Catapsydrax, Globorotalia, Globigerinoita’n›n (planktik foraminifer) Mut havzas› denizel Miyosen istifindeki biyostratigrafisi ve
sistematik paleontolojisi
Biostratigraphy and paleontology of Catapsydrax, Globorotalia, Globigerinoita (planktic foraminifera) in the marine Miocene sequence of the Mut basin
Tülay Özkan KÖKSOY
‹stanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisli¤i Bölümü, 34850 Avc›lar, ‹STANBUL
ÖZ
Mut Havzas›, Köselerli Formasyonu’nun planktik foraminifer biyostratigrafisinin ortaya konmas›na yönelik olarak yap›lan bu çal›flmada, tane örneklerinin ölçülü kesitlerdeki tan›mlar› ile planktik foraminiferlerde 9 cins ve 35 tür saptanm›flt›r. Catapsydrax, Globorotalia fohsi, Globigerinoita planktik foraminifer cins ve türleri havzada ilk kez bu çal›flmada tan›mlanm›fl, biyozon olarak da ay›rtlanm›flt›r. Çal›flma alan›nda Miyosen’in taban› (Akitaniyen) karasal fasiyeste geliflmifl olup, Catapsydrax dissimilis Zonu (Geç Akitaniyen) ile denizel Miyosen’in taban› belirlenmifltir.
Devam eden istif içerisinde Globorotalia fohsi Filozonu (Globorotalia fohsi fohsi, Globorotalia fohsi lobata, Globo- rotalia fohsi robusta) ile Orta Miyosen’in orta seviyesi belirlenmifl, bu zonlar da planktik foraminifer formlar› içeri- sinde stratigrafik olarak Globigerinoita cinsi de ay›rtlanarak tan›mlanm›flt›r.
Anahtar sözcükler: Miyosen, planktik foraminiferler, zon.
ABSTRACT
To reveal the planktic foraminifera biostratigraphy of the Köselerli formation in the Mut basin, 9 genus and 35 spe- cies of planktic foraminifera have been defined in the grain samples of measured sections. Genus and species of the foraminifera Catapsydrax, Globorotalia fohsi, Globigerinoita have been distinquished for the first time and de- fined as biozones. The base of the Miocene comprises terresterial facies, Catapsydrax dissimilis Zone defining the base of the marine Miocene. The intermediate level of Middle Miocene is defined by Globorotalia fohsi phyllozo- ne (Globorotalia fohsi fosi, G. fohsi lobata, G. fohsi robusta) where the genus Globigerinoita is distinquished.
Key words: Miocene, planktic foraminifera, zone.
G‹R‹fi
Çal›flma alan›, Akdeniz bölgesi içerisinde Orta Toroslar’da yer almaktad›r (fiekil 1). Havzada, ilk jeolojik çal›flmalar Akarsu (1960) taraf›ndan yap›lm›fl ve genel jeoloji amaçl› olup, daha son- ra, Sezer (1970) stratigrafi, Özer vd. (1974) ge- nel jeoloji, Bizon vd. (1974) biyostratigrafi, Gedik vd. (1979) genel jeoloji ve petrol olanaklar›, Ta- nar ve Gökçen (1987) ise ostrakod ve foramini- fer biyostratigrafisinin ayd›nlat›lmas› konular›n- da araflt›rmalar yapm›fllard›r. Bu çal›flmada, de-
nizel Miyosen istifinin (Köselerli formasyonu) planktik foraminifer biyostratigrafisini ortaya koymak amaçlanm›flt›r.
L‹TOSTRAT‹GRAF‹
Havzan›n Miyosen istifi, temelde Geç Kretase- Paleosen yafll› ofiyolitik melanj üzerinde uyum- suz olarak yer al›r. Göl çökellerinden oluflan Geç Oligosen- Erken Miyosen yafll› Fak›rca for- masyonu üzerinde bulunan akarsu kumtafllar›n- dan oluflan Derinçay formasyonu ile yanal ve
T.Ö. Köksoy
E-mail: tulay@istanbul.edu.tr
düfley geçifllidir. Derin denizel ve s›¤ denizel fa- siyeste Köselerli ve Mut formasyonu birbirleri ile yanal ve düfley geçiflli olarak yer al›r. Kiltafl›, kil- li kireçtafl›, marn ardalanmas›ndan oluflan zen- gin planktik foraminifer içerikli Köselerli formas- yonu, havzada oldukça genifl alanlarda yüzey- lenmektedir. Söz konusu formasyon, bu çal›fl- mada biyostratigrafik aç›dan incelenmifltir.
Köselerli formasyonu
Formasyon, ilk kez Gedik vd. (1979) taraf›ndan adland›r›lm›flt›r. Litolojisi genellikle killi kireçtafl›, kiltafl›, fleyl ve marnd›r. Miyosen’de, havza ke- narlar›nda Mut formasyonu’na ait resifal kireç- tafllar›n›n çökelmesine karfl›l›k, havza ortas›nda Köselerli formasyonu’nu oluflturan killer ve marnlar çökelmifltir. Marnlar gri ve gri-yeflil renkte, yumuflak ve k›r›lgand›r. Killi kireçtafl›
bantlar›n›n gözlendi¤i yerlerde yatay tabakalan- ma belirgindir. Köselerli formasyonu, Mut for- masyonu ile yanal ve düfley geçifllidir ve do¤ru- dan temelin üzerine geldi¤i yerlerde alt s›n›r›nda
uyumsuzdur. Birimin kal›nl›¤› Sinektepe ölçülü stratigrafi tip kesitinde 299 m olup, daha kal›n oldu¤u düflünülmektedir. ‹stif içerisinde 8 ayr›
planktik foraminifer zonu tan›mlanm›flt›r. Bunlar, Erken Miyosen’de; Catapsydrax dissimilis Zonu (N 5-6), Globigerinoides trilobus Zonu (N 7), Praeorbulina glomerosaZonu (N 8), Orta Miyo- sen’de; Orbulina suturalis Zonu (N 9), Globoro- talia fohsi fohsiZonu (N 10), Globorotalia fohsi lobata Zonu (N 11), Globorotalia fohsi robusta Zonu (N 12) ve Globorotalia mayeri Zonu (N 14)’dur (Çizelge 1). Köselerli formasyonunun planktik foraminifer biyostratigrafisine göre, Er- ken-Orta Miyosen zaman aral›¤›nda ve derin denizel bir ortamda çökeldi¤i saptanm›flt›r. Hav- za, Orta Miyosen sonunda regresif bir hareketle s›¤laflarak resifal (Mut formasyonu) bir özellik kazanm›flt›r (Özkan, 1999).
B‹YOSTRAT‹GRAF‹
Köselerli formasyonunda 12 adet ölçülü stratig- rafi kesitinden sistematik olarak derlenen örnek- fiekil 1. Çal›flma alan› yer bulduru haritas›.
Figure 1. Location map of the study area.
Çizelge 1. Mut Havzas› Miyosen istifinde planktik foraminiferlerin stratigrafik da¤›l›m›. Table 1. Stratigraphical distribution of planktic foraminifera in the Mut basin.
ler 50 g al›narak perhidrol (H2O2) yöntemi ile y›- kanm›fl ve 0.125 mm çapl› elek üzerinde kalan- lar›n de¤erlendirilmesiyle planktik foraminiferler- de 9 cins ve 35 tür ay›rtlanm›flt›r. Bu çal›flmada ölçülen kesitlerdeki planktik foraminiferlerin da-
¤›l›m›n›n tip kesitle gösterdi¤i uygunluk nede- niyle, sadece Sinektepe tip kesitinde (Çizelge 2) stratigrafik da¤›l›mlar› belirtilmifl ve planktik fo- raminiferlerin biyozonlardaki stratigrafik da¤›- l›mlar› ile belirlenen zonlar (bkz. Çizelge 1) gös- terilmifltir. Her bir örnekten ay›rtlanan ayn› türe ait 25 adet tane örne¤inin ortalama ölçümleri al›narak türler morfolojik olarak tan›mlanm›flt›r.
Belirlenen biyozonlarda planktik foraminifer cins ve türleri aras›nda N7-N8-N9 zonlar›nda bulu- nan “Globigerinoita” cinsi bölge için ilk kez ta- n›mlanm›flt›r. Havzada denizel Miyosen’in taba- n› Catapsydrax dissimilis Cushman ve Renz’in son görünümü ile birlikte Globigerinoides trilo- bus(Reuss)‘un ilk görünümü aras› Catapsydrax dissimilisZonu (Geç Akitaniyen) olarak saptan- m›flt›r. Erken-Orta Miyosen s›n›r› ise, Orbulina suturalis Brönnimann’›n ilk görünümü ile çizil- mifltir (Orbulina suturalis Zonu). Orta Miyo- sen’de Globorotalia fohsi grubu, alt türleri ile bir- likte (Globorotalia fohsi fohsi Cushman ve Elli- sor, Globorotalia fohsi lobata Bermudez, Globo- rotalia fohsi robustaBolli) zonlar›, filozon fleklin- de Türkiye’de ve çal›flma alan›nda ilk kez göz- lenmifltir. Çal›flma alan›nda Orta Miyosen’in üst s›n›r›, (Geç Serravaliyen) Globorotalia menardii Zonu’nun belirlenememesi nedeniyle Globoro- talia mayeri Zonu (Serravaliyen) ile tan›mlan- m›flt›r.
S‹STEMAT‹K PALEONTOLOJ‹
Bu çal›flmada havzada ve bölgede ilk kez ta- n›mlanan planktik foraminifer cins ve türlerin sistematik tan›mlamalar› yap›lm›flt›r.
FAM‹LYA: CATAPSYDRACIDAE Bolli, Loeblich ve Tappan, 1957
Cins: Catapsydrax Bolli, Loeblich ve Tappan, 1957
Tiptür: Globigerina dissimilis Cushman ve Ber- mudez, 1937
Kavk›, globüler - oval flekilde olup, son turda ço-
¤unlukla 4 globüler loca h›zla büyüyerek, düflük trokospiral sar›lm›flt›r. Kavk› yap›s› kalkerli, de- likli, yüzeyi çukurlu; periferi loblu; sütürlar rad- yal, çukur; ombilik aç›k; ilk a¤›z kenara kaym›fl, ombilikte ve ark fleklinde, bulla ile kapal› olabilir.
Sütürlar üzerinde ço¤unlukla bullan›n etraf›nda 1 ile 4 aras›nda de¤iflen say›da yard›mc› aç›k- l›klar yer alm›flt›r.
Karfl›laflt›rma: Catapsydrax’›n bütün di¤er dü- flük trokospiral sar›l›ml› Globigerina‘lardan fark›, ombilikteki birincil a¤›z›n bulla taraf›ndan örtül- mesidir.
Catapsydrax dissimilis(Cushman ve Bermudez,1937)
(Levha I, flekil 1)
1937. Globigerina dissimilis Cushman ve Ber- mudez; p. 25, pl. 3, figs. 4-6.
1971. Catapsydrax dissimilis (Cushman ve Ber- mudez); Postuma, pp. 256-257.
1972. Globigerinita dissimilis (Cushman ve Ber- mudez); Bizon ve Bizon, pp. 193-196; figs. 1-7.
1975. Catapsydrax dissimilis (Cushman ve Ber- mudez); Stainforth, Lamb, Luterbacher, Beard ve Jeffords, p. 268, fig. 114.
1985. Catapsydrax dissimilis (Cushman ve Ber- mudez); Bolli,Saunders ve Perch-Nielsen,pp.
186-187; pl. 256, figs. 17.1a-c, 2a-b, 3a-c, 4a-c.
1988. Catapsydrax dissimilis (Cushman ve Ber- mudez); Loeblich ve Tappan; pl. 526, figs. 6-12.
Tan›mlama: Kavk› globüler flekilde, düflük - orta trokospiral sar›l›ml›; periferi loblu; kavk› yap›s›
delikli; yüzeyi çukurlu; localar globüler ve fliflkin, 3 tur olarak düzenlenmifl olup, son turda 4 loca bulunur. Localar h›zla büyüyerek eklenmifltir.
Son loca az küçük olabilir. Sütürlar spiral tarafta düz veya az e¤ri çukur, ombilikal tarafta radyal çukur, birincil a¤›z kenara kaym›fl, ombilikte, sü- türlar›n tam üzerinde bulunan 2-4 adet yard›mc›
infralaminal a¤›zlar ve ombilik, tek bir bulla tara- f›ndan örtülmüfltür. Bu formun ölçümlerinde, çap 0.42–0.45 mm, kal›nl›k 308 µm, bullan›n boyutlar› ise 150-200µm’dir.
Karfl›laflt›rma ve yorum: Bu türün Catapsydrax stainforthi Bolli, Loeblich ve Tappan’dan fark›, çok genifl ve çok fliflkin bullan›n bulunmas› ve çok genifl ark flekilli yard›mc› a¤›zlar›n›n varl›¤›- d›r. Catapsydrax dissimilis (Cushman ve Ber- mudez)’de 2 ile 4 aras›nda de¤iflen say›da inf- ralaminal aç›kl›klar bulunmas›na karfl›n, Ca- tapsydrax stainforthi Bolli, Loeblich, ve Tap- pan’da 3-4 tane infralaminal aç›kl›k bulunur.
Bulundu¤u yerler ve fosil toplulu¤u: Sinektepe tip kesitinde ST11-14 no.lu örnekler aras›nda
Catapsydrax dissimilis zonu olarak tan›mlan- m›flt›r. Catapsydrax dissimilis (Cushman ve Ber- mudez), Globigerina woodi woodi Jenkins, G.cf.
euapertura Jenkins, G. cf. venezuelana Hed- berg, Globorotalia obesa Bolli, Globoquadrina dehiscens(Chapman, Parr ve Collins), Globige- Çizelge 2. Sinektepe tip kesitinde planktik foraminifer cins ve türlerinin stratigrafik da¤›l›m›.
Table 2. Stratigraphic distribution of the planktic foraminifere genus and species in the Sinektepe type section.
N14
N13
N10
N9
N8
N7
N5-6
rinoides trilobus trilobus(Reuss), G. trilobus im- maturus (Leroy), G. trilobus sacculiferus (Brady), G. altiaperturus Bolli, G. ruber d’Or- bigny), Praeorbulina sp., birlikte bulundu¤u di-
¤er foraminiferlerdir.
Stratigrafik Da¤›l›m: Geç Akitaniyen- Erken Bur- digaliyen.
FAM‹LYA: GLOBIGERINIDAE Carpenter, Par- ker ve Jones, 1862
Cins: Globigerinoita Brönnimann, 1952
Tip tür: Globigerinoita marugaensis Brönni- mann, 1952
1952. Globigerinoita Brönnimann, p. 26.
1978. Globigerinanus Ouda, p. 358, tip tür Glo- bigerinanus sudriOuda.
1988. Globigerinoita Brönnimann; Loeblich ve Tappan, p. 495, pl. 537, fig. 1-6.
Tan›mlama: Kavk› küresel flekilde, trokospiral sar›l›ml› olup, son turda 3-4 globüler ile oval lo- calar h›zla büyür. Sütürlar radyal, çukur; ilk saf- hadaki ombilik muhtemelen aç›k, ancak ergin safhadaki bir bulla taraf›ndan kapanm›flt›r. Peri- feri loblu, birincil a¤›z ombilikal, spiral tarafta bir veya daha çok ikincil sutural a¤›zlar bulunur.
Son safhada birincil a¤›z ve ombilik, ombilikal bir bulla taraf›ndan kapat›lm›fl olsada; kenarla- r›nda 2-3 infra laminal eklentili aç›kl›klar olabilir.
Genel olarak, spiral taraftaki daha küçük boyut- lu ilave a¤›zlar da bulla taraf›ndan kapat›lm›fl olabilir (Levha I, flekil 12,13). Bu formun ölçüm- leri ise, çap 0.27- 0.33 mm, kal›nl›k ise 250 µm’
dir.
Karfl›laflt›rma ve yorum: 1952’de Brönnimann taraf›ndan Globigerinoita olarak tan›mlanan bu cins, 1978 y›l›nda Ouda taraf›ndan M›s›r da Glo- bigerinanus olarak tan›mlanm›fl ve adland›r›l- m›flt›r. Loeblich ve Tappan (1988) taraf›ndan da Globigerinoitaolarak tan›mlanm›fl olan bu cins, Catapsydrax cinsine bullan›n varl›¤›yla benzer, ancak bu cinsin bullas› daha fliflkin ve globüler- dir, Catapsydrax’da ise bulla daha yass› olup, çevresinde 2-4 tane infralaminal aç›kl›k vard›r.
Stratigrafik da¤›l›m: Erken (Geç Burdigaliyen ) - Orta Miyosen.
Globigerinoita (Globigerinanus)
sudriOuda,1978 (Levha III, flekil 5,6)
1978. Globigerinanus sudri Ouda, p. 358.
1988. Globigerinoita (Globigerinanus) sudri Ou- da; Loeblich ve Tappan, p. 495, pl. 537, fig. 1-6.
Tan›mlama: Kavk› yüksek trokospiral sar›l›ml›
olup, kavk› yap›s› delikli, a¤ fleklinde, yüzeyi çu- kurlu, periferi loblu (4 loblu), spiral taraf çok kon- veks olabilirken, ventral taraf fliflkin ve az kon- vekstir. Localar fliflkin ve genifl 3 turlu olup, her turda 4 loca bulunur. Birincil a¤›z ombilikte ve bir bulla taraf›ndan örtülmüfltür. Bu formun öl- çümleri ise, çap 0.35- 0.46 mm, kal›nl›k 280 µm ve bullan›n boyutlar› 180- 210 µm’dir.
Karfl›laflt›rma ve yorum: Globigerinoides’e ben- zer, ancak kavk›s› büyük olup, birincil a¤›z om- bilikal bulla taraf›ndan örtülüdür. Ender olarak, ilave a¤›zlar üzerinde de bulla olabilir. Kavk› du- var›n›n dikenli olabilece¤i belirtilmiflse de (Ou- da,1978), kavk› yap›s› çukurlu ve a¤ fleklinde- dir.
Bulundu¤u yerler ve fosil toplulu¤u: Sinektepe tip kesitinde ST21-27 no.lu örnekler aras›nda tan›mlanm›flt›r. Globigerinoita sudri Ouda, Or- bulina suturalisBrönnimann, O. universa d’Or- bigny, Globigerina praebulloides praebulloides Blow, G. woodi woodi Jenkins, Globorotalia obesaBolli, G. mayeri Cushman ve Ellisor, Glo- boquadrina altispira altispira (Cushman ve Elli- sor), G. dehiscens (Chapman, Parr ve Collins), Globigerinoides trilobus trilobus(Reuss), G. tri- lobus immaturus (Leroy), G. trilobus sacculife- rus(Brady), G. quadrilobatus Banner ve Blow, G. ruber(d’Orbigny), Hastigerina praesiphonife- ra(d’Orbigny), H. siphonifera (d’Orbigny) birlik- te bulundu¤u di¤er foraminiferlerdir.
Stratigrafik da¤›l›m: Burdigaliyen- Langiyen.
FAM‹LYA: GLOBOROTALIDAE Cushman, 1927
Cins: Globorotalia CUSHMAN, 1927
Tiptür: Pulvinulina menardii (d’ORBIGNY) var.
tumida BRADY, 1877
Kavk›; trokospiral sar›l›ml›, bikonveks ile ombili- kokonveks flekilde olup, localar dereceli büyü- yerek eklenmifl gibidir. Kavk› yap›s› delikli kal- ker; yüzeyi düz ve dikenli; spiral tarafta suturlar kabar›k, e¤ik veya radyal; ombilikal tarafta ise
genellikle radyal ve çukurda; a¤›z kenara kay- m›fl, extra ombilikal- ombilikal ark fleklinde ve dudakla çevrelenmifltir.
Karfl›laflt›rma: Globigerina’dan bafll›ca temel fark›n›n a¤z›n konumu oldu¤una dikkat edilme- lidir. Ancak geçifl formlar›nda devaml› olarak ay›rt etmek güçtür.
Globorotalia fohsi fohsiCushman ve Ellisor, 1939
(Levha II, flekil 1)
1939. Globorotalia fohsi Cushman ve Ellisor, p.
12, pl. 2, fig. 6.
1950. Globorotalia fohsi fohsi Cushman ve Elli- sor; Bolli, p. 88, pl. 15, fig. 4.
1971. Globorotalia (Globorotalia) fohsi Cush- man ve Ellisor; Jenkins, p. 88, pl. 4, fig. 108- 110.
1982. Globorotalia fohsi fohsi Cushman ve Elli- sor; Lidz, p. 218, pl. 4, fig. 53-54.
1985. Globorotalia fohsi fohsi Cushman ve Elli- sor; Bolli, Saunders ve Perch-Nielsen, p. 214, fig. 29- 4,12.
1995. Globorotalia fohsi Cushman ve Ellisor;
Mc Laughlin, Gill, Bold, p. 308-309, pl. 2, fig. 19- 21.
Tan›mlama: Kavk› dairesel- merceksi flekilde olup, trokospiral sar›l›ml›; kavk› yap›s› ince de- likli kalker, yüzeyi düz; periferi keskin, aç›l› ve karenli; ombilikal taraf az-çok konvekstir. Spiral tarafta son turda 5-7 loca mevcuttur. Sütürlar çukurda, geriye do¤ru e¤ik, ombilikal tarafta ise radyal; a¤›z ombilikten periferiye kaym›fl yar›k fleklinde kapal›, kal›n-ince bir dudakla çevrelen- mifltir. Bu formun ölçümlerinde; çap 0.47 – 0.53 mm, kal›nl›k 110 µm, son locan›n boyutlar› ise 180- 220µm olarak belirlenmifltir.
Karfl›laflt›rma ve yorum: Bu alt türün, ilk formla- r›n›n periferal yanda çok aç›l› olmas›yla Globo- rotalia peripheroronda’dan geliflti¤i belirtilmifltir (Bolli vd., 1985). Filogenetik geliflim içinde ise;
Globorotalia fohsi fohsiBolli formlar›n›n Globo- rotalia peripheroronda’dan son localar›n›n daha genifl ve e¤ik olmas›, karen geliflimi gibi özellik- leri ile daha ileri ve farkl› bir form oldu¤u saptan- m›flt›r. Globorotalia fohsi lobata Bolli ve Globo- rotalia fohsi robustaBolli alt türlerinden de fark›
boyutunun daha büyük (lobata ve robusta’n›n boyutu daha küçük) olmas›d›r. Bolli (1950 ve
1957)’nin tan›mlamas›nda, fohsi ad›n› Blow ve Banner (1966) da ayn› flekilde tamamen karen- li formlar için kullanm›fllard›r. Bu çal›flmada Glo- borotalia fohsi,Bolli türü içerisinde Globorotalia fohsi fohsi Bolli keskin karenli olmas›yla fohsi geliflimi içerisindeki filogenetik bir form olarak tan›mlanm›flt›r.
Bulundu¤u yerler ve fosil toplulu¤u: Sinektepe tip kesitinde ST34-39 no.lu örneklerde tan›m- lanm›flt›r.
Globorotalia fohsi fohsi Bermudez,G. obesa Bolli, G. mayeri Cushman ve Ellisor, Globigeri- na praebulloides praebulloides Blow, Globoqu- adrina altispira altispira (Cushman ve Ellisor), G. dehiscens(Chapman, Parr ve Collins), Glo- bigerinoides trilobus trilobus (Reuss), G. trilo- bus immaturus(Leroy), G. trilobus sacculiferus (Brady), G. quadrilobatus Banner ve Blow, G.
subquadratus Brönnimann, G. ruber (d’Or- bigny), Praeorbulina sp., Hastigerina praesipho- nifera (d’Orbigny), Globigerinoita sp., Orbulina universad’Orbigny, O. suturalis d’Orbigny birlik- te bulundu¤u di¤er foraminiferlerdir.
Stratigrafik da¤›l›m: Orta Miyosen.
Globorotalia fohsi lobataBermudez, 1949 (Levha II, flekil 2)
1949. Globorotalia lobata Bermudez; p.286, pl.
22, fig. 15-17.
1959. Globorotalia fohsi lobata Bermudez;
Blow, p. 213, pl. 16, fig. 113.
1967. Globorotalia fohsi lobata Bermudez; Bol- li, p. 508, fig. 2.
1975. Globorotalia fohsi lobata Bermudez; Sta- inforth, Lamb, Luterbacher, Beard ve Jeffords, p. 276, fig. 118.
1985. Globorotalia fohsi lobata Bermudez; Bol- li, Saunders ve Perch-Nielsen, p. 215, fig. 29, 2, 9-10.
1995. Globorotalia fohsi lobata Bermudez; Mc Laughlin, Gill ve Bold, p. 310-311, pl. 3, fig. 4-6.
Tan›mlama: Kavk› merceksi flekilde olup, tro- kospiral sar›l›ml›, eflit olmayan bikonveks, peri- feriden loblu ve uzam›fl bir görünümdedir. Kav- k› yap›s›; ince delikli, yüzeyi genellikle düz olup, 2-2.5 tur aç›l› olarak sar›lm›fl, son turda 6-8 loca bulunur. Düzensiz radyal uzant›lar›n neden ol- du¤u ibik flekli, ay›rt edici özelli¤idir. Sütürlar
spiral tarafta kenara do¤ru e¤ik- k›vr›k, ombilikal tarafta ise çukur radyal- k›vr›kt›r. Ombilik az aç›k olup, ço¤unlukla püstüllüdür. A¤›z ombilikten yar›k fleklinde kenarda, küçük kenarl› bir dudak ile çevrelenmifltir. Bu formun ölçümleri; çap 0.30 – 0.43 mm, kal›nl›k 120µm, son locan›n boyut- lar› ise 190- 240µm’dir.
Karfl›laflt›rma ve yorum: Bolli (1950 ve 1967) Trinidad’›n Cipero formasyonunda yapt›¤› çal›fl- mas›nda, genel olarak temeldeki Globorotalia fohsi’nin geliflimi ve da¤›l›m› içinde normal bir tür olarak lobata alt türünü önermifltir. Bununla birlikte, görülen filogenetik geliflim çizgisi içinde, bu türün d›fl hatlar›n›n loblu ve uzam›fl, kavk›n›n dairesel ile ovoid flekilli olmas› fohsi ss. ve ro- bustaalt türlerinden ay›rtlanmas›n› gerektirmifl- tir. Globorotalia fohsi türleri içerisinde lobata alt türünün, fohsi’den kavk›s› daha genifltir. Spiral sütürlar› karenlidir ve daha iyi geliflmifltir. He- men hemen dairesel kavk›s› olan robusta’dan, lobata d›fl hatlar›nda önemli derecede loblu ol- mas›yla ve son loca flekli ile ay›rt edilir.
Bulundu¤u yerler ve fosil toplulu¤u: Sinektepe tip kesitinde ST42-75 no.lu örnekler aras›nda ta- n›mlanm›flt›r. Globorotalia fohsi lobata Bermu- dez, G. fohsi praefohsi Banner ve Blow, G. obe- saBolli, G. mayeri Cushman ve Ellisor, Globige- rina praebulloides praebulloidesBlow, Globoqu- adrina altispira altispira(Cushman ve Ellisor), G.
dehiscens(Chapman, Parr ve Collins), Globige- rinoides trilobus trilobus(Reuss), G. trilobus im- maturus (Leroy), G. trilobus sacculiferus (Brady), G. quadrilobatus Banner ve Blow, G.
subquadratus Brönnimann, G. ruber (d’Or- bigny), Hastigerina praesiphoifera (d’Orbigny), Globigerinoita sp.,Orbulina universa d’Orbigny, O.suturalisd’Orbigny birlikte bulunan di¤er fora- miniferlerdir.
Stratigrafik da¤›l›m:Orta Miyosen.
Globorotalia fohsi robustaBolli,1950 (Levha III, flekil 2)
1950. Globorotalia fohsi robusta Bolli, p. 89, pl.
15, fig. 3.
1959. Globorotalia fohsi robusta Bolli; Blow, p.
213, pl. 16, fig. 114.
1967. Globorotalia fohsi robusta Bolli, p. 508, fig. 2.
1969. Globorotalia (Globorotalia) lobata robusta Bolli; Blow, p. 239-242, 363.
1971. Globorotalia fohsi Cushman ve Ellisor, Postuma, p. 322-323.
1995. Globorotali fohsi robusta Bolli; Mc Laugh- lin, Gill ve Bold, p. 310-311, pl. 3, fig. 7-9.
Tan›mlama: Kavk› dairesel flekilde, trokospiral sar›l›ml›, eflit olmayan bikonveks; kavk› yap›s›
ince delikli, yüzeyi bafllang›çta düz, ancak son- raki evrede ikincil kavk› malzemesi taraf›ndan kaplanm›fl, püstüllü veya kaba deliklidir. Spiral taraf az konveks, ombilikal taraf fliflkin ve yar›
konikal gibi olup,son turda 6-8 local›d›r. Son tu- run 5-6 locas› hafif kabar›k ve elipsoidal görü- nümlüdür. Periferide keskin olmayan karen gö- rülür. Spiral tarafta sütürlar radial-hafif k›vr›k olup, karenle birleflir. Ombilikal taraftaki sütürlar uzam›fl ve genellikle radyal olup, düz veya dal- gal›d›r. A¤›z ombilikte yar›k fleklinde, kenarda, küçük kenarl› bir dudak ile çevrelenmifltir.Bu for- mun çap› 0.4 – 0.5 mm, kal›nl›¤› 110µm ve son locan›n boyutlar› 130-170 µm’dir.
Karfl›laflt›rma ve yorum:Robusta alt türleri Glo- borotalia fohsi gelifliminde çok genifl yer al›r.
Fohsi ss.’ den fark›, d›fl hatlar›n›n daha dairesel olmas›d›r. ‹lave uzant› fleklinde ç›k›nt›l› ve ka- renli olan lobata’dan fark› ise, d›fl hatlar›n›n lob- suz ve konveks, ombilik taraf›n›n yar› konik ol- mas›d›r.
Bulundu¤u yerler ve fosil toplulu¤u: Yaln›z Ziya- rettepe kesitinde Z17-33 no.lu örneklerin aras›n- da tan›mlanabilmifltir. Globorotalia fohsi robusta Bolli, G. fohsi lobata Bermudez G. obesa Bolli, G. mayeri Cushman ve Ellisor, Globoquadrina dehiscens(Chapman, Parr ve Collins), Globige- rinoides trilobus trilobus(Reuss), G. trilobus im- maturus (Leroy), G. trilobus sacculiferus (Brady), G. quadrilobatus Banner ve Blow, G.
ruber (d’Orbigny), Hastigerina praesiphonifera (d’Orbigny), H.siphonifera (d’Orbigny) Globigeri- noita sp., Orbulina suturalis d’Orbigny birlikte bulundu¤u di¤er foraminiferlerdir.
Stratigrafik Da¤›l›m: Orta – Geç Miyosen.
SONUÇLAR
Denizel Miyosen istifinin planktik foraminifer bi- yostratigrafisinin incelenmesinin amaçland›¤› bu çal›flmada, planktik foraminiferlerde 8 biyozon ay›rtlanm›flt›r. Bu zonlar; Erken Miyosen’de; Ca- tapsydrax dissimilis Ara Zonu (N 5-6), Globige-
fiekil 2. ‹nceleme alan›n›n genellefltirilmifl stratigrafi kesiti (Özkan, 1999) (Ölçeksiz).
Figure 2. Generalized stratigraphic section of the investigated area (Özkan, 1999) (Not-to-scale).
rinoides trilobusAflmal› Menzil Zonu (N 7), Pra- eorbulina glomerosaAflmal› Menzil Zonu (N 8), Orta Miyosen’de; Orbulina suturalis Aflmal›
Menzil Zonu (N 9), Globorotalia fohsi fohsi (Filo- zon) Zonu (N 10), Globorotalia fohsi lobata (Fi- lozon) Zonu (N 11), Globorotalia fohsi robusta Menzil Zonu (N 12) ve Globorotalia mayeri Afl- mal› Menzil Zonu (N 14)’dur. Tan›mlanan biyo- zonlar içerisinde Catapsydrax, Globigerinoita cinsi ile Globorotalia fohsi fohsi, G. fohsi lobata, G.fohsi robusta türleri havzada ilk kez bu çal›fl- mada tan›mlanm›flt›r. Denizel Miyosen’in çökel- me sürecinde alt s›n›r Catapsydrax dissimilis Zonu (Geç Akitaniyen) ve üst s›n›r Globorotalia mayeri Zonu (Serravaliyen) ile tan›mlanm›flt›r.
Denizel Miyosen’in (Köselerli formasyonu), Geç Akitaniyen-Serravaliyen zaman aral›¤›nda hav- za yamac›n›n orta-derin k›sm›nda çökeldi¤i be- lirlenmifltir.
KATKI BEL‹RTME
Yazar, çal›flmas›n›n her aflamas›ndaki katk›lar›
için Say›n Prof.Dr. Hans M.Bolli’ye (Zürih Pale- ontoloji Enstitüsü) en içten teflekkürlerini sunar.
KAYNAKLAR
Akarsu, ‹., 1960. Mut bölgesinin jeolojisi. M.T.A. Der- gisi, 54, 35-45.
Banner, F.T., and Blow, W.H., 1959. The classificati- on and stratigraphical distribution of the Globigerinaceae. Paleontology, 2, 1-27.
Bermudez, P.J., 1949. Tertiary smaller foraminifera of the Dominican Republic. Cushman Fo- undation for Foraminiferal Research,Spe- cial Publication, 25, 1-322.
Bizon, G., et Bizon, J.J., 1972. Atlas des principaux foraminiferes planctoniques du bassin Me- diterranean- Oligocene a Quaternaire, Editions Technip, Paris, 318 pp.
Bizon, G., Bizon, J.J., Feinberg, H. ve Öztümer E., 1974. Antalya, Mut, Adana Havzalar› Ter- siyer biostratigrafisi ve mikropaleontoloji yenilikleri. Türkiye ‹kinci Petrol Kongresi Bildiriler Kitab›, 217-228.
Blow, W.H., 1959. Age, correlation and biostratig- raphy of the upper Tocuyo (San Lorenzo) and Pozon formations, Venezuela. Bulletin of American Paleontology, 39(178), 67- 251.
Blow, W.H., 1969. Late middle Eocene to Recent planktonic foraminiferal biostratigraphy.
Proceedings 1st Geneva International Conferance Planktonic Microfossils, 1, 199-422.
Blow, W.H., and Banner, F.T., 1966. The morpho- logy, taxonomy and biostratigraphy of Glo- borotalia barisanensisLeroy, Globorotalia fohsiCushman and Ellisor, and related ta- xa. Micropaleontology, 12, 286-302.
Bolli, H.M., 1950. The direction of coiling of some Globorotalidae. Cushman Foundation for Foraminiferal Research,1, 82-89.
Bolli, H.M., 1957. Planktonic foraminifera from the Oligecene Miocene Cipero and Lengua formation of Trinidad,B.W.I.U.S. National Museum Bulletin, 215, 97-123.
Bolli, H.M., 1967. The subspecies of Globorotalia foh- siCushman and Ellisor and the zones ba- sed on them. Micropaleontology, 13, 502- 512.
Bolli.H.M., Sounders,J.B., and Perch-Nielsen,K., 1985. Plankton Stratigraphy. Cambridge University Press, 327 pp.
fiekil 3. Globorotalia fohsi Cushman ve Ellisor’›n mor- folojik geliflimi: (a) Globorotalia fohsi perip- heroronda,(b-d) Globorotalia fohsi fohsi, (e) Globorotalia fohsi lobata, (f) Globorotalia fohsi robusta(Bolli, 1967’den al›nm›flt›r).
Figure 3. Morphological development of the Globoro- talia fohsi Cushman and Ellisor: (a) Globoro- talia fohsi peripheroronda, (b-d) Globorotalia fohsi fohsi, (e) Globorotalia fohsi lobata, (f) Globorotalia fohsi robusta (after Bolli, 1967).
Brady, H.B., 1877. Supplementary note on the fora- minifera of the chalk (?) of the New Britian group. Geological Magazine, 4, 534-536.
Brönnimann, H., 1952. Globigerinoita and Globigeri- natheka, new genera from the Tertiary of Trinidad. B.W.I., Contributions from the Cushman Foundation for Foraminiferal Research, 3, 25-28.
Carpenter, W.B., Parker, W.K., and Jones, T.R., 1862. Introduction to the study of the Fora- minifera. London, Royal Society, 5, 41-63.
Cushman, J.A., 1927. An outline of a re-classification of the foraminifera, Contribition Cushman Foundation for Foraminiferal Research, 3, 1-107.
Cushman, J.A., and Bermudez, P.J., 1937. Further new species of Foraminifera from the Eo- cene Cuba. Contribitions from the Cush- man Foundation for Foraminiferal Rese- arch, 13, 1-29.
Cushman, J.A., and Ellisior, A.C., 1939. New species of foraminifera from the Oligocene and Mi- ocene. Contribitions from the Cushman Foundation for Foraminiferal Research, 15, 1-14.
Cushman, J.A., and Stainforth, R.M., 1945. The fora- minifera of Cipero marl formation of Trini- dad. Cushman Foundation for Foraminife- ral Research, Special Publication, 14, 1- 74.
d’Orbigny, A.D., 1839. Foraminiferes. In: Historie Physique, Politique et naturelle de l’ile de Cuba, 224 pp.
Gedik,A., Birgili,fi., Y›lmaz,H. ve Yoldafl R., 1979.
Mut-Ermenek-Silifke yöresinin jeolojisi ve petrol olanaklar›, T.J.K. Bülteni, 22, 7-26.
Jenkins, D.G., 1971. New Zealand Cenozoic plankto- nic foraminifera. Palaeontological Bulletin of Geological Survey of New Zealand, 42, 1-278.
Lidz, B.H., 1982. Biostratiraphy and paleoenviron- ment of Miocene-Pliocene hemipelagic li- mestone: Kingshill seaway. Journal of Fo- raminiferal Research,12(3), 205-233.
Loeblich, A.R., and Tappan, H., 1957. Foraminiferal genera and their classification- Plates, University of California, 970 pp, 847 pls.
Loeblich, A.R., and Tappan, H., 1988. Foraminiferal genera and their classification- Plates.
University of California, 970 pp.
Mc Laughlin, P.P., Gill, I.P., and Bold, van den A., 1995. Biostratigraphy, paleoenvironments and stratigraphic evolution of the Neogene of St. Croix, U.S. Virgin Islands. Micropa- leontology, 41(4), 293-320.
Ouda, Kh., 1978. Globigerinanus, a new genus of the Globigerinidaefrom the Miocene of Egypt.
Revista Espanola de Micropaleontologia.
10(1), 355-378.
Özer, B., Biju-Duval,B., Courrier, P. ve Letouzey, J., 1974. Antalya- Mut- Adana Neojen havza- lar› jeolojisi. Türkiye ‹kinci Petrol Kongresi Bildiriler Kitab›, 57-84.
Özkan, T., 1999. Mut Havzas› (Mersin) Neojen istifi- nin planktik foraminifer biyostratigrafi- si,Doktora Tezi, ‹stanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 212 s.
Özkan, T., 2000. Mut havzas› Miyosen istifinin plank- tik foraminifer zonlar›. ‹stanbul Üniversite- si Yer Bilimleri Dergisi,13 (1-2), 49-61.
Palmer, D.K., 1941. Foraminifera of the Upper Oligo- cene Cojimar Formation of Cuba. Society of Cubana Historia Natural, 15, 281-306.
Postuma, J.A., 1971. Manual of Planktonic Foramini- fera, Elsevier, Amsterdam, 420 pp.
Sezer, S., 1970. The Miocene stratigraphy of Mut re- gion, southern Turkey. PhD Thesis, Birk- beck College, London University (yay›m- lanmam›fl).
Stainfort, R.M., Lamb, J.L., Luterbacher, H., Beard, J.H., and Jeffords, R.M., 1975. Cenozoic planktonic foraminiferal zonation and cha- racteristics of index forms. University of Kansas Paleontological Contribution, Ar- ticle No. 62, 1-425.
Tanar, Ü. ve Gökçen, N., 1987. Mut Havzas› Tersi- yer’inde mikropaleontolojik yenilikler.
40.Türkiye Jeoloji Kurultay› Bildiri Özleri, 66 s.
Zhang, J., Miller, K.G., and Berggren, W.A., 1993.
Neogene planktic foraminiferal biostratig- raphy of the northeastern Gulf of Mexico.
Micropaleontology, 39(4), 299-326.
LEVHA-I
Foto¤raflar “SEM” ile çekilmifltir.
fiekil 1: Catapsydrax dissimilis (Cushman ve Bermudez)
Spiral taraf x100
fiekil 2: Globigerina ciperoensis Bolli Spiral taraf x100
fiekil 3: Praeorbulina glomerosa curva (Blow) a- Spiral taraf x100
b- Periferal taraf x100
fiekil 4: Globigerinoides bisphericus (Blow) Spiral taraf x100
fiekil 5-6-7: Globigerinoides quadrilobatus Banner ve Blow
5,6- Ombilikal taraf x100 7- Periferal taraf x100
fiekil 8: Globigerinoides trilobus trilobus (Reuss) a- Ombilikal taraf x100
b-Spiral taraf x100
fiekil 9: Globigerinoides subquadratus Brönnimann
Spiral taraf x100
fiekil 10: Orbulina bilobata d’Orbigny Periferal taraf x 100
fiekil 11: Globigerina praebulloides praebul- loides Blow
a- Ombilikal taraf x100 b-Spiral taraf x100 fiekil 12: Globigerinoita sp.
Spiral taraf x100
fiekil 13: Globigerinoita sudri Ouda Spiral taraf x100
fiekil 14: Globigerinoides trilobus trilobus (Reuss) a,b- Spiral taraf x100
c- Ombilikal taraf x100
PLATE-I
Figures are scanning electron micrographs.
Figure 1: Catapsydrax dissimilis (Cushman ve Bermudez)
Spiral side x100
Figure 2: Globigerina ciperoensis Bolli Spiral side x100
Figure 3: Praeorbulina glomerosa curva (Blow) a- Spiral side x100
b- Periferal side x100
Figure 4: Globigerinoides bisphericus (Blow) Spiral side x100
Figure 5-6-7: Globigerinoides quadrilobatus Banner ve Blow
5,6- Umbilikal side x100 7- Periferal side x100
Figure 8: Globigerinoides trilobus trilobus (Reuss)
a- Umbilikal side x100 b-Spiral side x100
Figure 9: Globigerinoides subquadratus Brönnimann
Spiral taraf x100
Figure 10: Orbulina bilobata d’Orbigny Perifheral side x 100
Figure 11: Globigerina praebulloides praebul- loides Blow
a- Umbilikal sidex100 b-Spiral side x100 Figure 12: Globigerinoita sp.
Spiral side x100
Figure 13: Globigerinoita sudri Ouda Spiral side x100
Figure 14: Globigerinoides trilobus trilobus (Reuss)
a,b- Spiral side x100 c- Ombilikal side x100
LEVHA 1 / PLATE 1
LEVHA –II
Foto¤raflar “SEM” ile çekilmifltir.
fiekil 1: Globorotalia fohsi fohsi Cushman &
Ellisor1-
a-Spiral taraf x100 b-Periferal taraf x 100 c- Ombilikal taraf x100
fiekil 2:Globorotalia fohsi lobata Bermudez a-Spiral taraf x100
b-Periferal taraf x 100 c- Ombilikal taraf x100
fiekil 3: Globorotalia sp.
a-Spiral taraf x100 b- Periferal taraf x 100 c- Ombilikal taraf x100
PLATE –II
Figures are scanning electron micrographs.
Figure 1: Globorotalia fohsi fohsi Cushman &
Ellisor2-
a-Spiral side x100 b-Periferal side x 100 c- Umbilikal side x100
Figure 2: Globorotalia fohsi lobata Bermudez a-Spiral side x100
b-Periferal side x 100 c- Umbilikal side x100 Figure 3: Globorotalia sp.
a-Spiral side x100 b- Periferal side x 100 c- Umbilikal side x100
LEVHA 2 / PLATE 2
LEVHA – III
Foto¤raflar “SEM” ile çekilmifltir.
fiekil 1: Globorotalia fohsi lobata Bermudez a- Ombilical taraf x100
b-Periferal taraf x 100 c- Spiral taraf x100
fiekil 2: Globigerinoides fohsi robusta Bolli a- d ,Ombilikal taraf x100
b-c, Spiral taraf x100
fiekil 3: Globorotalia fohsi lobata Bermudez Spiral taraf x100
fiekil 4: Globorotalia fohsi lobata Bermudez Spiral taraf x100
fiekil 5: Globigerinoita sudri Ouda a-Spiral taraf x100
b- Ombilikal taraf x100 fiekil 6: Globigerinoita sp.
Periferal taraf x100
PLATE – III
Figures are scanning electron micrographs.
Figure 1: Globorotalia fohsi lobata Bermudez a- Umbilikal side x100
b- Periferal side x 100 c- Spiral side x100
Figure 2: Globigerinoides fohsi robusta Bolli a- d , Umbilikal side x100
b-c, Spiral side x100
Figure 3: Globorotalia fohsi lobata Bermudez Spiral side x100
Figure 4: Globorotalia fohsi lobata Bermudez Spiral side x100
Figure 5: Globigerinoita sudri Ouda a-Spiral side x100
b-Umbilikal side x100 Figure 6: Globigerinoita sp.
Periferal side x 100
LEVHA 3 / PLATE 3
