TEHLİKELİ ATIKLAR VE KONTROLÜ. Tehlikeli Atıkların Sınıflandırılması

TEHLİKELİ ATIKLAR VE KONTROLÜ

Tehlikeli Atıkların Sınıflandırılması

BASEL SÖZLEŞMESİ

Uluslararası atık taşınması konulu ilk çok taraflı çevresel anlaşma çerçeve kontrol sistemini oluşturan 1989 tarihli Basel Sözleşmesidir. Basel Sözleşmesi tehlikeli atıkların sınır ötesi taşınmasının kontrollerini de belirler. Mayıs 1992‟de yürürlüğe girmiştir.

Sözleşme, atık taşınmaları için „önceden bildirilen

onay‟a dayalı bir kontrol sistemi oluşturmuştur. Bu

prosedür için, önerilen taşımaya ait detayların belirtildiği

bildirim formlarının, doldurulup değerlendirilmesi ve

onaylanması için ilgili ülkelerin yetkili otoritelerine

gönderilmeyi gerektirir (ihracat, ithalat ve transit

devletler).

BASEL SÖZLEŞMESİ

Ayrıca, Sözleşme bir „geri alma‟ sorumluluğu getirmiştir. Yani bir taşımanın başarısız, yasadışı olduğu düşünülmesi ya da çevresel bakımdan olumlu bir şekilde tamamlanamayacağı düşünülürse, genel olarak ihracatı yapan (bildirimci) ve buna ilave dağıtım yapıldığı yerdeki yetkili otorite atığın gönderildiği yere geri gitmesinden sorumludur.

Türkiye Cumhuriyeti 1994 ‟ten beri Basel

Sözleşmesine taraftır ve bu nedenle Basel Sözleşmesine

uymak zorundadır.

BASEL SÖZLEŞMESİ

1995 yılında anahtar bir Sözleşme değişikliği müzakere edilmiştir. Bu değişikliğe göre tehlikeli atıkların bertaraf ya da geri kazanılması amacıyla ülkelerden ihracı Antlaşmanın sunulan yeni ekinde (Ek VII- AB, OECD, Liechtenstein‟a üye taraflar) listelenmiş, Sözleşmenin diğer bütün taraflarına yasaklanmıştır. Bu yasaklama genellikle „Basel İhraç Yasağı‟

olarak adlandırılmaktadır. Bu ihraç yasağı 1999‟dan beri bütün AB Üye Ülkelerini yasal olarak bağlamaktadır.

Sözleşmenin 11‟inci maddesi tarafların Sözleşmenin

tarafından gerekli görülen çevreye uyumlu atık

yönetiminden sapmadıkları sürece sınır ötesi taşımayla

ilgili diğer anlaşmalar yapmalarına izin verir. OECD Kararı

böyle bir anlaşmadır.

OECD Kararı

OECD (Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü)

Amacı : Uluslararası yükümlülüklere uygun olarak çok taraflı ve ülkeler arasında ayrım gözetmeyen dünya ticaretinin geliştirilmesine destek verilmesi.

OECD Kararı etkin bir şekilde OECD ülkeleri

arasında geri kazanım operasyonları için tahsis

edilmiş atıkların taşınmasını kontrol eden uluslararası

bir mekanizma yaratır. Sadece OECD üyesi ülkelere

uygulanır ve bertaraf edilecek atıkların taşınma

kontrolünü kapsamaz.

OECD Kararı

OECD Kararı tehlike özelliklerine göre, geri kazanım yapılacak atıkları iki sınıfa ayırır: yeşil liste ve sarı liste. Yeşil listedeki bir atığın tehlikeli olmadığı düşünülür ve bu nedenle OECD ülkeleri arasında taşınırken OECD Kararı tarafından kontrol edilmez. Yeşil listeli atıklar sadece ticari taşımalar için mevcut kontrollere tabidir.

Eğer bir atık sarı listedeyse tehlikeli olarak düşünülmelidir ve OECD Kararı ve kendi kontrol prosedürüne tabidir. OECD Kararına göre, planlanmış taşımanın detayları değerlendirme ve izin için OECD bildirim belgesi kullanılarak değerlendirilerek onaylanmaları amacıyla uygun yetkili otoritelere verilmelidir. OECD Kararı uluslararası bir anlaşma olduğundan dolayı resmi olarak yürürlüğe konması için ulusal kanunlara uygulanması gerekmektedir. AB‟de 1993‟ten itibaren Atık Taşınması Düzenlemesi ve bazı şartlar için belirli üye ülkelerin yerel yasalarının kanunlaştırılması ile yasal etki verilmiştir. OECD Kararı 2001 tarihinde revize edilmiştir.(OECD Kararı C(2001)107/FINAL). Türkiye Cumhuriyeti 1961‟den itibaren OECD üye ülkesidir ve bu nedenle OECD Kararına uymakla yükümlüdür.

LIFE HAWAMAN PROJESİ

“LIFE TCY/TR/000292 Türkiye’de Sanayiden Kaynaklanan Tehlikeli Atıkların Yönetiminin İyileştirilmesi”

projesi AB tarafından finanse edilmektedir.

LIFE ‘HAWAMAN’ PROJESİ, Türkiye’de sanayiden kaynaklanan

tehlikeli atıkların insan sağlığı ve çevre üzerindeki olumsuz etkilerini en aza indirme amacı doğrultusunda tehlikeli atık yönetimini geliştirmeyi

hedeflemektedir.

"Genel bakış açısıyla Proje AB’ye

katılım sürecine ve AB çevre yasasıyla

belirlenmiş tehlikeli atık yönetiminin

amaçlarına katkıda bulunmaktadır."

LIFE HAWAMAN PROJESİ Amaçlar ve Hedefler

LIFE ‘HAWAMAN’ PROJESI’nin genel amaçları şöyledir:

• Tehlikeli atık yönetiminin optimizasyonu

• Strateji ve politika geliştirmeye destek

• Kapasite geliştirme

• Envanter, raporlama ve kontrolün iyileştirilmesi

LIFE ‘HAWAMAN’ PROJESI’nden aşağıdakilere katkı sağlaması beklenmektedir:

• Çevre idaresinin tehlikeli atık yönetimi ve kontrolüne ilişkin kapasitesi

• Yetkili kurumlar, sanayi ve üniversiteler arasındaki daiyalog

• Kamu ve özel sektörde tehlikeli atık yönetimi konusunda farkındalık

• Tehlikeli atık sınıflandırma ve veri konularında bilgi

• Tehlikeli atığa sanayi tarafından daha iyi işlem yapılması

ATIK YÖNETİMİ

Atığın

– toplanması, – taşınması,

– geri kazanılması, – bertaraf edilmesi,

– bertaraf sahalarının kapatılma sonrası bakımı ve

– bu tür faaliyetlerin gözetim, denetim ve izlenmesi

işlemlerini kapsayan bir faaliyetler bütünüdür.

Atık Yönetimi Hiyerarşisi

Atık Çerçeve Direktifinin 3. maddesinde tanımlanan hiyerarşiye göre atık yönetimi faaliyetlerinin

sınıflandırılması önemlidir.

• Birinci: Atık üretiminin ve zararlılığının önlenmesi veya azaltılması

• İkinci: Atıkların geri dönüşüm, tekrar kullanım veya islah etme veya ikincil derecede hammadde elde etmek için ya da atıkların enerji kaynağı olarak kullanılması için bir başka yöntemle geri kazanılması

• Üçüncü (direktifin direktiflerinin bir parçası değildir):

Atıkların nihai bertarafı için başka herhangi bir işlem

Atık Yönetimi Hiyerarşisi

Hiyerarşi istisnaları

*Bazı atıkların geri kazanımı ya da işlenmesi konusunda izin bulunmamaktadır. Atığın

zorunlu olarak bertaraf edilmesi (yok edilmesi) gerekir.

Örnek: Kalıcı organik kirleticiler (POPs).

(POP) Bileşiklerin temel özelliği, suda çözünürlüklerinin düşük olmasına

karşın, lipidler içerisinde yüksek çözünürlüğe sahip olmalarıdır. POP’ler, insan dahil canlı organizmaların yağ içeren dokularında biyolojik birikim yapar ve besin zincirinin üst düzeylerinde daha yüksek yoğunluklarda bulunurlar.

*Bazı atıklar için mevcut koşullar altında geri kazanıma yönelik bir olanak bulunmamaktadır. Atıkların geri kazanımı teknolojinin gelişimine bağlıdır.

Örnek: Asbest

Asbest , ısıya, aşınmaya ve kimyasal maddelere çok dayanıklı lifli

yapıda kanserojen bir mineraldir. Gemi, uçak, otomobil sanayisinde, inşaat sektöründe kullanılmaktadır.

Genel ilkeler

• Atık üretiminin ve atığın zararlılığının önlenmesi ve azaltılması

• Atığın geri kazanılması veya enerji kaynağı olarak kullanılması

• Çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek yöntem ve proseslerin kullanılması

• Atıkların kaynağında ayrı toplanması

• Atıkların taşıma lisanslı araçlar ile taşınması

• Atıkların lisanslı bir tesis tarafından bertaraf edilmesi veya geri kazanılması

• Atıkların en yakın ve en uygun tesiste bertaraf edilmesi

• Atıkların yetkisiz kişi, kurum/kuruluşlar tarafından toplanmaması

• Çevre ile uyumlu teknolojilerin kullanılması

• Atıklardan kaynaklanan zararlardan dolayı müteselsil sorumluluk

ATIK TANIMI

Atık Yönetimi Genel Esaslarına ilişkin yönetmeliğe göre atık tanımı şöyledir.

Atık : Herhangi bir faaliyet sonucunda oluşan,

çevreye atılan veya bırakılan EK-1’de yer alan

sınıflardaki herhangi bir madde atık olarak

tanımlanmıştır.

EK I Atık Sınıfları

• Q1 Aşağıda başka şekilde belirtilmemiş üretim veya tüketim artıkları,

• Q2 Standart dışı ürünler,

• Q3 Son kullanım süresi geçmiş olan ürünler,

• Q4 Dökülmüş, niteliği bozulmuş ya da yanlış kullanıma maruz kalmış olan maddeler (örneğin, kaza sonucu kontamine olmuş maddeler ve benzeri),

• Q5 Aktiviteler sonucu kontamine olmuş ya da kirlenmiş maddeler (örneğin, temizleme işlemi atıkları, ambalaj malzemeleri, konteynırlar ve benzeri),

• Q6 Kullanılmayan kısımlar (örneğin, bozuk piller ve bitik katalizörler ve benzeri),

• Q7 Yararlı performans gösteremeyen maddeler (örneğin, kontamine olmuş asitler, kontamine olmuş çözücüler, bitik yüzey işlem tuzları ve benzeri),

• Q8 Endüstriyel işlem kalıntıları (örneğin, cüruflar, dip tortusu ve benzeri),

EK I Atık Sınıfları

• Q9 Kirliliğin önlenmesi işlemlerinden kaynaklanan kalıntılar (örneğin, yıkama çamurları, filtre tozları, kullanılmış filtreler ve benzeri),

• Q10 Makine/yüzey işlemleri kalıntıları (örneğin, torna atıkları, frezeleme kırıntıları ve benzeri),

• Q11 Hammadde çıkarılması ve işlenmesinden kaynaklanan kalıntılar (örneğin, petrol sahası slopları, madencilik atıkları ve benzeri),

• Q12 Saflığı bozulmuş materyaller (örneğin, PCB'lerle kontamine olmuş yağlar ve benzeri),

• Q13 Yasa ile kullanımı yasaklanmış olan ürün, madde ve materyaller,

• Q14 Sahibi tarafından artık kullanılmayan ürünler (örneğin, tarımsal, evsel, ofis, ticari ve market kalıntıları ve benzeri),

• Q15 Arazi ıslahı ve iyileştirilmesi faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan kontamine olmuş madde, materyal ve ürünler,

• Q16 Yukarıdaki kategorilerde yer almayan herhangi madde, materyal ve ürünler.

Asıl durumları göz önünde bulundurmadan herhangi madde veya objeleri içeren Q1 ve Q16

kategorileri sebebiyle, bu kategoriler kullanılarak atık ve atık olmayan ayrımını yapmak mümkün değildir.

Örneğin Q16 kategorisine göre her ürün atık olarak nitelendirilebilir.

Burada incelediğimiz atık, Atık Çerçeve Direktifinin Ek IIA veya Ek IIB’de listelenmiş olan atık yönetimi

faaliyetlerinin bir parçasıdır. Bir madde ya da objenin

sahipliği; söz konusu madde ya da objeye ilişkin başka

bir amaç olmaksızın sona erdirilmiştir.

EK 2A BERTARAF YÖNTEMLERİ

• D1 Toprağın altında veya üstünde düzenli depolama (örneğin, düzenli depolama ve benzeri),

• D2 Arazi ıslahı (örneğin, sıvı veya çamur atıkların toprakta biyolojik bozulmaya uğraması ve benzeri),

• D3 Derine enjeksiyon (örneğin, pompalanabilir atıkların kuyulara, tuz kayalarına veya doğal olarak bulunan boşluklara enjeksiyonu ve benzeri),

• D4 Yüzey doldurma (örneğin, sıvı ya da çamur atıkların kovuklara, havuzlara ve lagünlere doldurulması ve benzeri),

• D5 Özel mühendislik gerektiren düzenli depolama (çevreden ve herbiri ayrı olarak izole edilmiş ve örtülmüş hücresel depolama ve benzeri),

• D6 Deniz/okyanus hariç bir su kütlesine boşaltım

• D7 Deniz yatakları dahil deniz/okyanuslara boşaltım

• D8 D1 ile D7 ve D9 ile D12 arasında verilen işlemlerden herhangi biri yoluyla atılan nihai bileşiklerin veya karışımların oluşmasına neden olan ve bu ekin başka bir yerinde ifade edilmeyen biyolojik işlemler

EK 2A BERTARAF YÖNTEMLERİ

• D9 D1 ile D8 ve D10 ile D12 arasında verilen işlemlerden herhangi biri yoluyla atılan nihai bileşiklerin veya karışımların oluşmasına neden olan fiziksel-kimyasal işlemler (örneğin, buharlaştırma, kurutma ve benzeri)

• D10 Yakma (Karada)

• D11 Yakma (Deniz üstünde)

• D12 Sürekli depolama (bir madende konteynerların yerleştirilmesi ve benzeri),

• D13 D1 ila D12 arasında belirtilen işlemlerden herhangi birine tabi tutulmadan önce harmanlama veya karıştırma,

• D14 D1 ila D13 arasında belirtilen işlemlerden herhangi birine tabi tutulmadan önce yeniden ambalajlama,

• D15 D1 ila D14 arasında belirtilen işlemlerden herhangi birine

tabi tutuluncaya kadar depolama (atığın üretildiği alan içinde

geçici depolama, toplama hariç)

EK 2B GERİ KAZANIM İŞLEMLERİ

• R1 Enerji üretimi amacıyla başlıca yakıt olarak veya başka şekillerde kullanma

• R2 Solvent (çözücü) ıslahı/yeniden üretimi,

• R3 Solvent olarak kullanılmayan organik maddelerin ıslahı/geri dönüşümü (kompost ve diğer biyolojik dönüşüm prosesleri dahil)

• R4 Metallerin ve metal bileşiklerinin ıslahı/geri dönüşümü,

• R5 Diğer anorganik malzemelerin ıslahı/geri dönüşümü,

• R6 Asitlerin veya bazların yeniden üretimi,

• R7 Kirliliğin azaltılması için kullanılan parçaların (bileşenlerin) geri kazanımı,

• R8 Katalizör parçalarının (bileşenlerinin) geri kazanımı,

• R9 Yağların yeniden rafine edilmesi veya diğer tekrar kullanımları,

• R10 Ekolojik iyileştirme veya tarımcılık yararına sonuç verecek arazi ıslahı,

• R11 R1 ila R10 arasındaki işlemlerden elde edilecek atıkların kullanımı,

• R12 Atıkların R1 ila R11 arasındaki işlemlerden herhangi birine tabi tutulmak üzere değişimi,

• R13 R1 ila R12 arasında belirtilen işlemlerden herhangi birine tabi tutuluncaya kadar atıkların depolanması (atığın üretildiği alan içinde geçici depolama, toplama hariç)

ATIK LİSTESİ

• Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik (05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete)

• Ek-IV Atık Listesi

• Sınıflandırma Türü: Atıkların kaynağı, oluşumları ve özelliklerine göre

• 20 Bölüm

• 839 Atık Kodu

– 405 Tehlikeli Atık

– 434 Tehlikesiz Atık

ATIK LİSTESİ

Atık kodu 20 bölümden oluşur

• Bölüm 1 - 12, 17 - 19 Kaynağa dayanır (endüstriyel işyeri branşı)

• Bölüm 6 - 7 İşleme dayalı

• Bölüm 13 - 15 Madde ve malzemeye dayalı

• Bölüm 20 Evsel atıklar

• Bölüm 16 Listede başka türlü tanımlanmayan

atıklar

EK4 ATIK LİSTESİ BÖLÜMLER

• (01) Madenlerin aranması, çıkarılması, işletilmesi, fiziki ve kimyasal işleme tabi tutulması sırasında ortaya çıkan atıklar,

• (02) Tarım, bahçıvanlık, su kültürü, ormancılık, avcılık ve balıkçılık, gıda üretimi ve işlemesi sonucu ortaya çıkan atıklar,

• (03) Ahşap işleme ve kağıt, karton, kağıt hamuru, panel (sunta) ve mobilya üretiminden kaynaklanan atıklar,

• (04) Deri, kürk ve tekstil endüstrilerinden kaynaklanan atıklar,

• (05) Petrol rafinasyonu, doğal gaz saflaştırma ve kömürün pirolitik işlenmesinden kaynaklanan atıklar,

• (06) Anorganik kimyasal işlemlerden kaynaklanan atıklar,

• (07) Organik kimyasal işlemlerden kaynaklanan atıklar,

• (08) Astarlar (boyalar, vernikler ve vitrifiye emayeler), yapışkanlar, yalıtıcılar ve baskı mürekkeplerinin imalat, formülasyon tedarik ve kullanımından (İFTK) kaynaklanan atıklar,

• (09) Fotoğraf endüstrisinden kaynaklanan atıklar,

EK4 ATIK LİSTESİ BÖLÜMLER

• (10) Isıl işlemlerden kaynaklanan atıklar,

• (11) Metal ve diğer malzemelerin kimyasal yüzey işlemi ve kaplanması işlemlerinden kaynaklanan atıklar; demir dışı hidrometalurji,

• (12) Metallerin ve plastiklerin fiziki ve mekanik yüzey işlemlerinden ve şekillendirilmesinden kaynaklanan atıklar,

• (13) Yağ atıkları ve sıvı yakıt atıkları (yenilebilir yağlar, 05 ve 12 hariç),

• (14) Atık organik çözücüler, soğutucular ve itici gazlar (07 ve 08 hariç),

• (15) Atık ambalajlar; başka bir şekilde belirtilmemiş emiciler, silme bezleri, filtre malzemeleri ve koruyucu giysiler,

• (16) Listede başka bir şekilde belirtilmemiş atıklar,

• (17) İnşaat ve yıkım atıkları (kirlenmiş alanlardan çıkartılan hafriyat dahil),

• (18) İnsan ve hayvan sağlığı ve/veya bu konulardaki araştırmalardan kaynaklanan atıklar (doğrudan sağlığa ilişkin olmayan mutfak ve restoran atıkları hariç)

• (19) Atık yönetim tesislerinden, tesis dışı atık su arıtma tesislerinden ve insan

tüketimi ve endüstriyel kullanım için su hazırlama tesislerinden kaynaklanan atıklar,

• (20) Ayrı toplanmış fraksiyonlar dahil belediye atıkları (evsel atıklar ve benzer ticari, endüstriyel ve kurumsal atıklar).

Kodlama Sistemi

• Altı haneli atık kodu : xx yy zz(*)

• Atıklar, altı haneli kodlar ve ilgili iki haneli ile dört haneli bölüm

• başlıkları ile tanımlanmışlardır.

• Atık Kategorisi Atık Tanımı

• XX YY ZZ Atık A

• XX Bölüm (01’den 20’ye kadar)

• YY Alt bölüm (01’den en fazla 14’e kadar)

• ZZ Listeleme (01’den en fazla 41 ve 99’a kadar)

• * Tehlikelilik işareti

Atıklar ile ilgili yapılacak bütün çalışmalarda, atığın tanımına karşılık

gelen altı haneli atık kodunun tam olarak kullanılması zorunludur.

Kodlama Sistemi

Atık üzerine bir örnek

10 03 05 atık alüminyum oksit Burada

10 Bölüm 10 termik süreçlerden kaynaklanan atıkları ifade etmektedir.

03 10 03 Alt bölümü alüminyum termik

metalürjiden kaynaklanan atıkları ifade etmektedir.

05 Atık alüminyum oksit

Kodlama Sistemi

ATIK LİSTESİ VE TEHLİKELİ ATIKLAR

Atık Listesinde (*) ile işaretlenmiş atıklar tehlikeli

atıktır. Tehlikeli atıklar, EK-III A’ da listelenen özelliklerden bir veya daha fazlasına sahip atıklardır.

Atık Listesinde (A) işaretli atıklar, EK-III B’de yer alan tehlikeli atık konsantrasyonuna bakılmaksızın tehlikeli atık sınıfına girer.

(M) işaretli atıkların tehlikelilik özelliklerinin

belirlenmesi amacıyla yapılacak çalışmalarda, EK-III A’da

listelenen özelliklerden H3-H8 ile H10 ve H11 ile ilgili

değerlendirmeler, EK-III B’de yer alan konsantrasyon

değerleri esas alınarak yapılır.

EK 3B TEHLİKELİ ATIK EŞİK KONSANTRASYONLARI

• a) Parlama noktası ≤ 55 0C,

• b) Yüksek seviyede zehirli olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun ≥ %0,1 olması,

• c) Zehirli olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun ≥ %3 olması,

• ç) Zararlı olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun ≥ %25 olması,

• d) R35’e göre aşındırıcı olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun ≥ %1 olması,

• e) R34’e göre aşındırıcı olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun ≥ %5 olması,

• f) R41’e göre tahriş edici olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun ≥ %10 olması,

• g) R36, R37 ve R38’e göre tahriş edici olarak sınıflandırılan bir veya daha fazla maddedeki toplam konsantrasyonun ≥ %20 olması,

EK 3B TEHLİKELİ ATIK EŞİK KONSANTRASYONLARI

• ğ) Kategori 1 ya da 2’de kanserojen etkisinin olduğu bilinen bir maddelerdeki toplam konsantrasyonun ≥ %0,1 olması,

• h) Kategori 3’de kanserojen etkisinin olduğu bilinen bir maddedeki toplam konsantrasyonun ≥ %1 olması,

• ı) R60 ya da R61’e göre üreme yetisini azaltıcı olarak sınıflandırılan Kategori 1 ya da 2 maddesindeki konsantrasyonun ≥%0,5 olması,

• i) R62 ya da R63’e göre üreme yetisini azalttığı özelliği ile

sınıflandırılan kategori 3 maddesindeki konsantrasyonun ≥ %5 olması

• j) R46’ya göre kalıtımsal değişikliklere yol açıcı olarak sınıflandırılan Kategori 1 ya da 2 maddesindeki konsantrasyonun ≥ 0,1 olması,

• k) R40’a göre kalıtımsal değişikliklere yol açıcı olarak sınıflandırılan

Kategori 3 maddesindeki konsantrasyonun ≥ 1 de olması

Tehlikeli Maddelerden Kaynaklanan Özel Risk Durumları

EK 3B Tehlikeli Atık Eşik Konsantrasyonlarında bahsi geçen risk durumlarıdır.

EK 7 Tehlikeli Maddelerden Kaynaklanan Özel Risk durumların birkaçı şöyledir.

• R 35Ciddi yanıklara neden olur.

• R 36 Gözleri tahriş eder.

• R 37 Solunum sistemini tahriş eder.

• R 38 Deriyi tahriş eder.

• R 39 Çok ciddi, tedavisi mümkün olmayan etki tehlikesi.

• R 40 Tedavisi mümkün olmayan etki oluşturma ihtimali.

• R 41 Ciddi göz hasarları tehlikesi.

• R 42 Solumayla alerji yapabilir.

• R 43 Deriyle temasta alerji yapabilir.

• R 44 Kapalı şartlarda ısıtma ile patlama tehlikesi

• R 45 Kanser yapabilir.

EK 3A TEHLİKELİ KABUL EDİLEN ATIKLARIN ÖZELLİKLERİ

H1 Patlayıcı

Alev etkisi altında patlayabilen ya da dinitrobenzenden daha fazla şekilde şoklara ve sürtünmeye hassas olan maddeler ve preparatlar, kendi başına kimyasal

reaksiyon yolu ile belli bir sıcaklık ve basınçta hızla gaz oluşmasına neden olabilecek madde veya atıklar.

H2 Oksitleyici

Diğer maddelerle, özellikle de yanıcı maddelerle temas halinde iken yüksek oranda egzotermik reaksiyonlar gösteren maddeler ve preparatlar.

H3-A Yüksek oranda Tutuşabilenler

a) 21 0C’nin altında parlama noktasına sahip sıvı maddeler ve preparatlar (aşırı tutuşabilen sıvılar dahil),

b) Herhangi bir enerji kaynağı uygulaması olmaksızın ortam sıcaklığındaki hava ile temas ettiğinde ısınabilen ve sonuç olarak tutuşabilen maddeler ve preparatlar, c) Bir ateşleme kaynağı ile kısa süre temas ettiğinde kolayca tutuşabilen ve

ateşleme kaynağı uzaklaştırıldıktan sonra yanmaya ve tükenmeye devam eden katı maddeler ve preparatlar,

d) Normal basınçta, havada tutuşabilen gazlı maddeler ve preparatlar,

e) Su veya nemli hava ile temas ettiğinde, tehlikeli miktarda yüksek oranda yanıcı gazlara dönüşen maddeler ve preparatlar.

EK 3A TEHLİKELİ KABUL EDİLEN ATIKLARIN ÖZELLİKLERİ

H3-B Tutuşabilen

21 0C ye eşit veya daha yüksek ya da 55 0C’ye eşit ya da daha düşük parlama noktasına sahip olan sıvı maddeler ve preparatlar.

H4 Tahriş edici

Deri ile ya da balgam membranı ile ani, uzun süreli ya da tekrar eden temaslar halinde yanığa sebebiyet verebilen, korozif olmayan maddeler ve preparatlar.

H5 Zararlı

Solunduğu veya yenildiğinde ya da deriye nüfuz ettiğinde belirli bir sağlık riski içeren maddeler ve preparatlar.

H6 Toksik

Solunduğunda veya yenildiğinde ya da deriye nüfuz ettiğinde, sağlık yönünden ciddi, akut veya kronik risk oluşturan ve hatta ölüme neden olan madde ve preparatlar.

H7 Kanserojen

Solunduğunda veya yenildiğinde ya da deriye nüfuz ettiğinde, kansere yol açan veya etkisinin artmasına neden olan madde ve preparatlar.

EK 3A TEHLİKELİ KABUL EDİLEN ATIKLARIN ÖZELLİKLERİ

H8 Korozif

Temas halinde canlı dokuları tahrip eden madde ve preparatlar.

H9 Enfeksiyon yapıcı

İnsan veya diğer canlı organizmalarda hastalığa neden olduğu bilinen veya geçerli nedenler dolayısıyla güvenli olarak inanılan varlığının sürdürebilen mikroorganizmaları veya toksinleri içeren maddeler.

H10 Üreme yetisini azaltıcı

Solunduğunda, yenildiğinde veya deriye nüfuz ettiğinde, doğuştan gelen kalıtımsal olmayan sakatlıklara yol açan veya yol açma riskini artıran

madde ve preparatlar.

H11 Mutajenik

Solunduğunda, yendiğinde veya deriye nüfuz ettiğinde, kalıtsal genetik bozukluklara yol açan veya yol açma riskini artıran madde ve preparatlar.

EK 3A TEHLİKELİ KABUL EDİLEN ATIKLARIN ÖZELLİKLERİ

H12

Havayla, suyla veya bir asitle temas etmesi sonucu zehirli veya çok zehirli gazları serbest bırakan madde veya

preparatlar.

H13

Yukarıda listelenen karakterlerden herhangi birine sahip olan atıkların bertarafı esnasında ortaya çıkan madde ve preparatlar.

H14 Ekotoksik

Çevrenin bir veya daha fazla kesimi üzerinde ani veya

gecikmeli zararlı etkiler gösteren veya gösterme riski taşıyan

madde ve preparatlar.

Tehlikeli Maddelerin Etiketlenmesi

Tehlikeli özelliklere ilişkin etiketlemede

kullanılacak işaretler için 11/7/1993 tarihli ve 21634 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tehlikeli

Kimyasallar Yönetmeliği (Ek 4) kullanılacaktır.

Patlayıcı Madde

İkaz İşareti: (İkazın rengi portakal rengi sembolü ve varsa harfleri siyah olacaktır. İstenildiğinde

PATLAYICI MADDE yazısı sembolün altına ilave edilebilir.

Tehlike: Belirli şartlar altında patlayan maddeler

Korunma: Darp, sürtünme,

kıvılcım ve ısıya karşı korunmanın alınması

E Patlayıcı

Örnek

*Nitrogliserin

*Pikrin asidi

Alev Alabilen Madde

(İkazın fonu parlak kırmızı, alev sembolü ve harfler siyah olacaktır. Gerektiğinde PARLAYICI kelimesinden sonra SIVI GAZ ve diğer bazı bilgiler de konabilir. Parlayıcı katılarda aynı ikaz kırmızı beyaz çizgili fon üzerine PARLAYICI KATI ibaresiyle yazılacaktır)

F+ : Çok kolay parlar F - : Kolay parlar

Tehlike: Kendi kendine yanan maddeler, kolay yanabilen gaz biçimindeki maddeleri, rutubet hassasiyeti olan

maddeler ve yanıcı sıvı maddeler

Korunma: Yakacak kaynaklardan uzak durulması, hava ve su kaynaklarının korunması

F Hafif Yanıcı

Örnek . Benzin . Ethanol . Aceton

Alev Alabilen Madde

(İkazın fonu parlak kırmızı, alev sembolü ve harfler siyah olacaktır. Gerektiğinde PARLAYICI kelimesinden sonra SIVI GAZ ve diğer bazı bilgiler de konabilir.

Parlayıcı katılarda aynı ikaz kırmızı beyaz çizgili fon üzerine PARLAYICI KATI ibaresiyle yazılacaktır)

F+ : Çok kolay parlar F - : Kolay parlar

Tehlike: Kendi kendine yanan maddeler, kolay yanabilen gaz biçimindeki maddeleri, rutubet hassasiyeti olan

maddeler ve yanıcı sıvı maddeler

Korunma: Yakacak kaynaklardan uzak durulması, hava ve su kaynaklarının korunması

F + Yüksek Yanıcı

Örnek . Hidrojen . Ethin

Organik Peroksit ve Oksitleyici İkazı

(İkazın fonu sarı, alev sembolü ve harfler siyah olacaktır. Oksitleyici ikazı da aynı şekilde

hazırlanacaktır.)

Tehlike: Yanıcı maddeleri yanmaya sebebiyet veren veya yangını körükleyen ve yangına müdahaleyi zorlaştıran maddeler

Korunma: Yanıcı maddelerle temasın önlenmesi

O Yakıcı

Örnek . Oksijen

. Kaliumnitrat

. Hidrojen Peroksit

Aşındırıcı (Korozif) Madde İkazı

(İkazın üst bölümünün fonu beyaz, alt bölümündeki siyah olacaktır. İkazın sembolleri siyah, harfleri beyaz olacaktır. Gerektiğinde bazı bilgiler de ikaza ilave

edilebilir.)

Tehlike: Canlı doku ve birçok madde ile temasında parçalanma/aşındırma etkisi

Korunma: Oluşan buharların teneffüs edilmemesi, deri, göz ve kıyafet ile temas edilmemesi ve temasın önlenmesi

C Aşındırıcı

Örnek

. Kükürt asidi . Nitrik asidi . Kezzap . Tuz ruhu

Zehirli Madde İkazı

T Zehirli

Tehlike: Solunum, yutma yoluyla ve deriden absorbe edilmesi halinde büyük ölçüde sağlığı tehdit

etmektedir.

Korunma: İnsan vücudu ile temasın kesinlikle

önlenmesi ve kötü hissedilmesi halinde derhal doktor müdahalesine başvurulması.

Örn:Karbonmonoksit, Methanol

T+ Çok zehirli

Ölüme sebebiyet verebilir.

Örnek: Nikotin

T Zehirli

Zararlı Madde İkazı

Tehlike: Vücuda alınmasında zarar vermesi

Korunma: İnsan vücudu ile temasın önlenmesi, çıkan gazların/buharların teneffüs edilmemesi ve kötü

hissedilmesi durumunda doktora başvurulması

Xi Tahriş Edici Madde

Xn Zararlı Madde

Çevre için Tehlikeli Madde İkazı

Tehlike: Maddenin serbest kalması çevrenin (ekosistemin) zarar görmesi

Korunma: Tehlike potansiyeline göre kanalizasyonlara, toprağa veya çevreye bulaşmaması. Özel temizleme yöntemlerine dikkat edilmesi.

Örn: Benzol

Xn Zararlı Madde

Tehlikeli Atıkların İkazı