112 VASFI RAŞİT SEVGİ
T E M Y İ Z K A K A R L A R I
Evlât edinme:«Filhakika Medeni Kanunun 257 nci maddesinde yazılı- olduğu üzere, evlât edinmekle ana ve babaya ait hak ye vazifeler evlât edinen kimseye geçerse de ev lât edinmeye muvafakatle ana ve baba yalnız velayetin icrasından feragat etmiş olup bu hale göre evlât edinenin vefatiyle velayetin hakiki ana ve babaya rücü zaruri olmasına ve evlât edinen kocanın vefatiyle velayetin küçüğü evlât edinmi-yen karısı müddeiaaleyhaya intikal etmiyeceği aşikâr bulnuduğunu mebni varit görülemiyen it'razlann reddiyle esbabı mucibeye müstenit ve usul ve kanuna mu vafık olan hükmün tasdikına ittifakla karar verildi.» 1.10.1942 (Kırkağaç 2189)
N O T :
Temyiz 2 nci Hukuk Dairesinin yukarda zikredilen kararının ehemmiyeti Medeni Kanunun 257 nci maddesine verdiği yeni tefsir tarzındadır. Filhakika Temyizin bu içtihadı biz', 257 nci maddenin ikinci bir tefsiri karşısında bulunduru yor: Mezkûr maddenin, hakiki ana ve babanın çocukları üzerinde tabiattan aldık ları velayet haklarının, hükmi ana ve babalık olan evlât edinmede evlât edinene yalnız ifasını intikal ettirdiğini, fakat muhtevasını intikal ettirmed'ğini ortaya atıyor. Halbuki isviçre Federal Mahkemesi, mezkûr maddenin, hakiki ana baba ile çocuk arasındaki tabiî münasebetin yerine geçirilen kanuni münasebetin ve layet hususunda hakiki ana ve babayı temamiyle silerek, yok ederek onların hak ve vazifelerini muhtevası ile birlikte hükmi ana babaya geçirdiğine kail olmaktadır. Zamanımızda, Romada olduğu gibi itikada dayanmıyan evlât edinme mües sesesinin ciddî neticesi çocukları olmıyan kimselere, nesebî sahih bir çocuğun (ekseriya bir oğlun) bütün haklarını haiz bir mirasa vermekten ibarettir. «Ev lâtlık, kend*sini evlâtlığa alanın aile ismini taşır ve onun mirasçısı olur» M. K. Madde 257 F. I. kaldıki, evlâtlığın mirasçılık hakkına dair olan bu maddeye mu halif mukavele yapmak sahihtir. (M. K. 257).
Hukuk, hakiki ana babadan başka mecazi ana baba da yaratmakta ve tabiî zürriyetten başka hükmi zürriyeti de kabul etmektedir.
Eğer, Evlât edinme müessesesi yalnız, erkeğin dul olarak aldığı karısının eski kocasından, veya evlilik dışında olma çocuğunu; yahut karısının, kocasının başka bir evlenmeden hâsıl olan çocuğunu, müşterek evlât kılmaya maksur olsa idi, tabiî aile ile mecazi aile arasnıdaki çarpışmalara pek raslanmazdı. Evlât edinme müessesesi kısır ailelere bir teselli kaynağı ve fakir ailelere geniş nispette yar dım müessesesi oldukça tabiî ana babanın, çocuklan ile olan ve tabiattan fışkıran münasebetleri ile kanuni ana babanın aynı çocuklarla kanundan fışkıran müna sebetleri arasında çarpışmların vücuda gelmemesine imkân yoktur. Zaruri çarpış malardan ürkenler, başkasının çocuğuna kanundan müstakil olarak, ihtiyar ile
MAHKEME İÇTİHATLARI 119
muslu ve faziletli ailelerde dahi aile otoritesi çocuğun ahlâki varlığım korumaya kâfi gelmiyor. Kanun çocuğu ana ve babasına karşı dahi korumak zorunda kalı yor. Velayetin nez'ine ait olan maddeler bu zordan doğmaktadır. Tekrar sora lım velayetin nez'ini kim istiyecektir?
Hulâsa, âmme vesayetinin işlemesini mümkün kılacak olan vesayet müşa virlikleri kurulmadıkça Temyiz'miz anane ve âdetlerimizde yaşıyan hususi vesa yet hükümlerini tatbik eylemekte've arz edilen hâdisede olduğu üzere velayetin ha kiki babaya riîcü eylediğine içtihat etmekte haklıdır. Çünkü, mahkemelerimiz önüne arz edilen hâdise küçük üzerinde hiçbir hakkı olmıyan bir kadın ile, çocu
ğun hakiki babası arasında çıkmış bir ihtilâftır. Bu ihtilâfı mahke melerimiz nasafetin icabeylediği bir tarzda halleylemiştir. îsviçrede ise ih tilâf, hükmi bir şahsyet olduğu için küçük üzerinde bir velayet hakkı iddia edemiyecek olan Bale - Ville kontoriu, yani devleti ile, velayet iddia edebilecek olan hakiki ana arasında çıkmıştı. Bizdeki ihtilâfı, vesayet dairelerinin, vesayet altında bulunnuyan küçüğe hemen bir vasi tâyin eylemek hususundaki vazifelerini - teşkilâttaki eksiklik dolayısiyle - yapamamaları doğra nıyor. Isviçredeki ihtilâfa, dâva edilen devletin; lâzım olan bütün uzuvlara malik olan vesayet dairelerine izafeten velayet altında bulunnuyan küçüğe hemen bir vasi tâyin eylemiş olması meydan veriyordu.
Türk ve isviçre Temyiz Mahkemeleri arasındaki içtihat farkı teşkilât far kından doğmuş bulunuyor.
Vasfi kaşıt SEVÎG . Roma Hukuku Ord. Profesörrü
