Kimyasal reaksiyonlar belirli kurallara göre gerçekleşir.
Bu bölümde kimyasal bir reaksiyondaki kütle değişimi ile ilgili olan 3 temel yasayı ele alacağız. Bunlar; kütlenin korunumu yasası, sabit oranlar yasası ve katlı oranlar yasasıdır. Şimdi bunları sırayla inceleyelim:
1. KÜTLENİN KORUNUM U YASASI
Kimyasal reaksiyonlarda tepkimeye giren maddelerin (reaktiflerin) kütleleri toplamı, oluşan ürünlerin (reaktantların) kütleleri toplamına eşittir.
N2 28 gram
+
+
3H2 6 gram
2NH3 34 gram
N : 14 gram/mol H : 1 gram/mol Tepkimesinde görüldüğü gibi reaksiyona girenlerin kütleleri ile oluşan ürünün kütlesi toplamı birbirine eşittir.
3HCl AlCl H
Al
gram 4
) g ( 2 2 3
? ) k ( 3 5
, 36
) s ( 54
) k
(
Yukarıda verilen tepkimede oluşan AICI3 bileşiğinin kütlesi kaç gramdır?
A) 86,5 B) 80,5 C) 163,5
D) 100,5 E) 13,6
ÇÖZÜM
Kimyasal reaksiyonlarda toplam kütle korunduğundan reaksiyona giren maddelerin kütleleri toplamı ürünlerin kütleleri toplamına eşittir.
Buna göre;
54 + 36,5 = ? + 4 90,5 = ? + 4 ? = 86,5
Cevap A’dır.
Kapalı bir kap içerisinde eşit kütlede H2, O2, He ve CO gaz karışımı bulunmaktadır. Kap ısıtılıp kaptaki gazların reaksiyona girmesi sağlanıyor.
Sıcaklık başlangıç koşullarına getirildiğinde kaptaki He gazının kütlece yüzdesi ne olur?
A) 5 B) 10 C) 25 D) 50 E) 75
ÇÖZÜM
Başlangıçta; m gram H2
m gram O2
m gram He m gram CO vardır.
Helyum (He) soygaz olduğundan reaksiyona girmeye- cektir. Reaksiyona giren maddelerin toplamı
m gr H2 + m gr O2 + m gr CO olmak üzere 3 m gramdır.
Kütle korunumu kanunu olduğundan oluşan üründe 3 m gram olmak zorundadır.
Son durumda;
3m gram oluşan yeni ürün
m gram He gazı (reaksiyona girmedi) +
toplam 4 m gram He vardır.
4m gramda m gram He varsa 100 gramda x gram He vardır.
x = % 25 He olarak bulunur.
Cevap C’dir.
2. SABİT ORANLAR YASASI
Bir bileşiği oluşturan elementlerin, kütleleri, atom sayıları ve bileşikteki yüzdeleri arasında her zaman sabit bir oran vardır.
Aşağıdaki örneği inceleyelim:
gr 18
2 gr 16
2 gr 2
2 O H O
2
H 1
Bu reaksiyondaki sabit oranlar;
Kütlece birleşme oranı = 16
2 8 1
Atom sayıları oranı = O . 2 2. 1
H . 2
1 2
Kütlece % oranları:
9
100 18
100
x 2 11,1%
18 gram H2O’da 2 gram Hidrojen varsa 100 gram H2O’da x
Hidrojen vardır.
ÖRNEK ÖRNEK
Kimyasal Yasalar ve Denklemler
6. BÖLÜM
18 16 x 100
89,9%
18 gram H2O’da 16 gram Oksijen varsa 100 gram H2O’da x
Oksijen vardır.
Kimyasal reaksiyonlarda yukarıdaki H2O örneğinde olduğu gibi elementlerin kütlece birleşme oranı, atomla- rın sayıca birleşme oranı ve elementlerin kütlece yüzde oranları sabittir, değişmez. Eğer bu oranlar değişirse başka bir kimyasal tepkime oluşuyor demektir. Bundan dolayı da herhangi bir reaksiyonda reaktiflerden birinin kütlesi birleşme oranına göre kaç kat arttırılıyor veya azaltılıyorsa, diğerlerinin de kütlesi aynı oranda artar veya azalır.
3. KATLI ORANLAR YASASI
Bu kanun iki elementin birden çok bileşik oluşturması durumunda geçerlidir. Bu da farklı değerlik alan ele- mentler arasında gerçekleşir. Katlı oran aynı element- lerden oluşmuş farklı bileşikler için geçerlidir.
İki element aralarında birden çok bileşik yaparlarsa, bunlardan birinin sabit miktarıyla birleşen diğer elemen- tin kütleleri arasındaki orana katlı oran denir.
Eğer bu oran 1 olursa bileşikler aynı olacağın- da katlı orandan sözedilemez.
Aşağıdaki örneği inceleyelim;
MnO ve Mn2O3 bileşiklerindeki katlı oran
Aynı miktarda oksijenle birleşen Mn (mangan)’ler arasındaki katlı oran;
oldu.
eşitlenmiş miktarı
in oksijenler nda
yazıldığı Şeklinde
O Mn O Mn
O Mn MnO
3 2 3 2
2 2
Mn’ler arasındaki katlı oran = 2
3 olarak bulunur.
Aynı miktar Mn ile birleşen oksijenler arasındaki katlı oran;
oldu eşitlenmiş miktarı
Mn nda yazıldığı Şekilde O
Mn O Mn
O Mn MnO
3 2 3 2
2 2
Oksijenler arasındaki katlı oran = 3
2 olarak bulunur.
KİM YASAL DENKLEMLER
Birden fazla maddenin kendi özelliklerini kaybederek yeni özellikte maddeler oluşturmasına kimyasal olaylar denir. Kimyasal olayların denklemler ile gösterilmesine ise kimyasal tepkime denmektedir.
Kimyasal tepkimelerde reaksiyona giren maddelere reaktifler denir ve denklemin sol tarafına yazılır.
Oluşan maddelere ise ürünler denir ve denklemin sağ tarafına yazılır.
Kimyasal tepkimelerde reaksiyona giren ve oluşan ürünlerin fiziksel halleri belirtilir. Katı (k), sıvı (s), gaz (g) ve sulu çözeltiler için (suda) yada aynı anlama gelen aqua (aq) yazılır.
Kimyasal tepkimede maddelerin fiziksel halleri tep- kimenin homojen veya heterojen olduğunu gösterir.
Bütün maddelerin tüm fazları (halleri) aynı ise homo- jen, farklı ise heterojendir.
C(k) + O2 (g) CO2 (g) : Heterojen tepkime
) (oluşanlar ürünler
3(g)
(girenler) Reaktifler
2(g)
(g) O SO
SO : Homojen tepkime
Kimyasal tepkimelerde reaksiyona giren maddelerin tüm özelliği değişmez, bazı özellikleri değişmeden kalabilir.
Kimyasal tepkimelerde değişmeden kalan özellikler:
Toplam kütle
Toplam proton sayısı
Toplam nötron sayısı
Toplam elektron sayısı
Kütle numaraları
Atom cinsi ve sayısı
Çekirdek kararlılıkları (Proton ve nötron değişmedi- ğinden )
Kimyasal tepkimelerde değişebilen özellikler:
Atomların hacmi ve çapı
Atomların elektron düzenleri ve sayıları
Toplam molekül sayısı
Toplam mol sayısı
Toplam basınç veya hacim
Toplam potansiyel enerji
Renk, koku, tad gibi fiziksel özellikleri
TEPKİM ELERİN DENKLEŞTİRİLM ESİ
Kimyasal tepkimeler denkleştirilirken, reaksiyona giren ve çıkan atomların sayılarının eşit olması göz önünde bulundurulur.
Kimyasal tepkimeler denkleştirilirken şu sıranın takip edilmesi büyük kolaylık sağlar;
Atom sayısı en fazla olan kalabalık bileşik tespit edilip kat sayısı “1”alınır.
Elementel olarak bulunan atomlar (Na, Mg, Fe, Cr,...vs) ve bileşiklerin kat sayısına tam sayılar yazı- larak denkleştirilir.
Moleküler halde bulunan elementler eşitlenirken hem tam sayılar hem de kesirli sayılar kullanılabilir.
) vs 2,...
,7 3 ,2 3 ,1 2 (1
Aşağıdaki örneği inceleyelim;
: Çıkanlarda
2 2 : Girenlerde
2 10
4H O CO HO
C
4 tane C atomu 1 tane C atomu 10 tane H atomu 3 tane O atomu 2 tane O atomu 2 tane H atomu vardır.
Şu an reaksiyon denk değil en kalabalık bileşiğik olan C4H10 un kat sayısı 1 alınırsa sol taraftaki C ve H miktar- ları sabitlenir. Sağ taraftaki CO2’nin katsayısı 4 ve H2O’nun katsayısı 5 yazılırsa C ve H miktarları da eşit- lenir.
1C4H10 + O2 4CO2 + 5H2O Bu durumda artık O2’nin katsayısı
2
13yazılarak tepki-
menin denkleşmesi sağlanır.
C4H10 + 2
13 O2 4CO2 + 5H2O
Artık reaksiyonumuz denkleşmiş oldu. Denkleştirmede katsayı 1 olarak kalıyorsa bu sayı yazılmaz.
Elektron alış-verişinin fazla olduğu redoks reaksiyonlarında bu yöntem kullanılamaz.
REAKSİYON ÇEŞİTLERİ ASİT - BAZ REAKSİYONLARI
Asit ile bazların reaksiyonlarında tuz ve su oluşmak- tadır.
Reaksiyon sonucu asit ve baz özelliğini kaybediyorsa bu tepkimelere nötrleşme tepkimeleri de denir.
Su 2 Tuz
3 Asit Baz
3 KOH KNO HO
HNO
2HF + Ca(OH)2 CaF2 + 2H2O H2CO3 + Ca(OH)2 CaCO3 + 2H2O 3HCl + Al(OH)3 AlCl3 + 3H2O
Yapılarında OH- taşımayan bazlar (susuz bazlar) asitlerle reaksiyona girdiklerinde su açığa çıkarmaz- lar.
NH3 + HCl NH4Cl 2NH3 + H2SO4 (NH4)2SO4
Asit oksit + Baz Tuz +Su SO3 + 2LiOH Li2SO4 + H2O CO2 + 2NaOH Na2CO3 + H2O
Bazik oksit + Asit Tuz + Su Na2O + 2HCl 2NaCl + H2O CaO + 2HNO3 Ca(NO3)2 + H2O
Bazik oksit + Asit oksit Tuz CaO + CO2 CaCO3
Na2O + SO3 Na2SO4
1A ve 2A grubu metallerinin Karbonatlı (CO32) bileşikleri kuvvetli asitlerle (HCl, HNO3 ve H2SO4 gi- bi) reaksiyonu sonucu tuz, H2O ve CO2 gazları açığa çıkartmaktadırlar.
2HCl + CaCO3 CaCl2 + CO2 + H2O 2HNO3 + BaCO3 Ba(NO3)2 + CO2 + H2O H2SO4 + Li2CO3 Li2SO4 + CO2 + H2O
M ETALLERİN BAZLARLA REAKSİYONU
Anfoter metaller kuvvetli bazlarla reaksiyona girerek tuz ve H2 oluştururlar.
(Anfoter metaller: Al, Zn, Sn, Pb, Cr ) Al + 3NaOH Na3AlO3 +
2 3H2
Zn + 2NaOH Na2ZnO2 + H2
M ETALLERİN ASİTLERLERLE REAKSİYONU
Soymetaller dışındaki metaller asitlerle reaksiyona girerek H2 gazı açığa çıkartırlar.
Fe + 2HCl FeCl2 + H2
Ca + 2HNO3 Ca(NO3)2 + H2
Yarı soymetaller sadece H2SO4 ve HNO3 gibi kuvvetli asitlerle reaksiyona girerler. Reaksiyon sonucunda tuz, asite ait bir gaz (SO2, NO2 gibi) ve su oluşur.
(Yarı soymetaller: Cu, Hg, Ag, Tam soymetaller: Au, Pt) Cu + 2H2SO4 derişik CuSO4 + SO2 + 2H2O Hg + 2HNO3 derişik HgNO3 + NO2 + H2O Au + H2SO4 Reaksiyon vermez
Pt + HNO3 Reaksiyon vermez Cu + HCl Reaksiyon vermez Hg + HCl Reaksiyon vermez
AKTİF M ETALLERİN SU İLE REAKSİYONLARI
1A ve 2A grubu metalleri aktif metaller olarak adlandırı- lırlar. Bu metaller oda koşullarında su ile reaksiyona girerek baz ve H2 gazı oluştururlar.
K + H2O KOH + 2 1H2
Na + H2O NaOH + 2 1H2
Ca + 2H2O Ca(OH)2 + H2
YANM A REAKSİYONLARI
Bir maddenin oksijen (O2) ile yaptığı reaksiyona yanma reaksiyonu yada oksitlenme denir.
Mg + 2
1O2 MgO
2Fe + 2
3O2 Fe2O3
Organik maddeler yani yapısında C (karbon), H (hidro- jen) ve/veya O (oksijen) bulunduran maddeler O2 ile reaksiyona girdiklerinde CO2 ve H2O oluştururlar.
CH4 + 2O2 CO2 + 2H2O C4H8O2 + 5O2 4CO2 + 4H2O
SENTEZ (BİRLEŞM E) VE ANALİZ (AYRIŞMA) REAKSİYONLARI:
Birden fazla maddenin birleşerek yeni özellikte bir mad- de oluşturmasına Sentez (birleşme) tepkimeleri denir.
Büyük moleküllerin daha basit maddelere ayrıştırılması- na Analiz (ayrışma) tepkimeleri denir.
SENTEZ (BİRLEŞME) REAKSİYONLARI C + 2
1O2 CO2
N2 + 2
3H2 2NH3
Al + 2
3Cl2 AlCl3
ANALİZ (AYRIŞMA) REAKSİYONLARI NaClO3 ısı NaCl +
2 3O2
CaCO3 ısı CaO + CO2 H2SO4 ısı SO3 + H2O
YERDEĞİŞTİRM E REAKSİYONLARI
Bu reaksiyonlar elementlerin aktifliklerine göre gerçekle- şir.
Aktif metaller kendinden daha pasif metal ile yer değiştirir.
Metalik aktiflik periyodik cetvelde sağdan sola ve yuka- rıdan aşağıya doğru artar.
2Na(k) + ZnCl2 2NaCl + Zn(k)
Na (sodyum) 1A grubu ve Zn (çinko) 2B grubu element- leri olduğundan Na daha aktiftir. Dolayısıyla daha pasif olan Zn ile yerdeğiştirme tepkimesi verir.
Ca(k) + FeCl2 CaCl2 + Fe(k)
Ca 2A grubunda Fe ise 8B grubunda bulunduğundan Ca daha aktiftir. Dolayısıyla Fe ile yerdeğiştirme tepki- mesi verir.
Fe(k) + NaCl Reaksiyon vermez
Na 1A grubunda olduğundan Fe den aktiftir. Dolayısıyla tepkime gerçekleşmez.
Ca(k) + LiF Reaksiyon vermez
Li 1A grubunda olduğundan Ca dan daha aktiftir. Dola- yısıyla tepkime gerçekleşmez.
Aktif ametaller kendisinden daha pasif ametallerle reaksiyona girerek yer değiştirirler. Periyodik cetvel- de ametalik aktiflik soldan sağa ve aşağıdan yukarı- ya doğru artar.
2NaCl + F2 2NaF + Cl2
F(flor) 2. periyot 7A ve Cl (klor) 3. periyot 7A grubu olduğundan F (flor) daha aktiftir. Bu yüzden yerdeğiştirme reaksiyonu gerçekleşir.
NiBr2 + I2 Reaksiyon vermez.
Br 4. periyot 7A ve I 5. periyot 7A grubundadır. Br daha aktif olduğundan tepkime gerçekleşmez.
CaI2 + Cl2 CaCl2 + I2 Cl
3. periyot 7A, I 5. periyot 7A grubu elementi olduğundan Cl daha aktiftir ve reaksiyon gerçekleşir.
KF + Br2 Reaksiyon vermez. F en aktif ametaldir. Bu yüzden daha pasif olan Br ile reaksiyon vermez.
Bir reaksiyonda sadece anyon yada katyon yer değiştirmez her ikisi birden de yer değiştirebilir.
AlCl3 + 3NaOH Al(OH)3 + 3NaCl NaNO3 + KCl KNO3 + NaCl
Yerdeğiştirme reaksiyonlarında aktif metal pasif metal ile, aktif ametal pasif ametal ile yer değiş- tir. Metal ile ametal arasında bir yer değiştirme tepkimesi gerçekleşmez.
ENDOTERMİK VE EKZOTERMİK REAKSİYONLAR
Dışarıdan ısı alarak gerçekleşen reaksiyonlara endo- termik,dışarıya ısı vererek gerçekleşen reaksiyonlara ise ekzotermik reaksiyonlar denir.
ENDOTERMİK REAKSİYONLAR
Bir reaksiyonun endotermik olduğu görenlerde ısının yer almasıyla anlaşılabilir.
CaCO3 + ısı CaO + CO2
2NH3 + ısı N2 + 3H2
KClO3 + ısı KCl + 2 3O2
Na Na+ + e– (iyonlaşma enejisi) H2 2H (Bağ kırımı)
Buzun erimesi, suyun buharlaşması v.s.
EKZOTERMİK REAKSİYONLAR
Bir reaksiyonun ekzotermik olduğu ürünlerde ısının yer almasıyla anlaşılabilir.
C + O2 CO2 + ısı (yanma reaksiyonu) CH4 + O2 CO2 + H2O + ısı (yanma reaksiyonu) F + e– F– (dışarıdan e– alma ile kararlı hale ge- çer.)
2Cl Cl2 (bağ oluşumu)
Yağmurun yağması, suyun donması v.s.
REDOKS REAKSİYONLARI
Elektron alış-verişinin olduğu yani yükseltgenmenin ve indirgenmenin meydana geldiği reaksiyonlara Redoks reaksiyonları denir.
Elektron alan madde indirgenir ve yükseltgen adını alır.
Elektron veren madde yükseltgenir ve indirgen adını alır.
0 ) k
Fe( + Zn+2 Fe +2 + Zn0(k)
Bu reaksiyonda Fe0 Fe+2 ‘ye yükseltgendi, kendisi yükseltgenirken yanındaki Zn+2 ‘den elektron aldığından Zn+2 Zn0 a indirgedi. Bu yüzden indirgen adını alır.
Zn+2 Zn0 a indirgendi, Fe0 Fe+2 ye yükseltgendi- ğinden yükseltgen adını alır.
Redoks Reaksiyonlarının Özell ikleri
Redoks reaksiyonlarında atom cinsi, atom sayısı ve toplam yük korunur.
Tepkimede alınan elektron sayısı verilen elektron sayısına eşittir.
Reaksiyon nötr, asidik veya bazik ortamda gerçekle- şebilir.
Elementel halde bulunan bütün atom veya molekül- lerinin değerliği sıfırdır. (O , 02 H , Fe02 0, Al0, vb) Redoks Reaksiyonları denkleştirilirken, I. Alınan ve verilen elektron sayılarının denkliği II. İyon yükleri denkliği
III. Atom sayıları denkliği sırayla sağlanır.
Cl2 + OH– Cl– + ClO + H3 2O
tepkimesi en küçük tam sayılarla denkleştirildiğinde H2O nun katsayısı kaç olur?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 6
ÇÖZÜM
Alınan ve verilen elektron sayılarını denkleştirmek için yükseltgenen ve indirgenen atomları bulmak gerekir.
0
Cl + OH2 – Cl– + Cl5O3 + H2O
5 / 2Cl0 + 2e– 2Cl– (indirgenme) 1 / 2Cl0 2Cl+5 + 10e– (Yükseltgenme)
12Cl0 + 10e– 10Cl– + 2Cl+5 + 10e–
Bulduğumuz katsayıları reaksiyon denklemi üzerine yazıp denkleştirmede II. basamak olan iyon yükleri denkliği için girenlerdeki iyon yükünü ürünlerdeki iyon yüküne eşitleyelim.
6Cl2 + OH– 10Cl 2ClO H2O
2 ) 1 .(
2 yük
3 10
) 1 .(
10 yük
Denklem üzerinde yazıldığı gibi ürünlerdeki iyonların yükleri toplamı –12 dir. Girenlerdeki yükleri eşitlemek için OH– nin katsayısına 12 yazılır.
6Cl2 + 12OH– 10Cl– + 2ClO3 + H2O şimdi de denk- leştirmede 3. basamak olan atom sayılarını denkleştire- lim.
Girenlerde 12H olduğundan H2O nun katsayısı 6 olur.
Bu durumda oksijen sayıları da eşitlenmiş olur.
6Cl2 + 12OH– 10Cl– + 2ClO + 6H3 2O
soruda en küçük tam sayılarla denkleştirme yapılması istendiğinden bütün katsayıları 2 ye bölersek tepkime denklemi
3Cl2 + 6OH– 5Cl– + ClO + 3H3 2O olur ve suyun katsayısı 3 olur.
Cevap C’dir.
Eğer asitli ortamda denkleştirme yapılması istenirse yük denkliğini sağlamak için gerekli tarafa H+ ve buna karşı- lık atom sayılarını denkleştirmek için gerekli tarafa H2O yazılır ve denkleştirilir.
Eğer bazik ortamda denkleştirme yapılması istenirse yük denkliğini sağlamak için gerekli tarafa OH– ve buna karşılık atom sayısını denkleştirmek için gerekli tarafa H2O yazılır ve denkleştirilir.
Zn(k) CaCO3(k)
gaz
gaz HCl
HCl
K
Yukarıdaki düzeneğin K kabında hangi gaz çifti toplanır?
A) O2, H2 B) O2, CO C) CO2, H2
D) CO2, O2 E) CO, H2
ÇÖZÜM
2HCl(s) + Zn(k) ZnCl2 + H2(g)
2HCl(s) + CaCO3(k) CaCl2(k) + CO2(g) + H2O(s) Tepkimeleri gerçekleşeceğinden K kabında H2 ve CO2
gazları toplanır.
Cevap C’dir.
ÖRNEK
ÖRNEK
1. X2Y3 bileşiğindeki X kütlesinin Y kütlesine oranı 37 / 12’dir.
Y’nin atom kütlesi 16 olduğuna göre X’in atom kütlesi kaçtır?
A) 74 B) 64 C) 37 D) 32 E) 27
2. XY2 bileşiğindeki X’in kütlesinin Y’nin kütlesine oranı 7 / 16’dır.
Y’nin atom kütlesi 16 olduğuna göre bileşiğin mol kütlesi kaçtır?
A) 60 B) 52 C) 50 D) 46 E) 44
3. XnYm bileşiğindeki X’in kütlesinin Y’nin kütlesine oranı 18 / 7’dir.
Bir Y atomunun bir X atomunun kütlesine oranı 7/12 olduğuna göre bileşikteki n ve m sayı- larının en küçük tam değerleri kaçtır?
A) 2 – 1 B) 3 – 1 C) 1 – 3 D) 2 – 3 E) 3 – 2
4. X2Y3 bileşiğindeki X’in atom kütlesi 27, Y’nin atom kütlesi 32’dir.
Buna göre X’in bileşikteki kütlece yüzdesi kaçtır?
A) 18 B) 36 C) 64 D) 72 E) 74
5. X3Y bileşiğinin kütlece % 70’i Y’dir.
X’in atom kütlesi 24 olduğuna göre Y’nin atom kütlesi kaçtır?
A) 240 B) 192 C) 168 D) 48 E) 38
6. XY3 bileşiğindeki X kütlesinin Y kütlesine oranı 8 / 3’dür.
Buna göre 3, 2 gram X ile yeterince Y’den en fazla kaç gram XY3 elde edilir?
A) 1,1 B) 2,2 C) 4,4 D) 6,6 E) 8,8
7. X2Y bileşiğinin kütlece % 30’u Y’dir.
Buna göre, 140 g X ve yeterince Y’den en fazla kaç gram bileşik elde edilebilir?
A) 350 B) 300 C) 250 D) 200 E) 150
8. XY2 bileşiğindeki X kütlesinin Y kütlesine oranı 5/7’dir.
Buna göre, 180 gram XY2 bileşiği elde edebil- mek için en az kaç gram X gerekir?
A) 150 B) 75 C) 70 D) 50 E) 25
9. X2Y bileşiğini oluşturan X ve Y elementlerinin atom kütleleri sırasıyla 132 ve 32’dir.
Buna göre 16 gr Y’den en fazla kaç gram X2Y elde edilebilir?
A) 296 B) 185 C) 148 D) 74 E) 37
Ç Ö Z Ü M L Ü T E S T
1. 'dir. 12
7 m m
Y
x
Y’nin atom kütlesi 16 olduğuna göre,
12 37 Y . 3
X . 2 Y . 3
X . 2 m m
Y
x
tür ' 74 X
12 37 16 . 3
X . 2
Cevap A’dır.
2. 'dır. 16
7 m m
Y X
Y’nin atom kütlesi 16 olduğuna göre;
14 X
16 7 16 . 2
X 16
7 Y . 2
X Y . 2
X m m
Y X
XY2 14 + 2.16 = 46’dır.
Cevap D’dir.
3.
12 7 X , Y 7 18 m m
Y
X
. dir 2' 3 m
n 7 18 7 . m
12 . n m m Y . m
X . n
Y X
Cevap E’dir.
4. X = 27, Y = 32 olduğuna göre 2.X + 3.Y = 2.27 + 3.32 = 150
Bileşiğin 150 gramında, 2.27 ‘den 54 gram X vardır.
150 gramında 54 gr X varsa 100 gramında ?
36 g X vardır.
Yani bileşiğin kütlece yüzde 36’sı X’dir.
Cevap B’dir.
5. Bileşiğin kütlece % 70’i Y olduğuna göre .
dir 7' 3 m m
Y x
X’in atom kütlesi 24 olduğuna göre,
dir ' 168 Y
7 3 Y
24 . 3
7 3 Y
X . 3 Y
X . 3 m m
Y X
Cevap C’dir.
6. Bileşiğin sabit oranına göre 8 g X 3 g Y ile birle- şerek en fazla 11 gram bileşik oluşturur.
8 g X’den 11 g bileşik oluştuğuna göre 3,2 X’den ?
4,4 g bileşik oluşur.
Cevap C’dir.
7. Bileşiğin kütlece % 30’u Y olduğuna göre % 70’i X’dir. Yani 70 g X’den en fazla 100 g bileşik elde edilebilmektedir.
70 g X’den 100 g bileşik oluştuğuna göre 140 g X’den ?
200 g bileşik oluşur.
Cevap D’dir.
8. Bileşiğin sabit oranı 5 / 7 olduğuna göre 5 g X ile 7g Y tamamen birleştiğinde en fazla 12 g bileşik elde edilir.
12 g bileşik için 5 g X gerekir 180 g bileşik için ?
75 g X gerekir
Cevap B’dir.
9. Bileşiğin sabit oranı
4 33 m m
32 132 . 2 Y
X . 2 Y
X . 2 m m
Y X Y
X
4 g Y’den 33 + 4 = 37 g bileşik oluşur.
16 g Y’den ?
148 gram bileşik oluşur.
Cevap C’dir.
Ç Ö Z Ü M L E R
1. Aşağıdaki bileşik çiftlerinden hangileri arasın- da katlı oran vardır?
I. N2O3 - N2O5
II. CH4 - C2H6
III. HClO - HClO3
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
2. 2 hacim X gazı, 3 hacim O2 ile tepkimeye girerek 2 hacim CO2 ve 2 hacim su buharı oluşturuyor.
Buna göre, X maddesinin molekül formülü nedir?
A) C2H4 B) C2H6 C) CH2
D) C3H8 E) C4H10
3. Sabit hacimli bir kaptaki NH3 gazının mutlak sıcak- lığı 3 katına çıkartılıyor.
Tüm NH3 gazının N2 ve H2 ye ayrıştığı düşünü- lürse kaba yapılan basınç başlangıç basıncının kaç katı olur?
A) 8 B) 6 C) 4 D) 2 E) 2 1
4.
X
Magnezyum parçaları
Hidrojen
Yukarıdaki şekilde belirtilen X sıvısı aşağıdaki- lerden hangisidir?
A) Buz çözeltisi B) Şekerli su
C) Saf su D) Alkol
E) Asit çözeltisi
5. (NH4)2SO4 + KOH NH3 + K2SO4 + H2O denklemi en küçük katsayılarla denkleştirildi- ğinde NH3 ün katsayısı kaç olur?
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
6. C2H4(OH)X bileşiğinin 2 molünü yakmak için 4 mol O2 gerekiyor.
Yanma sonucunda CO2 ve H2O oluştuğuna göre, X in değeri kaçtır?
A) 2
1 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4
7. 2Mg(k) + O2 2MgO(k)
denklemindeki katsayılar arasındaki oran, tepkimede harcanan ve oluşan maddelerin,
I. Mol sayıları arasındaki oran II. Aynı koşullardaki hacim oranı III. Kütleleri arasındaki oranı değerlerinden hangileri verir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
8. H2O (su buharı) ayrıştığında H2 ve O2 gazları oluşur.
Ayrışan H2O nun mol sayısı ile H2 ve O2 nin mol sayıları toplamı arasındaki ilişkiyi gösteren grafik aşağıdakilerden hangisidir?
2
H O
n 2
O H2 n
A) nH2O2
O H2 n
B) nH2O2
O H2 n C)
2
H O
n 2
O H2 n D)
2
H O
n 2
O H2 n E)
K O N U T E K R A R T E S T İ
9. 5 gram A ile 10 gram B tepkimeye giriyor.
Oluşan bileşiğin kütlesini hesaplamak için, I. Tepkimenin denkleşmiş denklemini, II. A ve B nin kütlece birleşme oranlarını, III. A ve B nin atom kütlelerini
niceliklerinden hangilerini bilmek yeterlidir?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III
10. C4H10 ile O2 gazları karışımında oksijen C4H10 u tam yakabilecek kadardır.
Buna göre, karışımdaki O2 nin C4H10 a hacimce oranı nedir?
A) 13
2 B)
12
7 C)
13
8 D)
2 13 E)
7 13
11. Katı haldeki XCO3 bileşiği, XCO3 XO + CO2
denklemine göre ayrışmaktadır. 19,8 gram XCO3
un ayrışmasında normal koşullarda 2,24 litre CO2
gazı oluşuyor.
Buna göre, X in atom kütlesi kaçtır?
(C: 12, O: 16)
A) 62 B) 86 C) 100 D) 138 E) 152
12. Molekül kütlesi 44 olan bileşiğin kütlece 11
2 i hidrojen, geri kalanı ise karbondur.
Buna göre, bileşiğin bir molekülünde karbon ve hidrojen atomları sayısı sırasıyla kaçtır?
(C: 12, H: 1)
A) 2,3 B) 4,5 C) 8,3 D) 6,7 E) 3,8
13. Bir kimyasal tepkime için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Kütle değişir.
B) Tepkime sırasında atomların sayısı değişir.
C) Tepkime sırasında toplam mol sayısı daima korunur.
D) Tepkime sırasında ısı değişimi olamaz.
E) Tepkime sırasında atomların türü değişmez.
14. 15 litre N2 ve 21 litre H2 den aynı koşullarda en çok kaç litre NH3 elde edilir?
A) 7 B) 10 C) 14 D) 21 E) 36
15. X ve Y elementlerinden oluşan iki bileşikte X ve Y nin birleşen kütleleri,
X Y I. bileşik 2,4 8 II. bileşik 0,48 1,28 şeklindedir.
Buna göre, I. bileşiğin formülü X2Y5 ise, II.
bileşiğin formülü aşağıdakilerden hangisidir?
A) X2Y B) X3Y4 C) XY3
D) XY2 E) X2Y3
16. X3Y bileşiğinde kütlece birleşme oranı 2 9 Y
X dir.
XY2 bileşiğinde bu oran kaçtır?
A) 3
2 B)
4
3 C)
4
9 D)
2
3 E)
5 6
