___________________________________________________
Cumhuriyet Üniversitesi
Tıp Fakültesi
Rektum, Burun ve Perianal Bölge Materyelleri İle Dışkıda Bağırsak Parazitlerinin
Varlığının Araştırılması
Investigation of intestinal Parasites in Rectal, Nasal and Perianal Materials and Stool Specimens
Fatma KIRBIYIK * , Gülendame SAYGI **
ÖZET
Bu çalışmada, eküviyonla rektumdan alınan materyalin bağırsak parazitozlarının tanısındaki yeri ile burun sürüntü örneğinde Enterobius vermicu/aris yumurtalarının görülme oranının belirlenmesi amaçlandı. Bu amaçla, rektum ve burun sürüntü örnekleri, perianal bölge materyeli ve dışkı örnekleri incelendi. Araştırma 1999 yılının Kasım ve Aralık aylarında gerçekleştirildi ve Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Polikliniğine çeşitli neden-lerle başvuranlarla, serviste yatan 0-15 yaş arasındaki çocuklar araştırma grubunu oluşturdu. Steril eküviyonla her bir çocuğun rektum ve burun deliklerinden alınan sürüntü örnekleri, içinde 1-1.5 mL serum fizyolojik (SF) bulunan tüpler içine konarak Parazitoloji Anabilim Dalına iletildi; örnekler laboratuvarda, iki ayrı zamanda olmak üzere, lam-lamel arası preparat hazırla-narak; peri anal bölge m ateryelini içeren sel ofan bant preparatlan (SBP) ise direkt olarak veya lam ile selloteyp arası-na 1-2 damla sirke damlatıldıktan sonra, dışkı örnekleri de SF içinde tek preparat hazırlanarak mikroskopta incelendi.
Toplam 103 rektal sürüntü materyelinin (RSM) 19'unda (%18.4), 65 dışkı örneğinin 14'ünde (%21.5) ve 100 SBP'nin Hinde (%11.0) bir veya birden fazl a parazit saptandı . RSM'nin 14'ünde Giardîs intestina/is kist ve trofozoitleri, 4'ünde E. vermicularis yumurtaları, 2'sinde Entamoeba coli kistleri ve birinde de Taenia yumurtaları görüldü. Dışkı örneklerinin 9'unda G. intestinalis kistleri (iki örnekte £, coli kistleri ile birlikte), ikisinde £ histolytica kistleri (bir olguda £ coli ile birlikte), bir olguda da Trichomonas hominis ile Chilomasti* mesnilitrofozoitleri birlikte görüldü. Helmint yumurtası görülen 11 SBP'nin 10'unda sadece £ vermicu/aris, birinde de hem £ vermicularis hem de Taenia yumurtaları görüldü. 103 burun sürüntü materyalinin hiçbirinde protozoon ve / veya helmint grubundan parazit görülmedi, fakat bu örneklerin 13'ünde (% 12,6) Candida blastosporları (birinde bariz yalancı hifler de vardı) saptandı.
Bulgulara dayanılarak: eküviyonla rektumdan alınan materyalin bağırsak parazitozlarının tanısında kısıtlı bir yeri bulunduğu, eküviyonla burundan alınan materyalde £ vermicularis yumurtalarını görmenin sık olmadığı; enterobiyoz tanısında selofan bant yönteminin uygulanmasının olmazsa olmaz olduğu;- kanısına varıldı.
Anahtar Kelimeler: Bağırsak parazitleri.
SUMMARY
in this study, we have tried to find out several points in relation to the diagnosis of intestinal parasitosis: 1. The value of rectal svvabs in the diagnosis, 2. The frequency of finding the eggs of Enterobius vermicu/aris in nasal svvabs, 3. To com pare the findings in the first two points with those of stool and perianal materials (PAM). Study group was consisted of 0-15 year-old children of both sexes who applied to the Department of Paediatrics betvveen November and December of 1999.
Rectal and nasal svvabs and PAMs were taken by the investigators vvhereas stool specimens were obtained by the parents. Swabs were transported in culture tubes containing 1-1.5 mL şaline to the laboratory and examined microscopically on two different occasions. PAMs were obtained by applying sell oteyp band to peri anal regi on of eac h child and then sticking it on slide. These preparations were examined under the microscope. From each stool specimen a single preparation was prepared in şaline and screened microcopically.
Of the 103 rectal svvabs (RS) 19 (18.4%), of the 100 PAMs 11, 14 (21.%) of the 65 stool specimen (SS) contained öne ör more intestinal parasites. None of the 103 nasal svvabs had parasit es. How ever, 13 (12.6%) of t hese c ont ained Candida blastospores. Of the 19 positive RS 14 had Giardia intestina/is trophozoites and ör cyts, four had £ vermicularis eggs, two c ontainedf. coli cysts and öne had Taenia eggs. Nine of the 14 positive SS had G. intestinalis cysts (in two were with £. coli cysts).
Key Vtfords: İntestinal parasites.
C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 22 (3): 163-166, 2000
İnt. Dr. C. Ü. Tıp Fakültesi Sivas
Prof. Dr. C. Ü. Tıp Fakültesi, Parazitoloji Anabilim Dalı, Sivas.
Rektum, Burun ve Perianal Bölge Materyelleri İle Dışkıda Bağırsak Parazitlerinin Varlığının Araştırılması
GİRİŞ VE AMAÇ
Yurdumuzdaki sağlık sorunlarından biri de
bağır-sak parazitozlarıdır. Hemen her yörede, her kesimden,
her yaştan insanlarımızda bağırsak parazitleri yaygın
olarak bulunmaktadır. Özellikle çocukluk çağlarında
parazitoz önemli bir sağlık sorunudur.
Bu tarama, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
Araş-tırma ve Uygulama Hastanesi Çocuk Sağlığı ve
Hasta-lıkları Anabilim Dalı Polikliniğine 1999 yılının son iki
ayında herhangi bir nedenle, muayene olmak için gelen
ve serviste yatan O - 15 yaş grubundaki çocuklarda
yapıldı. Taramada, bağırsak parazitlerinin
araştırılmasın-da rektumaraştırılmasın-dan alınan sürüntü örnekleri ile burunaraştırılmasın-dan
alınan sürüntü örneklerinde Enterobius vermicularis
yumurtalarını görme sıklığını saptamak amaçlandı. Çünkü
bazı araştırmalarda rektal sürüntü örneklerinde bağırsak
parazitleri görüldüğü gibi, burundan alınan materyelde
de E. vermicularis yumurtası görülmüştür (1-3). Bu iki
örnekte elde edilen bulguları değerlendirebilmek için de
perianal bölge materyelinin ve dışkı örneklerinin
incelenmesi de çalışma kapsamına alındı.
GEREÇ VE YÖNTEM
Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk
Sağ-lığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı polikliniğine başvuran
veya serviste yatan 0-15 yaş arasındaki 103 çocuk
araştırma grubunu oluşturdu. Bu çocukların burun ve
rektumlarından örnek almada, pamuklu, steril,
eküviyon çubukları; perianal bölge materyalinin (PAM)
alınmasında, üzerine selloteyp yapıştırılmış lamlar
kulla-nıldı. Dışkı örneklerini koymaları için ailelere, vidalı
ka-paklı, plastik ve yaklaşık 30 cc hacminde pomad kapları
verildi. Birinci yazar tarafından her bir çocuktan önce
PAM sonra da rektal sürüntü örneği alındı. Örneklerin
büyük bir kısmı sabah, bir kısmı da günün herhangi bir
saatinde alındı. Alınan örnekler Parazitoloji Anabilim
dalında ikinci yazar tarafından incelendi.
Rektal ve nasal sürüntü örnekleri iki farklı günde
lam-lamel arasında preparat yapılarak; selofan bant
preparatları direkt olarak veya lam ile selloteyp arasına
1-2 damla sirke damlatılarak değerlendirildi. Her bir
dışkı örneğinden SF içinde tek preparat hazırlandı,
lamelle kapatıldı ve 10x ve 40x objektiflerle incelendi;
gerektiğinde protozoon kistlerinin tanısı için lam-lamel
arasından Lugol solüsyonu eklendi.
BULGULAR
Çalışmamızda yaşları 0-15 arasında değişeni
çocuk tarandı. Bu 103 çocuğun hepsinden rektal ı
nasal sürüntü örneği ve PAM alındı. Fakat üç çooıjjı
SBP preparatı kırıldığı için değerlendirilemedi. Dİ
örnekleri ise ancak 65 çocuktan sağlanabildi. Bu ona
lerin incelenmesi sonucunda aşağıdaki bulgular efe
edildi:
l- Rektal Materyal: 103 rektal sürüntü örnej
nin 19'unda (%18.4) parazit saptandı. 19 pozitif on
nün 14'ünde (genel topluma göre, % 13.6) j
intestinalis kistleri (bir örnekte hem kist hem de»
trofozitler görüldü), 4'ünde (%3.9) E. vermicularis^
murtaları, 2' sinde (%1.9) E. coli kistleri ve birinde
(%0.9) T. sa
ğ/nata yumurtaları görüldü.
2- Burun Sürüntü Materyali: Çocuklardan
iman burun toplam 103 sürüntü materyalinin hiçbirini
protozoon ve / veya helmint grubundan parazitler gl
rülmedi. Fakat bu örneklerin 13'ünde (%12.6) Ca
ım
blastosporları görüldü. Bunların da birini
blastosporlara ek olarak yalancı hiflerin de bulundyjl
gözlendi.
3- Selofan Bant Preparatları: İncelenen 1(1
SBP' nın ll'inde helmint yumurtaları görüldü.
Bunların 10'unda sadece £ vermicularis w
murtaları varken, birinde hem E vermicularis hem m
Taenia yumurtalar
ı saptandı. Buna göre toplam
SBP'da E. vermicularis yumurtaları görüldü.
4- Dışkı Örnekleri: İncelenen toplam 651
örneğinin 14'ünde (%21.5) parazit saptandı. 14 Pc
olgunun onunda tek, üçünde iki ve birinde de ikida
fazla parazit görüldü.
Dışkı örneklerinde parazit saptanan 14 çocuğun
toplam 9'unda G. intestinalis kistleri ( ikisi
£ coli ile birlikte), 3'ünde £ histolytica, kistten
(biri £co//ile birlikte biri de), bir çocuğun dışkısında d
Trichomonas hominis ve Chilomastix mesnili trofozoitle
birlikte görüldü.
TARTIŞMA
Sivas'ta yıllardan beri çeşitli yaş gruplarında ama
özellikle ilkokul öğrencileri ile bakım yuvasındaki
çocuk-larda bağırsak parazitlerinin saptanması ve bunların
dağılımı ile ilgili taramalar yapılmıştır. Aşağı yukarı aynı
yaş grubundaki (0-15 yaş) çocuklarda yaptığımız bu
taramanın öncekilerden farkı şöyle açıklanabilir:
Kırbıyık, Saygı
1. Hastane polikliniğine başvuran çocuklar çalış-ma grubunu oluşturmuşlardır. 2. Taraçalış-mada dışkı ve perianal bölge materyali yanında rektal ve burun sürüntü örnekleri incelenmiştir. Son iki örneği inceleme nedeni de makalenin giriş ve amaç kısmında açıklanmış-tır,
Bu bilgiler ışığında bulgularımızı önceki tarama-larda elde edilen verilerle karşılaştırdığımızda şu sonuç-lar ortaya çıkmaktadır: 1. Kendilerinden hem dışkı hem de perianal bölge materyali alınan 63 çocuğun 19'unda (%30.1) bağırsak paraziti bulunmuştur. Elde ettiğimiz bu oran Saygı ve Yılmaz'ın bulduğu orandan oldukça düşüktür (4). Bunun nedeni, taramamızda ele alınan çocukların toplam sayısının düşük olmasına ve 0-6 yaş grubunu da kapsamasına bağlı olabilir. Taramanın ilginç sonuçlarından biri de hiçbir çocukta topraktan bulaşan helmintlerin varlığını saptayamamış olmamızdır. Bunun nedeni de Sivas'ta, özellikle son on yılda, alt yapının iyileşmiş olması olabilir. Ama, çocuklarda temizlik nok-sanlığı dışkısının yaygınlığına bağlı olarak ve özellikle ot oinf eksiyonla da bulaşabilen, giyardiyoz gibi parazitozlar yaygın olmaya devam etmektedir.
R ek t al s ür ü n t ü ör n ek ler in in b ağ ırs ak parazitozlarının tanısında kullanılması çok yaygın değil-dir. Genç (1) çalışmasında, steril eküviyonla alıp, 3 cc buyyon içine koyduğu rektal sürüntü materyalini (bu örnekler bakteriyolojik ekimler için kullanıldıktan sonra) helmintiyozların tanısında kullanmıştır. Araştırıcı, incele-me yöntemi olarak önce direkt inceleincele-meyi sonra da tuzlu suda yüzdürmeyi yeğlemiştir. Araştırıcı, 542 kişi-den alıp, 57'sinde direkt incelemeyle, 97'sinde ise yüz-dürme yöntemiyle helmint yumurtası gördüğü rektal sürüntü örneklerinin, 9'unda iki helmintin birlikte bulun-duğunu bildirmiştir.
Bizim taramamızda ise rektal sürüntü örnekleri incelenen 103 çocuğun 30'unda (%29.1) parazit görül-müştür. Bu oran dışkı incelemesine dayanan çalışmalar-da bulunan oranlarçalışmalar-dan düşüktür (5-7). Ama rektal sürüntü örneklerinde, direkt incelemeyle %10.5 ve yüzdürmeyle %17.8 oranlarında helmint yumurtası saptayan araştırmacının bulduğu orandan yüksektir (1).
Burada dikkatimizi çeken diğer bir nokta da ba-ğırsak içinde yumurtlamayan £ vermicularis ile yu-murtlama deliği olmayan T. saginata yumurtalarını da rektal örneklerde görmemizdir. Ama her iki parazitin de
(J. saginatimn halkalarının ) rektal bölgede
bulunabil-diğini göz önüne alırsak, bu bulgu normaldir. Bilindiği gibi yumurtadan tenya türlerini ayırt etmek olanaklı
değildir. Fakat bildiğimiz kadarı ile domuz eti yenme-mektedir. Bu nedenle de tenya yumurtaları görülenler taeniosis saginata olguları olarak değerlendirilmiştir. Bulgularımızda ilginç bir nokta da rektal sürüntü örnek-lerinden birinde G. intestinaltâm hem ölü trofozitlerini, hem de kistlerini birlikte görmüş olmamızdır.
Taramamızda incelediğimiz burun sürüntü örneklerinin hiçbirinde parazitik bir bulgu saptamamış olmamız ilginçtir. Halbuki bu çocuklar arasında %11 oranında enterobiyoz saptanmıştır. Bulgularımızın negatif olmasında çocukların hastaneye muayeneye getirilirken burun ve yüzlerinin temizlenmiş olması veya örneklerin alınmasındaki herhangi bir hata etkili olmuş olabilir.
Sonuç olarak: l- Rektumdan eküviyonla alınan
materyal bağırsak parazitozlarının saptanmasında ideal inceleme örneği değildir. Fakat mecbur kalınınca bu örneğin incelenmesi yol gösterici olabilir. Genç de çalış-masında aynı noktayı vurgulamıştır (1).
2-Burun sürüntü materyalinde £ vermicularis yumurtalarının bulunması pek sık görülen bir olay
olmayabilir.
3- Enterobiyozun tanısında perianal bölge ma teryalinin incelenmesi en ideal yoldur ve bunun için
de selofan bant yönteminin uygulanması doyuru-cu sonuçlar vermektedir.
4- Dışkı incelenmesi, sanitasyon eksikliği veya yetersizliğine bağlı olarak bulaşan parazitozlarla,
temizlik noksanlığı dışkısının yaygınlığı sonu-cunda bulaşanların saptanmasında olmazsa olmazdır.
KAY NAK LAR
1. Genç S. 1976. Ankara'nın Abidin Paşa ve Saime kadın semtlerinde diyareli ve normal şahıs dışkılarında yapılan helmintolojik araştırma . Mikrobiyol Bült, 10(2): 233-238. 2. Saygı G, Yüksel T, Almaç A. Müderris S. 1982. Burundan soyutlanan limax grubu amip ve birlikte görülen kirpikli. C.Ü. Tıp Fak. Derg., l(4):95-99.
3. Saygı G. 1998. Temel Tıbbi Parazitoloji. Esnaf Ofset Mat baası, Sivas.
4. Saygı G, Yılmaz M. 1984. İlkokul öğrencilerinde bağırsak asalaklarının dışı ve selofan bant örnekleriyle araştırılma sı. T Parazitol, Derg., 7(1-2): 45-52.
5. 5- Alim A, Ataş AD, Vural H, Aygan Ç, Kahraman Ö, Keş kek Z. 1998. Sivas çocuk yuvasında 6-12 yaş grubu ço-
16
5
Rektum, Burun ve Perianal Bölge Materyelleri İle Dışkıda Bağırsak Parazitlerinin Varlığının Araştırılması
cuklarda bağırsak parazitlerinin dağılımı. T Parazitol 7. Tuğut M. 1987. Sivas yöresinde 10-18 yaş gruhl Derg., 3(22): 268-272. bağırsak parazitlerinin sıklığı ve tedavileri, Çocuk sJ Özbilge H, Seyrek A, Aslan G, Taşçı S. 1998. Şanlıurfa ve Hastalıkları Anabilim Dalı Uzmanlık Tezi. ilimizde bağırsak parazitlerinin dağılımı. T. Parazitoloji
Derg., 1(22):41- 43.
Yazışma Adresi
Prof. Dr. Gülandame SAYGI
