Çiftçilerin Sel ve Kuraklık Sigortası Yaptırma Đsteğini Etkileyen Faktörlerin Analizi: Tra-I Bölgesi Örneği1

199

Çiftçilerin Sel ve Kuraklık Sigortası Yaptırma Đsteğini Etkileyen Faktörlerin Analizi: Tra-I Bölgesi Örneği¹

Emine ĐKĐKAT TÜMER¹ Avni BĐRĐNCĐ¹ Bülent MĐRAN² ÖZET

Bu çalışmada, Erzurum, Erzincan ve Bayburt illerinden oluşan TRA I bölgesindeki çiftçilerin sel ve kuraklık sigortası yaptırma isteğini etkileyen faktörlerin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaçla Bivariate Probit Modeli kullanılmıştır. Sel sigortası yaptırma isteği ile aile nüfusu, bitkisel ürün sigortası yaptırma isteği, afet sigortası yaptırma isteği ve işletme çeşidi arasında pozitif yönlü bir ilişki tespit edilmiştir. Kuraklık sigortası yaptırma isteği ile arazi varlığı, bitkisel ürün sigortası yaptırma isteği, afet sigortası yaptırma isteği ve işletme çeşidi arasında pozitif yönlü bir ilişki belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Sel, Kuraklık, Sigorta, Bivariate Probit, Türkiye, TRA-1.

Analysis Of Factors Affecting Farmers Attitudes Toward Insurance For Floods And Drought: The Case Of Tra-1 Regions.

ABSTRACT

The aim of this study was to determine the factors which affect the attitudes of the farmers to make floods and drought Insurance in the TRA-1 regions. We used Bivariate Probit Model for this purpose. According to the results of the investigation, a positive correlation was found between the attitude of floods insurance making and population, attitude of insurance plants production and disaster making, and type of enterprise. Similarly, a positive correlation was found between the attitude of drought insurance making and land, attitude of insurance plants production and disaster making, and type of enterprise.

Key words: flood, drought, insurance, Bivariate probit, Turkey, TRA-1.

1. GĐRĐŞ

Türkiye 2009 yılı verilerine göre toplam istihdam içerisinde tarımın payı

%24.7’dir. 102 milyar $ olan ihracatın %11.0’i bir başka deyişle 11.2 milyar $ tarımdan sağlanmaktadır. 141 milyar $ olan ithalatın %6.8’i bir başka ifadeyle 9.6 milyar $ tarım ürünleri oluşturmaktadır (Anonim 2010a). Bu verilere göre tarım ülke ekonomisinde stratejik öneme sahiptir.

Gelişmiş ülkeler, tarımın ne pahasına olursa olsun “korunacak sektör” olduğunu vurgulayarak yılardır uyguladıkları korumacılık politikalarını “Tarımda risk yönetim programları” ile uygulamaya koyarak, tarım sektörünü belirli riskler karşısında sürekli ve çok yönlü desteklemişlerdir (Dinler 2004).

Ekonomide en önemli sektörlerden biri olan, doğal, sosyal ve ekonomik risklerden en çok etkilenen tarım sektörü “üstü açık fabrika” olarak tanımlanmaktadır.

Tarımı etkileyen doğal risk ve belirsizliklerin olumsuz etkilerinin bertaraf için etkili yöntemlerden birisi tarım sigortasıdır.

Türkiye’de tarım sigortaları uygulamaları 1957 yılında Şeker Sigortanın bitkisel ürünleri dolu riskine karşı sigortalamasıyla başlamıştır. Tarımsal üretimin büyük risk taşıması, sigorta şirketlerinin büyük riskleri sigortalamak istememesi, sigorta priminin çiftçi geliri içinde payının yüksek olması gibi nedenlerle tarım sigortası 2005 yılına kadar fazla gelişme gösterememiştir.

2005 yılında 5363 Sayılı Tarım Sigortaları Kanununda, çiftçilerin uğrayacağı zararların tazmin edilmesini temin etmek üzere, tarım sigortaları uygulamasına ilişkin usul ve esasların belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu kanuna göre çiftçilerin ödemek zorunda oldukları sigorta priminin %50’si devlet tarafından desteklenmektedir.

Bitkisel ürünler için dolu, fırtına, hortum, yangın, heyelan ve deprem risklerinin neden olduğu miktar kaybı; sadece meyveler için isteğe bağlı bu risklere ilave olarak don

1 Bu çalışma TÜBĐTAK 109O394 nolu proje ile desteklenmiştir

1Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, ERZURUM

2 Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, ĐZMĐR

200

riskinin neden olduğu miktar kaybı ile sebze, meyve ve kesme çiçekler için dolu riskinin neden olduğu kalite kaybı sigorta kapsamına alınmıştır (Anonim 2009). Sel-su baskını riski 2010 yılı itibariyle sigorta kapsamına alınırken kuraklık riski henüz sigorta kapsamına alınmamıştır.

Sel, çok yoğun yağış veya kar erimesi sonucunda vadi, göl, nehir, çay, dere yatakları ve kanalların büyük su kütlesi ile yüklenerek taşması ile meydana gelen ve beklenmeyen ani su akıntılarına denir (Anonim 2010b). Kuraklık ise, bir bölgede nem miktarının geçici dengesizliğinden kaynaklanan doğal bir iklim olayıdır (Anonim 2010c).

2090 Sayılı Kanun kapsamında 2008 yılında çiftçilere 30 milyon TL nakdi yardım yapılmıştır. Bu miktar Merkezi Yönetim Bütçe Ödenek ve Harcamalarından Tarım, Orman, Balıkçılık ve Avcılık hizmetlerine ayrılan payın %0.3’ü kadardır. Aynı yılda 40 ilde meydana gelen kuraklıktan 499 688 çiftçi etkilenmiş 537 545 036 TL nakdi yardım yapılmıştır. Bu yardımlar ile birlikte ertelenen çiftçi borçları devlete büyük ölçüde bütçe yükü getirmiştir. Bu yükten devleti kurtarmanın yollarından birisi öncelikle kuraklık riskinin daha sonra tüm risklerin transfer edilmesidir.

Dünyadaki iklim değişiminin etkisi ile tarımsal ürünlerin verim ve kalite kaybına neden olan, henüz sigorta kapsamına alınmamış olan kuraklık riskinin sigorta kapsamına alınması, çiftçi, sigortacı ve politika üreticiler için büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada, TRA I bölgesindeki çiftçilerin üretimlerini olumsuz yönde etkileyen sel ve kuraklık riskini sigorta yaptırma isteklerini etkileyen faktörlerin Bivariate Probit yöntemiyle analiz edilerek ortaya konulması amaçlanmaktadır. Çalışmadan elde edilen sonuçlar, TARSĐM ile birlikte çalışan sigorta şirketlerine ve yayımcılara yol gösterici olacaktır.

2. MATERYAL VE YÖNTEM 2.1. Materyal

Bu çalışmanın ana materyalini, Erzurum, Erzincan ve Bayburt illerinden oluşan TRA I bölgesindeki çiftçilerden elde edilen, 2009 üretim dönemine ait veriler oluşturmaktadır. Veriler, çalışmanın amacına uygun olarak düzenlenmiş anket formu kullanılarak, çiftçilerle karşılıklı görüşme yoluyla elde edilmiştir.

2.2. Yöntem

Erzurum, Erzincan ve Bayburt Đllerinin Tarım Đl Müdürlüklerinden gerekli olan veriler toplanmıştır. Bu illerde bulunan işletme sayıları yapılacak toplam anket sayısının belirlenmesinde, işletme başına düşen nüfus her bir ilde yapılacak olan anket sayısının belirlenmesinde esas alınmıştır. Đlçelere ait işletme sayıları, ilçelerde yapılacak anket sayısının belirlenmesinde ve köylere ait işletme sayıları ise köylerde yapılacak olan anket sayısının belirlenmesinde dikkate alınmıştır.

Anket sayısı Oransal Örnekleme Yöntemi ile tespit edilmiştir. Sonlu bir popülasyon için belli bir özelliği taşıyanların bilinen veya tahmin edilen oranına göre örnek hacmi Formüldeki gibi hesaplanmıştır. Formüldeki p değeri populasyon içerisinde belli bir özelliğe sahip parçaların sayısıdır. Bu değer daha önceki araştırmalardan elde edilebileceği gibi sezgisel olarak da tahmin edilebilir. Maksimum örnek hacmine ulaşmak için p= 0.5 alınmalıdır. 0.5’ten daha az veya daha yüksek p değerleri örnek hacmini düşürmektedir. Bundan dolayı p’nin bilinmediği durumlarda, maksimum örnek hacmiyle çalışmak olası hatayı azaltacağından p=0.5 alınmalıdır (Newbold 1995, Miran 2003).

( 1)* *(1 )

) 1 (

*

*

2 p p

N

p p

n N

p + −

−

= −

σ

Formülde:

n : Örnek büyüklüğü,

N : Popülasyondaki işletme sayısı, σ²p : Oranın varyansı,

r : Ortalamadan sapma (%7.5)

201

Z_α/2: z cetvel değeri (1.645)

p : Đşletme sayısının popülasyondaki oranını göstermektedir.

0456 . 645 0 . 1

075 . 0

2 /

=

=

=

α

σ

Z

r

p

5 122 . 0

* 5 . 0 ) 0456 . 0 (

* 61831

5 . 0

* 5 . 0

* 61832

2 =

= + n

Burada %90 güven aralığında ve ortalamadan %7.5 sapma ile anket yapılacak örnek işletme sayısı 122 olarak belirlenmiştir. Anket sayısı Erzurum için 52, Erzincan için 36 ve Bayburt için 34 olarak bulunmuştur. Toplamda ise 15 ilçe ve 30 köyde 122 anket yapılmış ve analizlerde kullanılmıştır.

Đki değişkenli probit model, bir değişkenden daha fazla değişkenlerin olduğu çok değişkenli probit modelin özel bir halidir (Greene, 2000). Burada iki değerli kararları ifade etmek üzere bir sistem düzenlenmektedir.

i i

i X u

Y₁^* = ₁

β

₁+ ₁

Eğer Y₁^*_i >0 ise Y_1i^*=1 aksi takdirde Y_1i^*=0 olur.

i i

i X u

Y₂^* = ₂

β

₂ + ₂

Eğer Y₂^*_i >0 ise Y_2i^*=1 aksi takdirde Y_2i^*=0 olur.

Böylece Y1 ve Y2 için iki probit veya logit modeli kurulabilir. Đki probit modelinde hata terimleri birbirinden bağımsızdır. Diğer bir deyişle Cov(u1i,u2i) =0 olur.

Bu durumda iki model ayrı ayrı tahmin edilmektedir. Ancak hata terimlerinin,

i i

i n

u₁ = +

ε

₁

i i

i n

u₂ = +

ε

₂ olması durumunda her bir modeldeki hata

ε

_i’nin bir parçasını oluşturur. Diğer bir ifadeyle model tektir. Đkinci kısım (ni) ikisi için de aynıdır.

Bu çalışmada;

Y

1: Sel sigortası yaptırma isteği (Đsteyen:1, Đstemeyen:0)

Y

2: Kuraklık sigortası yaptırma isteği (Đsteyen:1, Đstemeyen:0) olarak tanımlanmıştır.

3. ARAŞTIRMA BULGULARI

Araştırma bölgesinde sel ve kuraklık riski sigorta kapsamına alınması durumunda çiftçilerin %70.49’unun sel sigortası, %76.23’ünün kuraklık sigortası yaptırmaya istekli oldukları belirlenmiştir (Çizelge 1). Bayburt’ta çiftçilerin %22.95’i, Erzincan’da

%19.67’si, Erzurum’da %27.87’si sel sigortası yaptırmaya isteklidir. Bayburt ve Erzincan’da çiftçilerin %20.49’u, Erzurum’da %35.25’i kuraklık sigortası yaptırmaya isteklidir.

202

Çizelge 1 Sel ve kuraklık riskinin sigorta kapsamına alınması durumunda çiftçilerin sigorta yaptırma istekleri (%).

Devlet sel sigortasını desteklerse Devlet kuraklık sigortasını desteklerse

Hayır Evet Toplam Hayır Evet Toplam

Bayburt 4.92 22.95 27.87 7.38 20.49 27.87

Erzincan 9.84 19.67 29.51 9.02 20.49 29.51

Erzurum 14.75 27.87 42.62 7.38 35.25 42.62

Toplam 29.51 70.49 100.00 23.77 76.23 100.00

Sel ve kuraklık riskinin sigorta kapsamına alınması durumunda çiftçilerin

%45.08’i 41-60 yaş arasında olup bunların %32.79’u sel sigortası yaptırmaya, %34.43’ü ise kuraklık sigortası yaptırmaya isteklidir. Bölgede çiftçilerin %54.92’si ilkokul mezunudur. Bu çiftçilerin %38.52’sinin sel sigortası yaptırmaya, %40.98’inin kuraklık sigortası yaptırmaya istekli oldukları belirlenmiştir. Sel sigortası yaptırmaya istekli olan çiftçilerin %45.90’ının, kuraklık sigortası yaptırmaya istekli olanların %51.64’ünün bakmakla yükümlü olduğu kişi sayısının 5-9 birey arasında değişmekte olduğu belirlenmiştir. Tarım sigortası konusunda bilgisi olmayan çiftçilerin %45.08’inin sel sigortası, %50.00’sinin kuraklık sigortası yaptırmaya istekli oldukları tespit edilmiştir (Çizelge 2).

Çizelge 2 Çiftçilerin özellikleri (%).

Devlet sel sigortasını

desteklerse

Devlet kuraklık sigortasını desteklerse

Hayır Evet Toplam Hayır Evet Toplam

20-40 11.48 28.69 40.16 8.20 31.97 40.16

41-60 12.30 32.79 45.08 10.66 34.43 45.08

61+ 5.74 9.02 14.75 4.92 9.84 14.75

Yaş

Toplam 29.51 70.49 100.00 23.77 76.23 100.00

Okuma yazma

bilmeyen 2.46 2.46 4.92 2.46 2.46 4.92

Đlkokul 16.39 38.52 54.92 13.93 40.98 54.92

Ortaokul 4.92 17.21 22.13 4.92 17.21 22.13

Lise 5.74 8.20 13.93 2.46 11.48 13.93

Üniversite 0.00 4.10 4.10 0.00 4.10 4.10

Eğitim

Toplam 29.51 70.49 100.00 23.77 76.23 100.00

2-4 birey 6.56 20.49 27.05 7.38 19.67 27.05

5-9 birey 18.85 45.90 64.75 13.11 51.64 64.75

10 + 4.10 4.10 8.20 3.28 4.92 8.20

Nüfus

Toplam 29.51 70.49 100.00 23.77 76.23 100.00

Hayır 22.95 45.08 68.03 18.03 50.00 68.03

Evet 6.56 25.41 31.97 5.74 26.23 31.97

Tarım sigortası konusunda bilgi

Toplam 29.51 70.49 100.00 23.77 76.23 100.00

Karma üretim yapan çiftçilerin %57.38’inin sel, %61.48’inin kuraklık sigortası yaptırmaya istekli oldukları belirlenmiştir. Tarımdan 1000 TL ve daha az gelir elde eden çiftçilerin %33.61’inin sel, %35.25’nin kuraklık sigortası yaptırmaya istekli oldukları tespit edilmiştir. Tarıma 1000 TL ve daha az bütçe ayıranların %43.44’ü sel sigortası,

%44.26’ının kuralık sigortası yaptırmaya istekli oldukları belirlenmiştir. Sel sigortası yaptırmaya istekli olanların %17.21’inin, kuraklık sigortası yaptırmaya istekli olanların

%18.85’inin 50-99 da arazisinin bulunduğu belirlenmiştir (Çizelge 3).

203

Çizelge 3 Đşletmelerin özellikleri (%).

Devlet sel sigortasını

desteklerse

Devlet kuraklık sigortasını desteklerse

Hayır Evet Toplam Hayır Evet Toplam

Bitkisel üretim 8.20 10.66 18.85 6.56 12.30 18.85

Hayvansal üretim 3.28 2.46 5.74 3.28 2.46 5.74

Karma 18.03 57.38 75.41 13.93 61.48 75.41

Đşletme çeşidi

Toplam 29.51 70.49 100.00 23.77 76.23 100.00

0-1000 18.03 33.61 51.64 16.39 35.25 51.64

1001-19000 7.38 20.49 27.87 4.92 22.95 27.87

19001 + 4.10 16.39 20.49 2.46 18.03 20.49

Tarımdan elde edilen gelir

Toplam 29.51 70.49 100.00 23.77 76.23 100.00

0-1000 19.67 43.44 63.11 18.85 44.26 63.11

1001-20000 6.56 17.21 23.77 3.28 20.49 23.77

20001+ 3.28 9.84 13.11 1.64 11.48 13.12

Tarıma ayrılan bütçe

Toplam 29.51 70.49 100.00 23.77 76.23 100.00

yok 3.28 2.46 5.74 3.28 2.46 5.74

1-4 0.82 3.28 4.10 2.46 1.64 4.10

5-9 4.10 2.46 6.56 4.92 1.64 6.56

10-19 2.46 12.30 14.75 2.46 12.30 14.75

20-49 3.28 14.75 18.03 2.46 15.57 18.03

50-99 7.38 17.21 24.59 5.74 18.85 24.59

100-199 4.92 9.84 14.75 1.64 13.11 14.75

200-499 1.64 4.92 6.56 0.82 5.74 6.56

500+ 1.64 3.28 4.92 0.00 4.92 4.92

Arazi varlığı

Toplam 29.51 70.49 100.00 23.77 76.23 100.00

TRA I bölgesindeki çiftçilerin sel ve kuraklık sigortası yaptırma isteğini etkileyen faktörler Bivariate Probit yöntemi ile analiz edilmiştir. Modelde 1. bağımlı değişken sel sigortası yaptırma isteği, 2. bağımlı değişken ise kuraklık sigortası yaptırma isteği olarak belirlenmiştir. Model istatistiki açıdan anlamlı bulunmuştur (Çizelge 4). Modelde rho değerine göre, iki bağımlı değişken (sel sigortası yaptırma isteği ve kuraklık sigortası yaptırma isteği) arasında ilişki bulunmaktadır. Bu ilişki istatistiki açıdan önemlidir (P≤0.01). Buna göre sel sigortası yaptırmak isteyenler, büyük ihtimalle kuraklık sigortası da yaptırmayı istemektedirler. Rho’nun anlamlı olması, bivariate probit kullanmanın doğru olduğunu onaylamaktadır.

Devlet sel sigortası priminin %50’sini öderse çiftçilerin sel sigortası yaptırmasını etkileyen faktörler Çizelge ’de verilmiştir. Sel sigortası yaptırma isteği ile bitkisel ürün sigortası yaptırma isteği arasında pozitif yönlü bir ilişki vardır. Bir başka ifadeyle bitkisel ürün sigortasını yaptırmak isteyenler, sel sigortasının devlet tarafından desteklenmesi (sigorta priminin %50’sinin devlet tarafından ödenmesi) durumunda bu sigortayı yaptırmak istemektedirler. Bu ilişki istatistiki açıdan önemlidir (P≤0.01).

Sel sigortası yaptırma isteği ile nüfus arasında pozitif yönlü bir ilişki vardır.

Çiftçinin bakmakla yükümlü olduğu birey sayısı arttıkça, ailesinin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla doğal afetler karşısında gelirini korumak istemektedir. Dolayısıyla sel sigortası yaptırmaya isteklidir. Bu durum istatistiki açıdan önemlidir (P≤0.10).

Sel sigortası yaptırma isteği ile afet sigortası yaptırma isteği arasında pozitif

204

yönlü bir ilişki vardır. Araştırma bölgesinde çiftçilerin dolu, don, kuraklık ve yangın gibi afetlerle karşılaşmaktadırlar. Bu afetlere karşı sigorta yapmak isteyenler sel sigortasına da yaptırmak istemektedirler. Bu ilişki istatistiki açıdan önemlidir (P≤0.05).

Sahip olunan arazi varlığı istatistiki açıdan önemsizdir. Buna göre, sel sigortası yaptırma isteğinin her büyüklükteki arazi varlığı için de söz konusu olduğunu söylemek mümkündür.

Sel sigortası yaptırma isteği ile işletme çeşidi2 (Karma üretim yapan işletmeler:1, diğerleri:0) arasında pozitif yönlü bir ilişki vardır. Devlet sel sigortası primlerinin

%50’sini öderse karma üretim yapan işletmeler (hem bitkisel hem de hayvansal üretim yapan) diğerlerine göre sel sigortası yaptırmaya daha isteklidirler. Bu ilişki istatistiki açıdan önemlidir (P≤0.05).

Devlet kuraklık sigortası priminin %50’sini öderse çiftçilerin kuraklık sigortası yaptırmasını etkileyen faktörler Çizelge ’de verilmiştir. Kuraklık sigortası yaptırma isteği ile bitkisel ürün sigortası yaptırma isteği arasında pozitif yönlü bir ilişki vardır. Bir başka ifadeyle bitkisel ürün sigortasını yaptırmak isteyenler, kuraklık sigortası devlet tarafından desteklenirse (sigorta priminin %50’sinin devlet tarafından ödenirse) bu sigortayı yaptırmak istemektedirler. Bu ilişki istatistiki açıdan önemlidir (P≤0.05).

Çizelge 4 Bivariate Probit analizi sonuçları.

Sel sigortası Kuraklık sigortası

Katsayı

(Std.Hata)

Katsayı (Std.Hata) Bitkisel ürün sigortası yaptırma isteği 0.8703

(0.3181)

* 0.7651

(0.3382)

**

Nüfus 0.5367

(0.2822)

*** 0.2738

(0.2945)

Afet sigortası yaptırma isteği 0.7910

(0.3253)

** 0.7247

(0.3444)

**

Arazi varlığı -0.0005

(0.0008)

0.0071 (0.0030)

**

Đşletme çeşidi1 (Hayvansal üretim:1, Diğer:0) 0.4070 (0.7435)

0.3918 (0.6866) Đşletme çeşidi2 (Karma:1, Diğer:0) 0.8133

(0.3575)

** 0.5885

(0.3502)

***

Sabit -1.2897

(0.4417)

* -1.1194

(0.4396)

**

Log likelihood -89.9273

Wald chi2(12) 42.39 *

athrho 1.1138

(0.3067)

*

rho 0.8054

(0.1077)

Likelihood-ratio test of rho=0: chi2(1) 18.499 *

Standart hata değerleri parantez içersinde gösterilmiştir.

*,**,*** sırasıyla 0.01, 0.05 ve 0.10 istatistiki anlamlılığı göstermektedir.

Çiftçi ailesinin nüfusu istatistiki açıdan önemsizdir. Buna göre, kuraklık sigortası yaptırma isteğinin çiftçinin bakmakla yükümlü olduğu birey sayısına bağlı olmadığını söylemek mümkündür.

Kuraklık sigortası yaptırma isteği ile afet sigortası yaptırma isteği arasında pozitif yönlü bir ilişki vardır. Araştırma bölgesinde çiftçilerin dolu, don, sel ve yangın gibi afetlerle karşılaşmaktadırlar. Bu afetlere karşı sigorta yapmak isteyenler kuraklık sigortasına da yaptırmak istemektedirler. Bu ilişki istatistiki açıdan önemlidir (P≤0.01).

Kuraklık sigortası yaptırma isteği ile arazi varlığı arasında pozitif yönlü bir ilişki vardır. Çiftçinin sahip olduğu arazi varlığı arttıkça doğal afetler karşısında ürününü korumak istemektedir. Dolayısıyla kuraklık sigortası yaptırmaya isteklidir. Bu durum

205

istatistiki açıdan önemlidir (P≤0.05).

Kuraklık sigortası yaptırma isteği ile işletme çeşidi2 arasında pozitif yönlü bir ilişki vardır. Devlet kuraklık sigortası primlerinin %50’sini öderse hem bitkisel hem de hayvansal üretim yapan işletmeler (Karma) diğerlerine göre kuraklık sigortası yaptırmaya daha isteklidirler. Bu ilişki istatistiki açıdan önemlidir (P≤0.10).

4.SONUÇ VE ÖNERĐLER

Bitkisel ürünler için dolu, fırtına, hortum, yangın, heyelan ve deprem risklerinin neden olduğu miktar kaybı ile sebze, meyve ve kesme çiçekler için dolu riskinin neden olduğu kalite kaybı 2005 yılında 5363 Sayılı Kanun ile sigorta kapsamına alınmıştır.

Đklim değişikliklerinin etkisiyle son yıllarda sıklıkla görülen sel-su baskını riski 2010 yılı itibariyle sigorta kapsamına alınırken kuraklık riski henüz sigorta kapsamına alınmamıştır.

Bu çalışmada, 2009 üretim döneminde TRA I bölgesindeki çiftçilerin sel ve kuraklık sigortası yaptırma isteğini etkileyen faktörlerin ortaya konulması amacıyla Bivariate Probit Modeli kullanılmıştır. Analiz sonucunda, sel sigortası yaptırmak isteyenlerin, büyük ihtimalle kuraklık sigortası da yaptırmayı istedikleri tespit edilmiştir.

Bitkisel ürün ve afet sigortası yaptırmak isteyenler sel ve kuraklık sigortası yaptırmayı istemektedirler. Ayrıca karma üretim yapan işletmeler diğerlerine göre daha fazla sel ve kuraklık sigortası yaptırmayı arzulamaktadırlar. Bitkisel ürün ve afet sigortası yaptırmak istemeyenler ile sadece bitkisel ve sadece hayvansal üretim yapan çiftçilerin tarım sigortasına bakış açılarını değiştirmek tarım sigortasının yaygınlaştırılması açısından büyük önem taşımaktadır. Tarım sigortasının yaygınlaştırılması için üniversiteler, sigorta şirketleri ve TARSĐM işbirliği içerisinde çiftçilerin tarım sigortası konusunda bilgilerini artırmak için seminerler, eğitim çalışmaları, televizyon ve radyo programları düzenlemelidirler. Ayrıca broşür ve sirküler mektup dağıtarak çiftçilerin bu konuya ilgisi çekilmelidir.

5. KAYNAKLAR

Anonim 2009. Tarım Sigortaları Havuzu 2009 yılı Faaliyet Raporu.

(Erişim:10.07.2010)

Anonim 2010a. Türkiye Đstatistik Kurumu Kayıtları. (Erişim:10.07.2010) Anonim 2010b. Sel, http://tr.wikipedia.org/wiki/Sel (Erişim: 09.07.2010)

Anonim 2010c. Kuraklık, http://tr.wikipedia.org/wiki/Kuraklık (Erişim:

09.07.2010)

Dinler, T. 2004. Tarımda Risk Yönetimi ve Türkiye’de Tarım Sigortaları Uygulamaları, Ankara.

Greene, W. H., 2008. Econometric Analysis. Sixth Edition. Pearson Prentice Hall Upper Saddle River, New Jersey, 07458.

Miran, B., 2003. Temel Đstatistik. Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova, Đzmir.

Newbold, P., (1995). Statistics for Business & Economics, Fourth Edition, , Prentice- Hall.