10 Temmuz 2003 B‹L‹MveTEKN‹K
Amerikal› ve Fasl› araflt›rmac›lardan kurulu bir ekip, Fas çölünde bundan 380 milyon y›l önce Dünya’ya çarparak deniz canl›lar›n›n önemli bir k›sm›n›n toptan yok olmas›na yol açan bir gökcisminin izlerini belirledi.
Louisiana Eyalet Üniversitesi Jeoloji ve Jeofizik Bölümü’nden Brooks Ellwood ve ekip arkadafllar›n›n Science dergisinde yay›mlad›klar› bulgular, büyük bir göktafl›n›n Dünyam›za çarpt›¤›n›n fiziksel ve kimyasal kan›tlar›ndan olufluyor. Çarpman›n, tüm dünyadaki deniz canl›lar›n›n %40’›n›n yok olmas›yla sonuçland›¤› düflünülüyor.
Orta Devonyen zaman›nda Eifelyen-Givetyen dönemleri aras›ndaki s›n›r tortulda belirlenen çarpma izleri, Kacák/otomari toplu yokoluflu diye bilinen olay›n tarihiyle örtüflüyor. Daha önce, yaln›zca bir baflka krater, fiimdi Meksika Körfezi’nin alt›nda bulunan Chixculub krateri, büyük bir toplu yokoluflla ilintilendirilebilmiflti. 65 milyon y›l önce meydana gelen bu olayda da Kuzey Amerika k›tas›na çarpan bir asteroid, küresel yang›nlara, sel bask›nlar›na ve atmosferin toz ve dumanla kaplanmas›na yol açarak, baflta dinozorlar olmak üzere kara ve deniz
canl›lar›n›n büyük bölümünün ortadan kalkmas›na neden olmufltu. Araflt›rmac›lar›n Fas’ta Anti Atlas çölünde Cebel Mech Irdane adl› oluflumun üzerinde belirledikleri kraterdeki çarp›flma izleri, Chixculub olay›n›n b›rakt›¤› izlerle büyük ölçüde uyufluyor. Bunlar, üzerinde flok çizikleri ya da yüksek s›cakl›¤›n yol açt›¤› yüzey bozulmalar› bulunan mikroskopik kuvars parçac›klar›, çarpma tortulunda baz› elementlerin (nikel, krom, arsenik, vanadyum ve kobalt) deriflimlerindeki ani yükselme, baz› karbon izotoplar›n›n oran›ndaki ani düflüfl, deniz
seviyesinin ani de¤ifliminden ve çarpman›n yol açt›¤› erozyondan kaynaklanan manyetik alan
anormallikleri ve çarpma tortulunun hemen üstündeki katmanlarda, yeni deniz canl› türlerinin fosilleri. Araflt›rmac›lar bunu, çarpma sonucu ortadan kalkan canl›lar›n b›rakt›¤› büyük bofllu¤un, yeni ortaya ç›kan ve h›zla çeflitlenen canl›larca
doldurulmufl olmas›na ba¤l›yorlar. Bulgu ayr›ca, çok say›da felaketin evrim sürecine yön verdi¤i düflüncesini destekleyen bir kan›t olarak de¤erlendiriliyor.
Science, 13 Haziran 2003
