BİTLİS MEZBAHASINDA KESİLEN KEÇİLERDE PNÖMONİ OLGULARI ÜZERİNDE PATOLOJİK VE BAKTERİYOLOJİK ÇALIŞMALAR

Vt.1.1li1. DerJ.!. (2001). 17. I : 13 - 20

BiTlis MEZBAHASINDA KESiLEN KECiLERDE PNOMONi OLGULARI

OZERiNDE PATOLOJiK VE BAKTERiYOLOJiK

ZabidYenerl@

Kemal Gurtu

rk

2

Yavuz GOt

bahar

_{Hasan Sotmaz2}

I'a

thologica

l and B::lcteriological Studies O

n Pneum

onia in

Goats Sla

ughtered a

t

Bitlis Sla

ughterhouse

Summary: In this study, pathological and bacteriological examination of pneumonia In Goats slaughtered In Bitlis sla-ughterhouse were carried out. For this purpose. a total of 1505 lungs were examined and in 74 (4.91%) lungs pne-umonia was detected. Histopathologically, pneumonias were classllied as follows; verminous pneumonia (43.2%). flb-rmous bronchopneumonia (23%). interstitial pneumonia (17.6%) and catarrhal-purulent bronchopneumonia (16.2%). Bactenologlcal examinations were performed on lorty-two pneumonic lungs (except the verminous pneumonia) and variOus bactenal agents as pure or mix culture were isolated from 32 (76,2%) cases. These were Pasteurella ha-emofytica (38.09 %), Mycoplasma spp. (28.57%), Staphylococcus aureus (16.66%), Klebsiella pneumoniae (11.90%). Moraxella spp. (4.76%). Bacillus spp. (4.76%) and Pasteurella multocida (2.38%). In conclusion. the most common type 01 pneumonia found in Bitlis region was verminous pneumonia. and bacterial examinations showed Pasteurella haemolytIC3 and Mycoplasma spp. were the most important causal agents in caprine pneumonia.

Key words: Pneumonia. goat, pathology, bacteriology.

Ozet: Bu 9all,mada. Bitlis mezbahaslnda kesilen ke~;jlerde saptanan pnllmoni olgulan patolojik-anatomik ve bak-tenyolojik olarak incelendi. Bu ama91a, toplam 1505 adet keyi akcigeri makroskobik olarak muayene edildi ve bu ak-cigerlerin 74 (4,91),unde pnllmoni saptandl. Histopatolojik incelemelerde. pnOmoniler; verminOz pnomonl (%43.2), flb-nnll bronkopnomoni (%23). intersitisyel pnllmoni (%17.6) ve kataral-purulent bronkopnllmoni (%16,2) olarak slmflandmldl. Bakleriyolojik olarak incelenen 42 pnOmoni olgusunun (vermin6z pnOmonl olgulafl hafly) 32 {%76.2),Slnden tek veya kartljlk olarak yeljitli bakteriler tzole edildi. Bu bakteriler Pasteurella haemolytica ("/..38.09). Mycoplasma spp. (% 28.57), Staphylococcus aureus (%16.66). Klebsiella pneumoniae. (%11.90). Moraxella spp. (%4.76). Bacillus spp. (%4.76) ve Pasteurella mullocida (%2.38) olarak identlfiye edildi. Sonu9 olarak. Bitlis yo-resmdeki keytlerde en lazla gon:ilen pnomoni tipinln verTntnoz pnomoni oldugu ve P. haemolytica ve Mycoplasma spp.'nln keyi pnomoni olgulartndan en slk izole edilen bakteriler oldugu sonucuna vartldr.

Anahtar kelimeler: Pnomoni. keyi. patolOlt, baktenyoloJi. Giri~

Ke<;:1 pn6monlsi, k~i yeti~tiricillginln yaplldlgl ulkelerde onemli ekonomik kaYlplara sebep olan eti -yolojisi kompleks bir hastahktlr. Ke<;:ilerde pno-monilerin insldensi, palolojik-analomik ozeltikleri ve etlyoloJISi hakktnda bir <;:ok <;:ah~ma yapllmt~tlr (Jones ve Wood, 1988; AI-sultan ve ark. 1988, Trahman ve Singh, 1990: Sharma ve arK., 1991. Dheerandra ve arK., 1991).

Hlndistan'da yapllan bir mezbaha <;:all~maslnda (Dheerandra ve ark., 1991) pnomoni insidensi % 4.4 olarak tesplt edilmi~ ve histopatolojik olarak pndmoniler; akut bronkopnomoni, akut fibrinoz pno-monl. hemorajik pnomoni, nekrotik pnomoni. sup-purattl pnomoni. pnomonik pasterOllozis, pa-rainfluenza tip-3 pnomonlsi, tnlersttlsyel pndmoni, pulmoner adenomatozis, maedi ve vermlnaz pna-moni olarak klasiliye edilml~tlr.

Gch~ Tdfihi: 15.05)000 @/.ycncr@ hOlrll:lil.com

Utkemizde de Metin ve ark. (1988), mez-bahada kesilen 2784 k~inln akcigerlerini incelemi~

ve makroskobik olarak 66 (%2.37) akcigerde sap-tadlklan pnomoniteri mikroskobik ozeltiklerine gore: fibrinoz bronkopnamoni. kataral-purulent bron-kopnamoni, intersitisyel pnomoni, verminOz pna -moni ve pulmoner adenomatozis otarak

Sl-nlfiandlrml~lardlr.

Keyilerde pn6monl olgulanndan <;:e~itli bakten. Virus, mikoplazma, mantar ve klamldya lek veya miks olarak izole edilmekte (Palnalk ve Nayak. 1984; Jones ve Wood, 1988; Trahman VB Singh, 1990; Oros ve ark., 1997: Brogden ve ark., 1998), aynca <;:e~iUi parazitlere de (Perreau ve Cabaret, 1984; Baklma ve ark" 1991) rastlanmaktadlf. Ek-sudatif pnomonilerden en <;:ok Izole edilen elkenin Pasteurella haemolytica oldugu (Gueraud, 1984. Ngatla ve ark .. 1986: Baklma ve ark., 1991). bu et-kenin <;:ogu kez Mycoplasma spp. veya dlger

bak-.: Bu ,ah~ma Y. Y .U. Ar:I~llrma Fonu laraflndall desleklenmi~lir (Proje no : 98- VF-024).

'-E'ER. GURTURK.GULBAI-IAR. SOLMAZ

lerilerle mlks olarak bulundugu (Perreau ve Ca-baret, 1984; Brogden ve ark., 1998) belirtilmektedir, Keyl pnomonilerinden aynca P. multocida, E. coli, Klebsiella pneumonlae, Staphylococcus aureus ve Pneumococcus pneumoniae da izole edi-lebilmektedir (Perreau ve Cabaret, 1984; Sharma ve ark., 1991). Aynca parainfluenza tip'3, ade-novirus, respiratory syncytial virus ve retrovirus gibi

ye~ltli viruslarln da keyilerde pnomoniye neden 01· dugu bildlrilmektedir (Martin, 1983). Hindistan'da, keyilerde viral pnomonilerin insidensini belirlemek amaclyla yapllan bir mezbaha yall~maslnda in· celenen 3779 keeinin 218 (% S.73)'inde pnomoni saptandlgl ve bunlardan 37'sinde parainfluenza tip-3 ve adenoVIrus izole edildigi rapor edilmekledir (Trahman ve Singh, 1990).

K~llerde vermiooz pnOrnoninin ozellikle Dict -yocaulus filaria, Protostrongylus spp" Muellerius spp. ve Cystcx:aulus spp. glbl paraziter enfestasyonlardan soma meydana geldigi belirtilmektedir (Perreau ve Cabaret, 1984; Bakllna ve ark., 1991).

Ulkemizde k~i pnOmonilerinin patolojik-anatomik ozellikleri ve etiyolojisi hakklnda yeterli

ya-lI~ma bulunmamaktadlr. Bu yall~ma, Bitlis mez-bahaslnda kesilen keyilerde pnomoni 0lgu1annl pa-tolojik-anatomik ve bakteriyolojik olarak incelemek ve insidensini belirlemek amaclyla yapllml~tl(.

Materyal ve Metot

Call~mada, Agustos-Ekim 1999 tarihleri ara-slnda, Bitlis mezbahaslnda kesilen ve ya~lan '-4 araslnda degi~en, 150S adet renkli tiftik keyisinin akcigerlen muayene edildi, Pnomoni saptanan 74 adel akcigerdeki makroskobik bulgular kay· dedildlkten sonra, akcigerlerin lezyonlu kl-Slmlanndan allnan doku 6rnekleri % 10' luk tam-ponlu formalin sOlUsyonuna kondu. Aynca makroskobik lezyonlara gore seyilen 42 pnomonik akclgerden bakteriyolojik incelemeler iyin doku Or· nekleri allnarak -18"Cde 2-3 gOn saklandl ve ter· mos ile Bakteriyoloji Anabilim Dall'na gelirildi.

Histopatolojik incelemeler iyin formalin'de tespit editen doku Orneklerinden paralln bloklar hallrlandt ve S~ kallnhglnda kesitler allnarak tLimO hematoksilen-eezin ile boyandl, Aynca gerekli gorCtlen olgularda ke-siller van Gieson, Periothc Acid Schiff. Ziehl-Neelsen ve Shorr boyama yOntemlerine gore boyanarak (Luna, 1968) t~lk mikroskobunda incelendi.

Mikoplazmalann izolasyonu iyin, % 20 oranlnda at serumu (Oxoid) ve penisiltin G (1000 IU/ml) ilave edilen modifiye Hayflidc:'s medium kullanlldl. Pnc-monik doku paryalan oogrudan agar besi veri yO· zeYlne surutdu. lnokule edilen agar besi yerleri nemli ortamda 37 C de aerobik ve mlkroaeroblk ortamda

inkObe edildi. Agar besi yerleri 4-7 gun m· kObasyondan soma 1~lk mikroskobu allinda 40x bu-yOtmede mikoplazma kolonileri yanOnden incelendi. Mikoplazma ~Opheli koloniler, agar blok yonlemi ile antibiyotik iyermeyen Hayflick's besi yerinde 4-S kez pasajlandl. Bu ~ekilde kJonlanan su~, koloni mor-Ialojisi ve biyokimyasal ozelliklerine gore Mycop-lasma spp. olarak identifiye edildi (Carter, 1984).

PastOrella ve diger bakterilerin izolasyonu iyin % 7 delibrine koyun kanl kaltlml~ Triptic soy agar (Oxoid), MacConkey agar (Oxoid) ve Mannitol salt agar (Oxoid) besi yerleri kullanlldL inokule edllen besi yerleri 24-72 saal sOreyle aerobik ve mik· roaerobik ortamda inkObe edildikten sonra Izole ed.· len bakteri kolonileri kanlt agarda pasaJlanarak sal kOIlOrleri elde edildi. Izole edilen su~lar, daha Once bildirilen biyokimyasal yontemlerle (Carter, 1984) idenliliye edildi.

Bulgular

Patolojik Bulgular: Calt~mada 1505 adel keyinln akcigerleri incelendi ve bunlardan 74 olguda (% 4.91) makroskobik olarak pnomoni lespit edildi. Mik-roskobik incelemeler sonucunda stnlflandlrllan pno-moni tipleri ve oranlar! tablo l' de gosterildl.

Tablo 1: Pnomoni lipleri ve oranlan

Pnomoni lipi 0 %

VerminOz pn6rr\ooi 32 43.2

Fibrinli bronkopnOmoni 17 23.0

Inlersilisiyel pnOmoni 13 17.6

Kalaral-purulenl bronkopn6moni 12 16.2

Toplam 74 100

Vermin6z Pnomoni: Toplam 32 akcigerde (%43.2) sapIa nan bu pnomonlde makroskoblk lez· yonlara, butOn olgularda kaudal loblarda, ozelilkle de bu loblann posterodorsal segmentinde rastlandl. Bu lezyonlar, eogunlukla stnlrlan belirgin olmayan. duzensiz daglltmlt, bazen yaygtn, gri veya ye-~ilimtlrak renkli ve hafif sert klvamlt konsolide sa·

halar, bazen de sert klvamlt ve stnlrlan belirgin tiplk parazil nodOlieri ~eklinde gorOldu ($ekil 1).

Aynca makroskobik olarak normal gorunumdeki bazl akcigerlerin kaudal loblartmn palpasyonunda,

doku iyinde, sert klvamit nodOller bulundugu be·

lirlendi. 8u akcigerlerin bron~lartnda .yogunlukla pa·

raziller gOrCtldO.

Mikroskobik olarak, ortalartnda genelhkle pa· razil kesilleri, yevrelerinde ise yabanci cisim dev hucreleri, mononOkleer hOcre ve eozino!i1 IOkoslt tn-filtrasyonlart ile bag doku artl~1 bulunan granOlomlar tespit edildi ($ekll 2).

Bitlis ~1t'zb;ttmsU1dM Kesilcil Kc(ilerde I'niimoni Ol~ut;trl 01.crinde ...

~ekil 1 . VerminOz pnOmoni. Kaudalloblarda parazil n6-dOlieri (A). Kraniyal loblarda ise lobuler dagllimll in-tersilisyel pnomoni odaklan (B).

Alveol ve bron~iyol IGmenlerinde parazil larva ve yumurtatan, az saylda nOlrolil IOkosil ve mukus saplandl. Inleralveoler septumlarda mononukleer hOere inliltrasyonlan ve bag doku artl~1 sonueu ka-Ilnla~ma ile duktus alveolarislerin libromuskOler ta-bakasmda hiperplazi gerOldO. Aynea bron~ ve

bron~iyollerin kas labakalarmda hlperplazi ve

IQ-menlerinde daralma belirlendi.

Fibnnh Bronkopnomoni: ineelenen

ak-clgerlenn 17'sinde (%22.9) saptandl. Makroskobik olarak, akeigerlenn Ozeliikle kraniyal loblan ile ka-udalloblann ventral bazal segmentinde ktrmlzl, gri-klrmtZI renkli, genellikJe ~i~kin, kiva mil ve piorasl

mat g6runu~IO hepatize alanlar gorOldO. Bazen de

bu loblar ile perikard arasmda adezyonlar

gOz-lendl. Bu pnomonlk bOlgelerin keslt yOzlerinde

in-terlobuler septumlarda geni~leme ve 4 olguda

sa-nmtlrak-boz renkte nekroz odaklan saplandl. Mikroskobik ineelemede, inleratveoler sep-lumlarda hiperemi, 6dem ve bazen nekroz, alveol

IOmenlennde fibrin Ie kan~tk nOlrolil lokosttler,

ai-veoler makrofajlar, 6dem ve bazen ertlrositler

sap-landl ($ekil 3). BaZI alveollerin IOmenlerinde

iO

~elul 2. Vermmoz pnOmonl. Parazltar granulom. H.E.xeO.

~ekil 3. Fibrinli bronkopnomoni. Alveollerde libnn. al-veoler rnakrolajlar ve nolrolillOkositier. H.E.x200.

Bron~ ve bron~iyol epitellerinde genellikle de-jenerasyon, deskuamasyon. bazen nekroz, 10-menlerinde ise librinle kan:;;lk nolrolil IOkositler ile

deskuame hOcreler gozlendi.

Aynea lenfaliklerde dilatasyon ve librin 'tkalflan. bazt venlerde de nekroz ve Irombozlar gorOldO. PIOra ve interlobOler septumlarda odem, fibnn bl-rikimi, mononOkleer hOcre ve nolrolil lokosi! in-liI!rasyonu ile bazen de bag doku artt:;;1 sonueu

YENER. GURTURK. GUL/MIIAR. SOLMAZ

$akll 4. Fibnnli bronkopnOmoni. Alveollerde ig ~eklinde

koyu bazoflilk IOkosltier (oat-cell). H.E.x200.

nekroz odaklan gorOldO (fibrinonekrolik bron-kopnomoni). Bu odaklann yevresinde ise mo-nonOkleer hOereler ile notrofil lokosi! infiltrasyonlan ve dl$ta ba{J doku proliferasyonu tespi! edildi ($ekil 5). Bazen de interalveoler septumlarda kallnla$ma ile bron$, bron$iyol ve damarlar yevresinde lenfoid hlperplazi belirlendi.

intersitisiyel Pnomoni: 13 (%17.5) olguda sap-tanan bu pnomonide akei{Jenerin genellikle kra-nlyal, bazen de aksesuar ve kaudal loblannda 10-buler da{Jllimll veya inee-bant $eklinde, genellikle hallf y6kOk, gri-klrmizi renkli alanlar g6rOldO. Bu pn6monik alanlarln kesi! yOzOnde lopiu i{Jne ba$1 buyOklO{JOnde yaygln boz-beyaz renkli ve granOler yaplda odaklar saplandl ($8kill).

Mlkroskobik olarak, inleralvoler seplumlarda genelilkle mononOkleer hOere inlillrasyonu ve ba{J doku artl$l, bazen de adem sonueu kahnla$ma g6-rtildO. Bazl olgularda alveollerde epilelizasyon, ve dukluS alveolarislerin fibromOskOler labakaslnda hlperplazi lespi! edildi. Alveollerin IOmeninde az

saylda n61roli1 16kosil, alveoler makrofajlar ve bazen 6dem, 6 olguda da sinsityal dev hOerelsri

saplandl ($ekil 6).

Bron$ ve bron$iyol epitellerinde hiperplazi, pe-flbron$lyal. peribron$iyoler ve perivaskOler mo-nonOkleer hOere infiltrasyonlarl ile bazen lenfoid hi-perplazi ($ekil 7) dikkali vekti. Aynea 3 olguda bron$iyolltis obliterans gozlendi ($ekil 8). BOlun 01-gularda kesiller Shorr yonlemi ile boyandl, aneak inkluzyon eisimeiklerine rasllanmadl.

$ekiI5. Fibrinli bronkopnomoni. Nekrotlk alan. H.E.x80.

$ekil 6. Inlersilisiyel pn6moni. Alveollerde sinsityal dev

hUcreleri. H.E.x400

Kataral-purulenl Bronkopnomoni: Toplam 12 (% 16.2) akci{Jerde saplanan bu pn6monide lez-yonlara bOlUn olgularda kraniyal loblarda rasllandl. Bu lezyonlar lobOler da{jilimll, koyu klrmlzl. kifmlll

-gri renklj hepatize sahalar $eklinde g6rOIdO ($ekil 9). Pnomonik bOlgelerin kesil yOlOnde bron$larda irinli ve mukoid karaklerde yapl$kan bir eksudal gazlendi.

Hillis 1\'le1.bahaslllda Kesilen Ke~ilerdr Pnomoni Olgularl (herinde ...

$ekll 7. interSlllsiyel pn6mom. Peribron~iyoler lenloid

hl-perpiazi ve Interalveoler septumlarda kahnla~ma

H.E.x80.

$ekll 8. Intersltlslyel pn6monL Bron~lyohhs obliterans HEx80

Mlkroskob,k Incelemelerde, alveol epi-lellennde deJenerasyon, deskuamasyon, 10-menlennde n61rofll lokosil koleksiyonlan ve edem tespi! edildi. Bron~ ve bron~iyol epilellerinde

de-Jenerasyon. deskuamasyon. lOmenlerinde ise

yogun n6trofill6kosil koleksiyonlan. mukus ve

des-kuame hucrelerden olu~an bir eksuda! gorOldO. Aynca 6 olguda inleralveoler seplumlarda ka-Imla~ma, peribron~iyal ve peribron~iyoler lenfoid

hlperplazi. 2 olguda da plorilis saplandl.

$ekil 9. Kataral-purulent bronkopnOmonL Kramyal

lob-larda koyu kmnlZI hepatize alanlar.

8akleriyolojik Bulgular: Bakleriyolojik olarak

In-celenen 42 pn6moni olgusunun (vermin6z pnomoni olgulan hari~) 32 (%76.2)'sinden lek veya miks

ola-rak Qe~illi bakteriler izole edildi. izole edilen bak-lerilerin saylsl ve oranl, lablo 2'de verildi. Fibrinli bronkopn6moni olgulannm tamammdan, katara

l-prulent bronkopnomoni olgulannln 9 (%75)'undan, inlersilisyel pnomoni olgulannm ise 6 (% 46, 1S)'smdan ve~iUi bakteriler izole ve idenlifiye edildi. Izole edilen bakteriler ve pnomoni tiplerine gore da~lIlml tablo 3'de gosterildi.

Tablo 2: Tek veya miks enfeksiyon halinde izole edilen bakteriler ve oranlan.

izole edilen bakteri Olgu saylSI (n) Oram (%)

P .haemolytica 16 38.09 Mycoplasma spp. 12 28.57 Staph .. aureus 7 16.66 K. pneumoniae 5 11.90 Morexella spp. 2 4.76 Bacillus spp. 2 4.76 P.mullocida 2.38 Toplam 45 100 Tartl;;ma ve Sonu~

Olkemizde keyi pn6monilerinin patolojisi hak· kmda ara~tlrmalann az oldugu, etiyolojisi k

o-nusunda ise hi~bir ara~tlrmanm bulunmadlQI g6-rOlmO:;;tOr. K8((ilerde pnomoni olgulannln InsidenSlni belirlemeye yonelik ara:;;lIrmalar. genellikle

mez-YE~ER. GORT(JRK, GiJLBAHAR. SOLMAZ

Tablo 3: Tek veya mlks enlekslYOfl hallnde !lole edilen bakteriler ve pnomonl tlplMno yore dagrllmr izole edllen bakteri

Ftbrinli Bronkopnomonl P.haemolytica 5 P.multoclda Mycoplasma spp Staphylococcus.8ureus Klebsiella pneumOflrae MorexeUa spp.

Mycoplasma spp.+ Staph. aureus

P haemolytica + Mycoplasma spp. 4

P.haemolytica + Mycoplasma spp.+ Staph.aureus 1 Mycoplasma spp .• + K. pneumoniae 2

Staph.aureus + K.pneumoniae +Mycoplasma spp. 1 P .haemolylica + Staph.aureus 2 Bacillus spp.

Izole edilemeyen

Toplam 17

baha yall~malanna dayanmakladtr. Su amayla ya-pllan yall~malarda; Trahman ve Singh (1990). ke-yllerde pnOmoni Insldensrni %5.73 olarak be-hrleml~ler, bu oranl Oheerendra ve ark. (1991) %4.4, RaWa ve ark. (1964) %11.62, Sharma ye ark. (1991) %18.36 olarak lespil etmi~lerdlr. UI-kemlzde Ise. ElazlQ yOreslnde yapllan bir mezbaha ~h~maslnda (Metin '.Ie ark .. 1988). k~ilerdeki pno-monl Instdensinln % 2_37 oldugu rapor edilmi~llr.

Sunulan yall~mada k~ilerdekl pnOmoni insidensi %4.91 olarak belirlenmi~ '.Ie bunun Olkemizde daha Once bildinlen % 2.37 (Melin ve ark .• 1988) aranrndan daha yuksek oldugu gOrOlmO~lOr. Ke-yilerde pnOmoni insldensi. hayvantann ya~l. Irkl,

ya~dlgl bOlge '.Ie Ikllme baQII olarak deQi~ebitir.

Olkemizde yapllan yall~malarda, koyunlardaki pnO-mani insidensi k~ilerdekinden daha yOksek g6-rUnmektedir. Konya yOresinde yapllan bir mez-baha yah~mastnda (Klran ve ark.,1993) incelenen kayun akciQerlerinin % 17.3'Unde pnOmoniye rasl-landl!)1 bildirilmilllir. Ke<;ilerde pnOmonl olgulanna daha az rastlanmasl, Melin '.Ie ark. (1988)'1n1n ifade eUIQi gibi keyilenn Irk Ozelliklen ve daQllk bOl· gelerde ya~amalanyla Ilglh olabilir.

Metrn ve ark. (1988). ke<;i pnOmonileri lyLnde vermin6z pnOmom oranlnln %12 oldugunu kay-detmi~lerdlr. Oheerendra '.Ie ark. (1991), k~i pno-moni otgulannln % 1,63'Onde. AI-Sullan ve ark.

(1988) ise, % 15'inde verrnrnOz pnOmoni lespit

el-tlklerini biidirmL~lerdtr. Klran '.Ie ark. (1993), ko-yunlardaki pnOmonl olgulan iyiooe venninOz pno-monlnrn %68.5 ile ilk slfada yer aldlglnl ifade

Pnomoni tipi Top{am

Kataral-purulent Intersrtrsyel

brOflkopnOmoni pMmoni SaYI %

2 8 19.04 1 2.38 2 2 4.76 3 3 7.14 2 2 4.76 2 2 4.76 1 2.38 5 11.90 1 2.38 2 4.76 1 2.38 2 4.76 1 1 2 4.76 3 7 10 23.80 12 13 42 100

elmi~lerdir. Sunulan yah~mada Ise, olgulann %

43,2'sinde verminOz pnOmoni saptanmL~lLr. Yur-dumuzdaki venninOz pnOmoni oranlnrn yOksek bu· lunmasl Klran ve ark .• (1993)'nrn behrtlLQi gibi ul-kemiz hayvanclllgtnrn. bOyOk oranda meraya baglmh olmasl '.Ie meralann parazltlerle bulallik 01-mastna baglanabihr.

Yapllan ara~tlrmalarda (Perrau ve Cabaret, 1984; Baklma ve ark., 1991; Klran '.Ie ark., 1993) venninOz promoni olgularmda lezyonlann genellikle kaudal. daha az olarak da kraniyal loblarda bu-lunduQu bildirilmi~tir. Sunulan yall~mada da, ver-minOz promoni olgulannda makroskobik lezyanlann bOl0n olgularda kaudalloblarda, Ozellikle de bu lob· lann poSlerodorsal segmenlinde yerle~tiQi

be-lirlendi. Aynea makroskobik olarak normal g6rOIen bazl akeiQerlerde, kaudal loblar palpe edildiginde serl klVamh nOd Oller belirlendi ve mikroskobik in-celemelerde bunlarrn parazil nOdOlieri olduQu sap-tand .. Su nedenle verminOz pnOmoni yonOnden ka· udal loblann daha dikkatli muayene edilmesi gereld'Qi kanrstna vanld ..

Bazl ara~ttrlcllar (Oheerendra '.Ie ark., 1991; Baklma '.Ie ark., 1991; Klran '.Ie ark .. 1993; Brogden '.Ie ark .. 1998) hbrrnh '.Ie kataral·purulenl bron-kopnomoni lIe interSlItsyel pn6moni olgulannda makroskobik Jezyonlara akclQerlenn Ozelilkle kra-niyal loblannda rastland,Qml, ~rddetli olgularda ak-sesuar '.Ie kaudal loblann da elkilendiQini bll·

dirmi~lerdir. <;ah~mada da benzer lokalizasyonlar

saptanml~. aneak kaudal loblann c<>k az '.Ie bir olgu dl~tnda da ham elkilendiQi !esplt edilmi~tir. Bu da

Uilih M(,1..baliru.IIK1lo1 Ke.silen K~ilt'rdt' I'nonmni Olgulan OUTillde ...

bOlgemlzdekJ ke((ilerde bu liP pnOmonilenn

ge-nelde ~Iddelll seyrelmedlQlnl gOslermekledlr. Ke((ilerdeki pn6moni olgulanndan en slk Izole

edilen baklerinm P.haemolytica olduOu (Ngalla ve

ark., 1986; BrogdeQ ve ark .. 1998; Sharma ve ark.,

1991), Mycoplasma spp.'nin de Onemli bir primer

elken (DaMassa, 1983; Jones, 1983; Goltz va

ark., 1986; Rodriguez ve ark., 1996) olarak rol oy-nadlQI kaydedllmi~tlr. Aynca bu iki etkenle olu~an mlks enlekslyonlar sonucu librinli, nekrotik ya da kalaral-purulent bronkopn6monilerin olu~tuQu

btl-dlrllml~llr (DaMassa ve ark., 1992, Brogden ve

al1<., 1998), Sunulan yall~mada da lek ba~lna veya diQer elkenlerie miks enleksiyon ~eklinde olmak uzere 16 olguda P.haemolytica, 12'sinden

Mycop-lasma spp, izole edilmi~, 6 olguda bu Iki elkenin birlikte izole ediidiOi g6rOlmu~lur. Cah~mada, lib-noli bronkopnomonllenn lamamlndan ve

kalaral-purulent bronkopn6mondenn Ise %75'mden ~e~itli

baktenler saf veya kan~lk kultur olarak izole edildi. Bu pnomon. olgularmdan sal veya diQer bakleriler

lie bll11kte olmak Gzere en fazla Izole edllen elkenin P.haemolyhca olduOu, bunu Mcycoplasma spp.'nin

IzlediOi behrlendi. Bula~lc, k~1 pl6ropn6monisi 01-gulanndan 6ncelikle M.mycoides subsp. mycoides, Mycoplasma F-38. M.mycoides subsp. capri olmak

Ozere farkll mikoplazma turleri izole edilebiidiOi

bil-dinlmekledir (Tahir, 1983). Aynca, bu etkenlerden M.mycoides subsp. mycoides'in inlersilisyel

pn6-mOOlye neden olduOu da belirtilmektedir (Jubb ve ark., 1993). Sunulan c;:all$mada fibrinli

bron-kopn6moOilerin 9'undan dlQer bakleriler Ue kan~lk

olarak Mycoplasma spp. lzole edlldi, aneak tOr dO-zeyinde identilikasyon yapllamadlQ. 'YIn bu

mik-roorgaOlzmalann k~i1enn bula~lcl pl6ropn6monisi

etkenlennden birisi olup olmadlQI konusu

ay-dlOlalllamaml$tlr.

Pnomonik past6relloz.sin karaklensllk mik-roskobik 6zelhQinin nekroz ve alveollerde yoQun

nOirofll16koSIl akumOlasyonu olduQu, bu n6lrolil16-koslUenn bakleriyel tokslnlenn etklslyle oat-cell

(yula! hucre) adl venlen koyu bazohhk,

10

hucrelere dbnu~tOQa bildirilmektedir (Jubb ve ark., 1993). Aynca bu tip hOcrelere Pasteurella spp. gibi

dlQer gram (-) bakteri enleksiyonlannda da

rast-landlO' belirtilmektedir (Jubb ve ark .. 1993). Bu ~a­ h$mada da librinli ve kataral-purulent bron-kopn6moni saplanan olgulann 11 'inde bu tOr hOcfeler tespil edildl. Bakteriyolojik incelemelerde bu 11 olgunun 8'inden P.haemo'lytica Izole edildi, dlger 3 olgudan ise izolasyon yapllamaml$Ur.

Yapllan ara~tlrmalarda, interalveoler sep-lumlarda kahnla~ma, alveoUerde epltehzasyon,

bron~, bron~lyol ve damar1ar ~evreslnde lenfOld

hi-perplazl Qlbl prollferatll degl$ikhklerin vIrus (Martin,

1983; Trahman ve Singh, 1990). Klamidya (Palnalk

ve Nayak. 1984) ve mikoplazma (Mohan ve ark .. 1992; Jubb ve ark., 1993) enleksiyonlannda

go-rOldOgO bildirilmi~tir. Bu c;:all$mada da Ilbnnli ve

ka-taral-purulent bronkopnomonilerde eksudalll ve

nekrotik deQi~iklikler yanlOda bazl olgularda pro-liferati! degi~iklikler de tespit edIJmj~, bu olgularda primer bir inlersitisyel pnomoninin sekonder

bak-teriyel enfeksiyonlar sonucu fibrinli ya da

kalaral-purulent bronkopn6monlye donu~tOOO

du-~OnOlmO~lar.

InterSllisyel pnomoninin etlyolojisinde vlruslann ve M. mycoides subsp. Mycoides. M. Capncolum ve M. Ovipneumoniae Qlbi ce~itll mikoplazmalann

6nemli rot oynadlQI bildinlmekledir (Martin, 1983;

Mohan ve ark., 1992; Jubb ve ark., 1993). Sunulan cah~mada, intersitlsiyel pnomoOi olgularlOlO sadece 2'sinden Mycoplasma spp. Izole edIJebilmi~, aneak lOr idenlifikasyonu yapllamaml$llr. Bu olgulann co-Ounda viral bir en!eksiyonun soz konusu ola-bllecegi. Izole edilen P.haemolytica, Bacillus spp. ve Moraxella spp.'nin ba$langlC;: a~amaslndakl se-konder bir enfeksiyon olduQu du~unulmekledir. in-tersilisiyel pn6moniye neden olan Vlruslardan

pa-rainlluenza-3 ve respiratory syncytial VIrUS

enfeksiyonlannda bron~iyollerde sinsllyal dev

huc-releri ile enleksiyonun ba~langlC;: d6nemlerinde al-veol ve bron$iyol epilellennde Intraslloplazmik

ink-IOzyonlann gorOlebileceQI kaydedilml~ur (Martin,

1983; Trahman ve Singh, 1990; Jubb ve al1<.,

1993). Cah~mada intersltisiyel pn6moni saplanan olgulardan 6 (%50),slnda alveoJlerde sinsityal ve cok cekirdekli dev hOcreleri gOrOldO, aneak ink-IOzyonlara rastlanmadl. Intersitlsiyel pn6moni 01-gulannda saptanan proliferatil degi~lklerie ilgili diger mikroskobik lezyonlann daha Onceki ara~llncllann

(Martin. 1983; Sims ve ark.. 1983; Robinson ve Ellis, 1984; Trahman ve Singh, 1990; Mohan ve al1<., 1992) bulgulan ile benzer oldugu gorOldO.

SonUC olarak, Billis y6resindeki k~ilerde pno-moni InsidenSI %4,91 olarak belirlenml$, en fazla gorOlen pn6moni tipinin verminOz pn6moni olduQu

g6rOlmO~lur. PnOmoni olgulanndan en fazla izole

edilen bakteriyel elkenlerin ise P. haemolytica ve

Mycoplasma spp. olduOu saplanml~hr. Kaynaklar

AI-Sultan. I. I., AI-Sadi, H. I .. Youkanna, S. O. (1968). Pneumonia In sheep and goals in Iraq. Ind. J. Anlm. ScI.. 58, 1007-1010.

Baklma, M., Arendt, J., lekeux, P. (1991). Pneumonle vermlneuse capnne a Mullenus capdlafls: Etude des

YENER. GURT(JRK. GUtBAHAR. SOLMAZ

parametres de la fonctlon pulmonaire. Ann. ~..1ed. Vet.,

t 35. 595·596.

Baklma, M .. Kaeckenbeeck, A., COlgnoul, F., Lambotte,

J. L., Arendt, J., Lomba. F .. Lekeux, P. (1991). Induction

experimentale de la pneumonie pasteurellique chez la

chevre: modifications pathologiques et lonctionelles.

Ann. Med. Vet., 135, 425-430.

_,

Brogden, K. A., Lehmkuh. I H. D., Cutlip. R. C, (1998).

Pasteurella haemolytica complicated respiratory in·

lections in sheep and goats. Vet. Res .. 29. 3·4, 233·54.

Carter. G. R. (1984). "Diagnostic procedures in Ve·

terinary Bacteriology and Mycology" 4th. Ed. Charles C.

Thomas, Publisher, Springfield.

Dheerandra, N., Charan, K., Chattopadhyay, S. K.

(1991). Pathological studies on caprine pneumonia in

goals. Ind. Vet. J., 68, 216·220.

DaMassa. A. J .. Brooks, D. L., Adlar, H. E. (1983). Cap·

rine mycoplasmosis: Widespread infection in goats with

Mycoplasma mycoides subsp mycoides (Iarge·colony

type). Am. J. Vet. Res., 44, 322·325.

DaMassa, A. J .. WakeneU, P. S .. Brooks, D. L. (1992).

Mycoplasmas of goats and sheep. Review article. J.

Vet. Diagn. Invest., 4,101·113.

Gueraud, J. M. (1984). La pathologie respiratoire

In-fectleuse de la chewe dans Ie departement du Cher.

Les maladies de fa chevre, 9·11 octobre, Niort. France.

Goltz, J. P., Rosendal, 5., McCraw, B. M., Ruhnke. H. L.

(1986). Experlmenlal studies on the pathogenicity of

Mycoplasma ovipneumoniae and Mycoplasma arginini

for the respiratory tract of goats. Can. J. Vet. Res., 50,

1.59·67.

Jones, G. E. (1983). Mycoplasma of sheep and goats:

A synopsis. Vel. Rae., 113, 619·620.

Jones, G. E., Wood. A. R. (1988). Microbiological and

serological studies on caprine pneumonias in Oman.

Res. Vel. Sci., 44,125·131.

Jubb, K.V.F., Kennedy, p.e., Palmer, N. (1993). ·Pat·

hology of DomestIC Animals'. 4th Ed., Vol. 2.,

Aca-demIC Press, Inc., San Diego.

Klran. M. M., Berkin, ~., Kaya. 0 .. Din~er. Z. (1993).

Konya bOlgesl koyun pnomonilerlnde patolojik

ve

eli-yolojlk ara~tlrmalar. S. U. Vet. Fak. Derg .. 9, 1,3·9.

Luna, L. G. (1968). "Manual of HistologIC Staining

Met-hods of the Armed Forces InShtute of Pathology". 3th.

Ed. McGraw·HiII Bool< Comp., New York.

Martin. W. B. (1983). Respiratory disease induced In

small ruminants by VIruses and mycoplasma. Rev. Sci.,

311·334.

Me\ln, N .. Ozer, H., yift~i, M. K. (1988). Elazlg ve ~ev·

resi k~ilerinde pnomonilerin yaYIII~1 Ozerine patolojik

in-20

celemeler. S. O. Vet. Fak. Oerg., 4, 231·237.

Mohan. K .. Obwolo, M. J., Hill. F. W. (1992). Mycoplasma

ovipneumonl8e Infechon In Zimbabwean goats and

sheep. J. Compo Pathol., 107. 1, 73·9.

Nga\la. T. A .. Kimberling, C. V., Johnson. L. W ..

Whi-teman. C. E., Lauermann, L. H. (1986). Pneumonia In

goats following administration of live and heat·kliled Past·

seurella haemolyllca. J. Compo PathoL, 96. 557·564.

Oros. J., Fernandez, A., Rodriguez. J. L., Rodriguez. F ..

Poveda, J. B. (1997). Baelena associated with enzootic

pneumonia In goats. Zentralbl. Vetennarmed., 44, 2. 99·

104.

Patnaik, R.K., Nayak, B. C. (1984). Studies on pathology

of chlamidial pneumonia in goats. Ind. Vet. J., 61, 821·

824.

Perreau, P., Cabaret, J. (1984). Les alleclJOnS pa·

rasitaries et bacleriennes de rappareil respiratoire de Ia

chevre. Les maladies de la chevre. 9·11 oc1obre, Nion.

France.

Rajya, B. S., Singh, C. M. (1964). The pathology of pne

-umonia and associated respiratory disease of sheep and

goats. I. Occurrence 01 jaagziekte and meadi In sheep

and goats in India. Am. J. Vel. Res., 25.104,61·67.

Robinson, W. F .. Ellis, T. M. (1984). The pathologICal

fe-atures of an interstitial pneumonia in goats. J. Compo

Pat-hoI., 94, 55-63.

Rodriguez, J. l. Oros, J., Rodriguez, F., Poveda, J. B.,

Ramirez, A .. Fernandez. A. (1996). A pathological and

immunohistochemical study of caprine pteuropneumonia

induced by subspecies of Mycoplasma mycoides. J.

Compo PathoL. 114.373·384.

Rodriguez, J. L., Gutierrez, C., Brooks. O. l., Oamassa,

A. J .. Oros. J .. Fernandez. A. (1998). A pathological and

immunohistochemical study 01 goat kids undergoing sep·

ticaemic disease caused by Mycoplasma capricolum

subsp. capricolum, Mycoplasma mycoides subsp. capri

and Mycoplasma mycoides subsp. mycoideS (large co·

lony type). Zentralbl. Veterinarmed" 45. 3.141·149

Sharma, A. K .• Boro. B. R. and Borah. P. (1991). In·

cidence of caprine pneumonie and associated bacterial

species. Ind. J. Anim. Sci., 61, 54·55.

Sims, l. D., hale, C. J .. McCormick. M. (1983). Prog·

ressive interstitial pneumonia in goats. Aust. Vet. J., 60,

368·371.

Tahir. M. S. (1983). Mykoplasmen von Ziegen mit ans·

teckender pleuropneumonie (Conlaglous Capnne Pie·

uropneumonia), Inaugural· Dissertation, Justus·lIeblg·

Universltal zu Giessen, Germany.

Trahman, T., Singh, (1990). Incidence and pathology of

viral pneumOnia in goats. Ind. J. Anim. Sci.. 60. 1159·