Ifersay cıvan için düşünülmüş Siedlung projesi — Mimar Burhan Arif
Şehircilik (
Yeni şehirlerin inkişafı ve „Siedlııng" lar
L'rbanist mimar Burhan Arif
İktisadi âmillerin neticesi olarak nüfus kesafeti- nin büyük şehirlerde ufak şehirlere nazaran raa- kûsen mütenasip olarak artması ve şehir hayatının mihanikileşmesi, belediyeleri yeni doğan ihtiyaçlar karşısında bırakıyor; şehirlerin sanayileşmesi harp- ten evvelkine nazaran dev adımlarile ilerliyor.
Harpten sonra Avrupa şehirciliğin 15 senede va- sıl olduğu inkişafı gurur ile seyreden belediyele- rin başında Berlin ve Frankfurt a. M. şehirleri ge-
lir. Bu iki beldenin inşaat siyaseti hayretle bütün geride kalmış belediyeleri düşündürmeğe değer. Ber- lin şehrinin inkişaf plânmdaki vahdete hâkim olan ve inşaat programmı tanzim eden ehli vukufun ba- şında Stadtbaurat Martin Wagner, Frankfurt ta ise Ernct May vardır. Bu iki adamı Almanların metod ve enerji sahibi iki timsali gösterebilirim. Berlin şe- hircilik reisinin bu şehirde inkişaf için takip ve tat- bik ettiği programın ana hattı şudur. Harpten ev-
M t M A R
vel şehrin iki tekâşüf merkezi vardı ve bu iki mer- kez bütün Fransız şehirlerinde olduğu gibi şehrin merkezindeki muhayyel bir nokta değil, iki ana caddenin ekseri geçtiği, iki hattı müstakimde top- lamk kabil olurdu. Biri «Unter den Linden» diğeri
«Kurfürstendiamm». Bugün ise «Martin Wagner»in başında bulunduğu heyeti fenniyenin direktifi sa- yesinde Berlin'in bu iki merkezi de kaybolmuş mo- dern bir şehir için gaye olan gayri merkezi bir hal almıştır.
Fihakika bugünkü Berlin artık, «Neu Wes- tend» «Zellendorf» «Tempelhof» «Reinigendorf»
« Tegeloı t» «S.emensstadt»« Norden» ve muhtelif mün ferit açık ve havadar sahalara cezri olarak getiril- miştir; büyüyen nüfus kesafeti bir merkezde top- lanmaktan ziyade hektarlar dahilinde dağıtılmıştır.
Acaba yüzde yetmiş halkı mutavassıt derecede olan bu şehirde birer meskene ve hem de yeni ve hava- dar bir yurda nail kılan cemiyet kuvvetinin elin- deki cezri vasıtalar nelerdir?
Bunları bu gün belediyeler için bir nümune ol- mak üzere tahlil ediyorum. Asrî şehirde inkişafın seri ve şumullü olabilmesi için vaıalacak birinci ga- ye:
1 — Sür'atli nakil- vasıtalarile mesafe ve uzaklık mefhumunu ortadan kaldırmağa çalışmak.
2 — Kirası ucuz ve konforlu evler inşa ederek hal- kın buralara rağbetini temin etmek.
3 — Yol, kanalizasyon ve elektrik olmıyan hali arazide tek başına inşaat yapmalarına müsaade et- memek ve bu gibi münferit inşaatın en yalcfl» imar sahasına iltihakını mecbur kılmak.
4 — Hipotek üzerinden şirketlerin bu muayyen sahalarda inşat yapması.
1-2 — Halin- I lasellıorst'ta son. yapılan 4 katlı blok evleri.
3-4 ••- Rottenlaın'da işçi evleri bloku. J. J.V. Oııd.
5 — Çite modeme, lkııxelles. Vicfor ttoıırycois.
MİM AK
b _ Çite' moderne Bnı.veseZ/e. Metot Bourgeois
7 _ s — Frankfurtda amele evleri. Ernst May 9 /o — Kolonyada blok evler. W. Riphahn.
Şirketler « Siedlung»lar inşasile projelerini kuv- veden file getirirler.
«Siedlung»lar bu surette Alman şehirlerinin in- kişafında en büyük âmil olmuşlardır. Bu kelimeyi Türkçeye mahalle diye şumullü bir tarzda tercüme ediyorum. Fransızlar immeuble diyorlar ki kâfi de- ğildir, çünkü « Siedlung»lar bir şahıs tarafından yaptırılmış değildir.
Belediyenin himaye ve hususî plânmın nizamna- mesine tâbi olarak cem'i teşekküller tarafından yaptırılmıştır.
Bu cemiyetlerin muhtaç olduğu resülmalı bulan, inşaattan sonra emlâkin ciheti tasavvurunu tayin eden muhtelif formüller vardır.
« Siedlung»lar inşası için teşekkül eden şirketler muhtelif kayıtlar altında ortaya hisse senetleri çı- karırlar. Ekseriya bu hisse senetleri 3 veya 4 edadan müteşekkil ve bir ailelik ikametgâh inşasının baliğ olduğu kıymetin nısıf veya iki sülüsü kıymetini ta- şıyan parçalardan müteşekkildir. Evsiz veya yeni teşekkül etmiş veya o şehre yeni nakletmiş ailele- rin yer bulmak için müracaat edecekleri birer «is- kân büroları» vardır. Bu bürolar iskân nezaretinin ve hükümetin her türlü mesken buhranına mani ve kiralar üzerindeki «spekülation» kontrol etmek için teşkil edilmiş resmî makamlarıdır. «Siedîung»
ların iskânında tasarruf ve temlikinde de birer nâ- zım olurlar.
Hisse senetleri ekseriya muhtelif dairelerin inşası bitmeden satılmış olur. İnşaattan sonra bunlara te- mellük eden her şahs, her ay kira gibi mukannen bir taksitle 2 - 3 senede borcunu öder.
Bu suretle hem kolaylıkla herkes bir küçük da- ireye sah'p olabilir ve hem de şirket emlâk üze- rindeki mütedavil sermayesini nümalandırır.
«Siedlung» ların müşterek ve her gün nezafet kontroluna tâbi bir « Sanitere» tesisatı, çöp için, halı ve kilim silkmek için, çamaşır yıkamak için mahal- leri vardır. Binalar şerit halinde, daima dizi ile sıralanır. Güneş nazarı itibara alınır, muayyen ci- hetler verilir.
Resimlerimizde bunlardan muhtelif memleketler misallerini görüyoruz.
Modellerimiz en son tatbik olunan şekillerden- dir, bunlarda kapalı avlular veya aydınlık için fe- ner gibi tesisata belediyenin nizamnameleri bizzat mümanaat etmektedir.
«Siedlung»lar üzerine muhtelif konkurlar açılmış malûm olarak her dairenin baliğ olduğu fiat şart konmuştur. Mesai neticesi en ekonomik ve kulla- nışlı şekiller, tahlil edilmiş eb'adile doğmuştur. Ek- seriya daireler 2, 3, 4, 5 veya 6 odalıdır. Almanya- da daima ufak aileler ve herkes yalnız başına yaşa- mayı arzu ettiği için bunlar tercih edilir.
Frankfurt'ta şehrin merkezine otobüsle 15 daki- kada gidüebilen hariçte böyle 3,5 daireli bir «Sied- lung»»n kirasın) /rdum: 70 mark; kalorifer dahil, havagazı ve elektrik ekstra imiş. Yeni ve tabitm ortasında ve ayni zamanda büyük bir şehirde bu fiat Almanya için şayanı hayret bir şeydir.
Yeni «Siedlung» 1ar üç veya dört katı hiç bir za- man tecavüz etmez. Bu cihet hem asansör yapıl- mıyarak fazla masrafı mucip olmamakta, hem de dört kattan yüksek bir binanın, beşinci kat masrafı birinci katm sülüs fiatı nispetinde büyümektedir.
Bu saydığımız vasıfları ile «Siedlung» 1ar bu gün için en tekemmül eden ve hayalin tatbikat sahası- na girmiş ebniye nümuneleri olmuştur.
«Siedlung» 1ar Almanların ferdi hayattaki kabi- liyetlerinden fazla, cem'i olarak iktisadî buhran-
lara karşı koyarak şehirlerinde asrın nazarî ola- rak bir yaşayış ve barınış fikrini filiyat sahasına koyan şah eserlerinden biridir.
«Siedlung»larda yalnız geçen sene Berlinde 80 aı daire yapılmış, 80 bin aile yeni yurt bulmuştur.
Merkezdeki sıkışık apartmanlara artık rağbet ol- muyor. (Siedlung)un manası da (Siedeln), muhace- ret etmek demek olduğuna göre eskiden yeniye doğ- ru olan bu göç etmiye işaret ediyor demektir.
«Siedlung» 1ar oturmak için yalnız havadar bir ikametgâh değildir, bunların ekserisinin bodrum katında « Kolonialwaren» denilen günlük ihtiyacı temin edebilecek bakaliyeler, pastahane ve fırın- lar, kırtasiyeciler, kadın ve erkek berberlerine varıncıya kadar düşünülür.
Günlük ihtiyacı bu suretle temin edebildi- ğiniz gibi şehrin merkezine 15 dakkada yeraltı şi- mendiferile gidebilirsiniz.
Frankfurt a. M. şehrinde de bugünkü şekline ka- dar çok terakki etmişlerdir. «Ernst May» en bü- yük âmil olmuştur. Kendisi de bizzat şehrin hari- cinde bunlardan birinin ufak nümunesinde otur- makta ve her gün gidip gelirken nezaret etmek- tedir.
«Siedlung» binaları estetik cihetinden tıpkı eski Romen sokaklarını, «Forum» larını, «Kamp» larmı hatırlatan asil bir sadelik içindedir. İçlerinde çok gü- zelleri vardır; dairelerin birbirinin ayni olan teker- rürü silsilesinden sakin motifler çıkmıştır. (Sied- lung) larda müşterek merdivenler, her dairede yapı- lanlardan daha muvaffakiyetle ve işe yarar bir suret- te yapılmıştır. Balkonlar pencere önlerinde sağır'ol- maktan ziyade geniş çimenliklere ve ekseriya da.
r
başka temiz bir binanın siluetine açılan kapalı ta- raşa şeklindedir.
