M ü r e k k e p k i r i ş l e r i n h e s a b ı
M i m a r B e k i r İ h s a n
L e v h a v î kirişler:
Kirişlerin en muvafık ve cn iktisadî .şeklî (I) kirişleridir. Bu kirişlerin muayyen bir atalet anma göre olanları fabrikalar tarafıııdan çekme olarak yapılmakta iselerde bu muayyen İmciler- den yüksek atalet anını haiz kirişler lâzım oldu- ğu takdirde levlıa ve köşebentler perçinler vası- tasile yekdiğerine raptolunarak, normal profil şeklinde kirişler imal olunur. Böyle bir kiriş tertip etmek lâzım gelse evvelâ kiriş irtifaı ne kadar yüksek olursa atalet aııı o kadar büyük olur. Bundan dolayı irtifa yükseldikçe başlık levhaları azaltmak lâzım gelir. Bu sureti kiriş irtifaı tertip etmekle başlık levhaları cihetinden İktisat edilmiş olur. Fakat irtifa bir lıaddi mu- ayyenden fazla tezyit edilirse başlık levhaları ne kadar azalırsa azalış gövdenin büyümesi dolayı- siyle sarfedilen demir mİkdarını dolduıamıyaea- ğmdan demir israf edilmiş olur. Meselâ kiriş irtifaını küçük olarak alalım ve muayyen bir
W mukavemet anma göre kirişi tertip edelim.
1 = W X — olduğundan kiriş irtifaını biraz daha tenkis edersek W sa- bit kalmak şartile atalet anı tenakus eder. Halbuki I atalet kirişin hattı elâstikîsi ve bu vesilede de- = r. ııı-I E
9ÎI
sıf kutur inhina ile de alâkadardır. Bu halde / küçüldükçe El dahi küçüleceğinden r dahi küçük çıkar buradan da tabiatile çöküntü mik- daıını fazlalaşacadı görülür, demek oluyoıki ki- riş irtifamm bir haddi muayyenden küçük ola- rak alınması kirişin fazlaca bel vermesini mu- cip olacağından bunun için en nıüasip had açık- lığın ~mİkdarını kiriş irtifaı olarak almaktır.
8ikletler pek büyük olmadığı ve l;uvvei ka- tia icap ettirmediği takdirde bu hadden uzak- laşmalıdır. Kiriş gövdesinin arzın atalet anma
tesiri az olacağından 8-15 milimetre arasında tehalif eder. Gövde ve başlık aksamı araştırma tarİlîile intihap olunur ve maktam atalet anı perçin deliklerinin atalet anları tarh olunarak hesabolunur.
A k s a m ı y e k d i ğ e r i n e r a p t e d e n p e r - çinlerin h e s a b ı .
Lâalettayin bir atalet anma göre levha ve köşebentlerden müteşekkil bir kiriş intihap edil- miş ve perçin deliklerinin atalet anları da na- zarı itibara alınmış olduğunu farzedelim.
Kirişin perçin mihverlerinden geçmek üzere yekdiğerine o x mesafede iki maktamı alıp.
(Şekil: 1 ) bu iki makta arasındaki perçinlere tesir eden kuvvetleri tayin edelim.
R+ Aff)
V
V Sekil 1
Evvelâ 911 — eğilme anını ve I='maktaııı atalet anım göstermek şartile = cr:, mihver
bitaraftan vahit mesafedeki gerilme = cr„ 9U
ve y mesafedeki
911 X y = oy
den ibarettir Başlığın valıit satlıı A f ve bu sa- tıhların mihver bitarafa olan mesafeleri y ile gösterilirse tekmil başlık sathına gelen oy kuv- vetlerinin R hasılası
T1 f A „ 9JI R = \ y A F X - j -
buluııuı-. Burada m — \ y A F başlık sathının mihveribitarafa nazaran muvazenet anıdır. Bu halde düstur
R — m. m olur.
Şimdi birde tı — tı ıııaktamdaki girilmeleri alalım. Burada M eğilme anı A m kadar fazla olduğundan hasıla:
i . > A t . » î 4 - A « i
R X
A
R = »i X — dır.Bu halde iki makta arasındaki icrayı teşn- eden
A
R =R-{- AR~R kuvvetine gelince:A r, m + A m w
A R = m. •—-— — m, veyahut
A R — —— ( m + A »w — ) olur. m
Burade keıre dahili (Şekil 2 ) ifadesi hal- lolundukta...
A
t* it
a2
x
B
Sdkth Z
1 m = A X — Pı aı -f P> aa dir.
m + A » » = A (. ^ + A x) — Pı ( « i -f- A x ) — P- («2+ A-*)
keıreler hal olundukta
2 m -f- A m = Ax-\- A A x — Pı aı -f- Pl AX — P2<X3 + P2X 1 ve 2 ifadeleri yekdiğerinden tarholundukta
A m = A A x — Pı A :v — P ı A a;
veyahut
A m = Ax(A~ P ı — P a ) olur.
Burada keıre dahili tı—tı maktaıııdaki kuvvei katiddan ibarettir. Bu mikdar T ile gös- terilirse
I A R=AxTX m
bulunur.
Perçin kutru evvelce "t iyin edilmiş ve mu- kavemeti bizce malûm olduğundan sabittir.
Bu muadelede meçhul olan A ı mesafesine gelince:
A R kuvvetinin bir perçinin emniyetle mu- kaveyıetini tecavüz etmemesi lâzımgeîeceğinden
i muadelesinden,
perçin mihverleri arasındaki mesafeyi veren esas muadale istihraç olunarak
perçin mihverleri arasındaki mesafe [ A * =
düsturu bulunur.
A f i X / - ı Tx m J
Kısaca
Maktanı inilıvorilarala atalet anı X l'ir pereinin lıılıaınınülü kiı\$ başlığının mihvei'itarala m ü v a / e n e t aııı X azami k u v v e i katia p e r ç i n mihverleri arasındaki m e s a f e
Buradan çıkan mikdar
cinsiııdendir.
Ka X CM4
—— = cm Kg X cu3
Meselâ atalet anı 125500 c u i ve başlığının miliveı-îtarafa nazaran muvazenet anı 2925cu3
olaıı bir kirişin aksamı mukavemeti 4200 Kg.
olan perçinlerle bağlanmış olsa kuvvei katia 23500 Kg. olduğuna göre acaba perçin mihver- leri arasındaki mesafa ne kadar almalıdır bu halde umumi düsturla,
125500c"4 X 4200 K</
Ax — ¥- = 7,7 2925 X 23500 Kg
bulunur.
