ws
FELSEFE
EDEBİYAT
v
San’aita ( ifade = expression ) ifadede (B
iâgat = éloquence) ; belagat kudreti her
sa®’atın, tebliğ vasıtalarına 'göredir
’İta/**
Maim. - xn&dfcteeE'aü«; - henüz multfemnael ve, u y g u a îsiaiaMarı- ırna ydk.-*FrerM erü;. . (expres sion) tab irin e sKàs^sàX hin (ifa- £ de) ke-liaaesîîni k « Ş ân îa3 g a m ec burun. Staihuki "■ ‘ifadeain as® m ân ası (faidc verm ek) «em ek tir, nitekim • istifad e (faidelen- m ek) m &nssma gelir. O cun i-vePmesi 've Labüemn de cndan faid e görm esi [ifade ve
istîia-Y'AZAN :
¡.FİLOZOF,
EK A
26
y-demck ü f r İlham a. kabili- ^ r '3 e n n ve TŞîddetii b aşşasi-d©J tabii'ifiim e lisanım ız da
revaç v erm iştir. Biz bu kelim e yi es&efeikifcahisJeaiöde (eksprcs- y oc) mânasaacla kullanm ağa, e- peyce bir zam andanberi ahş- J m>§ olduğum uz için, ban de o •m ânada,.kıdâm yarum . F a k a t iti- j
rgû etraeliyûa-*ki frenkçsai daha
uygundur. Ç ünkü (ex, d ışa rı), ■( pression, basm ak, sıkm ak, ta z yik etm ek ) dem ektir. • B ir de
(Ede.) kelim esi v a r; azıl m âna- aı (borç ödemek) ise de bu ke lim e de birim lisanım ızda - este tik balo elerinde işe yany&eak busuaî b ir m ân a d a kullanuiagel- ! b ir hususî m ânad a knilanılage» ve h areketinde (m analı bir t a vır) dernek olur. H akikî olsun, cali yani yapm a ve g österiş ka- bliinden olsun!. Biz bu knhnae- yi er. nazik ve zarif mânamle telâk k i ederek âdeta ıstılah gi bi kullanm aktayız. H atırım da kakan şu şarkı* da tam am en t grâce) m ânasında kullanılm ış olduğuna şüphe edilemez : | e- (iaiı bir yosma k a ra rım led it m e ra m d a (edalı) aynen (G ra cieuse.! dem ektir. Ben de edayı
(grâce) diye kullanacağım ., , .
j . '1'"
» San;a tta ( ifade) hünerinde« ; m ühim b ir iş y o ktur, desem m übalâğa olmaz. -¿*;
H erk es bilir ... M aaısafih bon yine hatm e getireyim ki. s a n a t k â r olabilmek için birinci ş a rt, heyecana m üşteri b ir mi zaç ile doğm uş olm aktır. F a k a t, bu söz, âdi m ânasile sinirli ve h a s ta olmak değii, sağiam ol m akla b erab er çok h a ssa s
ol-y et ol-yüzünden olur, çünkü ilham -beıvim lü k ad ım erJ- heyecanın, viodamimada, m uayyen ve - s a rih h .i s u re te girip, canlı b ir fi
kir, bir duygu ve bir h ay al şek linde göritnm eaidir. Yairuz, bu tebeddül şu u r r e iradecim izle olm ayıp gizli ve m ü n h a sıra n
psikolojik ) b ir faa liy e t neticesi olduğu için düşünmek, ve* tah ay yüi veyahut kıyas ve m u hake me etmek kabünıden bir- iş sa yılamaz. İ lh a n -,u y k u esnaaında i bile varie! olabilir* ve- onu -davet ! etm ek elimizde değildir. Bu se- ! hepledir ki, herkes artist- ve şa ir j olamaz. Bu looeeielert - iki bin ı beş.y-vî.seno evvel eni konu m ü- j .zaitere eden eski Yunan filozofu i m eşh uru (S o k ra t —* S o c rate s),! iibano, b ir asude. &«len cinnet ha -1 valesi, olmak, özere telâkki öder- ! mis. Onun en büyük şakirdi | (E flâ tu n ) — : P a lto n ), b ir çok (m u h azara — dialogue) îerin- de ve h u su sa (Fodr — P h èdre) isimli m uhudarasm da şairliğin b ir cinDet olduğunu S o k rat ağ - zindan söylüyor £*J..
--- --- * ■ ...
: ['•]. Sokrat. bir m itr ya zı yuz- j
mamtvj; ‘ to p taU m m tntn şifa h i ■ olm Aik, ve h erkesle, to r m«aeie h a kkın d a m übahase ederek be- !
yem etm itşti. E flâktin üsiad*nm
h& im dttm ( Bin/tUeg) suretum k y a zm ış fa k a t p ek g ü ze l,, p ü rm - sifc1 ve z a r if bir üslûp ila yasıp
to n d ı mikıhâfvaztdemnda-n <kı
b à y o k ' m ühim fikirle- ilâve e t m iştir. E v,nlann â d ed i o tu zu ge çer; l&hın, ik i iig ia tiesim n E f lâ tu n U m tfm dan yasalm ış ol- m a st şü p h ekd ir. Şiire ve smİAatu m ülpnU ik olan bahisler J ty o tı=
to n ), Gforchyns ~ G orgm s) . ( F eder = P hédrus ) . fO üm hu- |
rvyet R ép u b liq u e), (K a nu n
lar = les Uns) imaanJn diyalog larda, h a v lı ta fs ilâ t *fc m ü na ka
şa edvm tştir. S o k rü t, ruhuna
h â kim olan b ir ( Oin = S em en )
"J S o k r a tm , b u a -ia a m ak sad ı da
(cezbe) y e tuiaştem ş olm aktır. B u tâ b ir ve ;b u n a z ariy e Yunan ■ (.tasavvuf);, felsefesinin, m üessi- si (P iu ü n u3= :-Plotinus ) un tali- m atile biitü® çarhakarip m ais,- s a v v ıfla n n a f in tik a l etm iştir. : (Cezbei a ş k ) * tâ b iri bizim hür
m eti cofiyede m üh im ve yegâ ne ilham m enbaidır., ;
■jp S a n ’a t baiıisîerinde pek çok zik ri geçen iıeyeaan h e r sebeple •cvu iua g eieb ü ea *■ coşkunlulr de- i
ğildir ; ancak (heyecssm bediî == j ém otion e sth é tiq u e ) değil - ! miz h a le ttir. T e lâş vey ah u t he lecan, y an i y ü re k çarpın tısı da değildir. B ir otom obil kazasın - 1 dan sağ, salim k u rtu la n veya h u t ta y y a r e piyangosunun bü yük m ü k â fa tın ı k azan an bir a- darrun co şkunluğu bediî bir h a let sayılm az. Bediî b ir heye can akim olm am alı, velûd olm a lıdır; y a n i (k ısır) kalm ayıp bir eser vücUde ■* getirebilm elidir. K uru kuruya, coşkunluk sa-n’at- ■ t a hiçbir işe y aram az. O coş kunluk saik asile h er ne su re tte oluraa o lsun m addi bir eseri e a n u t m ey d a n a koyup s a n a tk â r. ilh a m aldığı a n d a ki m ânev¡yetini - o eserinde te bellür e tm iş b i r s u re t iizere bize nakletm ek ve bizi de ayni: su retle co şturabiim ehdir. ( E rte - tik ) ve (psikoloji) ıstılahında b u /k ab iliy e te (o b jectiver) ve
(essteırioriaEr) d e rle r; yani ma- hiyy eten (en sü sî = sub jectif) | olan bir d u y guy u , b ir: fikri, bir ! hayali m addî b ir şekle sokup | m ân a d a r h ir s u re tte duşa orya a tm a k d em ek tir. İşte, san.'at li
sanında, e a geniş m ânasile, (expression.) fc*ı kabihyote«
der-Bu kehmeBİ« lü g a t tnanasifu da şu m a kaienuin başlaagunnda arzetraiştim . B una biz (ifade) i
d - a i i s ^ . v ( S o n u « a y l a 6 s ü t u n 3* t e ) !
illmmile sö z «bitlem ekte ohiu&u- i
mt inanır v e bımu t o r zam a n'
söylerdi. Bsmâtm rrmrad belki \ kendi d e h â sı id i. ( Hfeemtn) to - \ itm esi de zafam cinnm temrine kntuhnus, m eczup dem ektir. Şu takdirce Sokratm-, şair m san- a tld ın bir n e v i (fevk alâ de de li) euiıietmcai, a yn en kemli şuh- stm- tarif e tm e k te n ibaret gibi dir. ; ' a
