YANMA VE YANGIN YANMA VE YANGIN BİLGİSİ BİLGİSİ

(1)

YANMA VE YANGIN YANMA VE YANGIN

BİLGİSİ BİLGİSİ

Hazırlayan: Osman Furkan ERGÜN Hazırlayan: Osman Furkan ERGÜN

(2)

YANMA : YANMA :

Yanıcı maddenin oksijen ile ısı altında belirli Yanıcı maddenin oksijen ile ısı altında belirli oranlarda birleşmesi sonucu meydana gelen

oranlarda birleşmesi sonucu meydana gelen kimyasal bir reaksiyondur.

kimyasal bir reaksiyondur.

(3)

YANGIN : YANGIN :

Yangın ise kontrolümüz dışındaki yanma Yangın ise kontrolümüz dışındaki yanma olayıdır. Gerekli olan şartların meydana olayıdır. Gerekli olan şartların meydana

gelmesinden oluşan şekle “YANGIN gelmesinden oluşan şekle “YANGIN

ÜÇGENİ” adı verilir.

(4)

(5)

YANGIN ÜÇGENİ YANGIN ÜÇGENİ

YANMA YOK YANMA YOK YANMA YOK YANMA YOK YANMA YOK YANMA YOK YANMA VARYANMA VAR

(6)

YANMA ÇEŞİTLERİ YANMA ÇEŞİTLERİ

1.1. Yavaş YanmaYavaş Yanma

2.2. Kendi Kendine Yanma (içten yanma)Kendi Kendine Yanma (içten yanma)

3.3. Hızlı YanmaHızlı Yanma

4.4. Parlama Patlama Şeklinde YanmaParlama Patlama Şeklinde Yanma

(7)

YANGIN SINIFLARI YANGIN SINIFLARI A SINIFI YANGINLAR

A SINIFI YANGINLAR

Katı madde yangınlarıKatı madde yangınları

Örneğin; Odun, kömür vs.Örneğin; Odun, kömür vs.

(8)

B SINIFI YANGINLARB SINIFI YANGINLAR

Sıvı madde yangınlarıSıvı madde yangınları

Örneğin; Benzin, mazot,Örneğin; Benzin, mazot,

Fuel –oilBoya,Vernik,Alkol,TinerFuel –oilBoya,Vernik,Alkol,Tiner

solventler vs.solventler vs.

(9)

C SINIFI YANGINLARC SINIFI YANGINLAR

Gaz Yangınları ;Gaz Yangınları ;

Alevli yanan gaz halindeki yanıcıAlevli yanan gaz halindeki yanıcı

maddeler maddeler

Örneğin; Örneğin; Doğalgaz,Metan,Propan,Asetilen, Doğalgaz,Metan,Propan,Asetilen, LPG vs.

LPG vs.

(10)

D SINIFI YANGINLAR D SINIFI YANGINLAR

Metal yangınları.Metal yangınları.

Örneğin; Aliminyum, demir Örneğin; Aliminyum, demir çapakları vs.

çapakları vs.

(11)

YANGININ YAYILMASI YANGININ YAYILMASI ISI TRANSFERİ

ISI TRANSFERİ

KONDÜKSİYON KONDÜKSİYON (katı cisimler yoluyla ısının (katı cisimler yoluyla ısının nakli)

nakli)

KONVEKSİYONKONVEKSİYON (hava sirkilasyonu yolu ile (hava sirkilasyonu yolu ile ısının nakli)

ısının nakli)

RADYASYONRADYASYON (ışın yolu ile ısının nakli) (ışın yolu ile ısının nakli)

(12)

YANGININ EVRELERİ YANGININ EVRELERİ

Başlangıç Evresi Başlangıç Evresi

Yayılma Evresi (Kararlı halde yanma evresi) Yayılma Evresi (Kararlı halde yanma evresi)

Korlaşma Evresi (İçten yanma evresi) Korlaşma Evresi (İçten yanma evresi)

(13)

Başlangıç Evresi Başlangıç Evresi

 Yangının ilk evresidirYangının ilk evresidir

 İlk tutuşan maddelerle sınırlıdırİlk tutuşan maddelerle sınırlıdır

 Az miktarda gaz açığa çıkarAz miktarda gaz açığa çıkar

 Biraz ısı oluşurBiraz ısı oluşur

(14)

Yayılma Evresi Yayılma Evresi

Kararlı halde yanma evresidir Kararlı halde yanma evresidir

Bol miktarda oksijen vardır Bol miktarda oksijen vardır Alev ve ısı yayılması görülür Alev ve ısı yayılması görülür

Bol miktarda yanıcı ve zehirli gaz açığa çıkar Bol miktarda yanıcı ve zehirli gaz açığa çıkar

Sıcaklık daha çok yukarılarda olduğundan yere Sıcaklık daha çok yukarılarda olduğundan yere

yakın yerler daha az tehlikelidir yakın yerler daha az tehlikelidir

(15)

Yayılma Evresi Yayılma Evresi

Yuvarlanma evresi gerçekleşir ve yanmamış Yuvarlanma evresi gerçekleşir ve yanmamış

gazlar yanmaya başlar gazlar yanmaya başlar

Zamanla ortamdaki oksijen tükenmeye başlar Zamanla ortamdaki oksijen tükenmeye başlar

Daha sonra içten içe yanma evresi başlar Daha sonra içten içe yanma evresi başlar

(16)

Korlaşma Evresi Korlaşma Evresi

İçten yanma evresidir İçten yanma evresidir

Alevlerde azalma görülür Alevlerde azalma görülür

Daha çok duman ve gaz çıkışı görülür Daha çok duman ve gaz çıkışı görülür

Oksijen gittikçe azalarak yangın sönmeye Oksijen gittikçe azalarak yangın sönmeye

başlar başlar

BACK DRAFT (Geri tepme) ve FLASH OVER BACK DRAFT (Geri tepme) ve FLASH OVER

(alev topu) gibi tehlikeli durumlar ortaya çıkar (alev topu) gibi tehlikeli durumlar ortaya çıkar

(17)

(18)

FLASH OVER FLASH OVER

(Alev Topu) (Alev Topu)

Ortamda yanmayan gazlar vardır Ortamda yanmayan gazlar vardır

Tutuşma sıcaklığına ulaştıklarında aniden Tutuşma sıcaklığına ulaştıklarında aniden

tutuşurlar tutuşurlar

(19)

(20)

BACK DRAFT BACK DRAFT

(Geri Tepme) (Geri Tepme)

Yeterli oksijen olmadığından tam yanma olmaz Yeterli oksijen olmadığından tam yanma olmaz

Isı oluşumu devam eder Isı oluşumu devam eder

Kapı ve pencerelerin ani olarak açılması ile olay Kapı ve pencerelerin ani olarak açılması ile olay

gerçekleşir.

Olay patlama gibi şiddetli bir şekilde gerçekleşir Olay patlama gibi şiddetli bir şekilde gerçekleşir

Bir itfaiyecinin karşılaşabileceği en tehlikeli durumdur Bir itfaiyecinin karşılaşabileceği en tehlikeli durumdur

(21)

YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER

Yangının yayılma tehlikesi Yangının yayılma tehlikesi

Çökme tehlikesi Çökme tehlikesi

Elektrik tehlikesi Elektrik tehlikesi

Gazların yayılması tehlikesi Gazların yayılması tehlikesi

Patlama tehlikesi Patlama tehlikesi

Kimyasal madde tehlikeleri Kimyasal madde tehlikeleri

(22)

(Yangının Yayılma Tehlikesi) (Yangının Yayılma Tehlikesi)

Isı transferi Isı transferi

Katı maddelerinin parçalanması Katı maddelerinin parçalanması

Rüzgar Rüzgar

(23)

(Çökme Tehlikesi) (Çökme Tehlikesi)

Yüksek ısıdan dolayı direklerin çökmesi Yüksek ısıdan dolayı direklerin çökmesi

Patlamalardan dolayı gelen yüksek basınçlar Patlamalardan dolayı gelen yüksek basınçlar

Suyun etkisi ile fazla ağırlıktan dolayı çökme Suyun etkisi ile fazla ağırlıktan dolayı çökme

(24)

(Elektrik Tehlikesi) (Elektrik Tehlikesi)

Elektrik çarpması oluşabilir Elektrik çarpması oluşabilir

Yangın yerinin elektriği hemen kesilmelidir Yangın yerinin elektriği hemen kesilmelidir

(25)

(Gazların Yayılma Tehlikesi) (Gazların Yayılma Tehlikesi)

Zehirli gaz tehlikesi Zehirli gaz tehlikesi

Yanıcı gaz tehlikesi Yanıcı gaz tehlikesi

Genleşerek patlama tehlikesi Genleşerek patlama tehlikesi

(26)

(Patlama Tehlikesi) (Patlama Tehlikesi)

Patlayıcılık özelliği gösteren maddelerin Patlayıcılık özelliği gösteren maddelerin

patlaması (kimyasal patlama) patlaması (kimyasal patlama)

Gazların sıkışarak patlaması (fiziksel patlama) Gazların sıkışarak patlaması (fiziksel patlama)

(27)

(Kimyasal Tehlike) (Kimyasal Tehlike)

Yanan bazı maddelerin sonucunda ortaya çıkan Yanan bazı maddelerin sonucunda ortaya çıkan

zehirleyici maddeler zehirleyici maddeler (keçi derisi fabrikası)(keçi derisi fabrikası)

(28)

(Nükleer Tehlike) (Nükleer Tehlike)

Radyoaktif ışınların tenefüs yolu ile vücüda Radyoaktif ışınların tenefüs yolu ile vücüda

alınması, vücuda temas etmesi alınması, vücuda temas etmesi

Vücudun yüksek hararet ve ışınlara maruz Vücudun yüksek hararet ve ışınlara maruz

kalması kalması

(29)

İNSAN VÜCUDU VE SOLUNUM İNSAN VÜCUDU VE SOLUNUM

SISTEM SISTEMİİ

65ºC sıcaklığa bir süre, 65ºC sıcaklığa bir süre,

120ºC sıcaklığa 15 dakika, 120ºC sıcaklığa 15 dakika,

143ºC sıcaklığa 5 dakika, 143ºC sıcaklığa 5 dakika,

177°C sıcaklığa ise sadece 1 dakika dayanabilir.

Bunun için yangınlarda ilk dakikalar, hatta Bunun için yangınlarda ilk dakikalar, hatta

saniyeler çok önemlidir.

(30)

Açığa Çıkan Zehirli Gazlar:

Bütün bu zehirli gazlar yangın sonucu ortama Bütün bu zehirli gazlar yangın sonucu ortama

yayılmakta ve insan sağlığını tehdit yayılmakta ve insan sağlığını tehdit

etmektedir.

Bu gazlar cins itibari ile ya solunum, deri Bu gazlar cins itibari ile ya solunum, deri

yada hem solunum hem de deri yolu ile vücuda yada hem solunum hem de deri yolu ile vücuda

girmektedir.

Etkileri ile yine cins itibari ile tahriş edici, Etkileri ile yine cins itibari ile tahriş edici, basit, boğucu, kimyasal boğucu ve uyuşturucu basit, boğucu, kimyasal boğucu ve uyuşturucu

etkilere sahiptirler.

(31)

Ahşap, Kağıt ve Pamuk Yangınlarında : Ahşap, Kağıt ve Pamuk Yangınlarında :

a-Karbon monoksit (CO): Tehlike sınırı 50 ppm veya 55 mg/m3 . Yüksek derecede zehirli.

b-Formaldehit (CH2O) : Tehlike sınırı 2 ppm veya 3 mg/m3

c-Formikasit (HCOOH) : Tehlike 5 ppm veya 20 mg/m3 . Son derece zehirli.

d-Metil alkol (CH3OH) : Tehlike sınırı 20 ppm veya 260 mg/m3 e-Asetik asit (CH3COOOH) : Tehlike sınırı 10 ppm veya 25 mg/m3 Plastik Yangınlarında :

Plastik Yangınlarında :

a-Karbon monoksit (CO) : Tehlike sınırı 50 ppm veya 55 mg/m3 . Yüksek derecede zehirli.

b-Hidroklorik asit (HCL) : Tehlike sınırı 5 ppm veya 7 mg/m3

c-Hidrojen siyanür (HCN) : Tehlike sınırı 10 ppm veta 7 mg/m3 . Son derece zehirli.

d-Azot oksitler (N2O veya NO2) : Tehlike sınırı 5 ppm veya 9 mg7m3. Son derece zehirli.

Kauçuk Yangınlarında : Kauçuk Yangınlarında :

a-Karbon monoksit (CO) : Tehlike sınırı 50 ppm veya 55 mg/m3 . Yüksek derecede zehirli b-Kükürt dioksit (SO2) : Tehlike sınırı 5 ppm veya 13 mg/m3. Son derece zehirli.

c-Kükürtlü hidrojen (H2S) : Tehlike sınırı 10 ppm veya 15 mg/m3. Son derece zehirli.

İpek Yangınlarında : İpek Yangınlarında :

a-Amonyak (NH3) : Tehlike sınırı25 ppm veya 18 mg/m3

b-Hidrojen siyanür (HCN) : Tehlike sınırı 10 ppm veya 18 mg/m3. Karbon monoksitten 10 defa daha zehirlidir.

Yün Yangınlarında : Yün Yangınlarında :

a-Karbon monoksit (CO) : Tehlike sınırı 50 ppm veya 55 mg/m3 . Yüksek derecede zehirli.

b-Kükürtlü hidrojen (H2S) . Tehlike sınırı 10 ppm veya 15 mg/ m3. Son derece zehirlidir.

c-Kükürt dioksit (SO2) : Tehlike sınırı 5 ppm veya 5 ppm veya 13 mg/m3. Son derece zehirli.

d-Hidrojen siyanür (HCN) : Yukarıda ifade edilir.

(32)

SÖNDÜRME MADDELERİ SÖNDÜRME MADDELERİ

Yangınlarda başarılı olmanın temel şartı Yangınlarda başarılı olmanın temel şartı

uygun söndürme maddesinin seçimine uygun söndürme maddesinin seçimine

bağlıdır.

Söndürme maddesinin seçimi;

Yangının büyüklüğüne, Yangının büyüklüğüne,

Yanıcı maddenin cinsine, Yanıcı maddenin cinsine,

Müdahale yöntemlerine Müdahale yöntemlerine

göre değişir.

(33)

SU SU

KÖPÜKLER KÖPÜKLER

KKT (ABC, BC, D TOZLARI) KKT (ABC, BC, D TOZLARI)

KARBONDİOKSİT KARBONDİOKSİT İNERGEN GAZLAR İNERGEN GAZLAR

KUM,TOPRAK, ÇAKIL KUM,TOPRAK, ÇAKIL

(34)

SUSU

Avantajları:

Yangın söndürme maddelerinin en ucuzudur Yangın söndürme maddelerinin en ucuzudur

Zehirleyici etkisi yoktur Zehirleyici etkisi yoktur

1 litre su 1700 litre su buharına 1 litre su 1700 litre su buharına

dönüştüğünden soğutucu etkisi çok yüksektir.

Akıcıdır, büyük uzaklıklara kolaylıkla Akıcıdır, büyük uzaklıklara kolaylıkla

taşınabilir, küçük tanecikler haline gelebilir taşınabilir, küçük tanecikler haline gelebilir

Doğada bol miktarda vardır Doğada bol miktarda vardır

Çözücü etkisi ile yanmayı önler Çözücü etkisi ile yanmayı önler

(35)

SUSU

2 Dezavantajları:

Donma riski vardır Donma riski vardır

yüksek sıcaklığa ve ısıya sahip yüksek sıcaklığa ve ısıya sahip yangınlardaYANABİLİR.

yangınlardaYANABİLİR.

Kullanıldığı yerde artan ağırlıkla birlikte çökme Kullanıldığı yerde artan ağırlıkla birlikte çökme

tehlikesi yaratabilir tehlikesi yaratabilir

Kullanıldığı maddeler üzerinde bir değer kaybı Kullanıldığı maddeler üzerinde bir değer kaybı

yaratır yaratır

(36)

SUSU

Dezavantajları:

Potasyum, kalsiyum, magnezyum yangınlarında Potasyum, kalsiyum, magnezyum yangınlarında

kullanılamaz kullanılamaz

Alevlenmiş gazların söndürülmesinde fazla Alevlenmiş gazların söndürülmesinde fazla

etkili değildir etkili değildir

İletkendir, elektrik yangınlarında kullanılması İletkendir, elektrik yangınlarında kullanılması

risklidir risklidir

(37)

KÖPÜK KÖPÜK

Köpük; köpük konsantresi, su ve hava Köpük; köpük konsantresi, su ve hava

karışımından meydana gelir karışımından meydana gelir

Genleşme oranına göre üç sınıfa ayrılır:

- Düşük genleşmeli köpük (ağır köpük) - Düşük genleşmeli köpük (ağır köpük) - Orta genleşmeli köpük (orta köpük) - Orta genleşmeli köpük (orta köpük)

- Yüksek genleşmeli köpük (hafif köpük) - Yüksek genleşmeli köpük (hafif köpük)

(38)

KÖPÜK KÖPÜK

- Akaryakıt yangınları,otomobil yangınları ve Akaryakıt yangınları,otomobil yangınları ve çeşitli kimyasal yangınlarında kullanılır.

çeşitli kimyasal yangınlarında kullanılır.

- Yanıcı maddeyle oksijen arasında bir film Yanıcı maddeyle oksijen arasında bir film tabakası oluşturur ve bu sayede yangının tabakası oluşturur ve bu sayede yangının

sönmesini sağlar.

(39)

KURU KİMYEVİ TOZLAR KURU KİMYEVİ TOZLAR

Zehirli değildir fakat solunumu güçleştirebilir Zehirli değildir fakat solunumu güçleştirebilir

Boğma yöntemi ve çok az soğutma yöntemi ile Boğma yöntemi ve çok az soğutma yöntemi ile

söndürme işlemi yapar söndürme işlemi yapar

Kullanıldığı maddeler üzerinde yapışkan bir tabaka Kullanıldığı maddeler üzerinde yapışkan bir tabaka

oluşturarak oksijen ile temasını keser oluşturarak oksijen ile temasını keser

(40)

- BC, ABC,D tipi olmak üzere 3 tipi vardır.BC, ABC,D tipi olmak üzere 3 tipi vardır.

- Zincirleme kimyasal reaksiyonu bozarak etki Zincirleme kimyasal reaksiyonu bozarak etki gösterir.

gösterir.

- Soğutma ve Ayırma etkisi azda olsa vardır.Soğutma ve Ayırma etkisi azda olsa vardır.

- Çoğunlukla Portatif Yangın Söndürme Çoğunlukla Portatif Yangın Söndürme Cihazlarında bulunur.

Cihazlarında bulunur.

(41)

KURU KİMYEVİ TOZLAR KURU KİMYEVİ TOZLAR ABC Tozları : Katı, sıvı ve gaz ABC Tozları : Katı, sıvı ve gaz

yangınlarında kullanılır.

(42)

BC Tozları :

BC Tozları : Sıvı ve gaz yangınlarında kullanılır.Sıvı ve gaz yangınlarında kullanılır.

(43)

KURU KİMYEVİ TOZLAR KURU KİMYEVİ TOZLAR D Tozları :

D Tozları : Metal yangınlarında kullanılan Metal yangınlarında kullanılan en etkin söndürücüdür.

en etkin söndürücüdür.

Yapısındaki ana bileşenler;

- Sodyumklorür - Sodyumklorür

- Potasyumklorür - Potasyumklorür

- Granit tozu - Granit tozu

(44)

KARBONDİOKSİT (CO2) KARBONDİOKSİT (CO2)

- Renksiz ve kokusuz bir gazdırRenksiz ve kokusuz bir gazdır

- Yanıcı bir gaz değildirYanıcı bir gaz değildir

- Sıkıştırma yolu ile sıvı ve katı hale gelebilirSıkıştırma yolu ile sıvı ve katı hale gelebilir

- Havadan ağır bir gazdırHavadan ağır bir gazdır

- Yangını boğarak ve soğutarak söndürürYangını boğarak ve soğutarak söndürür

- Kapalı ortamlarda daha etkilidirKapalı ortamlarda daha etkilidir

(45)

YANGIN SÖNDÜRME MADDELERİ YANGIN SÖNDÜRME MADDELERİ

KARBONDİOKSİT (CO2) KARBONDİOKSİT (CO2)

Temiz bir söndürücüdür Temiz bir söndürücüdür

1000 volta kadar elektriği iletmez 1000 volta kadar elektriği iletmez

Atık bırakmaz, kullanıldığı maddeler Atık bırakmaz, kullanıldığı maddeler

üzerinde hasar yaratmaz üzerinde hasar yaratmaz

(46)

YANGIN SÖNDÜRME MADDELERİ YANGIN SÖNDÜRME MADDELERİ

İNERGEN GAZI İNERGEN GAZI

İnsan sağlığına dost bir gazdır İnsan sağlığına dost bir gazdır

Ozon tabakasına zarar vermez Ozon tabakasına zarar vermez

Temiz bir söndürme maddesidir Temiz bir söndürme maddesidir

Havadaki mevcut gazlardan oluşur (% 52 azot, Havadaki mevcut gazlardan oluşur (% 52 azot,

% 40 argon, % 8 karbondioksit)

Daha çok boğma usulü ile söndürmeyi sağlar Daha çok boğma usulü ile söndürmeyi sağlar

(47)

SÖNDÜRME PRENSİPLERİ SÖNDÜRME PRENSİPLERİ

1-1- ISIYI DÜŞÜREREK SÖNDÜRME ISIYI DÜŞÜREREK SÖNDÜRME

En yaygın söndürme metotlarından biri su ile En yaygın söndürme metotlarından biri su ile

soğutmadır.

yakıtın ısısını yanmak için buhar üretemeyeceği yakıtın ısısını yanmak için buhar üretemeyeceği

noktaya dek düşürmeyi kapsar.

Parlama noktası yüksek olan katı yakıtlar ve sıvı Parlama noktası yüksek olan katı yakıtlar ve sıvı yakıtlar soğutmayla söndürülebilir.

yakıtlar soğutmayla söndürülebilir.

(48)

2-2- OKSİJENİ SEYRELTEREK OKSİJENİ SEYRELTEREK SÖNDÜRME

SÖNDÜRME

(% 16’nın altına indirerek) Oksijeni azaltmak için (% 16’nın altına indirerek) Oksijeni azaltmak için bölgeye karbondioksit gibi, oksijeni yerinden

bölgeye karbondioksit gibi, oksijeni yerinden

çıkaracak bir soy gaz doldurulur, ya da yakıtın üstü çıkaracak bir soy gaz doldurulur, ya da yakıtın üstü

köpükle örtülerek hava ile bağlantısı kesilir veya köpükle örtülerek hava ile bağlantısı kesilir veya

söndürme maddelerinin haricinde yanan bilgeyi her söndürme maddelerinin haricinde yanan bilgeyi her hangi bir bez parçası ile örterekte bu söndürme

hangi bir bez parçası ile örterekte bu söndürme yöntemini kullanabiliriz. (Örneğin; ucu alevlenmiş yöntemini kullanabiliriz. (Örneğin; ucu alevlenmiş

büyük bir LPG tüpünü battaniye ile sararak söndürmek büyük bir LPG tüpünü battaniye ile sararak söndürmek

gibi.) gibi.)

(49)

3-3- YAKITI GİDEREREK SÖNDÜRMEYAKITI GİDEREREK SÖNDÜRME

Yakıt kaynağını yok etmek için sıvı ya da gaz yakıtın Yakıt kaynağını yok etmek için sıvı ya da gaz yakıtın

akışı durdurulur. (gaz kaynağını keserek veya sıvı akışı durdurulur. (gaz kaynağını keserek veya sıvı

yakıtın akışını engelleyerek) ya da yangının yolu yakıtın akışını engelleyerek) ya da yangının yolu

üzerindeki katı yakıt ortadan kaldırılır.

Diğer bir yöntemde yakıt tükeninceye dek yangının Diğer bir yöntemde yakıt tükeninceye dek yangının

sürmesine izin vermektir. (Bu yöntem genellikle sürmesine izin vermektir. (Bu yöntem genellikle söndürülmesi güç olan büyük tank yangınlarında söndürülmesi güç olan büyük tank yangınlarında

uygulanabilen bir yöntemdir, tankın içindeki sıvı bitene uygulanabilen bir yöntemdir, tankın içindeki sıvı bitene

dek kontrollü bir şekilde yanmasına izin verilir.) dek kontrollü bir şekilde yanmasına izin verilir.)

(50)

YANMA VE YANGIN YANMA VE YANGIN BİLGİSİ BİLGİSİ