STERİLİZASYON ve DEZENFEKSİYON GENEL TERİMLER SAĞLIK HİZMETLERİ MESLEK YÜKSEKOKULU ADS103-MİKROBİYOLOJİ AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI PROGRAMI

AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI PROGRAMI SAĞLIK HİZMETLERİ MESLEK

YÜKSEKOKULU

ADS103-MİKROBİYOLOJİ Öğr. Gör. Nüket ÇALIŞKAN nuket.caliskan@omu.edu.tr

STERİLİZASYON ve

DEZENFEKSİYON

Hafta 13-14

ADS103-MİKROBİYOLOJİ

2

• Temizlik: Kir ve organik maddelerin uzaklaştırılmasıdır.

• Kontaminasyon:Malzemenin, kişinin, cismin, alanın veya yapının istenmeyen mikroorganizmalarla temas etmesi, bulaşması ve kirlenmesine denir.

• İnfeksiyon: Mikroorganizmaların canlıya bulaşmasıdır.

Her zaman hastalık ile sonuçlanmaz.

• Dekontaminasyon:İş ortamı, laboratuvar ortamı veya doğal çevrede bulunan toksik bir maddenin, sterilizasyonve dezenfeksiyongibi değişik yöntemlerle zararsız hale getirilmesi; enfeksiyon etkeni olan mikroorganizmalardan arındırılması işlemine denir.

G ENEL TERİMLER

3

G ENEL TERİMLER

• Dezenfeksiyon: Dezenfeksiyon yüzeylere ve materyallere uygulanan ve ortamdaki canlı organizmaların çoğunu ortadan kaldıran bir işlemdir.

✓ Bu işlem ile daha çok bakterilerin aktif formları (vejetatif formları) ödürülür. Spor gibi dayanıklı formları öldürülemez

• Dezenfeksiyon işleminde kullanılan kimyasal madde ya da bileşiklere “dezenfektan” adı verilir.

• Bakteriler üzerine üremeyi durdurucu etki yapan maddelere bakteriostatik, öldürücü etkinlik gösteren maddelere ise bakterisitmaddeler denir.

• Dezenfektanlar genellikle düşük konsantrasyonlarda bakteriostatik, yüksek konsantrasyonlarda bakterisit etkinlik gösterirler.

4

G ENEL TERİMLER

• Dezenfeksiyon cansız ortamlar, eşya ve aletler üzerinde uygulanan bir işlemdir. Buna karşılık cilt ve canlı dokular üzerindeki mikroorganizmaların ortadan kaldırılma işlemine antisepsiadı verilir.

✓ Diğer bir deyişle canlı dokulara uygulanan dezenfeksiyon işlemidir

• Bu amaçla kullanılan kimyasallara antiseptik denilmektedir.

• Asepsi:Temiz bir ortama mikrop bulaşmasını önlemek için alınan önlemlere verilen bir isimdir.

• Bir ortam mikrop içeriyorsa septik, içermiyorsa aseptik ortam olarak tanımlanır. Ameliyat gibi tıbbi girişimler aseptik ortamlarda yapılır.

G ENEL TERİMLER

• Sterilizasyon: Bakteri sporları dahil her türlü mikroorganizmanın fiziksel, kimyasal, mekanik metotlar veya radyasyon (irradiasyon) yoluyla tamamen yok edilmesi işlemi veya mikroorganizma seviyesinin %99,9 oranında azaltılması işlemine denir.

✓ Bu işlem sonunda işlemin yapıldığı madde, cisim veya alette gelişme ve üreme yeteneğine sahip hiç bir canlı bulunmaz.

✓ Sterilizasyon işlemi uygulanan maddeler ve aletler için bu işlemin tamamlanması sonucu tanımlama için steril kelimesi kullanılır.

✓ Steril madde veya aletlerin bu özelliklerini devam ettirebilmeleri için dış ortamla ilişkililerinin kesilmesi gerekir. Steril edilecek sıvı ağzı kapanabilen bir tüp veya cam balon, şişe gibi kaplara konarak ağzı kapatılır.

✓ Sterilizasyon işlemi tamamlandıktan sonra dış ortamla teması kesilen sıvı uzun süre bu özelliğini korumaktadır.

✓ Ağzı açılan kap içerisinde bulunan sıvı, havadaki

mikroorganizmalarla kontamine alacağından sterilliği kaybolacaktır.

G ENEL TERİMLER

• Pastörizasyon, genellikle sütlere ve süt ürünlerine uygulanan bir işlemdir. Bu işlemde süt özel yöntemlerle dezenfekte edilir. Bu amaçla uygun ısı ve sürede ısıtılan süt ve süt ürünleri ile insanlara geçebilen bruselloz, salmonelloz ve tüberküloz gibi zoonotik (=hayvan ve insanda ortak görülen) infeksiyonlar önlenmiş olur.

7

TEMİZLİK

• Temizlik, sterilizasyon ve dezenfeksiyon işlemleri birbiri ile bağlantılı olup, tüm uygulamalardan etkin bir sonuç alabilmek için özellikle başlangıç temizliğinin yapılması oldukça önemlidir.

• Çalışma ortamı, alet ve malzemeler kurallarına uygun olarak temizlenmediği sürece yapılan tüm işlemlerden sağlıklı sonuç alınması mümkün değildir.

• Temizlik fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve osmolojik temizlik olmak üzere 4 temel işlem sonucu gerçekleşir.

8

TEMİZLİK

9

Sterilizasyon Yöntemleri

I-ISI İLE STERİLİZASYON 1-Kuru sıcak hava

2-Kızıl dereceye kadar ısıtma veya yakma

3-Alevden geçirme 4-Nemli ısı

A-Sıcak su - Kaynatma - Tindalizasyon B-Buharlı ısı

- Basınçlı buhar - Basınçsız buhar

II-SÜZME (FİLTRASYON) İLE STERİLİZASYON III-KİMYASAL MADDELERLE

STERİLİZASYON 1- Kimyasal gazlarla sterilizasyon 2- Kimyasal sıvılarla sterilizasyon

IV- RADYASYON (IŞINLAMA) İLE STERİLİZASYON

1- Ultraviyole 2- X ve gama ışınları

10

I-ISI İLE STERİLİZASYON

• Güvenlik, etkinlik, zararsızlık, kolay kullanım ve ekonomik açıdan üstün özellikleriyle ısı en sık kullanılan mikrop öldürme yöntemidir.

• Belirli sıcaklıklar üzerinde proteinler pıhtılaşmaya başladığından mikroplar ölmeye başlarlar.

• Sıvı veya buhar halindeki nemli ısı kuru ısıya göre çok daha yüksek enerji taşır ve ısısını kolay iletir.

• Isı tüm mikroorganizmalara etkilidir. Ancak direnç farkları bulunmaktadır.

Etkinlik ısı derecesi, ısının dağılımı, temas süresi, mikrop cinsi ve yoğunluğu, ortam özelliklerine (organik, inorganik maddeler, pH,…) göre değişebilmektedir.

• Yüksek ısı ile sterilizasyon 4 grup altında toplanır.

A-Kuru ısı ile sterilizasyon B-Kızıl dereceye kadar ısıtma ve yakma C-Alevden geçirme

D-Nemli ısı ile sterilizasyon

Sterilizasyon Yöntemleri

11

I-ISI İLE STERİLİZASYON

A-Kuru ısı ile sterilizasyon

✓ Bu amaçla pastör fırını adı verilen kuru sıcak hava sterilizasyon cihazı kullanılır.

✓ Kuru sıcak ısı ile cam ve metalden yapılmış malzemeler ve buna benzer yüksek ısıda bozulmayacak maddeler steril edilir.

✓ 160 ⁰C'de 2-2.5 saat, 170 ⁰C'de 1 saat tutularak da uygulanır.

Sterilizasyon Yöntemleri

12

I-ISI İLE STERİLİZASYON

B-Kızıl Dereceye Kadar Isıtma Ve Yakma Genellikle iğne ve öze denilen mikrobiyoloji laboratuvarında kullanılan ekim aletlerinin sterilizasyonunda kullanılan bir yöntemdir.

Sterilizasyon Yöntemleri

13

I-ISI İLE STERİLİZASYON

Cam kapların ağızları veya cam aletler alevden geçirmek suretiyle üzerlerinde bulunan

mikroorganizmalardan arındırılırlar.

Sterilizasyon Yöntemleri

14

I-ISI İLE STERİLİZASYON D-Nemli ısı ile sterilizasyon

• Bu yöntemle kuru ısı ile steril edilemeyen, yani yüksek kuru ısıya dayanıksız

malzemelerin sterilizasyonu yapılır.

1 – Sıcak su ile sterilizasyon -Kaynatma -Tindalizasyon 2 – Buharlı ısı ile sterilizasyon

-Basıçlı buharla sterilizasyon -Basınçsız buharla sterilizasyon

Sterilizasyon Yöntemleri

15

I-ISI İLE STERİLİZASYON

• D-Nemli ısı ile sterilizasyon 1-Sıcak su ile sterilizasyon

Kaynatma: 100 ^oC de 5-10 dk kaynatma ile dezenfeksiyon, 30 dakika kaynatma ile sterilizasyon sağlanabilir. Musluk suyu kireçli olabileceğinden, damıtık su tercih edilmelidir.

Tindalizasyon:

-Yüksek ısıda bozulabilecek antijen, serum ve şeker solüsyonları gibi sıvı maddelerin, belirli ısı derecelerinde birkaç gün üst üste tutulması ile olur.

- Hidrolize olabilecek çözeltiler 80-100 ^oC’ de 30 dk bekletilir.

- Kan, serum gibi proteinli maddeler ile aşılar 56-60 ^oC’ de 60 dk bekletilir.

- İşlem 3 gün üst üste tekrarlanır ve her işlem arasında malzemeler 1 gece oda ısısında bekletilir

Sterilizasyon Yöntemleri

16

I-ISI İLE STERİLİZASYON D-Nemli ısı ile sterilizasyon

2 – Buharlı ısı ile sterilizasyon a) Basınçlı buharla sterilizasyon

• Otoklavdenilen cihaz kullanılarak yapılır.

• 120 ^oC'de, 1 atmosfer basınç altında, içerisine konan malzemenin büyüklüğüne bağlı olarak 15-45 dakika sterilizasyon uygulanır.

• Kolay uygulanması, ucuz ve güvenilir bir yöntem olması nedeni ile gerek Mikrobiyoloji laboratuvarlarında, gerekse hastanenin merkezi sterilizasyon ünitesinde çok sık kullanılan bir yöntem

• Bu yöntemle genellikle kuru ısı ile sterilizasyon yapılamayan yüksek ısıya dayanıksız malzemeler, sıvı maddeler ve besiyerleri, ısıya dayanıklı plastik malzemeler, ameliyat giysileri, atılacak olan kültürler, kontamine materyaller, çeşitli cerrahi aletler vs. steril edilirler.

Sterilizasyon Yöntemleri

I-ISI İLE STERİLİZASYON D-Nemli ısı ile sterilizasyon

2 – Buharlı ısı ile sterilizasyon b) Basınçsız buharla sterilizasyon

• 100 ^oC ısıda, buharla doymuş bir ortamda, basınç olmaksızın, yarım saat tutulmakla yapılan sterilizasyondur.

• Bu amaçla kullanılan cihaza Koch kazanı adı verilir.

• Eğer bu cihaz yoksa otoklavlarda bu amaçla kullanılabilir.

• Otoklavın kapağı kapatıldıktan sonra vidaları sıkıştırılmaz.

• Bu sayede kapağın kenarından fazla buhar çıkacağı için, ortam buhara doyar, fakat basınç oluşmaz.

• 100 ⁰C'nin üzerindeki ısıda ve basınç altında bozulacak malzemelerin sterilizasyonunda kullanılır.

Sterilizasyon Yöntemleri

II-SÜZME (FİLTRASYON) İLE STERİLİZASYON

-Filtrasyon sıvı ve gazlardan (havadan) partikül ve mikroorganizmaları uzaklaştırmak için çok yaygın kullanılan fiziksel bir yöntemdir.

Sterilizasyon Yöntemleri

Mikrobiyolojide filtrelerin kullanım alanları;

• çözeltilerin ve havanın sterilizasyonu

• farklı büyüklükteki mikroorganizmaların birbirinden ayrılması

• toksin, antijen ve enzimlerin hücrelerden arındırılması

• çözeltilerin saflaştırılması

19

III-KİMYASAL MADDELERLE STERİLİZASYON

• Kimyasal maddeler değişik mekanizmalarla (hücre zarlarını bozarak, proteinlerini pıhtılaştırarak, enzimlerini ve çekirdek asitlerini tahrip ederek…) mikropları etkilerler.

Kimyasal bileşikler etki spektrumlarına göre gruplandırılabilirler.

Buna göre

1- kimyasal sterilizasyoniçin kullanılanlar (etilen oksit, formaldehit, klor dioksit, hidrojen peroksit gaz plazma…), 2- yüksek düzey dezenfektanlar (glutaraldehit, ortofitalaldehit, perasetik asit, hidrojen peroksit…), 3- orta düzey dezenfektanlar (alkoller, iyot bileşikleri, klor bileşikleri, fenol bileşikleri, klorhekzidin…) ve

4- düşük düzey dezenfektanlar (dört değerli amonyum bileşikleri…) ayrılabilirler.

Sterilizasyon Yöntemleri

20

III-KİMYASAL MADDELERLE STERİLİZASYON

1- Kimyasal gazlarla sterilizasyon

Isıya duyarlı malzemelerin sterilizasyonunda fiziksel yöntemlere alternatif olarak kimyasallar kullanılabilmektedir.

Etilen oksit (EO):

- Tüm mikroplara etkili, oldukça penetran, fakat aynı zamanda çok toksik bir gazdır.

- Isıya duyarlı malzemelerin sterilizasyonunda etkin güvenlik önlemleri altında yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.

- İşlem ve havalandırma süresi uzun olduğu gibi maliyeti de yüksek bir yöntemdir.

Hidrojen peroksit (H₂O₂) gaz plazma yöntemi:

- Plazma gaz halindeki maddelerin derin vakum ortamında yüksek enerji (radyofrekans dalgaları) uygulanarak serbest elektron ve iyonlara ayrıştırılmış halidir.

- Sterilizasyon işlemlerinde özellikle hidrojen peroksit gaz plazması kullanılmaktadır. Sıcaklık 30-50 ⁰C kadar olduğundan bu yöntemle ısıya, basınç ve neme duyarlı malzemeler steril edilmektedir.

- Ancak dar lümenli aletler ve bazı tip malzemeler (tekstil, selüloz, bakır, aluminyum) bu yönteme uygun değildir.

Sterilizasyon Yöntemleri

21

III-KİMYASAL MADDELERLE STERİLİZASYON 2- Kimyasal sıvılarla sterilizasyon

-

- Ancak sterilizasyondan sonra kimyasal artıkların steril su ile durulanması ve bu aletlerin bekletilmeden kullanılması gerekir. Kimyasal sterilizasyon ancak diğer yöntemlerle steril edilemeyen alet ve malzemeler için acil durumlarda bir çözüm olabilir.

Sterilizasyon Yöntemleri

22

IV- RADYASYON (IŞINLAMA) İLE STERİLİZASYON -Yüksek enerjili iyonizan ışınlar (x, UV, gama ve beta ışınları)

mikroorganizmalar üzerinde öldürücü etki yaparlar.

-Gama ve beta ışınları endüstriyel olarak sterilizasyon ve dezenfeksiyon işlemlerinde (enjektör, kateter, eldiven gibi tek kullanımlık malzemelerin sterilizasyonunda, gıdaların muhafazasında, kozmetiklerin ve çeşitli sıvıların mikroorganizmalardan arındırılmasında…) geniş çapta kullanılmaktadır.

-Radyasyonla sterilizasyon başlıca ısı ile steril edilemeyen ürünler için kullanılmaktadır. Özellikle gama ışınları çok penetran olduğundan ürünler son ambalajları içerisinde işlemden geçerler.

-Ultraviyole ışınlarının penetrasyonu zayıf olduğundan etkinliği ve kullanımı sınırlıdır. Yüzeylerin, sıvıların ve havanın dezenfeksiyonunda kullanılabilmektedir. Etkinlik dalga boyuna, doza, organik madde varlığına ve mikroorganizma tipine göre değişebilmektedir. Uzun süreli maruziyet cilt ve göz bozuklukları oluşturabilir.

Sterilizasyon Yöntemleri

23

Steril ürünler ancak belirlenmiş koşulların sağlanmasıyla elde edilebilir ve işlem bittiğinde bu şartların uygunluğu kanıtlanmalıdır. Bunun için cihazın fizik parametreleri (basınç, ısı, nem, işlem süresi, buhar kalitesi… gibi) ile kimyasal ve biyolojik indikatörlerden yararlanılır.

Otoklav kontrolü

• Fizik parametreler: Cihazın uygun çalıştığını

• Otoklav bandı/etiketi: Paketin işlem gördüğünü

• Çok parametreli indikatörler: Sterilizasyon koşullarının gerçekleştiğini

• Bowie-Dick testi: Havanın yeterli boşaldığını

• Biyolojik indikatörler: Biyolojik ölümü gösterir.

Sterilizasyonun kontrol ve dökümantasyonu

24

Etkili Sterilizasyon İçin Dikkat Edilecek Hususlar

• Malzemeler kusmuk, kan ve plazma gibi organik maddelerden temizlenmeli, önce dekontaminasyon uygulanmalı, sonra yıkanıp, durulanmalı,

• Malzemeler uygun biçimde paketlenmeli, üzerine malzeme cinsi, steril edildiği tarih ve son kullanma tarihi ve indekstör (kontrol kağıdı) yapıştırılmalı,

• Sterilizatör çok fazla doldurulmamalı, malzemeler arasında hava dolaşabilmeli,

• Sterilizatörde yeterli süre bekletilmeli,

• Steril edilmiş araç, gereç ve malzemeler uygun ortamda saklanmalıdır.

Sterilizasyon Yöntemleri

25

• Dezenfeksiyonun temel kuralları:

• Ön temizlik

– Dezenfekte edilecek madde temiz ve kuru olarak dezenfektana konulmalı

• Dezenfektan GÜNLÜK hazırlanmalıdır.

• Etkin konsantrasyon sağlanmalı

• Yeterli temas süresi

– Etki süresi öğrenilmeli ve bu süreye mutlaka uyulmalıdır.

DEZENFEKSİYON YÖNTEMLERİ

26

DEZENFEKSİYON YÖNTEMLERİ

1. Fiziksel yöntemler (ısı) ile dezenfeksiyon

✓Pastorizasyon

2. Kimyasal maddeler (dezenfektan ve antiseptik) ile dezenfeksiyon

27

Fiziksel Dezenfeksiyon Yöntemleri

Pastörizasyon

• Süt ve süt gibi yüksek ısı derecelerine dayanıklı olmayan sıvı ve besin maddelerinin dezenfeksiyonu için kullanılan bir yöntemdir.

• Louis Pasteur tarafından bulunmuştur.

• Süt, meyve suları gibi içeceklerin patojen mikroorganizmalardan arındırılmasında kullanılır.

• İki yöntemle yapılabilir:

✓ 65^oC’de 30 dakika ya da

✓ 72^oC’de 15 saniye

• Her ikisinde de sıvılar hızla 10^oC’nin altına soğutulur.

Dezavantajı:

• Pastörizasyondan sonra besin maddeleri buzdolabında saklanmalı ve hızla tüketilmelidir.

Avantajları:

• Toksik değildir.

• Kalıntı bırakmaz.

• Direnç sorunu yoktur.

• Sterilizasyon gibi otomatize edilmiştir.

28

Fiziksel Dezenfeksiyon Yöntemleri

• Pastörizasyon

• Sütler; UHT: Ultra high temperature tekniği ile pastörize edilirler.

• Bu sütler, 135 - 150°C dereceye kadar 2-6 saniyede ısıtılır ve hemen oda ısısına düşürülür. Oda ısısında 4 ay dayanıklıdır.

– Vegetatif m.o. ve genellikle sporlar ölürler

Kimyasal Dezenfeksiyon Yöntemleri

• Dezenfeksiyonda daha çok tercih edilirler.

• Dezenfeksiyon işleminde kullanılan kimyasal madde ya da bileşiklere dezenfektan adı verilir.

• Dezenfektanlar içerdikleri aktif bileşenlere

göre ya da etkinliklerine göre sınıflandırılabilir.

İDEAL DEZENFEKTANIN ÖZELLİKLERİ

• Mikroorganizmalar üzerinde öldürücü etki göstermeli, nüfuz kabiliyeti fazla olmalı,

• Suda kolay ve homojen çözünmeli, çökelti yapmamalı,

• Dayanıklı ve uzun süre etkili olmalı,

• İnsan ve hayvanlar için toksik ve irritan olmamalı,

• Yüzey gerilimini düşürücü, ozmotik basıncı artırıcı ve iyi ıslatıcı nitelikte olmalı,

• Kısa süre içinde etkilemeli,

• Harici maddelerle birleşmemeli ve aktivitesini kaybetmemeli,

• Normal ısıda ve değişik ısı derecelerinde etkili olmalı,

• Yakıcı, kötü kokulu, renk verici veya renk giderici olmamalı,

• Hoş kokulu veya kokusuz ve koku giderici olmalı,

• Ekonomik olmalı ve piyasadan kolay temin edilebilmeli,

• Dezenfekte edilen maddeleri bozmamalı, leke bırakmamalı, korozif olmamalı,

• Uygulanması kolay olmalıdır.

• Atıkları çevreye zarar vermemelidir.

31

• Yüksek düzey dezenfeksiyon: Sporosit özelliğe sahip kimyasallarla sterilizasyon için gerekenden daha kısa sürede sağlanan dezenfeksiyon şeklidir. Sporlu bakterilere kısmen, diğer mikroorganizmalara tam olarak etkilidir.

• Orta düzey dezenfeksiyon: Bakteri sporlarına etki göstermeyen, fakat mikobakterileri ve diğer mikroorganizmaları ortadan kaldırabilen dezenfeksiyon şeklidir.

• Düşük düzey dezenfeksiyon: Mikobakteri ve zarfsız virüsler dışındaki vejetatif bakteriler etkilenebilmektedir.

Dezenfeksiyon Düzeylerine Göre Kullanılan Dezenfektan Maddeler

32

• Tıbbi malzemelerin vücut dokularıyla ilişkilerini esas alarak sınıflandırılması Spaulding tarafından yapılmış ve bu sınıflandırmaya göre tıbbi malzemeleri kritik, yarı kritik ve kritik olmayan şeklinde 3 gruba ayırmıştır.

• Kritik aletler: Steril dokulara veya damar sistemine giren aletler (cerrahi aletler, kardiyak ve üriner kateterler, implantlar, vb.) kritik grubu oluşturur.

İnfeksiyon oluşturma riskleri çok yüksek olduğundan bunların steril edilmeleri şarttır.

• Yarı-Kritik aletler: Mukozalar ve bütünlüğü bozulmuş (sağlam olmayan) ciltle temas eden malazemeler (endoskoplar, laringoskop bladeleri, ventilatör ve anestezi devreleri, vb.) yarı kritik grupta yer alır. Steril olmaları ideal olmakla birlikte yüksek\orta düzey dezenfeksiyon bunlar için yeterli kabul edilir.

• Kritik olmayan alet ve yüzeyler: Sağlam deri mikroplar için etkin bir bariyer olduğundan yalnızca sağlam ciltle temas eden malzemeler (sürgüler, yerler, duvarlar, mobilyalar, tansiyon aleti, vb.) kritik olmayan gruba girerler. Bunlar için temizlik veya düşük düzey bir dezenfeksiyon yeterlidir.

Spaulding EH. 1968

Spaulding Sınıflandırması

33

34

Kritik Malzemeler

•

Steril bölgelere ve damar sistemine giren gereçler Cerrahi aletler

Kateterler İnplantlar ...

35

Yarı Kritik Malzemeler

• Mukozalar ve bütünlüğü bozulmuş (sağlam olmayan) ciltle temas eden malzemeler Endoskoplar

Tonometreler Endokaviter problar Laringoskop

....

36

Kritik OlmayanMalzemeler

• Sadece sağlam ciltle temas eden malzemeler Tansiyon aletleri

Steteskoplar O

maskeleri Küvöz ....

37

Uygulamaların etkinliği

Kritik aletler : organ, doku ve dolaşan kan ile temas edenler : STERİLİZASYON / (YÜKSEK DÜZEY DEZENFEKSİYON)

Yarı kritik aletler : mukoza ve bütünlüğü bozulmuş deri ile temas edenler : YÜKSEK DÜZEY /(ORTA) DEZENFEKSİYON

Kritik olmayan aletler : sağlam deri ile temas edenler : DÜŞÜK DÜZEY DEZENFEKSİYON

38

39 40

Dezenfektan Maddelerin Etki Şekilleri

• Hücre zarına etkili dezenfektanlar: Bu gruptaki dezenfektanlar fenol ve fenol bileşikleri, sentetik deterjanlar ve organik çözücülerdir.

• Hücre proteinlerini denatüre eden dezenfektanlar: Asitler, alkaliler, alkoller, aseton ve diğer organik çözücü maddeler bu gruptaki dezenfektanlardır.

• Enzim aktivitesini bozan dezenfektanlar: Ağır metal tuzları (cıva, gümüş, bakır tuzları vb.), okside edici maddeler (hidrojen peroksit, potasyum permanganat, ozon vb.), alkilleyici maddeler (formalin, etilen oksit, betapropiolakton vb.) bu gruptaki dezenfektanlardır.

• Nükleik asit üzerine etkili dezenfektanlar: Bunların çoğu mikroorganizmaların boyanmasında da kullanılan boyalardır. Bu boyalarınbaşlıcaları kristal viyole, malaşit yeşili, brillant yeşili, fuksin, metilen mavisi ve akridindir.

43

ANTİSEPSİ

Antiseptik ajanlar deri yüzeyindeki mikroorganizma sayısını azaltmak için kullanılırlar.

Bu bileşikler güvenlik ve etkinliklerine göre seçilirler.

• Alkol

✓ Sporlar hariç diğer mikroorganizma gruplarına etkilidir. Toksik değildir

• İyodoforlar

✓ Etki spektrumları alkole benzer. Alkole göre biraz daha toksik etkileri vardır.

• Klorheksidin

✓ Geniş antimikrobiyal aktivitesi vardır. Alkole göre daha yavaş etki eder.

• Paraklorometaksilenol (PCMX)

✓ Etkisi gram pozitif bakterilerle sınırlıdır. Toksik olmadığı ve uzun süreli etki ettiği için, el yıkama ürünlerinde kullanılır.

• Triklosan

✓ Bir fenol bileşiğidir. Bakterilere etkili olmakla birlikte pek çok diğer mikroorganizmaya karşı etkisizdir.

44

Uygulamaların etkinliği

U y g u l a n m a s ı g e r e ke n p r o s e d ü r

Patojen

Prion inaktivasy o n iş lemi Prion

Steriliz asyon Bakteri sporları

D e z e n fe k s i yo n Yü k s e k

d ü z e y

Coccidi a M . tuberculosis , M.terrae

Orta düzey

Lipid z arfsız veya k ü ç ü k virüsler (polio, coxackie) Mantarlar ( C a n d i d a spp,

As pergillus)

Düşük d ü z e y

Vejetatif bakteriler (S. aureus, P. aerugino sa) Lipit z arflı veya orta büyükl ükt e virüsler (HIV, hepatit B, H e r p e s virüsler..)

45

• Mikroorganizmaların

✓ tipi,

✓ sayısı,

✓ doğal direnci,

✓ lokalizasyonu,

• Dezenfektanın

✓ gücü,

✓ yoğunluğu,

✓ temas süresi,

• ortamın fizik-kimya özellikleri (ısı, pH, organik-inorganik maddeler…),

• biyofilm varlığı,

• malzeme ve yüzeylerin özelliği gibi pek çok faktör dezenfeksiyon/sterilizasyon işlemlerini etkiler.

Dezenfeksiyon-Sterilizasyonu etkileyen faktörler

46

Kişisel korunma

Standart Önlemler !!!

Prosedürlere uyum

47