TÜRKİYE İLE TİCARET Genel Durum
2011 yılında 21,4 milyar dolar ile rekor düzeye ulaşmış olan Türkiye- İtalya ikili ticaret hacmi 2012 yılında İtalya’nın yaşamakta olduğu ekonomik krize bağlı olarak İtalya’nın ülkemizden ithalatının azalmasıyla birlikte yaklaşık olarak %7 azalarak 20 milyar dolar civarına gerilemiştir. 2012 yılında ihracatımız bir önceki yıla göre %19 azalarak 6,4 milyar dolara gerilemiştir. İthalatımız ise aynı düzeyde kalarak 15,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
2013 yılında Türkiye’nin İtalya’ya ihracatı 2012 yılına göre %5 artarken İtalya’dan ithalat ise
%3 azalmıştır. Bunun sonucunda dış ticaret hacminde önemli bir değişme olmazken Türkiye’nin İtalya’ya karşı dış ticaret açığı ise %11’lik bir azalma görülmüş ve 6,4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
İtalya 2012 yılı itibarı ile Almanya, Irak, İran, İngiltere ve Rusya’dan sonra ülkemizin en çok ihracat gerçekleştirdiği ülke konumundadır. İhracatımızın %4,4’ünü İtalya’ya yaparken ithalatımızın %5,2’sini İtalya’dan gerçekleştirmekteyiz. AB üyesi ülkelere gerçekleştirdiğimiz ihracatta ise İtalya’nın payı %10,7 iken AB ülkelerinden yapılan ithalatta ise İtalya’nın payı
%14,1’dir.
Türkiye- İtalya Dış Ticaret Değerleri (Milyon Dolar)
YILLAR İHRACAT İTHALAT HACİM DENGE
2003 3.193,24 5.471,54 8.664,78 -2.278,29
2004 4.648,47 6.865,81 11.514,29 -2.217,34
2005 5.616,75 7.566,26 13.183,02 -1.949,51
2006 6.752,35 8.663,47 15.415,82 -1.911,12
2007 7.480,06 9.967,97 17.448,03 -2.487,91
2008 7.818,99 11.011,53 18.830,51 -3.192,54
2009 5.890,48 7.673,37 13.563,86 -1.782,89
2010 6.505,28 10.203,69 16.708,97 -3.698,42
2011 7.851,48 13.549,47 21.400,95 -5.697,99
2012 6.373,52 13.559,68 19.933,20 -7.186,16
2013 6.717,8 13.097,1 19.814,9 -6.379,3
Türkiye’nin İtalya’ya ihracatında en önemli ürün grubu toplam ihracatın %22’sini oluşturan otomotiv sanayi ürünleridir. Dokumacılık ürünleri de toplam ihracatın %13’ünü oluşturmakta olup bir diğer önemli ihraç ürün grubu da yaklaşık %10 pay ile gıda maddeleridir.
Türkiye'nin İtalya'ya İhracatında Başlıca Ürünler ( Milyon Dolar)
GTİP ÜRÜNLER 2011 2012 2013
8703 Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar
801,7 660,4 614,8
8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 761,1 508,6 501,2
0802 Diğer kabuklu meyveler (taze/kurutulmuş) (kabuğu çıkarılmış/soyulmuş)
327,0 321,4 349,0
7208 Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde ürünleri (genişlik >= 600 mm) (sıcak haddelenmiş) (kaplanm
532,3 128,9 278,4
8708 Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar 213,0 200,8 238,2 2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen
yağlar
180,1 178,9 161,8
4011 Kauçuktan yeni dış lastikler 172,3 138,5 142,4 6109 Tişörtler, fanilalar, atletler, kaşkorseler ve diğer iç
giyim eşyası (örme)
147,5 139,1 141,7
6004 Diğer örme mensucat (en>30cm, elastomerik/kauçuk iplik=>%5)
107,7 105,1 132,1
6006 Diğer örme mensucat 84,3 76,9 101,5
5205 Pamuk ipliği (dikiş ipıiği hariç) (ağırıık itibariyıe pamuk oranı >=%85 ve perakende olarak
111,5 90,7 98,5
6204 Kadınlar ve kız çocuk için takım elbise, takım, ceket, blazer, elbise, etek, pantolon etek, vb.(yüzm
107,2 96,0 96,9
8418 Buzdolapları, dondurucular ve diğer soğutucu ve dondurucu cihazlar ve ısı pompaları
92,3 104,0 94,3
5209 Pamuklu mensucat (ağırlık itibariyle % 85 veya daha fazla pamuk içeren ve m2 ağırlığı 200 gr. I geçe
87,3 76,8 89,7
7413 Bakırdan demetlenmiş teller, kablolar, örme halatlar ve benzerleri (elektrik için izole edilmiş olan
100,8 99,5 86,9
8803 88.01 ve 88.02 pozisyonlarındaki hava taşıtlarının aksam ve parçaları
24,8 50,9 81,7
2902 Siklik hidrokarbonlar 50,4 105,6 78,8
6005 Çözgü tipi örgülü diğer mensucat 54,1 54,2 76,3 8528 Monitörler ve projektörler, televizyon alıcı cihazları 139,9 125,4 72,9 6302 Yatak çarşafı, masa örtüleri, tuvalet ve mutfak
bezleri
62,9 52,0 70,9
Türkiye’nin İtalya’dan gerçekleştirdiği ithalata bakıldığında diğer makine ve ulaşım araçları
%30 pay ile ilk sırada yer alan ürün grubudur. Mineral yakıtlar ve mineral yağlar %16 pay ile ikinci sırada yer alırken diğer tüketim malları da %9 paya sahip ürün grubudur.
Türkiye'nin İtalya'dan İthalatında Başlıca Ürünler ( Milyon Dolar)
GTİP ÜRÜNLER 2011 2012 2013
2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar
1.974,0 2.675,3 1.742,1
8708 Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar 547,6 433,0 504,5 3004 Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere
hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış)
260,6 223,9 303,4
8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 272,2 247,1 254,0 7113 Mücevherci eşyası ve aksamı (kıymetli metallerden
veya kıymetli metallerle kaplama metallerden)
200,9 203,9 236,7
2709 Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar)
99,6 215,2 212,2
8422 Bulaşık, şişe vb yıkama ve kurutma makinaları, şişe, kutu çuval vb doldurma, etiketleme makinaları,
187,1 172,1 206,9
8481 Borular, kazanlar, tanklar, depolar ve benzeri diğer kaplar için musluklar, valfler (vanalar) ve ben
187,1 185,5 203,4
8413 Sıvılar için pompalar (ölçü tertibatı olsun olmasın) ve sıvı elevatörleri
105,8 110,2 171,2
8419 Isı değişikliği yöntemi ile maddeleri işlemek için cihazlar, elektrikli olmayan şofbenler veya depol
156,4 110,2 164,0
7208 Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde ürünleri (genişlik >= 600 mm) (sıcak haddelenmiş) (kaplanm
198,0 195,8 154,2
8408 Sıkıştırmayla ateşlemeli içten yanmalı pistonlu motorlar (dizel ve yarı dizel)
226,1 158,9 152,8
8479 Kendine özgü bir fonksiyonu olan diğer makinalar ve mekanik cihazlar
247,2 171,7 148,3
8803 88.01 ve 88.02 pozisyonlarındaki hava taşıtlarının aksam ve parçaları
26,0 163,0 132,4
8703 Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar (yarış
162,1 133,3 123,3
8414 Hava veya vakum pompaları, hava veya diğer gaz kompresörleri, fanlar, aspiratörü olan
havalandırmaya
188,5 166,6 119,7
8536 Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı (anahtarlar, röleler, sigortalar, fişler, ku
102,0 89,7 114,7
3902 Propilen ve diğer olefinlerin polimerleri (ilk şekillerde)
120,4 119,2 111,4
8428 Kaldırma, elleçleme, yükleme, boşaltma makinaları (asansörler, yürüyen merdivenler, konveyörler, tel
75,7 88,4 106,0
7306 Demir veya çelikten diğer ince ve kalın borular ve içi boş profiller
81,0 79,7 100,9
Türkiye-İTALYA Yatırım İlişkileri
Merkez Bankası verilerine göre, 2012 yılında İtalya’daki yerleşik kişilerin Türkiye’de gerçekleştirdikleri doğrudan yabancı yatırım miktarı 178 milyon dolar olmuştur. 2011 Temmuz ayı itibariyle 1954’ten beri Türkiye’de yatırım gerçekleştirmiş olan İtalyan firmalarının sayısı 985’tir. Türkiye’deki İtalyan yatırımcıların çoğu hizmet ve üretim sektörlerinde faaliyet göstermektedir. Türkiye'deki İtalyan firmaların sanayi sektöründe ağırlıklı olarak gıda, hazır giyim, kimyasal ürünler, elektrik-elektronik, makine imalatı, mobilya, demir-çelik, otomotivde; hizmet sektöründe ise ticaret, turizm, haberleşme, bankacılık ve yatırım finansmanı üzerine yoğunlaştıkları görülmektedir.
Türkiye’de kayıtlı şirketlerin İtalya’da yaklaşık 53 ortaklık veya iştiraki bulunmaktadır. Söz konusu ortaklık ve iştiraklerin toplam sermaye stoku 176,3 milyon dolar seviyesindedir.
Ayrıca, özellikle Kuzey İtalya’da Türk vatandaşlarına ait çok sayıda işletme faaliyet göstermektedir. Bununla birlikte, söz konusu işletmeler, diğer Avrupa ülkelerindeki işletmelere kıyasla daha küçük ölçekli yapıdadır.
İş Konseyi
Türk-İtalyan İş Konseyi 1990 yılında kurulmuştur. İş Konseyi faaliyetleri ortak toplantılar, yatırım seminerleri ve bölgesel toplantılar çerçevesinde sürdürülmektedir. Ticari ilişkiler, ortak yatırımlar, teknolojik işbirliği ve üçüncü ülkelerde işbirliğinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. İki ülkenin KOBİ’leri arasında işbirliğinin geliştirilmesi potansiyeli mevcuttur. Bu nedenle İtalya ve Türkiye’de bölgesel ve sektörel işbirliği toplantılarına İş Konseyi çalışmalarında ağırlık verilmekte ve her iki ülkede ilgi kuruluşlar ile işbirliği yapılmaktadır. Ayrıca, İtalya’nın Türkiye’deki yatırımlarının artırılması ve GAP bölgesindeki işbirliği olanaklarının değerlendirilmesine yönelik çalışmalar sürdürülmektedir.
İşbirliği İmkanları
Türkiye’nin AB üyeliğini destekleyen ülkelerin başında gelen İtalya, Türkiye'nin Almanya ve Rusya’dan sonraki en büyük üçüncü ticaret ortağıdır. İtalya, aynı zamanda Türkiye’deki en büyük beşinci yabancı yatırımcı konumunda bulunmaktadır.
Türkiye ve İtalya arasındaki ticari ve ekonomik ilişkiler son yıllarda hızla gelişmektedir. İtalyan Ticaret Odası’ndan yapılan açıklamalara göre, Türkiye İtalya için Çin, Rusya veya Brezilya'dan çok daha önemli bir yatırım ve ticaret ortağı durumundadır. Bunun başlıca nedenleri arasında Türkiye’nin İtalya’ya yakın olması ve komşu olduğu pazarlara girebilmek için önemli bir merkez oluşturmasıdır.
Avrupa Birliği’nin en gelişmiş ekonomileri arasında yer alan İtalya ile Türkiye arasındaki ilişkiler birbirini tamamlar niteliktedir. Tekstil-konfeksiyon, deri, makine imalat, gıda işleme ve kimya sektörleri İtalyan firmalarının işbirliğine son derece açıktır. Bu sektörlerin yanı sıra ambalaj, madencilik, mobilya, otomotiv yan sanayi, elektronik, güvenlik sistemleri, mücevherat, haberleşme, mühendislik, lojistik, metal işleme, gemi inşa, enerji, ulaştırma, çevre projeleri, savunma sanayi, sağlık, finansal hizmetler ve turizm sektörleri de işbirliği potansiyeline sahiptir.
İki ülke arasındaki işbirliği imkânları karşılıklı temaslar yoluyla gelişmektedir. Bu çerçevede, 18-22 Ekim 2009 tarihlerinde İtalya Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği’nden bir heyet ülkemize gelerek İstanbul ve Ankara’da çeşitli temaslarda bulunmuştur.
Yine bölge ülkeleri arasındaki ticareti ve işbirliğini geliştirmek amacıyla 25-26 Şubat 2010 tarihlerinde Roma’da Akdeniz Ekonomi Forumu’nun ikincisi düzenlenmiştir.
PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER Fikri, Sınai Mülkiyet Hakları
İtalya, Endüstriyel Mülkiyetin Korunmasına ilişkin Paris Sözleşmesi’ne taraf olmanın yanı sıra Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO) üyesidir. Ülkenin iç mevzuatındaki fikri mülkiyet konuları Avrupa Patent Sözleşmesi (Münih Sözleşmesi) ile uyumludur.
Ülkedeki patent uygulamaları Avrupa Patent Kurumu (European Patent Organization) tarafından yürütülmektedir.
Tüketici Tercihleri
Ülkede bölgesel ekonomik ve kültürel farklılıklar, tüketicilerin satın alma davranış ve alışkanlıklarının yanı sıra dağıtımcıların satın alma kararları ile pazarlama tekniklerini de etkilemektedir.
İtalya’da başta büyük şehirler olmak üzere kredi kartları yaygın biçimde kullanılmaktadır.
Tüketicilerin %70’e varan önemli bir bölümü gıda ürünlerinin etiketlerini okumaktadır.
Tüketici harcamalarının bileşik ortalama yıllık büyümesinin 2010-2020 yılları arasında % 1,2 olması beklenmektedir. Ancak bu artışın talepteki artıştan ziyade fiyatlar genel seviyesindeki artıştan kaynaklanacağı öngörülmektedir.
İtalyanların çoğunluğu geleneksel süpermarket ve sokak pazarlarında alışveriş yapmaktadırlar. Son dönemde yaşanan ekonomik krizden etkilenen İtalyan tüketiciler tutumlu harcama kültürü edinmişlerdir. Bu sebeple, tüketiciler indirimli marketlerden alışverişe yönlenmiştir. Marketlerin kendi isimleri ile pazarladıkları daha ucuz olan “private label” ürünlere olan talebin arttığı görülmektedir. Lüks ürün satışları bu süreçten olumsuz olarak etkilenmektedir.
Bununla beraber, orta ve uzun vadede mali durumları düzeldikçe İtalyan tüketicilerin eski tüketim alışkanlıklarına dönmesi beklenmektedir. Bu durum da markalı ürünlerin İtalyan pazarında orta ve uzun vadede daha çok tercih edileceğini göstermektedir. 2015 yılından itibaren beklenen iyileşme tüm tüketim sektörlerine olumlu yansıyacaktır.
Son dönemde İtalya’da hipermarket ve süpermarket sayısında artış olmuştur. Ürün çeşitliliği ve uzun çalışma saatleri sebebiyle tüketiciler tarafından gittikçe daha fazla tercih sebebi olan süpermarketler ayrıca internet üzerinden alışveriş seçeneği de sundukları için özellikle genç tüketiciler için uygun fırsatlar sunmaktadır.
Ayrıca, İtalyan tüketiciler için son dönemde gerek yemek gerekse yemek dışı tüketim ürünlerinde sağlıklı yaşam önem kazanmaktadır. Tüketicilerin son dönemde ülkede yaşanan kriz sebebiyle alım güçleri azalmış olsa da sağlıklı yaşam arzuları gün geçtikçe arttığı için spor malzemeleri, sağlıklı yaşam, spor ve fitness salonlarına olan talep artmaktadır. Ayrıca, obezite sorunları yaygınlaştığı için diyet ürünlere olan rağbet artmaktadır. Ülkedeki yaşlı sayısının artmasıyla vitaminlerin, yaşlılık karşıtı kozmetik ürünlerin ve saç kaybına karşı kozmetik ürünlerin talebinde de artış görülmektedir.
Hazır giyim ve ayakkabı sektöründe genç İtalyan tüketicilerde rahatlık ön plana çıkmaya başlamıştır. Modayı takip etme isteği daha çok yaşlı tüketicilerde görülmektedir. Ayrıca, genç neslin çalışma hayatının yoğunluğu ve uzun çalışma saatleri giyimde de internet üzerinden alışveriş alışkanlığında artışa sebep olmaktadır.
Ambalaj, Paketleme ve Etiketleme
Ülkede AB tarafından belirlenen zorunlu ve isteğe bağlı etiketleme kurallarının yanı sıra ulusal düzeyde isteğe bağlı etiketleme kuralları da uygulanmaktadır. Bu nedenle etiketleme ve belgeleme yükümlülüklerine ilişkin mevzuatın karmaşıklığı ve sık sık değişmesinden dolayı nakliye öncesinde ithalatçılardan uygun belgeleri talep etmek faydalı olacaktır.
AB belirli ürünlerin standart miktarda ambalajlanması için düzenleme yapmıştır. 80/232/EC no’lu Konsey Direktifi ürün ambalajlarının sahip olması gereken boyutları düzenlemektedir.
Kamu İhaleleri
İtalya’da kamu ihalelerine iştirak eden Türk firmaları, ülkemizin DTÖ Anlaşması çerçevesindeki Kamu Alımları Anlaşmasına taraf olmaması nedeniyle AB mevzuatında üçüncü ülke tedarikçilerine uygulanan bazı kısıtlamalardan etkilenmektedir. Özellikle altyapı, su, elektrik ve telekom şebekelerinin inşa ve tedarik ihalelerinde AB mevzuatı çerçevesinde İtalyan kanunlarında da uygulanan % 50 yerli tedarik kriteri uygulanmaktadır.
Ayrıca, kamu ihaleleri verilişine ilişkin usul ve esaslar AB direktifleri çerçevesinde hazırlanmış 11.02.1994 tarih ve 109 sayılı Kamu İhaleleri Çerçeve Kanunu ile belirlenmiştir. Söz konusu kanun 1999’da yürürlüğe giren uygulama esasları ve 2000 yılında yürürlüğe giren 554 sayılı uygulama kanunu ile bazı değişikliklere uğramıştır. Söz konusu mevzuat AB’nin belirlediği limit olan 5 milyon avronun altındaki ve üstündeki tüm iş ihalelerine uygulanmaktadır. Bunun yanı sıra eyalet ihale kanunları ve konuya ilişkin belediye yönetmelikleri de uygulanmaktadır.
Teknik spesifikasyonlar konusunda eyaletlerin münferit düzenlemeleri özellikle dikkate alınmalıdır. Hizmet ve tedarik ihalelerinde AB sınırı 200 bin avro olup ihalenin bakanlıklar tarafından açılması halinde bu sınır 130 bin avrodur. Söz konusu ihaleler AB limitinin üstünde ve altında olmalarına göre farklı mevzuata tabi bulunmaktadır.
Bu çerçevede, ihalelerin kamuya duyurulmasında takip edilen prosedür de farklılaşmaktadır (7.5.2003 tarih ve 520 sayılı yazımızda açıklanan esaslar çerçevesinde yayımlanmaktadır).
İtalya’da Kamu ihalelerinin serbest rekabet koşulları ve AB hukuku çerçevesinde idaresini sağlamak Kamu İhaleleri Gözetim Otoritesi (Autorita Vigilanza Dei Lavori Publici)’nin yetkisindedir.
Kamu ihalelerine katılabilmek için yetkilendirme kuruluşları birliğinden SOA (Societa' Organismi di Attestazione) yeterlilik belgesi alınması gerekmektedir. 150 bin avronun üzerindeki ihalelere katılabilinmesi söz konusu belgenin alınması ve yetkilendirilmiş şirket statüsüne sahip olunmasını gerektirmektedir. Kamu ihalelerine girme yeterliliğine sahip firmaların ülke ve eyaletler düzeyinde kaydı tutulmaktadır.
SOA tarafından yeterliliğin belgelendirilebilmesi için firmaların, UNI CEI EN 45000 normuna akredite kuruluşlardan UNI EN ISO 9000 normlarına uygun kalite sistemini haiz olduğunu belgelendirmesi gerekmektedir.
Şirketler için genel kategori, ihtisaslaşmış işler, inşaat işleri, proje ve inşaat hizmetleri sınıflandırmaları bazında yeterlilik verilmekte, her bir sınıf ayrıca meblağ ve seviyelerine göre alt kategorilere ayrılmaktadır. SOA tarafından verilen yeterlilik belgelerinin süresi 3 yıldır. Söz konusu belgelendirme faaliyetleri Kamu İhalesi Otoritesinin iznine tabidir. Kontrol otoritesi izin verdiği şirketlerin listesini yayınlar.
150 bin avronun altındaki ihaleler için kayıt şartı olmayıp genel mevzuata tabidir. İtalya’da mevcut 20 bölge idaresi ve bakanlıklarca inşaat, hizmet ve tedarik olmak üzere, çeşitli sektör ve konularda çok sayıda ihale açılmaktadır.
