flüvyokarst
13. Hafta
Fluviokarst
• Fluviokarst kör vadi, düden, kaynak, kapalı depresyon ve mağaralarla bozulmuş bir drenaj sistemidir. Pekçok fluviokarst bölgesinde genellikle yeraltı kanalları ile beslenen büyük akarsular yüzey akışlarını korurlar. Eğer sınırlar jeolojik formasyonlarla çiziliyorsa karst vadilerinin düzenlenmesi fluviokarst tarafından yapılır.
• Yüzey drenajı ile yeraltı su yönü arasındaki fark karstik bölgelerin karakteristik bir özelliğidir. Akarsular aniden düdene girer ve bir karst kaynağından ortaya çıkar.
• Tamamen karstik drenaja sahip kesimler nadirdir ve Cvijic (1906) onların özel önemini kabul ederek Holokarst olarak tanımladı. Karst bölgeleri karstik ve fluvial bölgelerin karışımından oluşuyorsa Cvijic tarafından mero karst ve diğerleri tarafından fluviokarst olarak isimlendirildi (Ford ve Willams, 2007).
• Cvijic’ in holokarstı en iyi saf olan kireçtaşları üzerinde gelişir. çözünme süreci tarafından kayaçlar tamamen taşınır. Pek çok kireçtaşı saf değildir veya en azından stratifikasyon boşluklarında kil kum gibi malzemeler bulunur. Kireçtaşı içerinde kil, kum ve çört gibi çözünmeyen maddeler bulunur. Benzer şeklide ayrışma ürünleri olan ve mekanik olarak taşınan şeyl veya kumtaşı tabakaları arasında saf kireçtaşı tabakaları yer alabilir. Dahası eğer kenar arazilerden gelen akarsular karst alanına girmek zorunda kalırsa oralardan aşındırdığı klastik malzemeyi de beraberinde taşır.
Klastik malzeme yer altı akarsuyunun taşıma kapasitesinin üzerinde olursa yer altı kanalları tıkanır ve sonuç olarak drenaj yeryüzüne döner. Karst bölgesinde tekrar fluvial erozyon başlar ve akarsu alüvyal tabanda akışını sürdürür.
Cep vadiler
Kör vadiler, kireçtaşlarının yukarı kısımlarında akarsuların girdiği kısımlarda gelişirken, cep
vadiler kireçtaşlarının aşağı bölümlerinde, büyük karstik kaynakların yüzeye çıktığı kısımlarda
izlenir. Cep vadiler, tabanı düz “U” şekilli vadi yamaçları dik, başlangıç kısımları sarp yarlarla çevrilidir. Karstik kaynaklar genellikle yar
tabanındaki bir mağaradan çıkar
Kör vadiler
Karstik alan gelişimi olgunlaşma formunda olduğundan yüzey akışları tedrici olarak yeraltına iner. Çıplak karstik alanda drenajın karstlaşmayla alçalması sayısız küçük akarsu yutulma noktasının veya kör vadinin gelişmesine yol açar. Bunun yanında kör vadiler karstik alanlar ile karstik olmayan kenar alanları arasındaki karstik gelişimin bir parçasıdır. Yüzey akışının içten veya örtüden gelmesine bağlı olarak akış doğrudan karst içine yatay veya dikey olarak girer. Kör vadiler sonuç olarak normal gelişmiş vadilerin bir formudur ve karst gelişim aşamasının son bozulma evresiyle ilişkilidir. Bu karst gelişim aşamasında akarsular bazen bir dik kayalık yamaçtan ortaya çıkar ve tekrar bir kayanın altında kaybolur.
Karst Vadileri
•Akarsu yeraltına drene olarak tüm kanallar kireçtaşına gömülür ve yüzey akışını kaybederek yer altı drenaj sistemine dahil olursa bir fluvial vadi paleokarst vadisine dönüşmüş olur.
Flüvyo-karst
Peleovadi
Kör vadi
• Kaynaklar
• D.C. Ford, P.W. Williams. 2007. Karst
Hydrogeology and Geomorphology. John Wiley & Sons Ltd.
• William B. White. 1998.Geomorphology and Hydrology of Karst Terrains. Oxford
University Press.
