ARABULUCULUK ARTIK DAVA ŞARTI!
İş Davalarında Neden Zorunlu Arabuluculuk Getirilmiştir?
Kanunun yeniden düzenlenmesine ilişkin genel gerekçe; 1950 yılından bu yana geçen 67 yıllık sürede işçi ve işveren ilişkisinin değişen niteliği, nüfus artışı, iş alanları ve işin değişimi, teknoloji, yargının iş yükü ve 4 Şubat 2011 tarihinde hukuk düzenine giren Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) ge tirdiği değişikliklere uyum arayışı olarak açıklanmaktadır.
İş uyuşmazlıklarının yargıya yüklediği iş yükü, eldeki veriler ile ortaya konularak, değişimin temelinde önemli bir gerekçe olmuştur.
Bununla birlikte ülkemizde 2013 yılından bu yana uygulanan arabuluculuk sisteminde bugüne kadar varılan anlaşmaların
%89’unun iş hukukundan kaynaklanmış olması, zorunlu arabu luculuk sisteminin ilk olarak iş yargılamasından başlaması için önemli bir gerekçe olmuştur. Zorunlu arabuluculuk uygulama larının bundan sonra başta tüketici davaları olmak üzere diğer dallarda da yaygınlaşması beklenmektedir.
Kanun’un Getirdiği Yenilikler
1.Arabulucuya Başvurma Zorunluluğu Kanun’un üçüncü maddesi ile;
• Bireysel veya toplu iş sözlemesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı davaları ile
• İşe iade talebiyle açılan davalarda
arabulucuya başvurulması, dava şartı olarak düzenlen miştir.
Buna göre, eğer davacı ilk olarak arabulucuya başvurmadıy sa, dava şartı eksikliği nedeniyle açmış olduğu dava usulden reddedilecektir.
Davacı, arabulucuya başvurduktan sonra anlaşma gerçekleşmemişse buna ilişkin “son tutanağı” dava dilekçe sine eklemek zorundadır. Aksi takdirde tutanağın eklenmesi için mahkeme tarafından kendisine bir haftalık kesin süre veri lecektir.
Ülkemizin İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku sisteminde oldukça önemli değişik likler öngören ve özellikle iş davalarında zorunlu arabuluculuk düzenleme leri ile gündeme gelen İş Mahkemeleri Kanunu tasarısı Meclis’te kabul edi lerek kanunlaştı. Önümüzdeki günlerde Resmi Gazete’de yayınlanması bekleniyor.
İş hukukunda devrim niteliğinde sayılan ve kimileri tarafından beğenilip kimileri tarafından eleştirilen ancak çok önemli değişiklikler getiren bu düzenlemelerden “Zorunlu Arabuluculuk” maddelerini Okyay | Evren olarak inceledik.
I. Arabulucu kimdir ve arabuluculuk nedir?
6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ile
“ihtiyari arabuluculuk” kurumu 2013 yılından itibaren hukuk düzenimizde fiilen yer almıştır. Ancak “dava şartı olarak ara buluculuk” hukukumuzda bir ilk olarak varlık bulacak.
Arabulucu; uyuşmazlık yaşayan tarafları biraraya getirerek kendi çözümlerini bulmalarına rehberlik eden, tarafsız ve bağımsız kişidir.
Arabuluculuk taraflar ve arabulucu için gizli bir süreç olup, bu süreç sonunda gerçekleşen anlaşma taraf vekillerince de imzalanmışsa, icra edilebilirlik şerhi aranmaksızın mah keme ilamı hükmündedir. Bu sayede ilgili anlaşmanın hükümleri ilamlı takip yoluyla takip edilebilecektir.
II. Arabulucu kim tarafından atanacaktır?
Arabulucu taraflardan birinin başvurusu üzerine, adliyelerde bulunan Arabuluculuk Bürolarına kayıtlı arabulucular arasından, Büro tarafınca atanacaktır. Buradaki başvuru yapılacak adliye, karşı tarafın yerleşim yeri ya da işin yapıldığı yerdeki adliyedir. Ancak tarafların listede yer alan herhangi bir arabulucu üzerinde anlaşmaları halinde, bu arabulucu görevlendirilecektir.
III. Süreç nasıl ilerleyecektir?
Taraflara ait iletişim bilgileri, görevlendirilen arabulucuya büro tarafından verilecektir. Arabulucu bu iletişim bilgilerini esas alacak, ihtiyaç duyduğunda kendiliğinden araştırma da yapa bilecektir.Arabulucu, elindeki bilgiler ile her türlü iletişim vasıtasını kullanarak yapılan görevlendirme konusunda tarafları bilgilendirir ve ilk toplantıya davet eder.
Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hallerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilir. Bu süre, ara buluculuk için başvuru tarihinden itibaren değil, arabulucunun görevlendirilmesinden itibaren işlemeye başlayacaktır.
Sürecin sona erme halleri ise şu şekilde tanımlanmıştır;
1. Taraflara ulaşılamaması
2. Taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması 3. Yapılan görüşmeler sonucunda anlaşmaya varılması 4. Yapılan görüşmeler sonucunda anlaşmaya varılamaması Belirtilen sona erme hallerinin tümünde arabulucu “son tutanağı” düzenleyerek durumu Arabuluculuk Bürosu’na bildirecektir.
Zamanaşımı, Arabuluculuk Bürosu’na başvurulmasından, arabulucu tarafından son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar duracaktır. Yine bu süre içerisinde hak düşürüsü süre de işlemeyecektir.
1.Arabulucuya Başvuru
İşçilik alacağı ya da işe iade talebi olan kişi veya işveren, dava açmadan önce arabulucuya başvurmalıdır.
Başvuru, adliyelerdeki Arabuluculuk Bürosu’na yapılır.
Başvuru bir dava şartıdır. Başvurunun yapılmaması durumunda dava usulden reddedilir.
3.Tarafların Görüşmeye Çağrılması Arabulucu, taraflara uygun olan gün ve saatte tarafları ilk toplantıya çağırır.
2.Arabulucunun Atanması
Arabulucu, Arabuluculuk Bürosu tarafından görevlendirilir. Ancak, taraflar bir arabulucu üzerinde anlaşırlarsa, bu arabulucu görevli olur.
4.Anlaşma
Arabuluculuk görüşmeleri, bir anlaşmaya varılarak sona erdiğinde arabulucu tarafından son tutanak düzenlenir.
Taraflarca imzalanmış son tutanak mah keme ilamı hükmündedir.
5.Dava
Tarafların anlaşmaya vara maması durumunda da görüşmeler sona erer. Bu durumda dava yoluyla uyuşmazlık çözüme kavuşturulabilir.
IV. Arabuluculuk görüşmelerine katılım zorunlu mudur?
Arabuluculuk görüşmelerine tarafların katılması zorunlu değildir.
Fakat taraflardan biri geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaz ve bu sebeple arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi söz konusu olursa kanun tarafından bir yaptırım öngörülmüştür. Buna göre görüşmeye katılmayan taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulacaktır. Ayrıca bu taraf lehine vekalet ücretine hükmedilemeyecektir.
Kanunun gerekçesine göre bu düzenleme ile arabuluculuk kurumunun işlemesi ve umulan sosyal menfaatin gerçekleşme si amaçlanmıştır.
Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabulu culuk faaliyetinin sona ermesi durumunda ise yargılama gider leri her iki tarafın da kendi üzerlerinde bırakılacaktır.
V. Arabulucuk ücreti kim tarafından ödenecektir?
Tarafların anlaşması halinde, arabuluculuk ücreti aksi ka rarlaştırılmamışsa taraflarca eşit olarak karşılanacaktır.
Ancak anlaşmada arabuluculuk ücreti de anlaşma kon ularından birisi olacağı için, kimin ödeyeceğini de taraflar ser bestçe belirleyebilecektir.
Arabuluculuk faaliyeti sonunda tarafların anlaşamaması halinde ise ilk iki saatlik ücret tutarı hazine tarafından ödenecektir.
İki saatten fazla süren görüşmeler sonunda iki saati aşan kısma ilişkin ücret, yine aksi kararlaştırılmadıysa taraflarca eşit olarak ödenecektir.
Hazine tarafından ödenen ve taraflarca karşılanan arabulucu luk ücreti, yargılama giderlerinden sayılır.
VI. Arabuluculuk ücreti ne kadardır?
Anlaşamama halinde;
Yukarıda ifade edildiği üzere tarafların anlaşamaması halinde ilk iki saatlik arabuluculuk ücreti hazine tarafından ödenecektir.
İki saati aşan durumlarda ise ücret, arabuluculuk ücret tarifesinde belirtildiği şekilde saati 120 TL+KDV olarak ödenir.
Tarafların anlaşması halinde ise; anlaşılan miktar üzerinden hesaplanan ve Avukatlık Asgari Ücret Tarifesinin yaklaşık yarısı na denk gelen bir miktar kadar ücret taraflarca karşılanacaktır İşe iade uyuşmazlıklarında işçinin işe başlatılmaması halinde ödenecek tazminat miktarı ile çalıştırılmadığı süre için ödenecek ücret ve diğer haklar toplamı anlaşılan miktar olarak belirlenecektir.
VII. Hangi davalar bu süreçten istisna tutulmuştur?
İş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili rücu davaları hakkında ara buluculuk süreci uygulanmayacaktır. Yani SGK’nın da açacağı rücuen tazminat davaları bu sürecin dışında bırakılmıştır.
VIII. İşe İade Talebi Kapsamında Arabuluculuk Yapılan düzenlemeye göre;
İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep göster- ilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile işe iade davası açmak istiyorsa, fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde arabulucuya baş vurmak zorundadır.
Arabulucuya başvurmaksızın doğrudan dava açılması duru munda daha önce belirtildiği üzere dava usulden reddedile cektir. Bu durumda red kararı taraflara re’sen tebliğ edilir. Ke sinleşen ret kararının tebliğinden itibaren iki hafta içinde arabulucuya başvurulabilecektir.
Tarafların arabuluculuk ile anlaşması durumunda, anlaşma kapsamında işe başlatma tarihi ve işe başlatmamanın sonuçlarını da belirlemelidir. Aksi takdirde anlaşma gerçekleşmemiş sayılacaktır.
Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaş
maya varılamaması halinde, son tu
tanağın düzenlendiği tarihten itibaren
iki hafta içinde iş mahkemesinde dava
açılabilir.
Arabuluculuk görüşmeleri
1 ha�a
2 ha�a
Zorunlu haller
1 ay
Dava açma süresi
Kesin süre yok
Dava aşaması
Süreler
3 ha�a
Arabulucuya
başvurunun yapıldığı tarih
Arabuluculuk Süreci
Zorunlu hallerde süre bir hafta daha
uzatılabilecektir
Görüşmeler olumsuz sonuçlanırsa, dava iki hafta içerisinde
açılabilir.(işe iade davaları) İşe iade
talebinde arabulucuya başvurma süresi
İş sözleşmesinin feshedildiğinin tebliğ edildiği tarih
5 yıl
İşçilik alacaklarında
arabulucuya başvurma süresi
Alacağın muaccel olduğu tarih
2.Geçiş Hükümleri
Belirtilen bu hususlar dışında, tasarının “geçiş hükümleri”
başlıklı maddesi ile;
• Arabuluculuğun dava şartı haline gelmesine ilişkin hükümlerin, yürürlüğe girdiği tarih itibariyle ilk derece mah kemeleri, Bölge Adliye Mahkemeleri ve Yargıtay’da görülmekte olan davalar bakımından uygulanmayacağı,
• Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce verilen ka rarların, karar tarihindeki kanun yoluna ilişkin hükümlere tabi olacağı
düzenlenmiştir. Bu düzenleme ile doğması muhtemel sorun ların önüne geçilmesinin amaçlandığı görülmektedir.
3.Sonuç
İş Mahkemeleri Kanunu ile birlikte arabuluculuk kurumu ilk kez Türk Hukuku’nda bir dava şartı olarak düzenlenmektedir. Bu düzenleme ile yargının üze rindeki iş yükünün azaltılması amaçlanmakta, alternatif uyuşmazlık çözüm yollarının tercih edilmesi teşvik edil mektedir.
Türk İş Hukuku açısından çok önemli değişiklikler ge
tiren bu kanun ile işçi-işveren arasındaki uyuş mazlıkların daha adil ve daha hızlı bir şekilde çözüm
lenmesini arzu ediyoruz.
