Genetiği değiştirilmiş (GD) çekirdekli meyve ağacı, "HoneySweet" eriği ticari kullanım için izin verilen ilk çekirdekli meyve olabilir.
ABD Tarım Bakanlığı Tarım Araştırma Servisinin (USDA-ARS) Paris’teki Institute National de la Recherche
Agronomique ve Cornell Üniversitesiyle işbirliği yaparak geliştirdiği patentli “HoneySweet” eriği (Prunus domestica) plum pox virüsüne dayanıklı. Bu bitki virüsü insanlara zararlı değil fakat çekirdekli meyve ürünleri için
öldürücü. Eriğin geleceğinin ismi gibi tatlı olup olamayacağı, plum box virüsünün hareket etmesinden, eriğin ısmarlama DNA tasarımının diğer türler ile yeniden birleşmeden işini görüp göremeyeceğinden, tüketicilerin bu meyveyi yeyip yemeyeceğine kadar pekçok şeye bağlı. 2004’de USDA-ARS “HoneySweet”e “kontrol kaldırılmış”
konumu verilmesi için ABD Tarım Bakanlığı Hayvan ve Bitki Sağlığı Kontrol Servisine (USDA-APHIS) dilekçe ile başvurdu. Bitki zararlısı riski taşıyan GD türler sadece USDA-APHIS’in izni ile yetiştirilebilir, test edilebilir ve taşınabilir, ta ki bunların risk arz etmediği belirleninceye kadar. Kontrolün kaldırılması için dilekçe verilmesi çoğunlukla bir türün ticarileştirilmesine doğru ilk adım oluyor. “HoneySweet” yeni DNAsı plum pox virüsünün kendisinden genetik malzeme taşıdığı için kontrol altına alınmıştır. USDA-ARS şimdi eriğin kontrol edilmemesini istemektedir ve kararın iki, üç ay içinde verilmesini beklemektedir. İsmine rağmen plum pox virüs kendisini eriklerle sınırlamaz. Virüsün ırkına bağlı olarak kayısı, şeftali, kiraz, vişne ve tüysüz şeftaliler üzerinde eşit şekilde tahrip edici etkileri vardır. Bazı ağaçlarda virüs meyvelerin olgunlaşmadan dökülmesine neden olur. Diğerlerinde meyvelerin şeklini bozar ve iz bırakır. Ağaçlara bulaştığında toplam kayıplar olağandışıdır. Bir kez bir bahçede görüldüğünde virüsün yayılmasını durduran tek yöntem tüm ağaçları yok etmektir. Gezen Virüs Plum pox virüsü ilk defa Bulgaristan’da 1915’de eriklerde teşhis edildi. Bulgaristan ve diğer eski komünist blok ülkelerinin uluslararası ticaret ve seyahate sınırlarını açmalarıyla, virüs Avrupa’nın çoğuna, Mısır, Suriye, Hindistan, çin ve Kanada’ya yayıldı. Virüs ağaçtan ağaca, meyva bahçesinden meyva bahçesine yaprak bitleriyle, bölgeden bölgeye tomurcuk ve aşı odunlarıyla gider. 1999’da virüs Pensilvanya’da görüldü. 40 milyon dolar zarara, 1,600 akre ticari ve arka bahçe şeftali ağacının yok olmasına neden oldu. Geçen Temmuz ayında New York’ta bir erik ağacında ve Ağustos’da Michigan’da bir erik ağacında görüldü. Plum pox virüsü henüz Kaliforniya’ya ulaşmadı. Kaliforniya’nın ülkenin taze eriğinin %95’ini ve erik kurularının %99’unu üreten rolüne rağmen Kaliforniya’daki ne erik ne de kuru erik endüstrisi GD eriklere karşı güçlü bir duruş aldı. Kaliforniya Kuru Erik Kurulu başkanı Rich Peterson “ Yönetim kurulu
‘HoneySweet’a karşı bir duruş almamaya karar verdi. USDA bu türü serbest bırakmayı denerken ne olacağını sadece görecek ve gözleyeceğiz” dedi. “Avrupa’da plum pox virüs kuru erik dahil pekçok çekirdekli meyve için ciddi bir problem. Bizim dünya üretiminde iki numaralı rakibimiz olan Fransız kuru erik endüstrisi bu türle çok
ilgileniyor”. İleriye Dönük Planlar Eğer plum pox virüsü ABD’yi büyük bir şekilde vurursa, yetiştiriciler USDA-ARS bahçecilik araştırmacısı ve “HoneySweet”in baş geliştiricisi Dr. Ralph Scorza araştırmaya başladığı için memnun olabilirler. Dr. Ralph Scorza “En erken 1980lerin sonuna doğru plum poxın dünya çevresinde gezinmeye
başlayacağını biliyoruz. Ülkeler açılıyorlardı. Virüsün bir problem olacağını biliyorduk. Bu ülkede direniş
olmayacağını da biliyorduk. çünkü büyük bir çekirdekli meyve endüstrimiz var” dedi. “HoneySweet”i geliştirmek ve test etmek 16 yıl sürdü. Bir kere USDA-APHIS tarafından kontrol dışı bırakıldığında, “HoneySweet”i yetiştirici ve işleyicilerin tercih ettiği türlerle geleneksel ıslah yöntemleriyle eşleştirmek için ek yıllar gerekecek. “HoneySweet”
dayanıklılığını Scorza ve takımının eriğin DNA’sına yerleştirdiği bir dizi genden sağlar. Araştırmacılar iki farklı bakterinin genini de eklemişlerdir. Biri bitkileri antibiyotiklere dayanıklı yapar. Diğeri dokuların belli kimyasallara maruz kaldıklarında maviye dönmelerine neden olur. Bu da yeni gen yamasının çalışıp çalışmadığının test edilmesine izin verir. (Genetik modifikasyon almayan erik hücre ve dokuları kanampycin antibiyotiğine maruz kaldıkları zaman ölmez. Uygun kimyasal karışım hazır bulunmadığında mavileşme konusunda başarısız olurlar.) Ayrıca başka virüslerden iki gen eklediler. Biri plum pox virüsü ağacın rbonucleic asit molekülü üretmesini harekete geçiriyor ve molekül ağacın kopyalanarak plum pox virüsü tarafında saldırıya uğramasını durduruyor. Diğer gen, karnıbahar mosaik virüsünden ve plum pox virüsünden geni çeviriyor. Gen eklenmesi endişelendiriyor Ama, “HoneySweet”
eriğine yamanan gibi insan yapımı gen dizinlerinin yeni sorunlar yaratmadan işlerini yapacağı konusunda herkes hemfikir değil. Kanada Western Ontario Üniversitesinde genetik profesörü olan Joe Cummins antibiyotiğe dayanıklı genlerin bakterilerden eriklere ve diğer ürünlere eklenmesiyle antibiyotik direncinin bakteriden toprağa ve oradan hayvan ve insan hastalıklarına yol açan bakterilere nakledilebileceği konusunda uyarıyor. “HoneySweet” örneğinde, içine antibiyotiğe dirençli gen gömülmüş erik ağacından her yıl toprağa yaprak, çiçek ve meyve düştükçe, toprak bakterileri bununla temas edecektir. Pekçok bakteri geni, toprak ve posada çokca rastlanan ve her zaman bulunan genler de dahil diğer türlerdeki genleri özümseme ve kendi DNAlarına kaynaştırma yetenekleriyle bilinirler.
Cummins ayrıca karnıbahar mozaik virüsündeki harekete geçiren gen de dahil olmak üzere bitkiyi ele geçiren plum
pox virüs geni ve diğer virüsler arasında gen değiştokuşunu ve yeniden birleşişini canlandırabileceği konusunda uyarmaktadır. Cummins “karnıbahar mozaik visürü genetik birleşme denilen bir işlemi başlatmasıyla bilinir” dedi.
“Yeniden birleştirmeyi sokulmuş gen ile diğer virüs arasında elde edebilir ve yeni, özgün virüsler
üretebilirsiniz.” “HoneySweet” nin çevre değerlendirmesinde USDA-APHIS, bitkilerde virüsler arasındaki gen karşılıklı etkileşiminin, virüslerdeki gen değiştokuş eğilimi ve aynı anda farklı virüslerin bir ağaca hastalık bulaştırabileceği gerçeğinden dolayı olduğunu kayıt etmektedir. Rapor “ Yeniden birleşme tarihinden bunun doğal olarak ürün ve yaban bitkileri arasındaki karışık enfeksiyonlarda olduğu bilindiğinden yeniden birleşme riskinin transgenik bitkilerde farklı olabileceğinin olası olmadığını” söyledi. Yeni RNA’nin insan tüketimi için güvenilir olduğu varsayıma karşı uyaran Cummins, ayrıca “HoneySweet”deki özgün küçük RNA molekülünün her zaman ve heryerdeki varlığından endişenmekte. Nature dergisi Mayıs 2006 sayısında raporlanan küçük RNA moleküllernin yüksek oranlarının gelişmiş fareler üzerindeki etkileri üzerine çalışmada, pekçok farede karaciğer hasarı gelişti ve öldüler. Cummins “Tuhaf erik RNA’nin insanlar için güvenliği olduğu kanıtlanana kadar bunu varsaymak akılsızlık görünüyor” dedi. Belki de en büyük soru tüketicilerin meyveyi yeyip yemeyecekleri. (FDA GD meyve veya diğer yiyeceklerin etiketlenmesini zorunlu kılmıyor.) Kaliforniya Kuru Erik Kurulu’ndan Peterson “Endüstrimizde paketleme yapanlar ‘Buna uzun sopa ile bile dokunmak istemiyoruz. çünkü müşterilerimizin GD herşeye şimdiden çok karşı olduklarını biliyoruz. Eğer Kaliforniya’nın GD erik üretme proğramına katıldığını duyarlarsa, üretici olarak benden almayı bırakabilirler’ diye söylüyorlar“ dedi. Kaliforniya’da üretilen taze erik ve kuru eriklerin önemli bir kısmı ihraç pazarlarına ayrılıyor. Üreticiler yerli tüketiciler kadar yabancıların da olası tepkilerini hesaba katmak
zorundalar. 1998’de Havai yılda 10 milyon dolardan daha fazla papayayı Japonya’ya ihraç ediyordu. Fakat ilde aynı yıl GD papaya tanıtıldı. Japonya bu oynanmış türü yasakladı ve Havai’nin papaya ihracatı dik şekilde düştü. 2005’de Havai Japonya’ya sadece 5 milyon dolar değerinde papaya ihrac edebildi. ABD Tarım Bakanlığı 18 Ağustos 2006’da ABD prinç stoğunun çok küçük miktarlı GD ve onaylanmamış bir prinç türü tarafından kirletildiğini açıkladığı zaman, Japonya tüm Amerikan prinç ithalatını yasakladı ve Avrupa Birliği tüm ithal ürünlerin test edilmesini zorunlu kıldı.
ABD’de, perakendeciler “HoneySweet” eriği sattıklarında müşterilerin sert ve ani tepkisinden çekiniyorlar. Whole Foods Market’in ulusal ürün koordinatörü Karen Christensen “Whole Foods eğer piyasaya çıkarsa ‘HoneySweet’ eriği satmayacaktır” dedi.
Aynı şekilde Safeway şirket sözcüsü Teena Massingill “Safeway GD erik satmayı planlamamaktadır” demiştir.
18 Eylül 2006 Pazartesi Deborah Rich - San Francisco Chronicle çeviri: Ayşen Eren / GDO Hayır Platformu
Uluslararası İlişkiler Komitesi
