Nükleer Silahlar
“Nükleer enerjinin iyi yanlar›n›n ol-du¤u ileri sürülebilir; radyoizotoplar›n t›ptaki kullan›m› gibi. Ancak, nükleer silahlara gereksinimimiz yok. Nükleer silahlar, hem teknik aç›dan hantal, hem de geliflmifl bir uygarl›ktan çok, El Ka-ide gibi yasad›fl› bir örgüte yak›flan, aç›k bir kötücüllü¤e sahip. Nük-leer bombalar, hükümet
merkezlerine karfl› yay›lmay› hedefleye-cek düflman gruplar için biçilmifl kaf-tan. Öte yandan, bu silahlar, hükümet-lerin teröristlere karfl› gelifltirecekleri stratejilerde yarars›z olacakt›r. Öyleyse, hükümetler bu pahal›, tehlikeli ve ça-l›nmas› kolay nesneleri üretmeyi hâlâ neden sürdürüyor? Yar›n nükleer silah-lar›n tümü ortadan kalkacak olsa, dünyadaki askeri dengeler bir
parça olsun de¤iflmezdi.”
‹nsanl› Uzay Uçuflu
“Bu göz kamaflt›r›c› teknolojinin or-tadan kalkt›¤›n› görmek ac› olabilir; an-cak, uzay arac›n›n içindeki romantizmi bir kenara b›rakacak olursak geriye pek bir fley kalm›yor. Y›llar süren biyoloji araflt›rmalar› sayesinde, uzay uçufllar›-n›n insan sa¤l›¤› aç›s›ndan çok olumsuz etkileri oldu¤unu biliyoruz. Uzayda, yer-çekiminin iskelet yap›s› üzerindeki olumlu etkisi olmad›¤›nda, kemiklerde ve kasalarda erime gerçekleflir. Kozmik ›fl›nlar›n zararl› etkilerini de unutmaya-l›m. Uzay araçlar›n›n özündeki tehlike-den hiç söz etmiyorum; çünkü bu onla-r›n en çekici yanlaonla-r›ndan biri. Ay’a ayak basman›n, orada bayraklar ve ayak izle-ri b›rakt›ktan sonra yeryüzüne geizle-ri dö-nüp köflemize çekilmenin de pek bir an-lam› yok. Her geçen y›l, insans›z uzay araçlar›n›n boyutlar› biraz daha küçülü-yor; ifllevleri art›yor ve maliyeti azal›yor. Buna karfl›n, insanl› uzay araçlar›n›n maliyeti çok büyük bir yük. Kozmik
“Ölmeyi Hak Eden”
10 Teknoloji
50 Kas›m 2003 B‹L‹MveTEKN‹K
Bir bilim kurgu yazar›, genç
araflt›rmac› ve buluflçulara,
yerlerine yenilerini koymak üzere
çal›flacaklar›, modas› geçmifl
teknolojileri öneriyor...
“Zaman› gelince, bütün
teknolojile-rin birer birer ortadan kalkt›¤›n›
gö-rebilirsiniz. Ancak, birilerince
seçile-rek ölüme gönderilmeleri s›k
rastla-nan bir fley de¤il. Öte yandan, baz›
teknolojilerin ne kadar kötü ve
za-rarl› oldu¤u öylesine aç›k ki, yok
edilselerdi, tüm insanl›¤›n buna
se-vinmesi gerekirdi. Bilge
toplumlar-da, daha az geliflmifl önceki
kuflak-lardan kalma tehlikeli ve modas›
geçmifl teknolojileri ortadan
kald›r-maya çal›flan genç araflt›rmac›lar›n
ve buluflçular›n ödüllendirilmesi
gerekir. ‹flte benim adaylar›m:”
Bruce Sterling
Kömürden Enerji
Elde Etmek
“Kömürü, ‘teknoloji’ olarak adland›rmak tam do¤ru say›lmaz. Kömür, en-düstri devriminin itici gücüy-dü. 200 y›ld›r insanl›¤›n hiz-metinde, ancak gittikçe daha da ‘çirkinlefliyor’. Ucuz bir yak›t oldu¤u söylenemez. Asit ya¤mur-lar›, iklim de¤iflikli¤i ve kö-mür endüstrisinin neden ol-du¤u sa¤l›k sorunlar› da var. Kömürden elde edilen
bir birim enerjiye karfl›l›k atmosfere sa-l›nan kirlilik yap›c› gazlar, öteki fosil ya-k›tlarla oldu¤undan daha fazla. Kömür madencili¤i çevreye çok büyük zararlar veriyor. Bir kömür madeninde çal›fl-maksa dünyan›n en tehlikeli ifllerin-den. Yar›n kömür ortadan kalkacak olsa onu özlerdik; örne¤in ABD, enerji kaynaklar›n›n dörtte birini kay-betmifl olurdu. Ama, atmosfere verdi¤i zarar› ve küresel ›s›nmay› unutma-mak gerekiyor. Bu y›k›c› ba¤›m-l›l›ktan kendimizi ne kadar er-ken kurtar›rsak, o kadar daha az piflmanl›k yaflar›z.”
›fl›nlar›n etkilerinden korunacak bir yol bulunmad›kça, bu teknoloji yaln›zca müzelerde sergilenmekle yetinmeliyiz.”
‹çten Yanmal› Motor
“20. yüzy›l› görmüfl biri olarak, iki si-lindirli bir motosikletin, insan›n ruhunu canland›ran o büyük pat›rt›s›n› özleye-ce¤imi itiraf etmeliyim. Benzinse, bence s›v› yak›tlar›n gerçek sultan›d›r. Öte yandan, içten yanmal› motorlar büyük, a¤›r ve hantal makinelerdir. Bugün, bu motorlara yak›t sa¤lamak üzere yerlefl-mifl dev bir enerji sistemi var. Ancak, da-ha basit, dada-ha güvenli ve dada-ha temiz teknolojiler olan hidrojen ve yak›t hüc-relerinin, içten yanmal› motorlar›n yeri-ni almas› gerekiyor. Gürültülü, ‘maço’ makine seslerine gerçekten gereksinim duyuyorsan›z, neden bu sesleri kayde-dip araban›z›n teybinde dinlemiyorsu-nuz?”
May›nlar
“May›nlar›n, asl›nda savafl bittikten sonra, bar›fl yapanlar› havaya uçurmaya çok daha uygun oldu¤unu fark ederse-niz, may›nlar› protesto edenlerin endifle-lerini anlamak kolaylafl›r. Bir savaflta, çok az say›da asker may›nlara basar; çünkü may›nlar›n arkas›nda bekleyen silahl› güçler oldu¤u bilinir. Savafl bit-tikten sonraysa may›nlar, çiftlik hayvan-lar›n›, merakl› çocuklar› ve dünyay› ye-niden yaflanabilir bir yer k›lmaya çal›flan kad›nlar› ve erkekleri öldürür. Bir sava-fl›n ne zaman bitti¤ini bilmeyen ölümcül ayg›tlar› üretip bunlar› yayg›nlaflt›rmak aptalca.”
Hapishaneler
“Asl›nda, suçlular›n insanca muame-leyle topluma yeniden kazand›r›labile-ceklerini savunman›n modas› geçti. An-cak, suçlular›n ac›mas›zca cezaland›r›l-mas›, iyi kimselerin gözünün önünden kald›r›lmas› ve iki milyon insan›n yafla-d›¤› dev bir gettoda tutulmas› gereki-yorsa, bunu yapman›n çok daha iyi, ucuz ve verimli yollar› da var. Yeni mo-da elektronik flifre ayg›tlar› ve bilgisa-yarlar, bunun için çok çeflitli olanaklar sunuyor. Bu uygulamalar, zay›f gibi gö-rünse de, asl›nda çok zalim ve tuhaf olabilirler.”
Kozmetik ‹mplantasyonlar
“Canl› insan etini, içine yabanc› bir madde afl›layarak fliflirmenin, korkutucu ve sapk›n bir yan› var. Gerçekten gelifl-mifl bir t›p teknolojisinin, eti, içine ‘cam macunu’ enjekte etmek yerine, insan
metabolizmas›n› kullanarak istenen biçime gelecek biçimde büyütebilmesi gerekirdi. Silikon (ve ayn› amaçla kullan›lan öteki madde-ler de), kozmetik amaçlarla kullanmak için çok kaba bir malzeme.”
Yalan Makineleri
“Yalan makineleri, aç›kças› hiçbir ifle yaram›yor. Sorguya çekilen kimselerin stresini art›rmaya çal›flmak gibi belirsiz bir kullan›m alan› olabilir. Ancak, deri-deki elektriksel etkinliklerin ve kalp at›mlar›n›n yalan söyleme süreciyle pek ilgisi yok. Yalan makinelerinin kullan›-m›, temelde, büyük kurulufllar›n, çal›-flanlar›n›n güvenilirli¤i hakk›nda kendi kendilerine yalan söylemelerine olanak sa¤layan bir tür ayin. Yalan makineleri ifle yarar duruma getirilse bile –sözgeli-mi yeni moda nükleer manyetik rezo-nans beyin taray›c›lar›n kullan›m›yla-bu, ‘Orwell-vari’ bir zor kullanma olur-du. Dahas›, en alttakilerden en üstteki-lere kadar, toplumun tüm ana aktörleri-nin, yaflamlar›n› uydurmacalar ve ku-runtularla ördü¤ünü itiraf etmek zo-runda kalaca¤› toplumsal bir devrim de gerçekleflebilirdi. Baya¤›l›klar›m›z›n, güdülerimizin ve önümüzdeki f›rsatla-r›n resmi ve halka aç›k biçimleri, içimiz-deki düflüncelerimizin özel dünyas›n-dan çok farkl›d›r. Teknolojik araçlar yo-luyla beyin ifllevlerimizi anlatmaya ve a盤a vurmaya zorlansayd›k, bir ço¤u-muz, çok az düflüncenin yer ald›¤›, ses-siz bir zihinsel umutsuzluktan oluflan, ‘yar›-olmufl’ yaflamlar sürdü¤ümüzü keflfederdik.”
“10 Technologies that deserve to die”. Technology Review, Ekim 2003 K › s a l t a r a k ç e v i r e n : A s l › Z ü l â l
51
Kas›m 2003 B‹L‹MveTEKN‹K
DVD’ler
“DVD, tüketicilerin ta-rihte en istekli biçimde benimsedi¤i elektronik ayg›tlardan biri oldu. Ancak, DVD’lerin fley-tani yönlerinden yak›n-mazsam kendimi kötü hissederim. ‹lki ve en kötüsü, inan›lmayacak ölçüde k›r›lgan olmalar›. ‘Daha parlak’ görüntü kalitesinden sa¤lad›¤›-m›z yarar, tek bir par-mak izi ya da çizi¤in et-kisiyle kolayca ortadan kalk›yor. Ayr›ca, t›pk› CD’ler gibi, DVD’ler de
e¤rilebilir ve tabakalar› soyulabilir. Hepsin-den daha kötüsüyse, DVD’lerin içindeki reklamlar› izlerken çek-tiklerimiz. DVD’lerin yasad›fl› yol-larla ço¤alt›lmas›n› engellemek için gelifltirilmifl koruma siste-mi bir ifle yaram›yor. Ço-¤altma ifli çok kârl› bir ifl alan›; çünkü say›sal veriler, bantlarda oldu¤u gibi kopya-lan›nca kalitesini yitirmiyor. Günün birinde, DVD’lerin gerçek yüzü ortaya ç›ka-cak: e¤lence endüstrisi-nin, say›sal medya tara-f›ndan y›prat›lmaya kar-fl› yürüttü¤ü alçakça ve sonu olmayan savafl›m›n›n tüketicilere ç›kan faturas›.”
Akkor Ampuller
“Bunlar, gerçekte ›s› yaymaya yarayan araçlard›r. Sözüm ona bir ayd›nlatma teknolojisi olsalar da, sa¤-lad›klar› ayd›nlanmadan dokuz kat daha fazla ham ›s› üretirler.
Akkor ampullerin ›fl›¤›, bize floresan ›fl›¤›ndan daha iyi gelse de, do¤al gün ›fl›¤›-n›n görkeminden çok uzak. Akkor ampullerin maliyetini, k›r›lganl›¤›n›, bofla giden ener-jiyi, cam› ve tungsteni; ve bir de, bu kü-çük, cam ‘sobalar›n’ ›s›s›yla savaflmak için
ha-r›l haha-r›l çal›flt›rd›¤›m›z klima-lar› da unutmamak gereki-yor. Kabul edelim: akkor ampuller tarih olmay› hak ediyor. Daha üs-tün, insan gözüne daha uygun dalga boylar›nda ›fl›k ya-yan, daha ekonomik bir teknoloji akkor ampullerin yerini alacak. Bizden son-raki kuflaklar, akkor lambalara, t›pk› bi-zim kandillere bakt›-¤›m›z gibi bakacak-lar.”