DAVRANIŞ BİLİMLERİNDE İLERİ İSTATİSTİK
DOKTORA
Doç. Dr. ÖMAY ÇOKLUK BÖKEOĞLU
Açımlayıcı Faktör Analizi
• Faktör analizi, sosyal bilimlerde ölçek geliştirme ya da uyarlama
çalışmalarında ve bir ölçeğin farklı bir amaç ya da farklı bir örneklem için kullanıldığı araştırmalarda yapı geçerliğine ilişkin kanıt elde etmek amacıyla en sık kullanılan tekniklerden biridir
(Çokluk, Şekercioğlu veBüyüköztürk, 2010).
Açımlayıcı Faktör Analizi
• Varsayımlar
(Çokluk, Şekercioğlu ve Büyüköztürk, 2010)• Örneklem büyüklüğü
• Kayıp değerler
• Normallik
• Doğrusallık
• Çoklu bağlantı
• Uç değerler
Açımlayıcı Faktör Analizi
(Çokluk ve diğ., 2010)• Açımlayıcı faktör analizinde hangi faktörleştirme tekniğinin
kullanılacağı, araştırmacının sayıltılarına ve amacına göre değişir.
Araştırmacı faktör analizine başlamadan önce, sayıltılarını gözden
geçirmeli ve amacını açık ve net bir biçimde belirlemelidir (Şencan,
2005).
Açımlayıcı Faktör Analizi
(Çokluk ve diğ., 2010)• Temel Bilesenler Analizi (Principal Components Analysis): Tabachnick ve Fidel’e (2001) göre temel bileşenler analizi, en sık kullanılan faktör estirme tekniklerinden birisidir. Temel bileşenler analizinin temel
amacı, her bir bileşenle veri setinden azami varyansı çıkartmaktır.
Temel bileşenler analizi, fazla sayıdaki değişkeni, daha küçük sayıda
bilesen altında azaltarak toplamak isteyen araştırmacı için bir çözüm
yoludur.
Açımlayıcı Faktör Analizi
(Çokluk ve diğ., 2010)• Temel Faktörler Analizi (Principal Factors Analysis): Temel faktörler analizinin temel bileşenler analizinden farkı, ortak faktör varyansını tekrarlı (iterative) yöntemler aracılığıyla tahmin etmesidir. Temel
faktörler analizinin temel amacı, temel bileşenler analizinde olduğu
gibi, her bir faktörle veri setinden azami dik açılı (orthogonal) varyansı
çıkarmaktır.
Açımlayıcı Faktör Analizi
(Çokluk ve diğ., 2010)• Maksimum Olasılık Faktör Analizi (Maximum Likelihood Factor Analysis):
Maksimum olasılık faktör analizi bir faktörleştirme tekniği olarak 1940’larda Lawley tarafından geliştirilen bir tekniktir. Bu teknik, evrenden çekilen
gözlenen korelasyon matrisi örneğinin en yüksek hesaplanan yük değerleri olasılığında, faktör yükleri için evren değerlerini tahmin eder. Maksimum olasılık faktör analizi, aynı zamanda, faktörler ve değişkenler arasındaki
kanonik korelasyonu en yüksek büyüklüğe çıkartır (Tabachnick ve Fidel, 2001).
Açımlayıcı Faktör Analizi
(Çokluk ve diğ., 2010)• Imaj Faktör Analizi (Image Factor Analysis): Guttman’ın 1953 yılında “imaj kuramı” (image theory) çerçevesinde ortaya attığı bu matematiksel bağıntı, Jöreskog tarafından 1963 yılında tanımlanmıştır. Bu teknik, çok az kullanılan bir faktör analizi modeli ve analitik bir yöntemdir (Tucker ve MacCallum,
1997). Bu tekniğin imaj– faktör olarak adlandırılmasının nedeni, diğer değişkenler tarafından “yansıtılan” gözlenen değişkenlerin varyansı sonucunda oluşan faktörler arasındaki dağılımı (tasnifi) yapmasıdır.