Başlık: BAZI TARIMSALARTIKLARIN BEYAZ ÇÜRÜKÇÜL MANTARLARLA DELİGNİFİYE EDİLEREK YEM DEĞERLERİNİN ARTIRILMA OLANAKLARININ ARAŞTIRILMASIYazar(lar):BAYRAM, İsmailCilt: 44 Sayı: 1 DOI: 10.1501/Vetfak_0000000647 Yayın Tarihi: 1997 PDF

Ankara

Of/iv.

Vet. Fak. Derg.

44: 1-9,1997

BAZI TARIMSALARTıKLARıN

BEYAZ ÇÜRÜKÇÜL

MANTARLARLA

DELİGNİFİYE

EDİLEREK

YEM

DEGERLERİNİN

ARTıR/LMA

OLANAKLARININ

ARAŞTIRILMASIJ,ı

İsmail BA YRAM

Investigation of microbial delignification with White Rot Fungus of some

agricultural byproducts and inerement of their nutritional values.

Summary:

In this study, the increment

of the usage of

7

dijj"erent

agricultural

by-products

as an animal feed

by microhial

degradati011 was

investigated.

For this purpose,

2 dijferent

Basidiomycetes

",pp. whiclı were

Pleurotus

sajor caju (Psc) and Phanerochaete

cyrso.\porium

ME 446 (Pc)

applicated in.

According

to end

of fermentation

60.days

some

deerements

were

provided

dry matter (DM), erude cellulose

(eS),

neutral detergent fiber (NDF)

contens and

lignin values when some inerements total crude protein contens

and in-vitro digestibility of agricultural by-products. These values shown some

dijferences with respect to used test cultUl-es and agricultural by-products.

Altough results were changed with respect to use d test cultures, various

agricultural

hy-products and incubation Periods, in delignified plant residues;

the deerements in dry matter

(% 53),

erude cellulose content

(% 37.92),

neutral

detergentfiher

content

(%

28.20) and inerements in erude protein co1ltents

(%

123.50), lignin degradation

(% 58)

and in-vitro dry matter digestihility

(%

66.52) were the most important results that provided during this study.

Finally, it was detected that, the usage of agricultural hy-products as an

animal feed could he inereased by White Rot Fungus.

Key

Words:

Delignijication,

Agricultural

Byproducs,

Microhial

Delignification

Özet: Bu araştırmada, mikrobiyel degradasyona hırakzlan, 7ayrz tarımsal

art/ğın hayvan yemi olarak değerinin artırılmasına çalışılmıştır. Bu amaçla test

organizması

olarak.

Basidiomycetes

sınıfına

ait

Pleurotus

sajor

caju

ve

Phanerochaete

cyrso.\porium

MfA46

kullanılmıştır.

fermantasyonun

60. günü itiharıyla, hütün tarımsal artıkların kuru

mad-de, ham selüloz, nötral deterjan fiher ve lignin içeriklerinde

azalmalar,

ham

protein ve sindirilebilirlik

değerlerinde artışlar meydana geldiği saptanmıştır.

Bu değişimler kullanılan test organizması ve tarımsal artık türüne göre farklilık

göstermektedir.

Uygu.lama şekilleri, kullanılan

test kültürleri

ve inkubasyon

sürelerine

iBu araştırma A. Ü. Ara.~tırına Fonu tarafından desteklenmiştir. Proje No : 92-300029 1Bu araştırma aynı başlıklı doktora tezinden özetlenmiştir.

40 İSivlAİL BAYRAM

gijre değişen durumlar göstermek üzere tarımsal artıkların. KM kaybında

(%

53). HS içeriğinde

(% 37.92),

NDF içeriğinde

(% 28.

20) 'ye varan azalmalar,

lignin degrada.lyonunda

(% 58),

KM sindirilebilirlik

değerinde

(% 66.52)

ve

HP değerinde

(%

123.50) 'ye varan artışlar, saptanan en önemli bulgulardır.

Sonuç

olarak

tarımsal

artıklarm

beyaz

çürükçül

mantarlar

ile

inkubasyunları sonucunda yem değerlerinde önemli artışlar sağlanabilmiştir.

Anahtar

Kelimeler:

Delign!fikmyon,

tarımsal

artıklar,

mikrobiyel

deligniJikasyoll

Giriş

Tarımsal

ürünlerin

üretimi

ve bunların

işlenmesi

sırasında

kullanılabilir

ürün

miktarın-dan daha fazla miktarda

atık ortaya çıkmakta

ve

bu tarımsal

artıkların

üretimi

süreklilik

göster-mektedir.

Hasat edilen tarımsal

ürünlerin

çok az

bir

kısmı

değerlendirilebilmekte,

önemli

bir

kısmı ise değerlendirilcmemekte

ve çevre

kirli-liği

vb.

sorunlara

yol

açmaktadır.

Yapısını

lignoselülozlu

bileşiklerin

oluşturduğu

tarımsal

atıkların

potaıısiyel

bir

enerji

kaynağı

olarak

çeşitli

endüstriyel

fermantasyonlarda,

tek hücre

proteini

üretiminde,

eczacılık

ve kozmetik

sa-nayilerinde

vb. kullanımları

özellikle

kavnakları

kıt olan ülkelerde

önem kazanmaktadır

(6)

Lignoselülozlu

maddeler

yeryüzünde

bol

miktarda

üretilen,

her yıl yenilenebilme

özelliği

gösteren

bileşiklerdir

ve

yeryüzünde

yetişen

biyokütlenin

'Yıı

95'ini

oluşturmaktadır.

Yapısal

birimleri

selüloz,

hemiselüloz

ve lignindir(4,5).

Bitkisel

kaynaklı

atıkların

Iignoselülozik

yapılarının

parçalanması

ve ruminantlar

için

hazmolabilir

nitelikte

yem

özelliği

kazana-bilmesi

için

asit

hidrolizi

(ll),

enzimaUk

hidrolizasyon

(7) ve mikrobiyal

fermentasyon

(9, iO, i3) olmak

üzere

3 tip değerlendirme

ya-pılabilmektedir

.

Ligninin

gerek selüloz

ve hemise1ülozdan

yararlanmayı

hedef alan çalışmalarda

engelleyi-ci roloynaması,

gerekse

kendisinin

başlı başma

potansiyel

bir enerji

kaynağı

olması

nedeniyle

biyolojik

parçalanması

önemlidir.

Nitekim

lignin

degradasyonunda

en çok

kullanılmakta

olan

"Beyaz-kök-çürükçül"

kütler

de

denilen

Basidiomycetcs

türlerinin

Iignini

en iyi degrede

eden mikroorganizmalar

olduğu

belirtilmektedir

(i ,5,24).

Zam-azil

ve Brunnert(22),

lignose1ülozlu

materyallerin

beyaz-çürükçül

funguslarla

deligniiikasyonunda,

1iziksel

parametreler

ola-rak

ortam

ısısının

20-30

Oc

aralığında

ve

substrat/su

oranının

1/3 olduğunu

yaptıkları

çalışma

ile belirlemişlerdir.

Aynı

araştırıcılar

buğday

samanını

9

ayrı

tür

beyaz-çürükçül

fungusla

fermentasyona

bıraktıklarında,

ortama

katılan

Nl-4N03'ın

%

0.25'lik

konsantrasyonu-nun en fazla kuru madde

ve lignin kayıplarıyla,

sindirilebilirlik

artışına

yol açtığını

ortaya

koy-muşlardır.

Topal

ve ark. (19),

farklı türdeki

mantar

ve tarımsal

artıkları

inkubasyona

bıraktıkların-da,tarımsal

artıkların

protein

içeriğinde

artışla-rın olduğunu,

fakat

inkubasyon

ortamına

ilave

edilen

NH4N03'

ın protein

artışına

çok önemli

bir

katkı

yapmadığını,

yine

aynı

çalışmada,

NH4N03'

ın, buğday

samanının

in vitro

sindi-rilebilirlik

değerini

90 günlük

inkubasyon

sonu-cunda

%

60 oranında

arttırdığını

tesbit

etmiş-lerdir.

Pamuk samanının

Pleurotus

norida

ile 21

gün

boyunca

yapılan

inkubasyonunda,

substratta

kuru

madde

kaybının

%

i8 olarak

gerçekleştiği,

lignin

içeriğinin

orijinal

lignin

miktarına

göre

%

33 oranında

azaldığı

ve kuru

madde

sindirilebilirliğinin

ise

%

26'dan

'Yıı

38'e

Çıktığı tesbit edilmiştir

(I O).

Reade ve Mc Qeen (I 4), kavak talaşını

5

ayrı tür beyaz-çürükçül

mantarla

6 hafta sürevlc

inkubasyona

bıraktıklarında,

kavak

talaşı;ıın

lignin miktarının

kontrol

örneğine

göre % 25.30

oranında

azaldığını

ve % 3.23 olan kontrol ham

protein

miktarının

%

6.1 Tye

yükseldiğini,

in-vitro sindirilebilirliğinin

ise

%

90 oranında

art-tığını tesbit etmişlerdir.

Bu araştırma,

hayvan

yemi olarak

kulla-nIlnda

fazla

değeri

olmayan

bazı

tarımsal

ar-tıkların,

beyaz

çürükçüI

mantarlar

ilc

delignifiye

edilerek,

yem

değerlerini

artırabil-mek ve ülke

hayvancılığına

katkı

sağlayabilc-I3AZI TARIMSAL ARTıKLARı)\" I1EYAZ ÇÜRÜKÇÜL MANTARLARLA DEL!(,:'-iİfİYE EDİLEREK YEM DEGERLERİN ... 41

cek çalışmalara

temel teşkil etmesi amacıyla

yapılmıştır.

Materyal ve Metot

Çalışmada, lignolitik aktivitelerinden

ya-rarlanmak

üzere beyaz çürükçül

mantarlardan

Basidiomycetes

sınıfına ait Pleurotus sajor caju

ve Phanerochaete

crysosporium

ME 446

kulla-nıldı. Lignoselülozlu

materyalolarak

Türkiyede

fazla

miktarda

üretilen

fığ

samanı

(Vicia

sativa),ayçiçeği

sapları

(Helianthus

annuus),

odun talaşı (Pinus), pamuk tohumu kapçıkları

(Gossypium spp.), pirinç kavuzu (Oryza sativa),

arpa samanı (Hordeum vulgare) ve nohut

sama-nı (Cieer arietinum) kullamldı.

Tahlo L Deneme hayvanlarına verilen konsantre yem ve voncanın hesin madde mikUlrları Tahk i.Compo.'ilion nf con~antrate a\lll alfalfa

Konsantre yem.% Yonca.%

Kuru madde 90.30 92.61 Ham proteın 16.55 i 5. i i Ham kül 4.12 7.64 Ham selüloz 6.80 27.15 Ham yağ 1.79

UO

.'\"suz ozmadde 63.46 52.36

İn-situ sindirim denemelerinde

özel

ku-maştan yapılan 90x 140 mm ölçülerinde

ve 45

nm gözenek genişliğinde

olan navlon keseler

kullanıldı.

Naylon

keseler

Glasgow,

Rowett

Enstitüsü'nden tenlin edildi.

Çalışmada, in-situ sindirim

denemelerin-de kullanılmak

üzere hayvan materyali olarak

Akkaraman ırkına ait, ortalama 3.2 yaşlı ve 70

kg ağırlıkta, rumen kanülü takılmış 2 baş koç

kullanıldı. Koçlara verilen rasyonun

kaba yem:

konsantre yem oranı 40:60 olarak düzenlendi.

Deneme hayvanlarına

verilen konsantre yemin

ve yoncanın besin madde miktarları Tablo 1'de,

bazal rasyonun bileşimi

ise Tablo 2'de

veril-miştir.

Tablo 2.I3a/~ı1 rasyonun hileşimi Tahle 2. Compo~ition of the hasal die!

%

Arpa 40.00

Pamuk tohumu küspesi 22.00

Buğday 26.00 Buğday kcpeği 10.00 Kireç taşı 0.50 Tuz 1.00 Vit.min.prell1iks* 0.50 *.. . .

Vılamın-:'dınerai Karması: Her ikg Ycmsaınix V-61 I"de:Vitamin A 15.000.000 LU, Vitamin D3 3.000.000 LU, Vıtamın E 15.000 mg, Manganez i0.000 mg. Demir 10.000 mg, Çinko 20.000 mg, I3akır 5.000 mg. Kohalt i00 mg, İyat i00 mg, Selenyum i00 mg hulunmaktadır.

Örneklerde kimyasal analizler; AO.AC.

(2)'ye göre belirlendi. Nölral deterjan fiber ve

lignin analizlerinde Van Soest (20) metodundan

yararlanıldı.

Beyaz-çürükçül

mantarlar ile

inkubasyo-na bırakılan

tarımsal

artık numunelerinde

in-situ yıkılabilirlik

değerlerinin

belirlenmesinde

Orskov ve ark. (l2)'ın

bildirdiği yöntem

uygu-landı.

Deneme hayvanlarına

verilen rasyonlar,

hayvanlarınm

günlük yaşama payı besin

mad-delerini karşılayacak

şekilde hazırlandı.

Yem-leme saat 9°0 ve

ı

7°0 olmak üzere iki eşit

öğün ve miktarda yapıldı. İçme suyu devamlı

olarak hayvanların önlerinde bulunduruldu.

İnkubasyon ortamında kullanılan besi

ye-ri, Sutherland

(l6)'ın

önerdiği

yönteme

göre

hazırlandı. Stok temel besi yeri bileşimi Tablo

3' de verilmiştir.

500 ınl'Jik erlanmayerlere

30 g

miktarın-da konulan tarımsal artık numuneleri üzerine 70

ml miktarında stok temel besi yeri ilave edildi

ve otoklavda 121 °C'de

ı

atm. basınç altında 15

dakika süre ile sterilize edildikten

sonra disk

ekimi

yöntemi

(2 ı)

kullanılarak

tüngus

kültürasyonu

yapıldı

Ekimi yapılan funguslar

20, 40 ve 60 gün süre ilc her iki 1i.ıngusun

ürc-me ortamı özelliği dikkate almarak, P.sajor caju

24-25 0C'de P.Cyrsosporium

fı.ıngusu ise 28-30

0C'de inkube edildi.

Tahlo 3. Stok temel hesi yeri Tahk.3. Th" basal medium.

Gram Ilitre KII,PO, 0.2 CaCl, 0.1 MgSO •. 7H,() 0.5 NH.,NO:, 0.5 Yeast ekstrakt 0.1 Gliserol 0.5

Bulgular

Lignoselülozlu tarımsal artıkların kontrol

grubu numunelerine ait ham besin madde

nlik-tarları Tablo4'de verilmiştir.

42

Tablo 4. Tarımsal artıkların hesin madde miktarları( % 100 KM'de) Table 4.Nutrient composition of agricultural hy-product, (%100 DM.)

iSMAİL 8AYRAM

TARIMSAL ARTıKLAR KM HP HY HS liK NDF LIGNIN

Ayçiçeği sapları 92.70 2.81 0.91 43.85 10.56 72.62 28.56

Arpa samanı 93.19 4.16 1.35 44.08 7.91 79.80 7.94

Odun tal~ı 92.51 0.62 0.88 47.56 0.58 96.89 33.41

Fiğ samanı 91.81 10.44 1.50 41.88 8.84 62.63 26.68

:--ıohut samanı 91.96 5.05 0.93 40.40 6.65 73.48 24.16

Pamuk tohumu kapçıkları 90.68 7.42 1.27 47.56 5.58 79.17 35.64

Pirinç kavu7ll 92.60 2.00 0.79 41.65 22.03 78.57 31.97

KM:Kuru madde. IIP:Ham protein, HY:Ham yağ ,IIK:Ham kül, HS:Ham selüloz, :\DF::--ıötral dcterjan fiher

İki

değişik

fungusla

farklı

sürelerde

inkubasyona bırakılan tarımsal artıklarda tesbit

cdilen

maksimum

ve minumum

inkubasyon

değerleri Tablo 6 ve Tablo Tde gösterilmiştir.

Tarımsal

artıkların

Pleurotus

sajor caju

ve Phancrochaete

cyrsosporium

funguslarıyla

20,40 ve 60 günlük inkubasyonları

sonucu KM

kaybı, HP, HS, NDF ve lignin miktarlarındaki

değişmeler grafik 1, 2, 3, 4 ve 5' de, bunlara ait

KM, HP, HS, NDF ve lignin in-situ

sin~irilcbi-lirlik değerleri grafik 6,7,8,9

ve 10 'da

göste-rilmiştir.

Tahlo 6. Pleurotus .<ajor caju fungusu ile muamele edilen t.~rımsaI artıklarda saptanan en düşük ve en yüksek inkuhasyon değerleri.

Tahle 6. Maximum and minimum values on D~,CP,CF,NDF,Lignin and DM digestibility from different agricııltural hy-producl.< during solid slatc fermentation 20.40,60 days with P.sajor caju.

Başlıca indikatör parametreler (%) 20. gün 40. gün 60.gün

KM kaybı 9.30 - 24.62 13.86 - 28.82 19.00 - 37.74 HP artışı 18.61 - 82.25 32.69 - 72.50 37.72 - 74.00 HS azalması 1.08 - 21.60 7.78 - 35.95 13.11 - 37.12 :-iDF azalması 3.14-11.81 2.72 - 20.54 4.69 - 19.23 Lıgni n degradasyonu 9.94 - 32.30 10.83 - 43.37 12.72 - 58.61 KM sindirilehilirlik artışı 1.42 - 27.40 5.24 - 49.53 6.53 - 66.50

Tahlo 7. Phanerochaete crysosporium fungusıı ile muamele edilen tarımsal artıklarda saptanan en düşük ve en yüksek inkuhasyon değerleri. Table 7. Maximum and minimum values on D~,CP,CF,NDF,Lignin and DM dige.Ç\ihility from different agricııltural by-prodııcts during

solid state fermenlation 20,40,60 days with P.crysosporium.

Başlıca indikatör parametreler ('!'o) 20. gün 40. gün 60.gün

KM kaybı 10.08 - 36.36 21.20 - 48.32 28.13 - 53.04 HP artışı 1.06 - 79.24 28.22 - 105.12 31.32 - 123.50 LLSazalması 1.76 - 29.00 5.01 - 34.22 10.85 - 37.97 NDF azalması 1.26 - 17.85 2.81-21.69 4.25 - 28.63 Lignın degradasyonu 7.22 - 28.01 15.35 - 29.30 14.35 - 50.30 KM sindirilebilirlik artışı 3.79 - 27.09 5.77 - 44.71 7.52 - 65.64

Tarımsal artıklar

P.crys os porium

~

O.

i

.c

>.

ILI

...

CIL 'tl 'tl ILI

E

2

::ı

x:

_a

_b

_c

_d

_e

P.sajor caju

9

a

b

c

d

e

₉

Grafik 1. iki değişik fungus ile değişik sürelerde inkuhasyona bırakılan tarımsal artıklarda oluşan K\! kayıpları

BAZI TARIMSAL ARTıKLARıN BEYAZ ÇÜRCKÇÜL MA~TARI-ARLA DELİGNİFİYE EDİLEREK YEM DEGERLERİK. 43

16

~

14

C 12

'iii

10

~

8

co

6

E

4

cv

2

J:

O

a

b

c

d

e

9

a

b

c

d

e

9

P.sajor caju

Tarımsal artıklar

P.crysos porlum

Grafik 2. Iki değişik lungus ile değişik sürelerde inkuha.syona hırakılan tarımsal artıklarda oluşan JIp değişimleri. Graphic2. Effecl of incubaıiOlI period (20,40.60 days) on CP canıenI of fermenled agricultural hy-products by Psc and Pc

Tarım sal artıklar

P.crysosporlum

~

~~

o N

.2

~~

:~

4i

en

E

1~

cv

J:

a

b

c

d

e

P.sajor caju

9

a

b

c

d

e

9

Grafik.3 İki değişik funb'IJS ile değişik sürelerde inkubasyona hırakılan tarımsal artıklarda oluşan HS değişimleri. Graphic.3 Effect of incuhaıion period (20,40.60 days) on CS conlenl of fermenled agricultural by-producıs by Psc and Pc

Tarım sal artıklar

P.crysos porlum

~

1~

u.:-O

ij

z

a b

c

d

e

P.sajor caju

9

a

b

c

d

e

9

Grafik 4. İki değişik fungus ilc değişik sürelerde inkuhasyona hırakılan ı.~rımsal artıklarda oluşan NDF değişimleri. Graplıic 4. Effecl of incubalıon period (20,40.60 days) on

:-;DF

conlenl of fermenled agricullural by-producıs by Psc and Pc

36

32

28

~ 24

c

20

~

16

::::i

12

₈

4

O

a b

c

d

e

9

a

b

c

d

e

₉

P.sajor caju

Tarımsal artıklar

P.crysos porium

Grafik 5. İki değişik fungus ilc değişik sürelerde inkubasyona bırakılan larımsal artıklarda oluşan Lignin değişimleri. Graplık 5. Effecl of incubaıion period (20.40.60 days) on lignin conlenl of fermenled agricultural hy-producıs by rsc and Pc

44

İSMAİL !.lAYRi\M

~

63

~ ~~

:c

42

~ ~~

'c

21

c 14

'i1

7

::E O

:ll::

_a

b

c

d

e

9

a

b

c

d

e

9

P.sajor caju

Tarımsal artıklar

P.crysosporium

Gralik G. İki deği~ik liıngus ile deği~ik sürelerde inkubasyona bırakılan tarımsal artıklarda olu~an KM sindirilebilirlik değişimleri Graphic 6. Effect of ıııcubation period (20,40.60 days) on DM digestibility content of fermented agriculturalby-products by Psc and Pc

9

e

d

P.crysosporium

c

b

a

9

Tarımsal artıklar

e

d

c

b

P.sajor caju

a

~

72

~ ~~

:c

48

~ jg

'c 24 c

16

CIL

8

o.

O

:ı:

~

Gralik 7. İki değişik fungus ile deği~ik sürelerde inkubasyona bırakılan tarımsal artıklarda oluşan HI' sindirilebilirlik deği~imleri. Graphic 7. Etlceı of ıııcubation period (20,40,60 days) on CP dıgestibility content of fermented agricultural by-products by Psc and Pc

P.sajor caju

P.crysos porium

9

e

d

c

b

9

a

Tarım sal artıklar

e

d

c

b

a

Gralik

x.

İki deği~ik lungus ile değişik sürelerde inkubasyona bırakılan tarımsal artıklarda olu~an HS sindirilehilirlik değişimleri. Graphıc 8. Effeet of ineubation period (20,40.60 days) on CS dıgestibility contenl of fermented agrieultural Iıy-products Iıy Psc and Pc

~

.>i

ı

•..

:c

~

'c c 'iii

LL.

c

z

_a

_b

_c

_d

_e

₉

_a

_b

_c

_d

_e

9

P.sajor caju

Tarımsal artıklar

P.crysosporium

L__

.

GraJik 9. iki değişik liıııgııs ilc deği~ik sürelerde inkubasyona bırakılan tarımsal artıklarda oluşan NDF değişimleri.

BAZI TAım'ISAL ARTıKLARIN BEYAZ ÇÜRÜKÇÜL MANTARLARLA DELİGNIFIYE EDILEREK YEM DEGERLERlv.. 4';

a

b

c

P.sajor caju

d

e

9

a

b

Tarımsal artıklar

c

d

e

9

P.crysos porium

Grafik iO. iki değişik lungus ile değişik sürelerde inkubasyona hırakılan tarımsal artıklarda oluşan Lignin değişimleri.

Graphic 10. Effecı of lIleuhation period (20,40.60 day') on lignin digstibility content of fermenled agriculturallıy-products by Psc and Pc a:Ayçiçeği sapları. lı: Arpa samanı, c:Odun talaş', d:Fiğ samanı, e:i\ohut samanı,

fPamuk tohumu kapçıkları, g:Pirinç kayuzu.

Tartışma

ve Sonuç

Bu araştırmada, lignolitik aktiviteli beyaz

çürükçül mantarlar

ile mikrobiyel degradasyon

sonucu, 7 ayrı tür tarımsal artıkta

sağlanabile-cek değer artışlarının belirlenmesine

çalışılmış-tır.

Pleurotus

sajor

caju

ve Phanerochaete

cyrsosporium

funguslarıyla

20, 40 ve 60

gün-lük sürelcrlc

inkubasyona

bırakılan

tarımsal

artıkların kum madde içeriklerinde inkubasyon

süresinin uzamasına

paralelolarak,

% 36.36

'ya varan azalmalar

tesbit edildi.

Bu sonuç,

Sutherland (l6)' ın pamuk çırçır artıklarında ve

Zadrazil (2 i

r

in pamuk tohumu kapçıklarında

elde

ettikleri

değerlerle

benzerlikler

göster-mektedir.

İnkubasyon süresince oluşan kuru ağırlık

kayıplarının substratta degradasyona

bağlı

ola-rak şekillendiği ifade edilmektedir.

Bu değerin

substrata ve test organizmalarına

göre

değiş-kenlik gösterdiği de belirtilmektedir

(22).

Beyaz çürükçül mantarlarla

inkubasyona

bırakılan

tarımsal

artıkların

rumen

kanünü

koçlarda 48 saat süreyle yapılan in-situ kuru

madde sindirilebilirlik

denemeleri

sonucunda,

sindirilme derecelerinde

%

66.50'ye varan

ar-tışlar tc..'lbit edildi. Bu sonuç Zadrazil (21)'in,

farklı türdeki tarımsal artıklarda % 64.3'e varan

oranlarda tesbit ettiği artış değerleriyle

paralel-lik göstermektedir.

Tarımsal artıkların Iignoselülozik

yapıla-rındaki lignin içeriklerinin

yüksek oranda

bu-lunması, onların

hayvan yemi olarak

kullanıl-maları

sırasında

sindirilebilirliklerinin

düşük

düzeyde

kalmasına

yol

açmaktadır.

Fungusların,

ligninleri

parçalaması

sonucunda

tarımsal artıkların sindirilebilirlik

değerlerinde

artışların meydana geldiği bildirilmektedir

(14,

18,25).

Tarımsal

artıkların

funguslarla

yapılan

inkubasyonları

sonucunda, ham protein

içerik-lerinde,

özellikle

inkubasyonların

60.

günü

dikkate alındığında

% 123 .50'ye varan

artışla-rın oluştuğu tc..<;bitedildi.

Kah10n ve Maninder (8), p,!tatc..<;

kabukla-rını Pleurotus ostreatus

ile 30

C de 17 gün

boyunca

inkube

etmişler

ve

inkubasyondan

önce (1011.2 olan ham protein

miktarının

%

21.0'e yükseldiğini,

Bisaria ve ark. (4) ise

pi-rinç samanını Pleurotus sp ilc 25 gün süresince

inkubasyona

bıraktıklarında,

önce % 3 olan

ham protein miktarının % i7'ye çıktığını tesbit

etmişlerdir. Yukarıda verilen bu her iki

çalış-mada % 90 ve % 466 oranlarındaki

proteın

artışları. elde ettiğimiz

protein artışlarıyla

kar-şılaştırıfdığında oldukça yüksek bulunmuştur.

Ham

protein

değerlerindeki

artışlar

substrattaki azot miktarının artması, ortama

co-substrat olarak

NH

4

N0

3

eklenmesi, miks kültür

halinde inkubasyonlar

ve mantarın etli

yapısı-I11noluşması sonucu olabileceği

bir çok

araştı-rıcı (17, i8,22,23,24)

tarafından

yapılan

çalış-malarla ortaya konmuştur.

Tarımsal artıkların beyaz çürükçül

man-tarlarla

20,

40

ve

60

gün

sürelerle

inkubasyonları

sonucunda,

ham selüloz, nötr al

deterjan

fiber ve lignin

içeriklerinde

orijinal

örnekleriyle

karşılaştırıldığında

sırasıyla

%

37.92,

%

28.20 ve

%

58.00'e varan oranlarda

azalmalar tesbit edilmiştir.

Çalışmada

elde edilen ham selüloz

de-ğerlerinin,

Beg ve ark. (3)'nın, pirinç

kabukla-rında, nötral deterjan fiber değerlerinin ise Rolz

ve ark. (l5)'ın

şeker kamışında

elde ettikleri

değerlerle uyum halinde olduğu saptanmıştır.

46

Topal ve ark. (17,18)'ın

benzer nitelikli

çalışmalarında,

üç değişik tarımsal artık

numu-nesini çeşitli beyaz çürükçül mantarlar ile tek

ve miks kültürler halinde inkubasyona

bırak-tıklarında, tarımsal artıkların ham selüloz

içe-riklerinin

ortalama

% 25 oranında

azaldığını

tesbit

etmişlerdir.

Araştırıcıların,

tek

kültür

halindeki inkubasyonlarda

elde ettikleri

ortala-ma % 27.5 oranındaki

değerin, bulgularımızIa

benzerlik gösterdiği buna karşılık, birden fazla

mantarı, miks kültür olarak tarımsal artıklarla

aym anda inkube etmeleriyle

elde ettikleri

de-ğerlerin

ise çalışmamızdaki

degradasyon

so-nuçlarına

uymadığı tesbit edilmiştir.

Beyaz

çürükçül

mantarların

Iignoselülozik

yapıdaki

Iignini parçalamasının

etkisiyle

tarımsal artıkların nötral deterjan tiher

içeriklerinde

meydana

gelen

kayıplar

grafik

4'ten de görüleceği üzere, pamuk tohumu

kap-çıklarında

en yüksek

oranda

gerçekleşmiştir.

Sunulan

çalışmada,

tarımsal

artıkların

beyaz

çürükçül

ınantarlar

ile delignitlkasyonu

sonu-cunda elde edilen nötral deterjan fiber

değerle-rinin, Rolz ve ark (15)'ın bildirişlerine

benzer

nitelikler taşıdığı tesbit edilmiştir.

İki ayrı tür mantarla, 20, 40 ve 60 gün

boyunca inkubasyona bırakılan tarımsal

artıkla-rın lignin

içeriklerinin

inkubasyon

süresinin

uzamasına paralelolarak

azaldığı ve bu süreler

içinde de en yüksek biyodegradasyon

değerle-rinin,

Phanerochaete

cyrsosporium

fungusu

tarafından

odun talaşında meydana getirildiği

belirlendi.

Bu

sonuç;

çeşitli

araştırıcıların

(i 6,2 i ,25) bildirişleriyle benzerlikler

gösterme-sine karşın, Lynch ve ark. (9)'ın bildirişlerine

uymamaktadır.

Zadrazil

ve ark.(25),

lignin miktarı

%

26.2 ve in vitro sindirilme

oranı % 0.0 olan

Palo podrida

ağacının

talaşını,

iki farkl~ tür

fungusla ayrı ayrı inkubasyona bıraktıklarında,

lignin miktarının

% i.O'e düştüğünü,

in-vitro

sindirilme

oranının

% 77.7'ye çıktığını te.<;bit

etmişlerdir.

Aynı araştırıcılar,

farklı ekim

or-tanılarının,

odun talaşının

lignin içeriğini

%

SO'ye varan oranlarda azaltabildiğini

de

bildir-mişlerdir.

Verilen

bu çalışmada

elde edilen

değerlerin

lignin bulgularımızdan

biraz yüksek

olduğu, bunun da değişik ağaç ve fungus türüne

göre farklı sonuçlar

alınabileceği

görüşümüzü

güçlendirmektedir.

iS:vlAlı. BAYRAM

Bu konuda yapılan başka bir çalışmada,

4 ayrı fungusla inkube edilen kayın talaşında;

lignin kaybı kontrole göre

(%

5.6 - 46.5),

ayçi-çeği saplarında;

(%

13.4 - 468) ve pirinç

kavu-zunda;

(%

0.0 - 42.

i)

aralıklarında

gerçekleş-miş ve bulunan sonuçlar çalışmamızın

60

gün-lük delignifikasyonları

sonucunda

elde edilen

değerleri destekler nitelikte bulunmuştur (2

i)

Genel bir değerlendirme

ile çalışmada

kullanılan fungusların biyodegradasyon

sonuç-larının oldukça olumlu sonuçlar

verdiği tesbit

edildi. Bu uygulamalardaki tek dezavantaj en az

4-6 hatta gibi bir süreye gereksinim

gösterme-sidir.

Bu

yüzden

yakın

gelecekte

lignin

degradasyonunu

artırıcı, aynı zamanda selüloz

degradasyonunu azaltıcı şartlar seçilerek

beyaz-çürükçül mantarların

ligninleri yıkımlayıcı

et-kilerinin b'Üçlendirilmcsi gündeme gelmektedir.

Sonuç olarak biyolojik degradasyon

uy-gulamaları

işlem görmemiş

tarımsal

artıkların

yem olarak kullanılmasına oranla pek çok

özel-liği bakımından

olumlu

katkılar

sağlamıştır.

Bulgularımızın

ileride yapılacak olan yemleme

çalışmalarına

bağlı

değerlendirmelerle

yem

sanayiine

yönelik

önemli

katkılar

getireceği

görüşünü taşımaktayız.

çalışmamızın

hayvan-cılığımızda

verim

artışı

ve kaynak

israfının

önlenmesi yönünden yarar sağlayacak nitelikte

sonuçlar vermesi, ülkemiz ekonomisi

bakımın-dan sevindiricidir.

KAYNAKLAR

ı.

Agosin, E., üdier, E.

ı

985. Solid-Slate Fermentation,lignin Degradation and Resultıııg Digcsıihility of Whcal Slraw Fermcntcd by SCkCıcd Whiıe-Rol rungi. Appl, Microbiol. I3iotccnol, 21 :3<)7-403. 2. A.ü.A.C. 1984. Official Methods of Analysis: A<sociation

of Official Analytical Chemists 14 th ed ..Arlıngton Inc. Virginia. U.S.A.

3. Beg,S., "..aCar,S.\., Shah,F.H. 1986. Rıce !-Imk Biodegradation hy Pleurotus ostrealus LO Produce a Ruminant Feed. Agricultural-Wastes. 17(1):15-2J.

4. Bisaria,V.S" Saxena,S.K., Maııihar,R.B., Gopalkrishnan, K.S. 1984. Solid-State Ferm,~ntation of Plant Residues for Improved Aninıal Feed by Plcurotus sp. Appl I3iochem Diotechnol 9:34 I.

5. CrawCorl,R.L.,CrawCorl,n.L. 1984. Rccenl Advanccs in Studieo< of the Mechanisnıs of MicTobial Degradation of Lignins. Enzyme Microbiol TcchnoI6:434-442.

6. Erik~on,K.E. 1984. Advances in microhial delignıfieation. Biotechnol advs vol.2, 1'1'.149- i60.

7. (;onzales,G., Caıııinal,<;., Mas de C., Loııcz-Sanlin,J. 1989. Enzymaıic lIydrolysis of Wheat Straw: Slııdies on a Column Reactor ....-ith Enzyme Rccycling. Proc Biocem, April,62-67.

BAZI TARIMSAL ARTıKLARı'," REY AZ ÇÜRL;KÇÜL MA:--iTARLARLA DELİG:\İrİYE EDİLEREK YEM DEGERLERİ:\ ..

47

8. KahIoıı,S.S.,Maııilııler,A. 1985. Ulili7-'1tion of Potato Pecls by fungi for Prolein Producıioo. J Food Sci Technol 23:264-267.

9. Lyııch,G.P., Smilh,D.F., Jackson, E.D., Simson,M.E. 1977. Fungal Degradation and Nutritional Value of Cellulosic Wastes. J Anim Sci 44(5):883-888.

10. MuJJer,H.W.,Rosh,W. 1986. Screening of White-Rot Fungi for Biological Prelreatmeııt of Wheal Straw for Biogas Pro-duction. Appl Microhiol Biolechnol 24:180-185.

11. Odelı}'o,A.A., Mackic,R.ı., Fahey,G.C., White,B.A. 1991. Degradation of Wheat Slraw and Alkalinc Ilydrogen Peroxide Trealcd Wheaı Slraw hy Ruminococcus alhus 8 and Ruminococcus fiavefacicns FD-1. J Anim Sci 69:819-826.

12. Orskov,E.R., Shand,W .

.ı.,

Teılesco,D.,Morrice,A.F.1990. Rumcn Degradaıion of Slraw. JAnim Prod 51 :155-162. 13. Plalt,M.W., Hadar,Y., Hisdai,A., Chel,T. 1984.

Biodcgradation of Coııon Straw by Pleurotus fiorida. Appl Biochem Biotechnol 9:407.

14. Rcade,A.E.,McQeelı,R.E. 1983. Investigation of White-Rol fungi for thc Conversion of Poplar inlo a Potcntial FeedslufHor Ruminanls. Can J Microbiol 29:457-463. 15. RoJz,C., De Leoll,R., De ArricoJa,C., De Cabrer.ı,S.

1987. White-Rol Fungal Growth on Sugarcane Lignocellulosic residue. Appl Microbiol Biotechno! 25:535-541

16. Sufherlaııd,J.B.

ı

989. Biıxlegradation of Lignoselluloses from Coııon-Gin Trash hy Pycnoporus ~innabarinus. Mycologıa 36:369-372.

17. TopaJ,Ş., Alikaşifoj!Ju,K., KInıt,E. i993.Razl Tarımsal Artıkların Mikrohiyolojik Yolla Delignifikasyonu ve Besin Değerlerinin Artırılma81:2.:Vlısır Koçanı. TCRiT AK-M."-'Vl. Gıda vc Soğutma Teknolojileri Bölümü. Yayın No:i26. 43s. TOBİTAK-\lAM mathaası,

Gebze-Kocaeli'-18. TopaJ,Ş., KIrat,E.,Alikaşifoğlu,K. 1993. Bazı Tarımsal .A.rtkların Mikrobiyolojik Yolla Delignifikasyonu ve Besin Değerlerinin Artırılmasl:3.Ayçiçek Sapı. TÜBİTAK-MA\L Gıda ve Soğutma Teknolojilcri Bölümü. Yayın No:127.43s TCBİTAK-MAl\.l Mathaası. Gebze-Kocaeli ..

19. TopaJ,Ş., Kıral,E .• Alikaşifoj!hl,A.K. 1993. Buğday Sama-mmn Mikrobiyal Delignifikasyonunda Amonyum :" ıtrat Fortifikasyonunun Etkileri. Animal Enformasvon. Sayı 85

58-71. . .

20. Vali Soest,P.J. 1963. Use of Deıerjents in the Analysis of Fihrous Feeds. A Rapid Method for Delernunation of Fiber and Lignin. Assac

on

Agr Chem.46:829-835.

21. Zadrazil,F. 1980. eonversion of Differenl Phınl Wasıe İnlo l;eed by Basidiomycetes. Eur J Appl Microhiol Biotechnol 9:243-248.

22. Zadrazil,F., Brunnert,H. 198i.The Infiuence of Ammoni-um :-.iitrale Supplcmentation on Degradaıion and in Vilro Digestihilty of Straw Colonized by Higher Fungi.Eur J Appl Microbiol Biotechno! 9:37 -44.

23. Z:ıdraziJ,F.,Brunnerl,H. 1982. Solid-Stale Fermenıalıon of Lignocellulse Containing Plant Residues wiıh Sporotrichum pulverulentum Nov.and Dihomiıus s'lualens(Kar.s.) Reıd. Eur J Appl Microhiol Biotechnol 16:45-51.

24. ZadraziJ,F.,Grahbe,K. 1983 Edible \1uslu.ooms. 'Biotechnology.(Ed's:Rehm, LU. and Reed.G.)' vo!.3. Chapter ie, P. 145-187. Verlag Chemie. Weinheim. 25. ZadraziJ,F., Griııbergs,J.,Goıızales,A. 1982. 'Palo

Podrido' Decompo.sed Wood Used as Feed. Eur Appl MicTObiol BiotechnoI15:167-171.