AHŞAP MALZEMEDE BOZULMA
FAKTÖRLERİ
Kimyasal Faktörler
Kimyasal maddelerin, ahşabın hücre duvarına ulaşma oranı kimyasal bozulmanın boyutunu belirler. Genellikle kimyasal maddeler ahşap malzemenin önce rengini değiştirir. Metaller ahşap üzerinde korozyon oluşumuna, asitler erimeye, bazlar yumuşamaya, alkoller şişmeye sebep olur. Yangın da ısıya bağlı bir kimyasal bozulmadır.
Ahşabı en fazla etkileyen kimyasal kaynaklar arasında, endüstriyel atmosfer kirliliği,
gaz borusu sızmaları ve kiremitlerin absorbe ettiği tuzların yıkanmaları sayılabilir. Ayrıca,
ahşapta kullanılan metal bağlayıcıların neden olduğu ve “çivi kusması” denilen korozyon
problemleri de kimyasal madde etkileriyle birlikte artmaktadır.
Kimyasal bozulma çeşitleri:
1.Işık (Fotokimyasal ve Termal bozulmaya neden olur):
Normalde “ışık” dediğimiz şey, gerçekte “elektromanyetik radyasyon” adı verilen ve gözlerimizin hassasiyetine karşılık gelen çok dar bir kısmıdır. Basitçe söylemek gerekirse, ışık bir enerji kaynağıdır. Işık, aydınlattığı her şeyle etkileşime girer ve ışık enerjisi ahşap yüzeylere zarar verir. Bu hasarın miktarı yoğunluğa ve renge bağlıdır.
Işığın en zararlı bileşeni, insan gözüyle görülmeyen ultraviyole (UV)
radyasyonudur. UV radyasyonu neredeyse her zaman görünür ışığa eşlik eder, çünkü güneş tarafından ve floresan tüpler ve tungsten halid ampuller gibi bazı
yaygın armatürler tarafından üretilir. Çoğunlukla, hafif hasar genellikle ağartma gibi renk değişikliğine sebep olur. Işık ahşabın hücresel yapısının bozulmasına neden olur, lignin bileşenini bozar ve renklerini beyazlatır (Resim 1). Işık, mobilyaların veya ahşap nesnelerin çoğu bileşeninde ağartma ve bozulmaya neden olur.
Binalarda bulunan ahşap nesnelere hafif hasar, en çok gölgesiz pencerelerden geçen güneş ışığından kaynaklanır. Ayrıca, UV yayan ve sergilere zarar verebilecek yapay ışık kaynaklarının aşırı ve uygunsuz kullanımından da kaynaklanabilir. UV ışığına maruz kalan ahşap eserler için, net yüzeyler ışığa tepki olarak genellikle sararır veya opak olur.
Resim 1
2.Asitler ve Alkaliler
Asit ve alkali ortamlar ahşabı farklı şekilde etkilemektedir. Asitler, hücre çeperindeki şekerler arasındaki karbon bağları parçalayarak 5 karbonlu şekerleri 6 karbonlu şekerlerden daha kolay hidrolize uğratırlar. Alkali çözeltiler, asidik çözeltilerden daha fazla miktarda ahşabı degrade ederler. Alkali ortamların ahşap üzerindeki etkileri ise çok daha şiddetli olup, odun dokusunu tamamen liflerine ayırırlar ve ahşapta direnç kaybı ile birlikte yumuşama meydana getirirler. Asidik ya da alkali kimyasal maddeler ahşapta ilk olarak renk değişikliği meydana getirmekte, çürüklük yapan mantarların ahşaptaki etkilerine benzer şekilde, yani dikkat edilmediğinde çürüklük başlangıcı sanılacak kadar benzer şekilde, bir tahribata neden olurlar. (Resim 2)
Asit ve bazların ahşapta neden olduğu korozyonun derecesi, asit ve bazların tipine, konsantrasyonlarına, pH değerlerine, maruz kalma süresine, ortamın sıcaklığına ve ağaç türüne bağlı olarak değişmektedir.
Resim 2 Resim 3- Cumalıkızık Konutlarının Ahşap Yapı Elemanlarında
Korozyon Etkisi
3.Ateş
Yangın şiddetli termal bozulmaya ve kerestenin toplam yıkım noktasına kadar kimyasal bozulmasına yol açabilir. Odunun tek tek bileşenleri (selüloz ve lignin) yanma durumuna ulaşılmadan önce ısıdan etkilenir. Çünkü ısı
artması ve düşmesi, ahşapta nem değişimlerine neden olur. Bu değişimler ahşabın mekanik direncini bozar. Ahşap neme maruz kalırsa şişer,
kuruyunca büzüşür, fazla kuruysa çatlar ve nem oranı çok fazla olursa çürümeler başlar.
Resim 3- Fotoğrafta yapının yangın etkisi ile zarar gören ahşap lentoları ve dolayısıyla da yıkılmak üzere olan duvar.
Suya doymuş ahşaptaki maksimum suyun miktarı (Umax) aşağıda verilen formül yardımıyla belirlenmekte ve çoğunlukla ahşap içerdiği suyun miktarına göre
sınıflandırılmaktadır.
Su miktarı% = (Islak Ahşabın Ağırlığı – Tam Kuru Ahşabın Ağırlığı) X 100 Suya doymuş ahşap taşıdığı su miktarına bağlı olarak 3 sınıfa ayrılmaktadır.
Fiziksel Faktörler
Ahşap bozulmalarına doğrudan etki eden üç faktör vardır.
Bunlar ;
1. Bağıl nem değişiklikleri
2. Ayrışma
3. İnsan etkisi
