanacak olan ilkelerin tespit edilmesi hususu, Kültür ve Tabiat
Varlıklarını Koruma Yüksek Kuruluna verilmiştir. Bu doğrultuda alınan 749 sayılı İlke Kararı ile arkeolojik sit alanlarında baraj inşaatı yapılmasının öncelikli olarak öngörülmediği ancak yapılan teknik inceleme ve planların ilgili baraj inşaatının arkeolojik sit alanı dışında yapılmasına kesinlikle olanak tanımadığı durumlarda Anayasanın 63. maddesinde yer alan "koruma yükümlülüğü" ve 2863 sayılı Kanunun l., 6.,'7.,8., 10., 20.,53.,57., 58. ve ilgili diğer maddeleri dikkate alınarak taşınmaz kültür varlıklarının korunmasına yönelik gerekli önlemler alınmadan barajın faaliyete geçmemesi amaçlanmıştır.
Baraj alanlarıyla ilgili yer seçim yetkisinin Bakanlığımıza ait olmaması nedeniyle ilgili
kuruluşlardan görüş almak suretiyle baraj yapımı için planlanan alanın teknik incelemeler de dikkate alınarak sağlıklı bir şekilde tespit edilmesi; ancak baraj yapılması planlanan alanlarda taşınmaz kültür varlıklarının ve arkeolojik sit alanlarının bulunması durumunda koruma ve kullanma koşullarına ilişkin nihai karar verTne yetkisinin 2863 sayılı Kanun, ilgili mevzuat ve uyuşmazlığa konu ilke kararı ile Koruma Bölge Kurullarına verilmesinin amaçlandığı açıktır.
Bilindiği üzere görüşler hukuken bağlayıcı olmayan işlemlerdir. Dolayısıyla baraj inşaatı hususunda
ilgili kuruluşlardan görüş alınması nihai kararı verecek olan Koruma Bölge Kurullarının görev ve yetki alanına ilişkin bir sınırlandırma getirmemektedir.
Özetle cevap layihamızda yapılan savunmamız ile ekte sunulan bilgi ve belgelerin birlikte incelenmesinden de görüleceği üzere Bakanlığımızca tesis edilen dava konusu işlem yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönünden hukuka uygun olması ve 2577 sayılı İ.Y.U.K.'nun 2712 nci
maddesinde öngörülen yürütmenin durdurulması kararı verilebilmesi
Cumhuriyet Bul. Eski Sayıştay Binası 06100Ulus/AN Tel:O 3l2 311 34 00-312 50 94Fax:0 3l23|l
,,::A
§ı
ffi AvnuFA KüLTğR BAşKENTı lUnopEAn cAP,İ&L sF ttrıruığ
xüı,rün vn T.C.runizM BAKANIıĞı
Hukuk Müşavirliği
16326
için bir arada gerçekleşmesi zorunlu olan iki koşul birlikte gerçekleşmediğinden yünitmeyi durdurma istemi yersiz olup, gerek Bakanlığımız işleminin iptali, gerekse yürütmeyi durdurma isteminin de reddi gerekmektedir.
sonııc ve İstem Yukarıda aIz ettiğimiz durum muvacehesinde ve
Mahkemenizce re'sen dikkate alınacak diğer sebeplerle hukuki dayanaktan yoksun açılan davanın ve yürütmeyi durdurma istemlerinin reddi ile yargılama masraflarının davacrya yükletilmesine karar verilmesini arzye talep ederim.
Bakan a.
I.Hukuk
Ekler:
|-2610212009 tarih 38415 sayıl,ıyazı ve eki karar örneği
2- Arkeolojik Mirasın Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi örneği 3- Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi örneği
4- Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşmesi örneği
2,§
Cumhuriyet Bul. Eski Sayıştay Binası 061OOUlus/AN Tel:0 312 31l 34 00-312 50 94Fax:0 312 31l 919
Sıır,ı Ktıı-ııı
&lu-\
l]. l 6.(). t t KM.0.:]02.64 l .02- |3599 l stqİ5
,l-. (]
x[l ı.,ıtı ı{ Vıa,t,tJ ti,iZN{ ırAKAı,,{LIGI
l l u l<uIr Nt iişaı,iriiği
(]ııııılıtıı,ır,cı, l]ıı l v ı A l]Itıli 06İ(li) [Jltısı.,\Nl(,\l{i\
nVil ıj i,n xtri. Yai§ [ıl\|] Kğ}] İ i
2 6 02 2009
ü([.1l. ı (jIr Vn R 1.1l(LAIIl Vlj N4[_ızı,ı.ıııı, (]lıNllL vıt_ııı[;ııı,uclı_;ıriı,
llgi:24ll li20()t] tarihli vc l].l6.0.1(VN4.().11.0l.(X)/(]cncl 2200-21 1,1!!vıvıllyL|,/.ıı:ıı,/..
Aı,lict>loglıır l)erııcği ı,c clııı,ıı arkaılaşları tarallııclaıı, l}altaı-ılığııııız_ alc1,1ıiıre [)aı-ıışta1,6.
I)airctlc 2006l82(>6 csas ı-ıtılı-ı cltısl,a ilc açılıı-ıış [ıtıltıı-ıııı,ı ciava. N4ıhlicı-ı,ıcı-ıiır 2(ılIll2008 giiıı r,c 2008/tj268 sal,ı[ı |iaı,aı,ı iIc alc1,1-ıiır-ıizc srıııtıçlaırı,ırıştır. Kıırar ]Jal<ııı,ılığıı-ı,ıız.a 25l2l2009 giiııii
tctıl iğ ctl i ln,ı işti r.
l(ararııı ııygtıliıı-ıı-ırası ırı ;
l(aı,arııı iıicclcı-ıcı,cl< tcıı-ır,izc csas tılacak g(iri.iş[cı,iııiz ilc avfıca \ıc açıltça tcı-ıryiz iıAşr,ı,ırtıı,ııı,ıztla 1,tiriitı-ı-ıcı-ıiı-ı clıırclı"ırtılı,ı,ıtısıı,ıııı istcııilı isıcıııııccliğiııin bilclirilırıcsiıriır vc vzırsıı el<.
l-ıilgi ı,c lıclgclcriıı l0l312009 taı,ilıiı-ıc l<aclaı,N,{iişavirliğin-ıiz.clc tılacali şcl<ildc g()ncicrilnıcsiıri arz cılcriı,ıi.
Ayclıuı l( lZlI-n l{Sl.n
l . [ ]tıI< tıl< N4Ll Ştı\,l rl ların» !
M.x
süırnriııiıı
ASLI eİgiOin
I:l(1.ljlt:
l - Kaı,ar sıırcti
'l-cl () .j12:]ll L j.1 0() -:]l2 509lFıks: 0 j12.i ll 12 9l
nğ
ı{i Y
6
l||iiJlii]l iij,i;i a]:.,l; t:]:t§
,{üç
§ufıe
1
