BİR BUKKAL UZANTILI OBTÜRATÖR YAPIMI
Suat YALUĞ* Levent NALBANT*ÖZET
Neoplazma, travma ya da sifiliz gibi hastalıklar nedeni ile oluşan maksiller defektlerde, rekonstrüktiv plastik cerra-hinin endike olmadığı durumlarda, konuşma ve yutkun-mayı sağlamak amacı ile obtüratör yapımı gerekir. Obtü-ratörlerin yapımında uygulanan pek çok metod vardır. Bu vakada bukkal uzantılı obtüratör yapımı anlatılacaktır. Anahtar Kelimeler: Obtüratör, bukkal uzantılı obtüratör; maxillofasial protez.
SUMMARY
Maxillary defects due to the ablation of neoplasm, to trauma, or to disease such syphilis, when reconstructi-ve plastic surgery is not indicated, reguire the const-ruction of obturators to restore the normal functions of speech, mastication and deglution. There are various methods of fabricating obturators. In this case, the fabrication of buccal flange obturators will be decri-bed.
Key Words: Obturators, buccal flange obturators, ma-xillofacial prosthesis.
GİRİŞ
Paranasal sinüs ve maxillada oluşan tümörlerin cer-rahi yolla tedavisine bağlı olarak; dişler, kemik ve mukoza kaybı oluşur. Üst çenede meydana gelen bu madde kayıpları, konuşma, çiğneme, estetik ve bazı fonksiyonel bozukluklara yol açabilir. Bu problem-leri gidermek için Protetik tedavi büyük oranda ba-şarılı olmaktadır. Üst çenede oluşan konjenital ya da edinsel açıklıkların kapatılmasında kullanılan pro-tezlere obtüratör denmektedir.1,6,7,8
Çok eski tarihlerden beri defektlerin tedavisi prote-tik yöntemlerle yapılır.İlk obtüratör 15.yy'da Amb-roise Pare tarafından yapılmıştır. AmbAmb-roise Pare'den günümüze kadar obtüratör yapımında kullanılan ma-teryaller ve nıetodlarda pek çok gelişme sağlanmıştır.1,2,5
Obtüratörler operasyondan sonra ağıza uygulanma sürelerine göre; cerrahi,geçici ve daimi obtüratörler olarak üç grup altında sınıflandırılabilir. Bu obtüra-törlerin hepsinin ortak özelliği; hastaların estetik, fo-netik ve fonksiyonel problemlerini kısmen giderme-lidirler.
Geçici ve daimi obtüratörlerde hazırlanan bulb kıs-mı hastanın fonksiyonunu geliştirmek, kaybedilen
kemik dokusunun yerini alarak yanaklara desteklik sağlamak, ağız ve burun boşluklarını birbirinden ayırarak, velofaringial kapanmayı sağlayarak konuş-ma ve yutkunkonuş-mayı düzeltmek akonuş-macı ile hazırlanır. Meydana gelen defektlerde yapılan obtüratörlerde bulb'un şu özellikleri taşıması gerekir.
1- Konuşmaya yardım edecek, ağırlığı hafifletecek ve fasial estetiği sağlayacak şekilde olmalıdır.
2- Mümkünse protez ve bulb kısmı tek parça olarak yapılmalıdır.
3- Ağızın açılması sınırlı ise engel olmayacak bü yüklükte olmalı ya da ayrı olarak hazırlanmalıdır. 4- Undercutlı bölgelerden tutuculuk sağlayacaksa yumuşak materyallerden yapılmalıdır.
5- Sağlıklı kretler olduğunda, ufak merkezi defekt lerde bulb uygulanmayabilir.
6- Cerrahi ya da immediat protezlerde bulb uygu lanmamalıdır.3
VAKA
Fakültemiz protetik diş tedavisine başvuran 45 ya-şındaki hastamızın sağ maksillası ‘‘carsinoma’’ ne-deni ile 6 ay önce total olarak rezeke edilmişti (Re-sim 1).
G.Ü. Hek.Fak. Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı
Ölçü almadan önce defektin aşırı andırkatlı bölge-leri ve ölçü işlemi sırasında aljinat ölçü maddesinin ufak perforasyonlara girerek kopacağı düşünülen bölgeler vazelinli gazlı bezle kapatıldı. Ayrıca defekt içine giren ölçü maddesinin kaşıktan ayrılmasını en-gellemek için kaşığın defekt tarafında, mumdan tu-tuculuk sağlayacak çıkıntılar hazırlandıktan sonra ir-reversible hidrokolloid ölçü maddesi aljinat ile ana-tomik ölçüsü alındı (resim 2).
Ölçü ağızdan çıkarıldıktan sonra sert alçı dökülerek model elde edildi (resim3). Defektin bukkal, poste-rior ve medial duvarlarında 2-3 mm boşluk kalacak
Resim 1:Defektin ağız içi görünümü. Resim2: Anatomik ölçü.
şekilde orta bölümü pembe mum ile dolduruldu. Mumun düzlemi yaklaşık olarak sağlam maksilla se-viyesine getirildi. Sağlam maksilla üzerine de ölçü maddesine yer sağlamak için bir tabaka pembe mum yerleştirildi ve hazırlanan kaşığa durdurucu kısımlar oluşturacak şekilde pembe mum üzerinde yuvalar hazırlandı (resim-4).
Otopolimerizan akrilik hamuru hazırlanan
boşluk-Resim3:Hazırlık modeli Resim4: Kaşık hazırlanırken şe . killendirilen mum alt yapı
lara adapte edilerek fonksiyonel ölçü kaşığı hazır-landı(resim-5).
Ölçü kaşığının kenarları aksiyon sınırlarından 2-3 mm uzakta olacak şekilde hazırlandı. Defekt bölge-sinde kaşığın bukkal uzantısı açtırılarak kontrol edİl-di. Sağlıklı kretin aksiyon sınırları mum stenç ile şe-killendirildi (Resim-6).
Defekt bölgesinin posterior, bukkal ve medial böl
Resim5: Fonksiyonel ölçü kaşı- Resim6: Defektin ve aksiyonun ğı. sınırlarının şekillendirilmesi.
gesİnde ağız mümkün olduğu kadar çok açtırılarak fonksiyonel ölçüsü alındı. Medial duvarında fonksiyonel ölçüsü alındıktan sonra defekt bölgesinde stenç 1 mm aşındırıldı. Eritilmiş ölçü mumu kaşık üzerine fırça İle sürüldü ve ağıza uygulandı. Fonksiyonel ölçü için yine defektin posterior ve bukkal kasları hareket ettirildi. Maksil-lanın kalan kısmının ölçüsü total protez yapımında olduğu gibi çinko oksit ojenol ölçü maddesi ile şe-killendirildi(resim 7).
Elde edilen ölçüye sert alçı dökülerek model elde edildikten sonra defektin tabanı dışındaki her tarafı 2 mm kalınlığında pembe mum ile örtüldü. Mumun sertleşmesi soğuk su ile sağlandıran sonra defekt bölgesine alçı uygulandı, sertleştikten sonra sağlam taraftaki alveoler kret seviyesinde simetrik olarak modele edildi (resim-8).
Resi7?: Mum ve ZnO Maddesi ile tamamlanmış esas ölçü.
Kaideyi oluşturmak için tüm alveoler kret tabaka pembe mum ile kaplandı.
Bu yerleştirilen mumun, sağlam maksilla ile simet-rik ve aynı yükseklikte olmasına özen gösterildi. Mum model bilinen usullerle muflaya alınıp akrilik kaide şekline dönüştürüldükten sonra tesviye ve po-lisaj işlemleri yapıldı. Bu obtüratörün kaidesi ağızda kontrol edildi ve ağzın açılma ve kapanma sırasında hareketliliğin olup olmadığı ve kaidenin defekte uyup uymadığının kontrolü hastaya su içirilerek ya-pıldı. Bu kaide üzerine mum şablon hazırlanarak bi-linen usullerde kapanış şablonları elde edildi ve diş dizimi yapıldı (resim10).
Dişli provadan sonra bilinen yöntemlerle obtüratör tamamlanarak hastaya uyumlandı ve kontrolleri ya-pıldı(Resim 11-12).
79
Resim8: Defekt bölgesinin alçı ile normal seviyeye getirilmesi.
Resim9: Kaide plağının mum-dan oluşturulması.
Resimli: Tamamlanmış ob-türatör.
Resim10: Diş dizimi.
Resiml2: Obtüratörün ağıza uyumlanması.
KAYNAKLAR
1- Araş, E.: Bukkal uzantılı obtüratör yapım yöntemi A.Ü.Dişhek. Fak. Derg., ll:(2-3), 245-256,1984
2- Beumer, T., Curtis, A.T., Firetell, D.N.: Maxillofacial rehabilitalion prosthodontic and surgical consideration, The C.V. Mosby Co.. St. Lo- uis, 1979.
3- Challion, A.V., Drane, B.J., Miles, S.: Maxillofacial prosthetics, Williams and Wilkins Co., Baltimore, 1971
4-Gürbüz, A.: Üst çene rezeksiyonlarından sonra uygulanan değişik tip obtüratörlerin klinik, elektromyiyografık ve fonetik olarak karşılaştırıl-ması, Doktora Tezi, A.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Protetik Diş Teda-visi Anabilim Dalı, Ankara.1988.
5- Muğan, N.: Çene- yüz protezi, Gençlik Basımevi, İstanbul, 1979. 6- Oral, K.: Coustruction of a buccal flange obtüratör,J.Prostet. Dent., 41:(2), 193-197, 1979.
7- Oral K., Aramany, M.A., Mc Williams, B.J.: Speech irttelligibility with the buccal flange obtüratör, J.Prosthet. Dent., 41:(4) 323,1979.
8- Schwartzman, B., Cabupto, A., Beumer, 1: Gravityreduced stresses by an obtüratör prosthesis, J.Prosthet. Dent., 64(4):466-468,l 990
9- Shifman,A.:A. Technique forthe fabrication of the open obtürator. J. Prosthet. Dent., 50:(3),384-385,1983
TARTIŞMA
Obtüratörlerin ağırlığının fazla olması büyük prob-lem oluşturmaktadır. Bunu engelprob-lemek için çeşitli yöntemler ile akrilik rezinde boşluk yaratmak imkan olasıdır.Bu yöntemler arasında iki parçadan oluşan protezin birleştirilmesi, boşluğun şeker ya da buz-dan oluşturulması, obtüratörün içi yüzeyindeki boş-luğun otopolimerizan akrilikten oluşturulması, ve poliüretan köpük yöntemi, sayılabilir(resim-9).
Hollow obtüratörler hastaların çiğneme, yutkunma ve konuşma fonksiyonlarını sağlarlar. Fakat bu ob-türatörler nazal rezonans odasını tıkadıkları için ko-nuşma kalitesini bozarlar. Bu nedenle büyük rezek-siyonlarda bukkal uzantılı obtüratör uygulanması fo-netik yönden daha başarılı sonuçlar vermektedir. Bukkal uzantılı obtüratörün medial, lateral ön ve ar-ka duvarları olmasına ar-karşılık tavanının
bulunma-ması defekt içindeki rezonans odasını küçültmez.1
Oral ve arkadaşları7 bukkal uzantılı obtüratör,
pro-tezin stabilitesini, retansiyonunu değiştirmediğini, konuşma kalitesini arttırdığını, hijyeni kolaylaştırdı-ğını ayrıca bu tür protezin yapımının kolay olduğu-nuda belirtmektedir.
Gürbüz4 yaptığı çalışmada bukkal uzantılı
obtüra-törlerin hollow bulb'a göre stabilite ve tutuculukla-rının daha iyi olduğunu, burundan sıvı gelme prob-leminin minimuma indiğini ve hiper nazoliteyi orta-dan kaldırdığını tesbit etmiştir.
Kliniğimizde uygulanan bukkal uzantılı obtüra-tör de de stabilitenin ve tutuculuğun yeterli olduğu gözlenirken, hastanın konuşma kalitesinin üst sevi-yede olduğu gözlendi.
