DÜZENLİ DEPOLAMA
VE YÖNTEMLERİ
05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik atıkların oluşumlarından bertaraflarına kadar çevre ve insan sağlığına zarar
vermeden yönetimlerinin sağlanmasına yönelik genel esasların belirlenmesi amacıyla çıkarılmıştır.
Yönetmeliğe göre; atıkların izin verilen tesisler dışında geri kazanılması, bertaraf edilmesi ve/veya ettirilmesi; toprağa, denizlere, göllere, akarsulara ve benzeri alıcı ortamlara
dökülmesi dolgu yapılması ve depolanması suretiyle çevrenin kirletilmesi yasaktır. Yönetmelik ile atık
yönetimine ilişkin genel ilkeler, yükümlülükler ve atık bertaraf maliyetinin karşılanması, atık listesi ve atığın listede tanımlanması hususları belirlenmiştir.
ATIK YÖNETİMİ GENEL ESASLARINA
İLİŞKİN YÖNETMELİK
26 Mart 2010 tarih 27533 sayılı resmi gazetede yayımlanarak 01.04.2010 tarihinde yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik, düzenli depolama tesislerine ilişkin teknik esaslar ile atıkların düzenli
depolama tesislerine kabulü ve atıkların düzenli depolanmasına ilişkin usul ve esaslar ile alınacak önlemleri, yapılacak denetimleri ve tabi olunacak sorumlulukları kapsamaktadır.
Yönetmelikte DDT, atıkların oluştuğu tesis içinde geri kazanım, ön işlem veya bertarafına gönderilmek üzere geçici depolandığı birimler, atığın geri
kazanım veya bertaraf a gönderilmek üzere geçici depolandığı birimler,
atığın geri kazanım veya ön işleme tabi tutulmak amacıyla üç yıldan daha kısa süreli ara depolandığı tesisler ile atığın bertaraf işlemine tabi tutulmak üzere bir yılı geçmeyecek şekilde ara depolandığı tesisler hariç olmak üzere
atıkların yeraltında veya yer üstünde belirli teknik standartlara göre bertaraf edildiği sahalar olarak tarif edilmektedir.
ATIKLARIN DÜZENLİ DEPOLANMASINA DAİR
YÖNETMELİK
Yönetmelik ile DDT’leriyle ilgili genel hükümler, lisans, DDT
inşaatı, DDT işletilmesi ve atık kabul kriterleri, işletme sırasında ve kapatma sonrasında kontrol ve izleme süreci ile ilgili hususlar belirlenmiştir.
Yönetmelikte Düzenli Depolama Tesisleri Şu Şekilde Sınıflandırılır:
I. Sınıf Düzenli Depolama Tesisi: Tehlikeli atıkların depolanması için gereken alt yapıya sahip tesis.
II. Sınıf Düzenli Depolama Tesisi: Belediye atıkları ile tehlikesiz atıkların depolanması için gereken alt yapıya sahip tesis.
III. Sınıf Düzenli Depolama Tesisi: İnert atıkların depolanması için gereken alt yapıya sahip tesis.
Depolama, katı atıklar için mevcut teknolojik koşullarda, büyük veya küçük, çeşitli ölçeklerde yapılması ve işletilmesi kaçınılmaz olan bir adımdır.
Katı Atıklar İçin Nihai Depolama Seçenekleri :
Arazide Depolama
Okyanuslarda Depolama
Uzayda Depolama
Düzensiz (Vahşi) Depolama
Düzenli Depolama
Düzenli Depolama (DD): Katı atıkların bertaraf amacıyla araziye yerleştirildiği (depolandığı), bu bağlamda çevreye en az olumsuz etki yapacak şekilde serilip sıkıştırılıp
üstünün örtüldüğü, depolamadan kaynaklanan sızıntı sularının toprak katmanları arasından geçip yeraltı veya
yüzeysel sulara karışmasının önlendiği, çıkan gazın toplanıp bertaraf edildiği ve işletme süresi tamamlandığında, farklı kullanım amaçlarına hizmet edecek şekilde üst örtü
tabakası ile kaplanarak kapatıldığı bir işlemdir. Bu işlemin yapıldığı alanlara ‘’düzenli çöp depolama alanları’’ ( veya Almancadan gelen bir deyimle deponi) denir.
Düzenli Depolama
Termal Sistemler
Biyolojik Sistemler
Maliyet Düşük Yüksek Orta
Hacimsel Azalma
Düşük Yüksek Yüksek
Çevresel Riskler Yüksek Orta Düşük
İşletme Hassasiyeti
Kolay Zor Zor
Tablo 1. Atık Bertaraf Sistemlerinin
Karşılaştırılması
1 Sahaya giriş çıkışların kontrol edildiği bekçi kontrol noktası 12 Otopark
2 Sahaya gelen tüm atıkların tartılması amacıyla kantar ve personel için kantar binası
13 Tüm sahayı çevreleyen tel çit
3 Sahada çalışacak personelin yemek, temizlik ve barınma ihtiyacı için sosyal tesis
1 4
Yas kirliliğini kontrol etmek amacıyla en az üç adet gözlem kuyusu
4 İdari bina 15 Depolama alanı
5 Sahaya girip çıkan araçların temizlenmesi için tekerlek yıkama ünitesi
1 6
Tüm sahayı çevreleyen yüzey suyu toplama kanalları
6 Araç tamir ve bakım atölyesi 17 Sızıntı suyu arıtma tesisi
7 Jeneratör binası 1
8
Sızıntı suyu toplama drenaj sistemi
8 Yangın ve kullanma suyu deposu 1
9
Sızıntı suyunun toplandığı lagünler
9 Ambalaj atıkları toplama ve ayırma tesisi 2 0
Gaz toplama sistemi bacaları
10 Sahaya giren çıkan araçların kullanacağı yollar 21 Enerji üretim veya gaz yakma sistemi
11 Atıkların sıkıştırılmasında kullanılacak araçların kullanacağı yollar
Düzenli Depolama Alanında Olması
Gereken Birimler Ve Üniteler
DDT lerinin neden olabileceği çevresel etkilerin azaltılabilmesi için depo tabanından dizayn edilen geçirimsizlik tabakası sayesinde depo ortamından sızan çöp sularının toplanarak yeraltı sularının ve yüzeysel sularının kirlenmesi önlenebilir.
Düzenli depolama sahalarını, düzensiz depolama sahalarından ayıran en önemli farklarından biri de sızıntı sularının ve depo gazının olumsuz etkilerini kontrol altına alacak tasarımın olmasıdır.
DÜZENLİ DEPOLAMA SAHASINDA BULUNMASI GERKEN ANA
UNSURLAR VE EKİPMANLAR
Bir Atık Depolama Tesisinin Beş Temel Unsuru Vardır. Bunlar,
Taban Geçirimsizliği
Sızıntı Suyu Yönetim Sistemi (Ss Toplama Ve Arıtma)
Üst Örtü
Depo gazı yönetimi (gaz toplama, değerlendirme ve yakma)
İzleme sistemidir.
Düzenli Depolama Tesisinde Bulunan Yardımcı Unsurlar Şunlardır;
Giriş yapıları (bekçi binası, kantar, kontrol ve çıkışta tekerlek
yıkama): yeterli kapasitede girip çıkan araçları tartan ve kaydeden, böylece tesise gelen atık miktarının kaydedildiği otomatik kantar ve bekçilerin bulunduğu binalar. Girişteki katı atıkların kontrol edildiği, radyoaktif madde içerip içermediğinin denetlendiği birim.
DÜZENLİ DEPOLAMA TESİSİ TEMEL UNSURLAR VE YARDIMCI
UNSURLARDAN OLUŞMAKTADIR
İdare Binası Veya Binaları Ve Laboratuvar: bu bina içinde mesai sonrası personelin yıkanması için sıcak su ihtiva eden duşlar, soyunma dolapları, sağlık ve ilk yardım birimi, yemekhane vs bulunmalıdır.
Yollar, Menfez Ve Köprüler: her türlü iklim şartlarında ulaşıma imkan verecek nitelikte tesise girişe ait yaklaşım yolları, tesis içi kalıcı ve geçici yollar; köprü ve menfezler.
Garaj Ve Tamir Atölyesi, Teknik Servisler: sahada kullanılan iş makinelerinin günlük bakım, arıza hallerinde tamir/onarımlarının yapıldığı atölyeler.
Kontrol Ve Gözlem Sistemi: yeraltı suyunu, sızıntı sularını ve depo gazlarını izleme ve ölçme kuyuları açılır. Bu kuyularda işletim planı çerçevesinde belirli aralıklarla, muhtemel sızıntı suyu ve depo gazı kaçaklarına karşı depo tesisi işleten kişi ve kuruluşlar tarafından ölçümler ve kontroller yapılır.
Alt Yapı Tesisleri: elektrik, su, doğalgaz, telefon, içme suyu tesisleri ve diğer alt yapı tesisleri.
Çevre çitleri
Yağmur suyu uzaklaştırma sistemi
Otopark
Akaryakıt deposu
Günlük örtü depo alanı
Yangın söndürme sistemi
İlk yardım seti
Trafik işaretleri
Araçlar(buldozer, yükleyici, kreyper, greyder, tanker, kamyon, ekskavatör, su pompaları, kompresör, jeneratör, kişisel güvenlik donanımı ,yangın
söndürücü vs.)
DÜZENLİ DEPOLAMA KESİTİ
1-HENDEK YÖNTEMİ
2-ALAN YÖNTEMİ
3-KANYON (ÇUKUR) YÖNTEMİ
DÜZENLİ DEPOLAMA YÖNTEMLERİ
Yeterli miktarda örtü malzemesinin bulunduğu ve su
seviyesinin yüzeye yakın olmadığı alanlarda arazinin kazılıp, çöpün buraya sıkıştırılarak doldurulması ve üzerini
örtülerle kapatılması şeklinde tanımlanabilir.
Genellikle küçük yerleşim yerlerinde uygulanması cazip bir yöntemdir.
Hendek boyutları uzunluk: 30-120 m (ort. 50m uygundur.)
Derinlik 1-2m (arazi durumuna göre derinlik değişebilir.)
HENDEK YÖNTEMİ
Genişlik 4-8m ( genişliğin kazı işlemini yapan ekskavatörün bıçak genişliğinin 2 katından fazla olması önerilir, bazı
literatürde bu değer için en az 6m genişlik öngörülmüştür.)
Çöplerin hendekte serilme (tabakalar ) kalınlığı 45-60 cm.
Örtü malzemesi depolama işlemine hazırlanan diğer
hendeklerden veya doldurma işlemi süren hendeğin diğer kısımlarından alınır, o nedenle herhangi bir kazı işleminden çıkan toprak dolguda kullanılmak üzere hendek ucunda veya arazide tutulmalıdır.
Hendekler depolama alanının en üst seviyesinden
(kotundan) başlamak üzere tesviye ( münhani-kontur) eğrilerine paralel olacak şekilde açılmalıdır.
İşletme sırasında birkaç hendeğin aynı anda açılarak farklı çöp özelliklerine göre farklı hendeklerin
kullanımı önerilmektedir.
Hendek içine serilen çöp tabakalarının kalınlığı 1m yi
geçmemeli ve üzeri 15 cm toprakla örtülmelidir.
Eğer arazi kazılan hücre yöntemi için uygun değilse alan
metodu kullanılır. Zemin geçirimsizliği sağlanır ve sızıntı uyu için drenajlar döşenir. Örtü maddesi ise başka yerden
kamyonlarla taşınır. ( kompost ara örtü maddesi olarak kullanılabilir.)
Alan yöntemi
Depolama için kullanılması planlanan arazinin hendek kazımı için uygun olmadığı durumlarda kullanılır.
Bir başka deyişle bu yöntemde çöp arazinin üzerine yayılır.
Bu nedenle arazi üzerinde kalan çöp yığınının aktif tarafı (yüzü) çöplerin uçmasını en aza indirecek şekilde olmalıdır.
Bu özellik, yükseklik ve uzunlukların düşük tutulması ve rüzgarın hakim esme yönünün dikkate alınmasıyla
sağlanabilir.
2-ALAN METODU
ALAN YÖNTEMİ İLE İLGİL TEKNİK BİLGİLER
işletme sırasında, kamyonlardan boşaltılan çöpler arazi üzerine dar şeritler halinde serilir; şeritlerin yükseklikleri 0.4-0.8 m arasında değişir.
Günlük işletme periyodunun sonunda sıkıştırılan çöp yığının üzerine 20-30 cm toprak örtü tabakası serilir.
Serilme işleminden sonra sıkıştırmayı takiben doldurma (yükseltme) her çöp tabakası kalınlığı 2-3m ye ulaşıncaya devam eder.
Böyle oluşturulan çeşitli hücrelerin genişlikleri 250-600m arasında olmalıdır.
Doğal veya yapay şartlarla mevcut vadi, kanyon, yatak, taş ocağı veya büyük çukurlarda çöpün depolanması işlemidir.
Bu tür yerlerdeki çöp depolama yöntemi ( boşaltma ,sıkıştırma vb.) tamamen arazinin şekli, geometrisi, jeolojisi, hidrolojisi, ulaşım
özellikleri ve örtü malzemesi karakteristiklerine bağlıdır.
Bu yöntemde dikkate alınması gereken en önemli problem çöp dolgusundan ötürü bir vadide veya benzeri alanda geçişin
kapanacağı ve bunun yaratacağı sorunlardır.
Bu tür yerler çevresine oranla hemen daima düşük seviyede(kot) bulunduğu için yüzey suyu drenajı kritik faktör olmaktadır.
Ayrıca bu yerlerin tabanları genelde kırılgan (fay kırığı) ve yüksek geçirgen özellik gösterdiğinden çöp depolama açısından çok uygun olmayabilirler.
KANYON (ÇUKUR) YÖNTEMİ
Bu tür yerlerde ara ve nihai örtü malzemesinin
bulunması ve serilmesi de ayrı bir önem taşır; nihai (
en üst) örtünün muhtemel çökme ve oturmaları göz
önüne alarak etraftaki normal seviyeye (kot) göre
biraz daha yukarda tutulması önerilmektedir.
Örtü maddesinin yeterli ve uygun olduğu yerde ve su
tablasının yüzeye yakın olmadığı yerde, bu yöntem başarı ile uygulanır. Katı atık bu kazılan hücrelere dökülür ve
kazılan toprakta genellikle örtü malzemesi olarak kullanılır.
Bu kazılan hücrelerin altları geçirgenliği azaltmak için kille ve sentetik membranlarla örtülür. ( gaz ve sızıntı sularının taşınımını engellemek için.)
Sızıntı suyunu toplamak için drenaj sistemi döşenir. Kazılan hücreler genellikle kare şeklindedir. Kenar eğimleri 1.5 :1 veya 2:1 dir. Bu hücrelerin uzunluğu 40-100m, derinliği 1-2m ve genişliği de 5-8 m arasındadır.
ÇUKUR METODU
Bu metotta derin vadiler, taş ocakları vb. yerler kullanılır.
Katı atıklar bu vadiler içinde yerine geometrisine bağlı
olarak dökülür ve sıkıştırılır. Burada yüzey drenaj kontrolü önemlidir. Çalışma metodu alan metodu ile aynıdır. Eğer vadi zemini düz ise ilk depolama kazılan hücre metodu kullanılarak yapılabilir. Burada hücrelerin etrafı ve tüm deponi alanı için kullanılacak örtü malzemesinin yeterli olması gerekir. Örtü malzemesi vadi duvarlarından, zeminden kazılabilir. Terkedilmiş taş ocaklarında örtü malzemesi yoktur. Buralarda kompost kullanılabilir.
