Hakemsiz Yazılar Türk Kütüphaneciliği 18, 3 (2004),320-326
Bilim Ağı (Web of Science)
:
Atıfta Bulunulan Referans
Kaynaklarının Aranması için Benzersiz Bir Yöntem* **
* Bu maka^ Journal of The National Me&cal Association dergisi 2°°^,96 (7)’den çeviridir.İngilizce tam met nine http://www.nmanet.org/OC980jnma0704.pdf URL adresinden ulaşılabilir.
** Dr. Alper Sevinç, Gaziantep Üniversitesi Tıp FakMesi Tıbbi Onkoloji BHim Dah ^retim tyesMir. E-posta: sevinc@gantep.edu.tr
Öz:
Bir yayının başka yayınlar tarafından referans kaynak olarak kaç kez gösterilmiş olduğu, söz konusu yayının bilimsel ağırlığının ne kadar olduğunu yansıtır Atıf analizleri, bilimsel, teknolojik ve sosyal bilim dergilerinde yayınlanmış olan araştırmanın kalitesinin değerlendirilmesi için kullanılan parametrelerden biri dir. Bilim Ağı (Web of Science), kullanıcılarına, multidisipliner bilginin güncel halini ve geçmişe dönük olarak araştırılması olanağını sağlar. Dergiye ve maka
leye atıf konularındaki özelliklerin değerlendirilmesi için Bilim Atıf İndeksi nde (Science Citation Index) yer alan parametreler ve pratik uygulamalar özetlen
miştir.
Giriş
Kaynakça sayımı için “atıf’ fikri ilk olarak 1955’te Dr. Garfield tarafından dile
getirilmiştir (Garfield, 1955: 108-111). 1961 yılı için Bilim Atıf Endeksi’nin
(ScienceCitation Index-SCI) 1963’te yayımlanmasıyla, “atıf faktörü”terimi icat
edilmiştir. O gündenbu yana, büyük sayıdakibilimsel dergilerdeki makalelerin
“kaynaklar”listelerindeboy gösteren bilimsel atıflardan bir veritabanı oluşturul
tarafından hazırlanmıştır. Referans kaynakları, her bir makaleye belli bir süre
içinde kimler tarafındanve kaç kezatıfta bulunulduğunu gösterecek şekilde lis
telenmekte, ve sonuçlar Science Citation Index (SCI)’teyayımlanmaktadır. Böy-
lece, bellibir yazarın yayın listesinden ve SCI’dan, diğerleri tarafından o kişinin
yazılarınayapılan yıllık atıf oranı öğrenilebilmektedir (Whitehouse, 2001: 1-3).
Internet’ingelişmesi ile neredeyse eş zamanlı olarak, bilimsel bilginin deayrış
ması gerçekleşmiştir. Ek olarak, aralarında MEDLINE’m da bulunduğu pek çok
literatür veritabanı,tıbbi literatürü araştırmak isteyen kamununda kolayca erişi
mineaçılmıştır. Elektronikyayımlama sistemipek çok makalenin tamamına
eri-şilebilmesine, bu da yapılan atıfların sayısında birartışa yol açmaktadır. Dergi
atıf faktörleri, kütüphanelere hangi dergilerin satınalınacağı kararmayardım et
menin yanı sıra,ayrıca yazarlar tarafından, makalelerinigönderecekleri dergiyi
seçmek için de birbelirteçolarakkullanılmıştır. Genelbirkuralolarak, dergiatıf
faktörüdahayüksek olan dergilerbugün en fazla prestijli olanlar arasındayer al
maktadır (Garfield, 1999: 779-800)
Atıfta Bulunulan ReferansKaynaklarının Aranması İçin Benzersizbir
Yöntem
Üç haftalık birtatilden eve döndükten sonra,birtatil dönüşünden sonra ödeyece
ğimbedeli bekleyerekofisime girdim - ve haklı çıktım. . Acilen ilgi göstermemi
bekleyen yüzcivarında e-posta mesajıve düzenlice istiflenmiş ve atılmayı bek
leyen pek çok dergivegazetevardı. Bunlara ekolarak,beni görmeyi bekleyen
huzursuzhastaların yakınmalarını da hissedebiliyordum. Anna Karenina’daTols
toy’un tanımladığı gibi, her yer “karmakarışık” idi. Halbuki bentekbir şeye ba
kıyordum - “Bilim Ağı”. Bu,bir yazarın makalesine diğer okuyucular tarafından
kaç kez atıfta bulunulduğunu liste halinde sunan bir programdır. O anda, The Lancet (Gisvold, 1999: 971-973)‘de pek yakında yayınlanan(Editör’e mektup),
yazımın yayımlanmasından yalnızca iki ay sonra- tam daben şahane tatilimi sür
dürmekteyken - birkez atıfta bulunulduğunufark ettim. Atıflar bilimin“para bi
rimi” olarak kabul edildiği için, ilk anda çokbüyük birmemnuniyet hissettim.
Belkidebenönemli bir kişiydim, başkalarıtarafından görüşleri okunacak kadar
önemlibiri.İkinci sırada,benim katkıma kimin ve hangi nedenle atıfta bulundu
ğunu öğrenme isteğini uyandıran merak duygusugeldi.Üçüncü duyguise, hak
sız ve mantıksız bir suçlamaylakarşıkarşıya kalmam nedeniyle öfkeye dönüşen,
bir şok idi (Kirk,2003668).Düşünükurduğum, “varolmanın hafifliği” idi.Uğ
raştığım her şeyi bir kenara bırakıp, derhal bir yanıthazırlamam gerektiğini dü
şündüm. Bunu da, The Lance fin editörünee-postaile göndererek, aynıgün yap
tım. Savımı iyi sunmuşolmalıyımki, kısa süre sonra yanıtımın yaymiçin kabul
322 Hakemsiz Yazılar / Alper Sevinç aldım (Sevinç, 2003: 2162). Bu prestijli derginin okuyucularına benim görüşaçı mın sunulacak olduğunu bilmek beni memnunetti.
Tartışma
Bilim Ağı,kullanıcılarına, dünyadaki en prestijli, en yükseketkili (atıfalan)araş
tırmadergileri içinden yaklaşık 8.500 tanesinde güncelve eskiye dönük literatü
rü araştırma olanağını sunar. Bu ağayrıca, benzersiz bir arama ve atıfta bulunu
lanreferans kaynakları aramayöntemi desağlar. Bununla, kullanıcılar araştırma
larıyla ilgili olan bilgiyi açığa çıkarmak için gereken tüm disiplinler ve tüm za
man dilimleri içindeki literatürde ileri ve geri gezinebilirler.
Internet, çağdaş hekimler için vazgeçilmez birgereç halinegelmiştirve kav
rayamayanlar için bu yeni teknoloji, kaçırdıkları önemli bir referanskaynağıola
caktır. Atıfanalizleri, bilimsel, teknolojik ve sosyal bilimdergilerindeyayımlan
mış olan araştırmaların kalitesinin değerlendirilmesinde bir parametreolarak son
50 yıl içinde açığa çıkmıştır. Bu, etkileyici araştırmalaradiğerbilimadamları ve
klinikçiler tarafından yaygın olarak atıftabulunulduğu varsayımına dayanmakta
dır. Intemet’inilerlemesiyle birlikte,ISI-Bilimsel BilgiEnstitüsünden DergiAtıf
Bildirimleri (JCR-Joumal Citation Reports) kişilerin ve kuramların kullanımına
yaygın şekilde açılmıştır. Giderek artan bir yarışmanınyaşandığı araştırmaorta
mındaatıf analizlerininbakış açıları, bir derginin, yayımlanmış makalelerin, hat
ta bireysel olarak hareket eden araştırmacıların araştırmalarının kalitelerinin öl
çülmesi için basit, dolaylı ve yansız bir ölçüt olarak önerilmiştir (Sims ve
McGhee, 2003: 14-22). Bir makalenin aldığı atıfların sayısı, onun bilimseletki
sini yansıtır.
PtMVtrJ tfy ISI
Search by bibliographic information (topic, author, source, address) or by cited •-c'eience
'riillSeSdr'
rasySiwrH
Search for a limited number of artn^Ces on a specific topic, person, or address " Inq.ili
f... ... i Fully disconnect from the database and mike your connection available to another user at your instıtunor i
ISI
---—*--- THOMSON SCIENTIFIC
Acgftklt Utt Polls/
Copyright © 2004 Institute for Scitntltfk bifcmnrtton
Kalitesi yüksek olan araştırmalar hedef kitlesi üzerinde yüksek bir etkiye sa
hip olacakveböylece, diğer araştırmacılar içinönemli bir referans kaynağı oluş
turacaktır. Teori düzeyinde, önemi ve kalitesi daha düşük olan diğer yayınlara gö
re böylesimakalelere daha fazlaatıftabulunulacaktır (Gisvold, 1999:971-973).
Ei' Spence'- Citation In-lex ' Esornded fSCI-EKPAHPEDl-1W-2003 □ Social Science?. Citation (SSC^-1994-2003
Full' Search
© 'This week's update (Updated. February 2'7,2004) © ' Latest '2 Weeks
O Latest 4 Weeks ®. 'AB years
O Limit ' search to years selected below
El' 2003 □ ' 2002' □ 2001. 'E 2000 O 1999' O' ' 1998 O 1997 ' □ '1996 O 1995 03'1994
mo»- -nn - *
Search. for articles by 'subject'.term,. author name, journal tide, or author .affiuatnon Search for arttctes that cite an author or work
Using Saved Queries: Instructions for editing and running saved queries Enter full pathname of saved query (e,g., cfmytqienesVquuyl) or use Browse.
Ayytabit UHpehtr
Copyright 0'2004 Institute for Scientific Information
Şekil 2. İndeksveDönem Araştırması (Thomson ISI’nın izniyle).
Bilim Ağı - Peki ama Neden?
SCI’da dergi ve makalelere atıfların özelliklerinin değerlendirildiği parametreler
arasındaşunlar sayılabilir (Sims veMcGhee, 2003: 14-22):
a) Atıf analiziaracılığıylabulunabilen bilgi:
1. Dergiler ve tek tek makaleler için, atıfta bulunulma analizlerini elde etmek:
Bir dergide yayımlanmış olan makalelere, diğer makalelerde nesıklıkta atıfta
bulunulmuş olduğunun sıklığı.
2. Dergi atıf faktörleri (önceki iki yıl içinde yayımlanmışolan yazılarabiryılda
yapılan atıfların bölünmesiyle elde edilen oran) hakkında bilgi edinmek için.
Dergiatıf faktörleri, SCIDergi Atıf Raporları’nda yıllık olarak yayımlanmak
tadır. Buradan varılan sonuç, dergi atıf faktörlerinin, birçok bilimsel ve tıbbi
324 Hakemsiz Yazılar / Alper Sevinç kilde kullanıldığıdır.
3. Anmdalık(immediacy) indeksi: Bir yılda dergitarafından yayımlanan maka
lelereyapılan atıfların sayısının,aynı yılda dergi tarafından yayınlanmış olan
makalelerinsayısına bölünmesiyle elde edilen oran.
4. Atfedilme (cited) yarı-ömrü: Bir dergiye yapılan güncel atıfların %50’sinm
gerçekleştiği yılların sayısı(yani,dergiyeyapılanatıflar).
5. Atıf (citing) yarı-ömrü: Bir dergi tarafından yayımlanan makalelerin kaynak
lar bölümündeki atıfların % 50’sinm gerçekleştiği yayın yıllarının sayısı
(yani, dergiden yapılanatıflar).
b) Atıf analizlerininpratik uygulamaları:
1. İlgili çalışmaya atıfta bulunulan aynıkonudaki makalelerinaraştırılması için
(PubMed’teki “İlgiliMakaleler” bağlantısında olduğugibi).Hedeflenen araş
tırma alanındaatıf endeksindeki anahtar konumundakibir yazıya yapılan tüm
atıflara bakmak, ilgili literatürü bulmak için bir stratejidir. Dahası, kendi ya
zılarına atıftabulunulan makalelerin okunması, birinin ilgialanıhakkında ek
bilgi sağlaması ve içeriği açısından muhtemelendaha ilginçolacaktır.
2. Sunulan bu raporda olduğu gibi, bir “yazarın yanıtı”nm yayınlanıp yayınlan
madığını öğrenmek.
3. Reprint isteyen yazışmacıların gerçektende yazarın çalışmasıyla mı ilgilen
dikleri, yoksa yalnızca rutin bir istekte mi bulunduklarını öğrenmek. Bilim
Ağı ile, reprint’lerin gönderilmesinden birya da iki yıl sonrayazar, reprint is
temiş olan kişilerle, daha sonraları yapılan atıflarla gerçektende çalışmasını
kullanmış olan kişileri karşılaştırabilir (Sevinç ve Ramanan, 2002: 934-936).
Hızlı atıfaulaşan yazılara birkaçay içinde ve kesinliklebirkaç yıl içinde atıf
ta bulunulur. Bu anmdalıkendeksi ISI’nın, iki aydabir yayımlanan Bilim Gözle
mi (Science Watch) adlıyayınında “sıcak yazılar” olarak saptamasını sağlamış
tır. Ancak, yüksek atıf tam olarak doğrulanmasına genellikleikiyıl sonraulaşı lır.3
Gelecekte, makalelerin ve dergilerin kalitesinin değerlendirilmesinde daha
karmaşık yollar bulunabilir. Örneğin,Araştırma Endeksi yayımlanmış bilimsel
yazıların dijitalkütüphanelerini oluşturabilen ve atıfta bulunulmuştüm yazıların
atıf analizlerini otomatik olarak üretebilen bir yazılım programıdır. Bu program
ayrıca,kullanıcı davranışları üzerine istatistikler debiriktirerek, vuruş faktörleri hakkında eldeki verileri tamamlayan, hattaondan daha değerli olanverilersağ
lar(The future of the..., 2001: 1-3).
ISI ve UlusalTıp Kütüphanesi(The National Library of Medicine) tüm dün
içinmüteşekkiriz.
Bilim Ağı’nı NasılKullanabiliriz?
ISI,http://www.isinet.eom adresinde bulunmaktadır. Aralarında atıfların bulun duğu kaynaklar ve genel aramanın da yer aldığı çeşitli eğitim materyali,
http://www.isinet.eom/traiaing/trainlngaids/wokaids/ wosmaterials adresin
den indirilebilir. Ancak, atıftabulunulan ve genel araştırma kaynakları yalnızca
abonelere sağlanmaktadır.
Bilim Ağı’nı KullanarakKişisel Atıf indeksi Raporları Üretmek için
Talimat
1.URLadresinden ISI’nın Bilim Ağı’na ulaşınız.
2. “Tam Arama”(FullSearch)üzerine tıklayınız (Şekil 1).
3. Hangisi uygunsa, “SCI Expanded—1994present” ve/veya “Social Sciences
Citation Index (SSCI)—1994-present” kutucuğunuişaretleyiniz (Şekil 2).
4. “Yıl”ıseçiniz, daha sonra araştırmak istediğinizyıliçinilgili kutucuğu işaret
leyiniz. (Unutmayınız ki örneğin 2000 yılı içinde yayınlanmışolan bazı ma
kalelereatıflarınbulunduğu bazımakaleler 2001 yılı içindeyayınlanmış ola
bilir. Bu yüzden, 2001 içinde ayrıcabir arama yapmanız gerekebilir).
5. Ekranın en altında yer alan “AtıflarınBulunduğu KaynaklanArama” (Cited RefSearch) düğmesine tıklayınız.
6. “Atıfta Bulunulan Yazar Adı” (Cited Author Name) alanına adınızı giriniz.
“Atıfta Bulunulan Yıl” (Cited Year) alanını boşbırakınız.
7. Ekranın en altında ya da en üstünde yeralan “Ara”(Look up) düğmesine tık layınız.
8. Buekranda görülen, 2001 yılı içinde kendisine en azbir kezatıfta bulunulmuş
olan çalışmalarınızınbirlistesidir. “Atıfta Bulunulan Yazar” sütunundaadını
zın önünde eğer “...” görünüyorsa bu, sizinilk yazar olmadığınız bir makale
yiişareteder. Lütfen unutmayınız: “Atıflar” (Hits) sütununda görülen sayı bu
yazıya 2001’de yapılanatıflarındeğil,makalenin yayınlanmasından bu yana
yapılanatıflarıntoplam sayısıdır.
9. Ekranın en altında ya da en üstünde yer alan “Sayfa Seç” (Select Page) düğ
mesine tıklayınız. Bu listede, sizin yazarları arasındayer almadığınız ancak
benzerisim taşıyanbir yazar bulunduğu içinyer alan yazılar da bulunabilir.
Bunedenle, gereksiz çıktıları önlemekiçin, yazarları arasında yer almadığı
nız maddelerin yanındaki işaretleri kaldırmayı unutmayınız.
326 Hakemsiz Yazılar / Alper Sevinç
fa Seç” düğmesinin hemen altında yeralan “Ara” düğmesine tıklayınız.
11. Bu listelerden, sizin çalışmanıza yapılan tüm atıflarıbulabilirsiniz. Çalışma
nıza yapılan tüm atıflarıişaretleyinizve bunu, yıllık fakülte taramanızla bir
likte gönderiniz.
12.Atıfta bulunanyazının yazarları arasında siz deyer alıyorsanız bunukendi
ne-atıf (self-citation) olarak sayınız.
Kaynakça
“The future of the electronic scientific literature (2001)”. Nature, (413): 1-3.
Garfield, E. (1955). “Citation indexes to science: A new dimension in documentation through as sociation of ideas”, Science (122): 108-111.
Garfield, E. (1999). “Journal impact factor: A brief review”, Canadian Medical Association Journal, (161):979-800.
Gisvold, S. E. (1999).“Citation analysis and journal impact factors—is the tail wagging the dog?”, Acta Anaesthesiologica Scandinavica, (43):971-973.
Kirk, E. P. (2003). “Treatment by deception is bad medicine”, Lancet. (362):668.
Sevinç, Alper. (2003). “Surgical treatment of a hysterical conversion reaction”, Lancet. (361 ):2162. Sevinç, Alper.(2003).’’Deception or misinterpretation in case of a conversion disorder?”
Lancet, (362):1679-1680.
Sevinç, Alper and S.V. Ramanan (2002).” Obtaining journal reprints. The does and don’ts”. Journal of the National Medical Association, (94):934-936.
Sims, J.L. and C.N. McGhee.(2003). “Citation analysis and journal impact factors in ophthalmo logy and vision science journals”. Clinical and Experimental Ophthalmology, (31)14-22. Whitehouse, G.H. (2001).”Citatioc rates and impact factors: Should they matter?”, British Journal
