Tek Dozlu, Büyük Hacımlt İnfüzyon

(1)

FABAD Farın. Bil. Der.

7, 179-185, 1982

FABAD J. Pharm. Sci.

7, 179-185, 1982

,: ·iJJili~~~f

_. _.

l·'cJ!;~ai~t~~ialdt

_.

_. ·: ·

~ ' ~· .,. . . ,

Tek Dozlu, Büyük Hacımlt İnfüzyon

Cözeltilerine

I

İlac İlaveleri

I

ve

Problemlerine Ait İki Hastanede

Yapılan Araştırma

Enver İZGÜI*)

Cem ÖZYURT(*)

özet : Türkiye'de iki hastanede kullanılan parenteral çözeltilerin birbiri ile karıştırılmasındaki koşullar incelenmiş ve bazı tavsiyeler bil-

dirilmiştir.

INVESTIGATIONS iN TWO HOSPITALS ON THE ADDITION OF DRUGS INTO SINGLE DOSE, LARGE VOLUME PARENTERAL

INFUSIONS AND THE PROBLEMS INVOLVED WITH THE ADMIXTURE

Summary : The mixing condition of the parenteral solution used in two Turkish hospitals has been investigated and some suggestions are proposed.

GİRİŞ

Hastanın ilaçla tedavisinde ol- dukça sık başvurulan şekillerden

birisi de parenteraı tedavi yönte- midir. Aynı zamanda birden fazla parenteral ilaç tatbiki gereken tedavide ise hastanın fazla rahatsız

edilmemesi için, değişik parenteral çözeltilerin birbiri ile karıştırılarak

verilmesi şekline sık olarak başvu

rulur. Bundaki diğer bir amaç da tedavinin uzun sürmesi ihtimaline

karşı injeksiyon bölgelerini yıprat

madan muhafaza etmektir.

!*) A.ü. Eczacılık Fakültesi, Farmasötik Teknoloji Ana Bilim Dalı, Tandoğan - Ankara.

179

(2)

özellikle intravenöz yolla yapı

lan tıbbi tedavide büyük hacimli infüzyon çözeltileri, diğer bazı parenteral ilaçlara taşıyıcı görevi ya- parlar.

Bir arada verilecek ilaçların

birbiri ile çeşitli yönlerden geçim- siz olmaması yararlanma yönünden önem taşımaktadır. Bu hususta tedavi için önemli olan, amacı sağ

layıcı faktörlerin ortadan kalkma-

ması ve hasta için zararlı yeni bir etkinin oluşmamasıdır.

Bütün bu konular, parenteral

ilaçların hastanelerde kullanılma

yöntemleri yönünden büyük önem

taşımaktadır.

Yataklı tedavi kurumlarında

hastalara intravenöz yolla verilen büyük hacimdeki çözeltilerin en az 2/3 üne ^başkabir ilaç ilave edil-

diği literatürdede görülmektedir O, 2. 3, 4, 5, 6).

Parenteral çözeltilerin birbirle-- ri ile karıştırılmasında oluşacak

geçimsizliklerin oranı ilaç sayısına bağlı olarak artar. Özellikleri bilinmeyen ilaçların birbiri ile karıştı

rılmasında etken maddelerin fizik- sel, kimyasal ve farmakolojik ge- çimsizlikleri meydana çıkaracağı

gibi, yardımcı maddelerin de böy- le geçimsizliklere neden olması

mümkündür. örneğin : Tamponlar, koruyucu maddeler, viskozluk veren maddeler, antioksidanlar, her parenteral çözeltide değişik oranlarda ve başka başka maddeler halinde bulunurlar (3, 4, 7, 8).

Parenteral çözeltilerin karış- tırılmasında karşılaşılan problem-

180

!ere ilave olarak uygulama yönte- mi bakımından taşıyıcı ve nakil setlerinin de hem geçimsizlik hem- de etken maddeleri adsorbe edebil- me yönünden önemleri ^vardır(4, 9, 10).

İnsülin (11, 12), Diazepam !13), Potasyum klorür 04, 15) gibi çok

kullanılan bazı ilaçların, bazı tür

taşıyıcılarla olan etkileşmeleri bu tür geçimsizliklere örnek olarak ve- rilebilir.

Çalışmada büyük ha.cimli parenteral çözeltilere ilave edilen di-

ğer parenteral ilaçların ülkemizde genellikle hangilerinin olduğu ve

uygulamanın ne şekilde yapıldığı araştırılmıştır.

Ayrıca ışık etkisi ile bozulma, alkali pH daki bir ilacı, asit pH daki bir ilaca ilave, cam ve plastik

taşıyıcılar tarafından adsorbsiyon gibi çok görülen bazı geçimsizlik- lerde taranarak geneı bir fikir edi·

nilmeye çalışılmıştır (16).

YÖNTEM

Ankara'da yüksek kapasiteli iki devlet hastanesi seçilmiş ve her iki hastanede de benzer veya eş kliniklerde çalışılmıştır. Yazımızda has- taneler A ve B olarak adlandırıl·

mıştır. Her klinikte bir ay süre ile durumun incelenmesi sonucu elde edilen bulgular değerlendirilmiştir.

BULGULAR ve DEGERLENDİ

RİLMELERİ

Tek ^dozl..ıbüyük hacimli in- füzyon çözeltilerine başka ilaçların

(3)

r

katılma oranı, hastanelere hatta kliniklere göre değişiklikler göster- mektedir. Bazı kliniklerde büyük hacimli infüzyon çözeltileri, hastaya intravenöz olarak verilirken ay.

v.ı zamanda 30 mililitreye yaklaşan

hacimlerde çözeltilerde iİıtramüs, küler olarak tatbik edilmektedir.

Buna karşı bazı kliniklerde büyük hacimli infüzyon çözeltilerine dört

ayrı ilacın birden katıldığı tesbit

edilmiştir.

Her iki hastanede de aşağıda

belirtilen büyük hacimli infüzyon çözcltilerinin taşıyıcı olarak kul-

lanıldığı tesbit edilmiştir.

- Sodyum klorürün sudaki %0.9 çözeltisi

- Dekstrozon sudaki %5 çözeltisi - %5 dekstroz

+

%0.9 sodyum

klorür çözeltisi

Dekstrozun %10 luk ve %30 luk·

çözeltileri ile mannitolün %20 lik çözeltiside, hastanın özelliğine bağ

lı olarak tatbikinde çok az oranda

taşıyıcı olarak kullanılmaktadır_

Yukarıda adları yazılı büyük hacimli infüzyon çözeltilerine ilave edildikleri gözlenen ilaçlar ve % ·

değe_rleri şunlardır.

- Analjezikler ^r - Anübiyotiklei - Antiemetikler-_

- Diüretikler - Heparin - Heriıostatikler:

- İnsülin

% 2.30

%17.40 : % 0.27 -% 0.62

% 0.09 '. __ , % 6.84

% 1.60 - Kardiyovasküler ilaçlar %0.062

- Neostigmin % 3.20

- Özel elektrolitler - Panthenol

- Sodyum bikarbonat - Simpatikomimetikler - Steroidler

- Vazodilatatörler - Vitaminler

% 3.19

%

^3.20

% 0.36

% ^0.27

% 1.15

%11.55

%47.16

A hastanesinin üç kliniğinde

63 hastaya yapılan büyük hacimli infüzyon çözeltileri içine ilave edilen ek ilaçların oranı % 78.30 olarak bulunmuştur.

Hastalara ilaçlar geneİlikle 500 cc lik infüzyon çözeltileri içinde verilmektedir.

Yukarıdaki açıklanan. karıştır

ma oranının A hastanesinde kliniklere ve adede göre dağılımı

Tab-

lo 1 de görülmektedir. ,

B hastanesinin dört kliniğinde

172 hastaya_ yapılan büyük hacimli infüzyon çözeltileri içersine ilave edilen ek ilaçların oranı' % 15 olarak bulunmuştur_

500 cc lik infüzyon çözeltisi i- çinde yapılan karıştırma orahının

kliniklere· ve adede göre dağılımı

Tablo 2 de görülmektedi~. · •

SONUÇ

Her iki hastanede 7 'k)in1kde

ek

ilaç ilavesiyle tatbik edilen~ büyük hacimli infüzyon çözeltisı (çalış

mamız müd.deti içinde); toplam 12.06 adettir ..

..Kimyasal, Farmasötikl ve Far- makolojik bilgilere ve literatüre göre kanımız bu tatbikatın 34l'inde geçimsizlik türlerinden en az

(4)

-

ıı Tablo ı. A Hastanesinde Kliniklere ve İnfüzyon Çözeltisi Sayısına

Göre İlaç İlave Oranlan

Klinik ve hasta sayısı Uygulanan Büyük hacimli ı. İlaç 2. ilaç 3. naç 4. naç büyük hacimli İnfüzyon Çö• ilave ilave ilave ilave

infüzyon çöz. zeltisinin tek oranı oranı oram oram

sayısı ba5ına kulla- 1500 cc şişe) nılma oranı

a) Dahiliye !8) 86 %48 %60 %27 %11 %2

b) Nöroloji (29) 244 % 4.5 % 5.1 %20.6 % 66.6 %7.7

C) Cerrahi (26) 261 % 28.7 % 79.5 % 20.5

d) Toplam hasta 591 % 21.7 % 40.1 % 21.2 % 34.5 %4.2

adedine göre (63)

Tablo 2. B Hastanesinde Kliniklere ve İnfüzyon Çözeltisi Sayısına

Göre İlaç İlave Oranlan

Klinikler ve Uygulanan tek dozlu, Parenteral çöz. ı. İlaç 2. İlaç 3. İlaç

hasta. sayısı büyük hacimli infüz- tek başına kullanıl· ilave ilave ilave

yon çöz. sayısı ma ^oranı oranı oranı oranı

1500 cc şişe)

a) Dahiliye !15) 88 % 39.77 % 13.3 %20.7 %66

b) Nöroloji (39) 288 %78 %22

c) Cerrahi (39) 847 %88 % 12

d) Nöroşiruji (79) 685 % 91 %9

e) Toplam hasta 1848 % 85 % 82.5 "!o 4.2 % 13.3

adedine göre 1172)

(5)

birisi mevcuttur. Buna göre geçim- sizlik oluşması beklenen karışım

ların oranı o/o 28 dir.

Eklenen ilaçların farmasötik

formülasyonları bilinmeden etken madde özelliklerine göre beklenen geçimsizliklerin oranları ve türleri Tablo 3 de verilmiştir.

Tablo 3. Literatür Bilgilerimize Göre Beklenen Geçimsizlik Oranları (%)

Işık etkisiyle bozunına pH uygunsuzluğu Adsorbsiyon 93.55

Hazırlama Şartlan:

Modern uygulamada parenteral çözeltiler, hastane eczanelerinde,

ayrılan özel ve aseptik şartları ha- iz bölümlerde, bir birine karıştırıl

makta ve eczacılar tarafından göz- le görülebilen geçimsizlikler kont- rol edildikten sonra, kliniğe teslim edilmektedir.

Bizim gözlemlerimizde ise bu

işler kliniklerde hasta başı veya

hemşire odasında ve genellikle uygun olmayan şartlarda yapılmak

tadır.

Öneriler:

Yapılan incelemelerimiz sonun- da aşağıdaki önerilerin yapılması

nın faydalı olacağı kanısına varıl

mıştır.

1) Plazma hacmini çoğaltmak

için kullanılan çözeltilere, protein

hidrolizatıarı ve sodyum bikarbonat çözeltilerine her hangi bir ikin- ci madde eklenmemelidir,

2) Basit elektrolit çözeltileri- nin reaksiyonları !Nacı, KCl gibi)

1.17 5.28

nötrdür. Bu çözeltilere tek tek olmak üzere diğer ilaçların sudaki çözeltileri, ışık etkisi dikkate arı-·

narak genellikle bir sakınca göster- meden ilave edilebilirler.

Glikoz çözeltilerine alkali re- aksiyondaki maddeler ilave edilme- melidir.

3) Ringer, Ringer laktat ve Ringer asetat çözeltileri geniş tam·

pon kapasitesine sahiptirler. Kuv- vetli asit ve kuvvetli alkali reaksi- yon göstermeyen diğer çözeltiler tek tek olmak şartıyla büyük sakın

ca göstermeden bunlara ilave edilebilirler.

Geçimsizlikten Korunma Çareleri : 1) Karışımlar taze hazırlanma

lldır. Bu hazırlama sırasında orta- ya çıkabilecek değişiklikler gözlen- meli ve 24 saat içinde kullanılma

mış karışımlar atılmalıdır.

2) İnfüzyon sıvılarına müm- kün olduğunca az ilaç karıştırıl

malıdır.

3) İlaç ilavelerinin uygun sa- halarda, aseptik teknikle yapılması

183

(6)

gerekir. Taşıyıcı olarak kullanıla·

cak infüzyon çözeltisi hastanede imal ediliyorsa çözeltinin konduğu kapların önceden istenilen ^şartları

taşıdığı saptanmalıdır.

4) pH sı bilinmeyen, içindeki tampon ve koruyucuları tanımla

yan ilaçların bir arada verilmesin·

de mecburiyet duyulduğunda 2. çö- zelti, büyük hacimli taşıyıcıya ek, lenmemeli, çözeltinin geçtiği boru- ya enjekte edilmelidir. Eklenecek 2.

çözelti 10 ^mıyi geçiyorsa ^ayrıbir

«Y» borusu ^yardımıile ana boru- ya bağlanmalıdır. Bu konuda di-

ğer bir çare de taşıyıcı büyük hacimli sıvının bitmesine yakın bir zamanda 2. ilacın eklenmesidir.

5) Yukarıdaki açıklanan prob- lemlerin kolayca çözümlenerek hastaya tam yarar sağlanması için he·

kimin bu konuda hastane eczane- sine müracaat etmesi ve eczanenin de .kendisini bilimsel ve teknik yönden hazırlaması gerekir.

Teşekkür

İlgili hastanelerde bu çalışma·

ların yürütülmesinde yardımları

nın esirgenmeyen klinik şeflerine

ve eczanede görevli meslekdaşları·

mıza ve bütün görevlilere ^teşekkü

rü bir borç biliriz.

!Geliş Tarihi : 11.5.1982)

REFERANSLAR :

1) İzgü, E., Genel ve Endüstriyel Farmasi Ankara, Ayyıldız Mat-

baası, Vol. II, S, 47 - 53, 1975.

2) İzgü, E.; «tıitravenöz Çözelti- iere Kaiiıaiı İlaçlar Arasında

Farmasötik Geçimsizlikler», F ABAD Bülteni, 6, 42 · 48, 1981.

3) Turco, S., King, R.E., Steril Dosege Forms, Lea and Fabi- ger, Philadelphia, S, 174-189, 1974.

4) Dunn, R., «Intravenous Admix- ture Incompatibility Informa- tion Program», Bun. Parent.

Drug. Assoc., 24, 98 · 103, 1970.

5) Nedich, R.L., «Drug Additive Compatibility - A Manufactu-

rer's Concern», Bull. Parent.

Drug Assoc., 27, 228 -233, 1973.

6) Latiolais, C.J., «lmplicatiom of IV Additive Programs to the Parenteral Industry», Bull.

Parent. Drug. Assoc., 24, 45 - 51, 1970.

7) Lundgren, P.G., Kandresjö, L.,

«Incompatibility and Stabi- lity and Stability Problems Associated With Intravenous Admixtures : A. Survey», J.

Clin. and Hosp. Pharm., 5, 279- 297, 1980.

8) Kramer, W.R., Inglott, A.S., Cluxton, R.J. Jr., «lncompa·

tibilities of Drugs for Intra·

venous Administration»., Francke, D.E., Whitney, H.A.K.

Jr., (Ed.), Perspectives in Cli- nical Pharmacy, Drug Intel!i- gence Publications, Haniilton, Tilinois, S : 438 · 455, 1972.

9) Allen, V., Levinson, S.R., Phi- sutsinthap, D., «Compatibility of Various Admixtures With Secondary Additives Y. Inj.

(7)

r

Sites of IV Administration Sets», Aın. J. Hosp. Pharm., 34, 939 - 943, 1977.

10) Moorhalch, P., ^Clıiomh, W.L.,

«Interactions Between Drugs and Plastic IV Fluid Bags», Am. J. Hosp. Pharm., 31, 72 - 78, 1974.

11) Whalen, F.J., Lecain, W.K., Latiolas C.J., «Availability of Insulin From Continious Low Dose Insulin Infusion», Am.

J. Hosp. Pharm., 35, 1031, 1979.

12) Weisenfeld, J., Podolsky, S., Gold Smith, L., Ziff. L., «Ad- sorption of Insulin to Intra- venous Bottles and Tubing», Diabetes, 17, 766- 771, 1968.

13) Parker, W.A., Morris, M.E.,

Shearer, C.A., «Inıcompatibility

of Diazepam Injection in Plastic IV Bags», Am. J. Hosp.

Pharm., 34, 1071-1077, 1979.

14) Woodside, W., Kings, J.A., Barr, A., «Addition of Potasi- um to non Rigid Plastic Int- ravenous Infusion Contai- ners», J. Hosp. Pharm., 31, 92 -94, 1973,

15) Williams, R.H.P., «Potassium Overdosage : A Potential Ha- zard of Non Rigid Parenteral Fluid Containers», B. Med. J., 1, 714 -715, 1973.

16) Trissel, C.A., Grimes, C.R., Gallelli J.F., Parenteral Drug

Inforınation Guide, American Society of Hospital Pharma- cist, Washington, 1975.

185