cografyahocasi.com SICAKLIK

(1)

SICAKLIK

cografyahocasi.com

(2)

NELER ÖĞRENECEKSİNİZ

Kazanım: 9.1.11. İklim elemanlarının oluşumunu ve dağılışını açıklar.

Bu bölümde iklim elamanlarından

sıcaklığın yeryüzündeki dağılışını

etkileyen faktörleri öğreneceksiniz.

(3)

SICAKLIK

BASINÇ ve RÜZGARLAR

NEM ve YAĞIŞ

İKLİM

ELEMANLARI

(4)

Sıcaklık insan hayatını doğrudan veya dolaylı olarak en fazla etkileyen iklim elemanıdır.

Sıcaklık insanların ısınma ve barınma ihtiyaçları ile sosyal ve ekonomik faaliyetlerini etkiler.

Sıcaklık doğal ve beşerî sistemlerin şekillenmesinde etkili olan en önemli iklim elemanıdır.

(5)

Sıcaklık termometre ile ölçülür ve °C ile ifade edilir.

(6)

(7)

1-GÜNEŞ

Atmosferdeki ve yeryüzündeki temel sıcaklık kaynağı Güneş’tir. Güneş olmasaydı yeryüzündeki sıcaklık -273

°C civarında olurdu. Güneş’ten gelen enerji miktarı değişmektedir. Dünya, Güneş’e en yakın olduğu tarihte (3 Ocak) daha fazla enerji alır. Ancak bu durum, sıcaklıklar üzerinde büyük bir değişime neden olmaz.

Atmosferdeki ve yeryüzündeki temel sıcaklık kaynağı Güneş’tir. Güneş olmasaydı yeryüzündeki sıcaklık -273

°C civarında olurdu. Güneş’ten gelen enerji miktarı değişmektedir. Dünya, Güneş’e en yakın olduğu tarihte (3 Ocak) daha fazla enerji alır. Ancak bu durum, sıcaklıklar üzerinde büyük bir değişime neden olmaz.

(8)

2-ATMOSFER

Güneş’ten gelen enerjinin tamamı yeryüzüne ulaşamaz.

Çünkü atmosfer içindeki gazlar; Güneş ışınlarının yansımasına, dağılmasına ve emilmesine neden olur..

Eğer atmosfer olmasaydı Güneş ışınlarını doğrudan alan yerler çok sıcak, güneş almayan yerler ise aşırı soğuk olurdu. Ayrıca Güneş ışınları atmosferde dağıldığı için yeryüzündeki sıcaklık da dengelenir.

(9)

Güneş’ten gelen enerjinin dağılımı

Güneş’ten hareket eden ışınlar yaklaşık 8

dakikada Dünya’ya ulaşır. Dünya, Güneş’in

yaydığı enerjinin iki milyonda birini alarak ısınır

ve aydınlanır. Güneş’ten atmosferin üst

sınırındaki 1 cm

²

lik yüzeye dakikada 2 kalori

enerji gelir. Bu enerji miktarına Güneş sabitesi

(Solar konstant) denir. Güneş’ten gelen

enerjinin yaklaşık %43’lük kısmı yeryüzünü

ısıtır (yeri ısıtan enerjinin tamamı %27 ve

atmosferde dağılan enerjinin %16’sı).

(10)

(11)

3-GÜNEŞ IŞINLARININ YERE DÜŞME AÇISI

Yeryüzündeki sıcaklık dağılışını etkileyen temel faktördür. Dik açıyla gelen Güneş ışınları dar alanlara, dar açıyla gelen Güneş ışınları ise geniş alanlara enerji verir. Bu da Güneş ışınlarının dik açıyla geldiği yerin daha çok ısınmasına, dar açıyla geldiği yerin ise daha az ısınmasına neden olur.

Güneş ışınlarının geliş açısını etkileyen faktörler:

a) Dünya’nın şekli

b) Dünya’nın günlük hareketi

c) Yıllık Hareket ve Eksen Eğikliği

d) Yeryüzü Şekilleri (Bakı, Eğim vb.)

Güneş ışınlarının enerji verme alanı

(12)

Dünya’nın şekline bağlı olarak Güneş ışınlarının yere düşme açısı Ekvator’dan kutuplara doğru daraldığından sıcaklık da genel olarak azalır. Buna enlem etkisi denir.

Güneş ışınlarının yere düşme açısı daraldıkça ışınların atmosferde aldığı mesafe uzar. Bu da atmosfer tarafından daha fazla enerjinin tutulmasına neden olur.

a) Dünya’nın Şekli

Güneş ışınlarının düşme açısının ve güneşlenen

yüzey alanının enleme göre değişimi

(13)

Bazı durumlarda enlem etkisine ters düşen durumlar ortaya çıkabilir. Örneğin Sinop il merkezi, Ağrı il merkezine göre Ekvator’a daha uzaktır. Enlem etkisine göre Sinop’un Ağrı’dan daha soğuk olması gerekir.

Ancak Sinop’un deniz kenarında Ağrı’nın da yükseltisinin (1.632 m) fazla olması, Sinop’ta yıllık ortalama sıcaklığın Ağrı’dan daha fazla olmasını sağlamıştır.

Sinop

Ağrı

(14)

Aynı paralel dairesi üzerindeki noktaların sıcaklıkları, bulundukları yerin konumuna bağlı olarak, beklenen sıcaklık derecelerine uymayabilir. Bu tür sapmalara "anomali" denir.

Aşağıdakilerden hangisi, bu anomaliyi ortaya çıkaran etmenlerden biri değildir?

A) Bakı

B) Ekvatora yakınlık C) Yükselti

D) Okyanus akıntıları E) Karasallık

2016 – YGS

(15)

b) Dünya’nın Günlük (Eksen) Hareketi

Dünya’nın günlük hareketine bağlı olarak Güneş ışınlarının yere düşme açısı gün içinde değişir. Bu durum gün içinde sıcaklığın da değişmesini sağlar.

Güneş ışınlarının yere düşme açısı, güneşin doğuşundan öğleye kadar sürekli artar. Öğle vakti gelebileceği en büyük açıyla gelir. Öğleden sonra ise güneş batana kadar Güneş ışınlarının yere düşme açısı küçülmeye başlar. Günün en sıcak vakti, genellikle ısı birikiminden dolayı yerel saate göre 12.00-14.00 saatleri arasıdır. Güneş battıktan sonra gündüz biriken enerji kaybolmaya başlar.

Gece boyunca kaybedilen enerjiye bağlı olarak en düşük sıcaklıklar, genellikle güneşin doğmasına yakın vakitlerde görülür.

22.02.2017 tarihinde Bursa’da güneşin doğuş ve batış saatleri ile gün içindeki sıcaklık değişimi

(16)

c) Yıllık Hareket ve Eksen Eğikliği

Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açısı yıl boyunca değişir. Bu da sıcaklığın değişmesine neden olur.

Güneş ışınları, sadece dönenceler arasında kalan tropikal kuşağa dik ya da dike yakın açılarla düşer.

Kutup kuşağına ise genel olarak eğik açılarla düşer.

Bu yüzden tropikal kuşak ve kutup kuşağında Güneş ışınlarının yere düşme açısına bağlı olarak sıcaklıklar fazla değişmez. Ancak orta kuşakta Güneş ışınlarının yere düşme açısının belirgin şekilde değişmesiyle sıcaklıklar daha fazla değişir. Dört mevsim burada daha belirgin yaşanır. Bununla beraber, eksen eğikliğine bağlı olarak Kuzey ve Güney Yarım Küre’de aynı anda farklı mevsimler yaşanır.

40° K enleminde yer alan Bursa’ya Güneş ışınlarının ekinoks ve solstis tarihlerindeki geliş açıları

(17)

d) Yeryüzü Şekilleri (Bakı, Eğim vb.)

Yeryüzü şekillerinin eğim özellikleri, dağların uzanış doğrultuları ve bakı- dulda durumları Güneş ışınlarının yere düşme açılarını etkilemektedir. Örneğin bakı olan yamaçlar, Güneş ışınlarını daha büyük açılarla aldığı için dulda yamaca göre daha sıcaktır.

Bakının sıcaklığa etkisi

(18)

Tarih ve Yarım Kürelere Göre Bakı Yönleri

Kuzey Yarım Küre’de Yengeç Dönencesi’nin kuzeyinde bakı yönü, her zaman dağların güney

yamaçlarıdır. Güney Yarım Küre’de ise Oğlak Dönencesi’nin güneyinde bakı yönü, her zaman dağların

kuzey yamaçlarıdır. Dönenceler arasında Güneş ışınlarının yere dik düştüğü tarihe göre bakı yönü

bazen kuzey bazen de güney olur. Ülkemiz Yengeç Dönencesi’nin kuzeyinde yer aldığı için dağların

bakı yönü her zaman güneydir. Ayrıca eğimli yüzeylerde Güneş ışınlarının yere düşme açısına bağlı

olarak sıcaklıklar kısa mesafelerde değişmektedir.

(19)

Bakı Yamacı Dulda Yamaç

Bakı Etkisindeki Yamaçta Dulda Yamaca Göre:

- Güneş ışınlarının yere düşme açısı daha büyüktür.

- Güneşlenme süresi daha fazladır.

- Isı birikimi daha fazladır.

- Sıcaklık daha yüksektir.

- Karlar daha erken erir.

- Tarım ürünlerinin olgunlaşma süresi daha kısadır.

- Kalıcı kar sınırı daha yüksektir.

- Tarım üst sınırı daha yüksektir.

- Orman üst sınırı daha yüksektir.

(20)

 Türkiye’de ağaçların yosun tutan tarafı kuzeyi gösterir.

 Ülkemizde satılık veya kiralık ev aranırken daha çok güney cephe tercih edilir. Bunun nedeni güneyin daha çok güneş ışığı almasıdır.

 Güney Yarım Küre’de Oğlak Dönencesi’nin güneyindeki ülkelerde ise daha çok kuzey cephe tercih edilir.

BİLGİ NOTU

(21)

Aşağıda aynı yükseltiye sahip dağlar ve bu dağlar üzerindeki kalıcı kar sınırları gösterilmiştir.

Aşağıdaki soruları şekillere göre cevaplayınız.

a. Dağların bakı yönlerini ve yarım kürelerini belirleyiniz.

I. Dağ: Bakı yönü: ... Yarım küresi: ...

II. Dağ: Bakı yönü: ... Yarım küresi: ...

III. Dağ: Bakı yönü: ... Yarım küresi: ...

IV. Dağ: Bakı yönü: ... Yarım küresi: ...

V. Dağ: Bakı yönü: ... Yarım küresi: ...

Güney Kuzey Yarım Küre

Kuzey Güney Yarım Küre

Güney Kuzey Yarım Küre

Kuzey Güney Yarım Küre

Güney Kuzey Yarım Küre

(22)

Aşağıda aynı yükseltiye sahip dağlar ve bu dağlar üzerindeki kalıcı kar sınırları gösterilmiştir.

b. Dağları Ekvator’a uzaklıklarına göre yakından uzağa doğru sıralayınız.

c. Hangi dağların ülkemizle aynı yarım kürede olduğu söylenebilir. Açıklayınız.

ç. Güneş’e dönük yamaçlarda ne gibi farklılıklar yaşandığını belirtiniz.

I – IV – III – II – V

I – III – V

Güneşe dönük yamaçlarda; güneş ışınlarının yere düşme açısı daha büyüktür, güneşlenme süresi daha fazladır, ısı birikimi ve sıcaklık daha fazladır, karlar daha erken erir, tarım ürünlerinin olgunlaşma süresi daha kısadır, kalıcı kar, orman ve tarım üst sınırı daha yüksektir, nüfuslanma ve yerleşme daha fazladır.

(23)

Bu yamaçlarda, bakı faktörünün etkisiyle aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesi beklenmez?

A) I. yamaçta toprak neminin daha az olması

B) II. yamaçta sıcaklık ortalamasının daha az olması C) I. yamaçta tarım üst sınırının daha düşük olması

D) II. yamaçta güneş ışınlarının yere düşme açısının daha yatık olması E) I. yamaçta bitkilerin olgunlaşma süresinin daha kısa olması

2015-YGS

Aşağıdaki şekilde, Yengeç dönencesinin kuzeyindeki bir dağlık alanın güneyinde ve kuzeyinde bulunan iki yamaç numaralandırılarak kırmızı renkle gösterilmiştir.

(24)

4-YÜKSELTİ

Troposfer katmanında yerden yükseldikçe

sıcaklık, her 100 metrede yaklaşık 0,5

°C azalmaktadır.

(200 metrede 1 °C)

Bu durumun nedeni havanın yerden

yansıyan ışınlarla ısınmasıdır. Çünkü

sıcaklığı tutan su buharı ve

karbondioksit gibi gazlar, ağır oldukları

için yeryüzüne daha yakındır.

(25)

600 m: 22 °C 500 m: 22,5 °C 400 m: 23 °C 300 m: 23,5 °C 200 m: 24 °C 100 m: 24,5 °C 0 m: 25 °C

Yükselti değiştikçe sıcaklık da değişir.

(26)

(27)

SORU

1200m yükseklikteki bir merkezin gerçek sıcaklığı 15°C olarak ölçülmüştür.

Buna göre, bu merkezin indirgenmiş sıcaklığı kaç °C olur?

Cevap:

İndirgenmiş Sıcaklık=

İndirgenmiş Sıcaklık= 21°C

(28)

17 800

19 16

600 4,5

(29)

Havanın durgun olduğunu ve sıcaklık dağılışı üzerinde sadece yükselti faktörünün etkili olduğunu varsayarak aşağıdaki şekil üzerindeki noktaların sıcaklıklarını hesaplayıp boşluklara yazınız. Daha sonra da bulduğunuz değerleri karışık olarak verilen termometrelerle eşleştiriniz.

16 3,5 -1,5 1

II= 3,5

^o

C

IV= 1

^o

C

I= 16

^o

C

III= -1,5

^o

C

(30)

5-GÜNEŞLENME SÜRESİ

Bir yerin gün içinde güneşi gördüğü süreyi ifade eder. Yeryüzü ne kadar uzun süre Güneş ışınlarını alırsa ısı birikimi o kadar fazla olur. Aydınlanma süresi; mevsime, bakıya, enleme ve bulutluluk oranına göre değişiklik gösterir. Örneğin yaz mevsiminde gündüz süresinin uzaması sıcaklıkların artmasında etkili olmuştur.

(31)

Kutuplarda 6 ay gündüz yaşanmasına rağmen Güneş

ışınları çok dar açılarla geldiğinden sıcaklık düşüktür.

(32)

6-NEMLİLİK

Atmosferdeki su buharına nem adı verilir. Nem bir yerin fazla ısınmasını ve soğumasını önler. Nem oranının fazla olduğu yerlerde havanın ısınması ve soğuması yavaş gerçekleşir. Günlük ve yıllık sıcaklık farkları az olur. Nem oranının az olduğu yerlerde ise havanın ısınması ve soğuması hızlı gerçekleşir.

Günlük ve yıllık sıcaklık farkları fazla olur.

(33)

Ekvator, yıl boyunca Güneş ışınlarını dik ve dike yakın açılarla alır. Ancak nem oranı fazla olduğu için dünyanın en sıcak yeri değildir. En yüksek sıcaklıklar, nem oranının az olduğu Ekvator’a en yakın yani 30° enlemlerindeki çöllerde ölçülür. Buralarda gündüz kavurucu sıcaklar görülürken gece de sıcaklık hızlı bir şekilde düşer.

(34)

Konya ve İzmir yaklaşık aynı enlemlerde yer alır. Yani güneş ışınlarının geliş açısı iki ilde de aynıdır. Sıcaklıkların farklı olmasında İzmir’de denizellik, Konya’da ise karasallık etkili olmuştur.

İzmir’de nem oranı fazla olduğu için gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkı daha azdır.

Konya’da ise nem oranı az olduğu için gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkı daha yüksektir.

(35)

7-KARA ve DENİZLERİN DAĞILIŞI

Karalar çabuk ısınır, çabuk soğur.

Denizler geç ısınır, geç soğur.

Kara ve denizlerin farklı ısınmasına bağlı olarak ortaya şu sonuçlar çıkmaktadır:

• Kuzey Yarım Küre’de en sıcak ay karalarda temmuz, denizlerde ise ağustostur. En soğuk ay karalarda ocak, denizlerde şubattır.

• Kuzey Yarım Küre’de karaların oranı daha fazla olduğu için günlük ve yıllık sıcaklık farkları daha fazladır.

• En yüksek ve en düşük sıcaklıklar karalar üzerinde ölçülür. Örneğin bugüne kadar en yüksek sıcaklık 56,7 °C olarak Kaliforniya’da (ABD), en düşük sıcaklık ise -89,2 °C olarak Vostok-II’de (Antarktika’daki Rus Üssü) ölçülmüştür.

• Denizden esen rüzgârlar genellikle yazın serin, kışın ise sıcak karakterlidir.

(36)

Deniz kenarında bulunan yerlerin iklimi, denizden uzak yerlere göre daha ılıktır. Bu etkiye denizellik adı verilir.

Denizden uzaklaştıkça nemin azalmasından dolayı yıllık sıcaklık farkları artar. Bu olaya karasallık adı verilir.

(37)

(38)

8-OKYANUS AKINTILARI

^{Dünya’nın} ^ekseni ^etrafında dönüşünden, sürekli rüzgârlardan, yoğunluk ve seviye farkından dolayı okyanus suları yer değiştirir. Buna okyanus akıntıları denir. Ekvator ve çevresinden gelenler sıcak, kutuplar ve çevresinden gelenler ise soğuk okyanus akıntılarıdır.

(39)

60° kuzey enleminin ocak ayı sıcaklık ortalaması –16 °C iken 60° kuzey paraleli üzerinde Batı Avrupa kıyılarının ocak ayı ortalama sıcaklığı +2, +3

°C'tur. Bu durum Gulf Stream sıcak su akıntısı ile ilgilidir. Batı Avrupa kıyıları ile aynı enleme sahip Kanada kıyılarının ocak ayı ortalama sıcaklığı, Labrador soğuk su akıntısının etkisiyle –20 °C’a kadar düşmektedir.

(40)

Buna göre; Güney Yarım Küre’de yer alan 20 ^oC izoterminin, Güney Amerika Kıtası’nın batısında Ekvatora doğru uzanmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sıcaklıkların ocak ayında güneye doğru azalması B) Peru soğuk su akıntısının soğutucu etkisi

C) Dinamik yüksek basınç alanının kuzeye yönlenmesi D) Alize rüzgârlarının karşılaşma alanına yakın olması

E) Güney Yarım Küre'de kutup rüzgârlarının temmuz ayında daha etkili olması

2017-YGS

Aşağıdaki haritada yeryüzüne ait yıllık ortalama sıcaklık dağılışı gösterilmiştir.

(41)

9-RÜZGARLAR

Rüzgârlar, geldikleri yerin nem ve sıcaklık özelliklerini

ulaştıkları alanlara taşır. Örneğin Ekvator ve

çevresinden esen rüzgârlar, ulaştıkları yerlerde

sıcaklığı yükseltirken kutuplar ve çevresinden esen

rüzgârlar ise sıcaklığı düşürür. İstisnalar dışında Kuzey

Yarım Küre’de güneyden esen rüzgârlar sıcak,

kuzeyden esen rüzgârlar soğuktur. Güney Yarım

Küre’de ise kuzeyden esen rüzgârlar sıcak, güneyden

esen rüzgârlar soğuk karakterlidir.

(42)

10-DİĞER FAKTÖRLER

Su yüzeyi, Güneş ışınlarını büyük

oranda geri yansıtır. Bu da ısınmayı geciktirir.

Kar örtüsü, beyaz ve parlak renkli olduğu için Güneş

ışınlarını geri yansıtır.

Gür bitki örtüsü;

bulunduğu alanlarda

gündüzlerin serin, gecelerin de ılık

olmasını sağlar.

Koyu ve mat yüzeyler

daha Çabuk

ısınır.

(43)

İZOTERM HARİTALARI

Sıcaklıkları aynı olan noktaların birleştirilmesi ile elde edilen eğrilere eş sıcaklık eğrisi (izoterm) denir.

Gerçek İzoterm Haritaları

İndirgenmiş İzoterm Haritaları

Gerçek sıcaklık değerlerine göre hazırlanan sıcaklık haritalarıdır.

Yükselti faktörü ortadan kaldırılarak hazırlanan sıcaklık haritalarıdır.

İzoterm Haritaları

(44)

Dünya yıllık ortalama indirgenmiş sıcaklık dağılış haritası

(Erol, O.,2010)

• Dünya’nın şeklinden dolayı genel olarak sıcaklık Ekvator’dan kutuplara doğru azalır.

• Günlük harekete bağlı olarak (dinamik nedenler) dönencelerde nemin az olması yüksek sıcaklıklara neden olmuştur (özellikle Yengeç Dönencesi).

• En düşük ve en yüksek sıcaklıklar karaların oranının fazla olduğu Kuzey Yarım Küre’de görülür.

• Kuzey Yarım Küre’de karaların batı kıyılarının, Güney Yarım Küre’de ise karaların doğu kıyılarının daha sıcak olmasının nedeni okyanus akıntılarıdır.

• Kara ve denizlerin yarım kürelerde farklı dağılması, eş sıcaklık eğrilerinin Güney Yarım Küre’de Kuzey Yarım Küre’ye göre daha dengeli uzanmasını sağlamıştır.

(45)

kış yaz eksen eğikliğidir.

Güney Oğlak

Kuzey Asya

karasallığın şiddetli olmasının

30

(46)

yaz kış

Afrika

nem azlığının

Kuzey

Afrika, Asya ve Amerika

Güney Antarktika Güney

denizel etkinin fazla olması 30

KYK’de karaların oranının fazla olması

(47)

ETKİNLİK

Merkezler Gözlem süresi

(Yıl) Ocak

(^oC) Temmuz

(^oC) Yıllık Sıcaklık Farkı

İstanbul ³³ ⁶ ^23.8

Samsun 33 7 23.3

Trabzon ³³ ² ^23.2

Eskişehir ³³ ^{- 0.2} ^21.6

Kayseri 33 - 1.9 22.5

Kars ³³ ^{- 10.4} ^17.5

17.8 16.3 21.2 21.8 24.4 27.9

Yukarıda bazı illerin temmuz ve ocak ayı sıcaklık ortalamaları verilmiştir. Her ilin

karşısına yıllık sıcaklık farkını yazınız.

(48)

ETKİNLİK

(Yıl) Ocak

(^oC) Temmuz

İstanbul ³³ ⁶ ^23.8

Samsun 33 7 23.3

Trabzon ³³ ² ^23.2

Eskişehir ³³ ^{- 0.2} ^21.6

Kayseri 33 - 1.9 22.5

Kars ³³ ^{- 10.4} ^17.5

17.8 16.3 21.2 21.8 24.4 27.9

Aşağıdaki cümledeki noktalı alanları Türkiye fiziki haritasından yararlanarak yukarıdaki tabloya göre doldurunuz.

1) Yıllık sıcaklık farkı en fazla olan il ………...…….., en az olan il …………..……….. Kars Samsun

(49)

ETKİNLİK

(Yıl) Ocak

(^oC) Temmuz

İstanbul ³³ ⁶ ^23.8

Samsun 33 7 23.3

Trabzon ³³ ² ^23.2

Eskişehir ³³ ^{- 0.2} ^21.6

Kayseri 33 - 1.9 22.5

Kars ³³ ^{- 10.4} ^17.5

17.8 16.3 21.2 21.8 24.4 27.9

2) ………..……….……….., kutuplara daha yakın olduğu halde kışın,

……… göre daha sıcaktır. Bunun nedeni belirtilen illerin

……….. kenarında bulunmasıdır.

İstanbul, Samsun ve Trabzon Eskişehir, Kayseri ve Kars’a

deniz

(50)

ETKİNLİK

(Yıl) Ocak

(^oC) Temmuz

İstanbul ³³ ⁶ ^23.8

Samsun 33 7 23.3

Trabzon ³³ ² ^23.2

Eskişehir ³³ ^{- 0.2} ^21.6

Kayseri 33 - 1.9 22.5

Kars ³³ ^{- 10.4} ^17.5

17.8 16.3 21.2 21.8 24.4 27.9

3) İç bölgelerde yer alan iller içinde sıcaklık farkının en fazla olduğu il

………’tır. Çünkü ……….. yüksekliği diğer illere göre fazladır. Kars Kars’ın

(51)

Gündüz ısınan karalar, gece ışıma yoluyla enerji kaybeder. Bu kayıp her yerde aynı oranda olmaz. Yükseltinin fazla olduğu alanlarda, havanın yoğunluğu ve su buharı daha az olduğu için alçak alanlara göre enerji kaybı daha çok olur.

Buna göre aşağıdaki il merkezlerinden hangisinde, geceleri enerji kaybı diğerlerine göre daha fazladır?

A) Manisa B) Sivas C) Konya D) Çorum E) Kırşehir

2013 – YGS

(52)

Yalnızca şekildeki bilgilere dayanarak aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşılamaz?

A) 30° enleminden 70° enlemine gittikçe kar yağışlı gün sayısı artmaktadır.

B) Ekvatorda ortalama 2000 metreden yüksek yerlerde kar yağışı görülebilir.

C) Kalıcı kar sınırı 70° enleminde deniz seviyesine inmektedir.

D) Kalıcı kar sınırı, dağların güney yamaçlarında kuzey yamacına göre daha yüksektir.

E) 30° enlemi civarında, kar yağışı sınırı deniz seviyesine inmektedir.

2007-ÖSS

Aşağıdaki şekilde, Kuzey Yarım Küre’deki kalıcı karlar ve kar yağışlarının alt

sınırları enlemlere göre verilmiştir.

(53)

ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME

(54)

Güneş’ten atmosferin üst sınırındaki 1 cm

²

lik yüzeye dakikada 2 kalori enerji gelir. Bu enerji miktarına ………..………. denir.

Sıcaklıkları aynı olan noktaların birleştirilmesi ile elde edilen eğrilere

……… eğrisi (izoterm) denir.

Denizden uzaklaştıkça nemin azalmasından dolayı yıllık sıcaklık farkları artar. Bu olaya ……….. adı verilir.

Sıcaklık ……… ile ölçülür ve °C ile ifade edilir.

Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe sıcaklık değerleri azalır. Bu duruma ... etkisi denir. enlem

termometre

karasallık eş sıcaklık

Güneş Sabitesi

BOŞLUK DOLDURMA

(55)

Sıcaklık insan hayatını doğrudan veya dolaylı olarak en fazla etkileyen iklim elemanıdır.

Dünya yıllık izoterm haritasında en sıcak yerlerin Ekvator ve çevresi olduğu görülür.

Bakı etkisindeki yamaçta kalıcı kar sınırı daha yüksektir.

Atmosferdeki ve yeryüzündeki temel sıcaklık kaynağı Güneş’tir.

Aynı enlem üzerindeki merkezler güneş ışınlarını aynı açılarla aldıkları için sıcaklıkları da aynıdır.

DOĞRU-YANLIŞ

(56)

1) Sıcaklık değişimi üzerinde yalnızca enlem, bakı ve yükseltinin etkili olduğu varsayıldığında yukarıdaki izohips haritası üzerinde numaralandırılarak verilen noktaların hangisinde sıcaklığın daha yüksek olması beklenir?

A) I B) II C) III D) IV E) V

(57)

2) Yukarıdaki tabloda verilen merkezlerin indirgenmiş sıcaklıklarının yüksek olandan düşük olana doğru sıralaması aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

A) T > X > Y > Z

B) T > Z > Y > X

C) Y > X > Z > T

D) Z > T > Y > X

E) T > Z > X > Y

(58)

Kuzey Yarım Küre’de yıllık ortalama sıcaklık Güney Yarım Küre’den daha fazladır.

3) Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mutlak nem B) Bitki örtüsü

C) Okyanus akıntıları

D) Kara ve denizlerin dağılışı

E) Güneş ışınlarının geliş açısı

(59)

Kutup bölgelerinde güneşlenme süresinin fazla olmasına karşılık yıllık sıcaklık ortalaması oldukça düşüktür.

4) Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yer şekillerinin sade olması

B) Bitki örtüsünün seyrek olması C) Ortalama yükseltinin az olması

D) Güneş ışınlarının geliş açısının dar olması

E) Yılın büyük bir bölümünde toprak yüzeyinin karla

kaplı olması

(60)