Kahramanmaraş Sütçü imam Üniversitesi Mediko-Sosyal Polikliniklerinde Saptanan Dermatozların Dağılımı.

* _{V. Ulusal Aile Hekimligi Kongresi’nde poster olarak sunulmufltur.}

1)_{Kahramanmarafl Sütçü ‹mam Üniversitesi T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal›, Aile Hekimli¤i Uzman›, Yard. Doç. Dr.} 2)_{Kahramanmarafl Sütçü ‹mam Üniversitesi T›p Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dal›, Dermatoloji Uzman›, Yard. Doç. Dr.} 3)_{Kahramanmarafl Sütçü ‹mam Üniversitesi T›p Fakültesi Halk Sa¤l›¤› Anabilim Dal›, Halk Sa¤l›¤› Uzman›, Yard. Doç. Dr.}

Özet

Amaç:Birinci basamak sa¤l›k hizmeti veren Mediko-Sosyal Bi-rimine ba¤l› polikliniklere baflvuran üniversite personeli ve aile-lerinde saptanan dermatozlar›n da¤›l›m›n› belirlemek. Gereç ve Yöntem:Kahramanmarafl Sütçü ‹mam Üniversitesi Mediko-Sosyal Birimine ba¤l› polikliniklerin kay›tlar› incelendi. Üniversite personeli ve ailelerine ait veriler bir bilgi formuna ak-tar›ld›. Ö¤renci kay›tlar› çal›flma kapsam› d›fl›nda tutuldu. Bulgular: 1.5.1999-31.4.2000 tarihleri aras›nda polikliniklere baflvuran 14940 hastan›n 991’ine (%6.6) deri hastal›klar› tan›-s› konuldu¤u ve %11.6’tan›-s›n›n (115 olgu) deri hastal›klar› uzma-n›na sevk edildi¤i saptand›. Bu olgular›n 530’u (%53.5) erkek, 461’i (%46.5) kad›nd›. Tedavisi düzenlenen 876 hastada en s›k konulan tan›lar s›ras›yla; ekzema (%32.4), tinea pedis (%11.4), bakteriyel deri hastal›klar› (%9.0), aftöz stomatit (%6.5), akne vulgaris (%5.1), ürtiker (%4.2) ve yan›k (%3.2) idi.

Sonuç:Birinci basamak sa¤l›k hizmetlerinin verildi¤i kurumlara baflvuru nedenleri aras›nda deri hastal›klar› önemli yer tutmak-ta ve bunlar›n önemli bir bölümünün tedavileri de birinci basa-makta düzenlenmektedir. Bu nedenle mezuniyet öncesi ve sonras› t›p e¤itiminde s›k karfl›lafl›lan deri hastal›klar›na gere-ken önem verilmelidir.

Anahtar sözcükler:Mediko-Sosyal, deri hastal›klar›, aile hekimi

Summary

Objective: To determine the most commonly encountered dermatologic disorders diagnosed at outpatient clinics of the university of Sütçü ‹mam Kahramanmarafl Health Center which provides primary health care service to university per-sonnel and their family members.

Material and Method: Records of outpatient clinics of the University were examined. The data of the university person-nel and their family members were collected by a form. Medical records of students were excluded from the study. Results: 991 of 14940 (6.6%) patients who applied to the Health Center between 1st May 1999 and 31st April 2000 had at least one dermatologic disorder. 115 (11.6%) of these 991 patients were referred to a dermatologist. 530 (53.5%) of the patients were male, 461 (46.5%) were female. The most common dermatologic disorders were eczemas (32.4%), tinea pedis (11.4%), bacterial skin diseases (9.0%), recurrent aphthous stomatitis (6.5%), acne vulgaris (5.1%), urticaria (4.2%), and burns (3.2%) respectively.

Conclusion:Dermatologic disorders are not uncommon in pri-mary health care practice. Most of the patients with derma-tologic disorders diagnosed at primary health care centers are managed in these centers. Therefore, commonly encountered dermatologic disorders must be emphasized in the graduate and post-graduate medical education.

Key words: University Health Center, skin diseases, family physician

Türk Aile Hek Derg 2003; 7(2): 73-76

THE DISTRIBUTION OF DERMATOLOGIC DISORDERS DIAGNOSED AT OUTPATIENT CLINICS OF THE UNIVERSITY OF SÜTÇÜ ‹MAM KAHRAMANMARAfi

Mustafa Çelik1_{,Sezai fiaflmaz}2_{, Hasan Çetin Ekerbiçer}3_,

Kahramanmarafl Sütçü ‹mam Üniversitesi

Mediko-Sosyal Polikliniklerinde Saptanan

Dermatozlar›n Da¤›l›m›

2003 © Yay›n haklar› Türkiye Aile Hekimli¤i Uzmanl›k Derne¤i (TAHUD)'a aittir. Her hakk› sakl›d›r. Deomed Medikal Medya taraf›ndan yay›mlanmaktad›r. Copyright © 2003 Turkish Society of Family Practice. All rights reserved. Published by Deomed Medical Publishing, a division of Deomed Medical Media, Istanbul.

74

D

faktör rol oynar. Bunlar ›rk, yafl, cinsiyet, here-dite, kiflisel hijyen, kültür düzeyi. gibi kiflisel faktörler ile iklim, co¤rafi bölge, k›rsal ya da kentsel yerleflim ve meslek gibi çevresel faktörlerdir.1,2 _Dünya Sa¤l›k Örgütü verilerine göre en s›k görülen ilk befl has-tal›k içinde yer alan deri hashas-tal›klar›n›n tedavisi büyük oranda dermatoloji uzman› olmayan hekimlerce yürütül-mektedir.3

Üniversitelerin Mediko-Sosyal Birimleri; personele, ailelerine ve ö¤rencilere birinci basamak sa¤l›k hizmeti veren kurulufllard›r. Personel ve ailelerinin ilk baflvuru yeri olan mediko-sosyal birimleri "aile hekimli¤i hizme-ti"ne uygun birimlerdir.

Bu çal›flma Kahramanmarafl Sütçü ‹mam Üniversite-si (KSÜ) Mediko-Sosyal Birimi (MSB) polikliniklerinde personel ve ailelerinde en s›k karfl›lafl›lan deri hastal›kla-r›n› belirlemeyi amaçlamaktad›r.

Gereç ve Yöntem

KSÜ-MSB’ne 1.5.1999 - 31.4.2000 tarihleri aras›nda üniversite çal›flanlar› ve aileleri taraf›ndan yap›lan 14.940 baflvurunun poliklinik defterinde varolan kay›tla-r›, retrospektif olarak taranarak dermatolojik tan› alm›fl hastalar›n yafl›, cinsiyeti, aylara da¤›l›m›, tan›lar› ile (var-sa) sevkleri bir forma aktar›ld›. Kay›tlar›n özelli¤i nede-niyle ayn› kifli taraf›ndan yap›lan birden fazla baflvurula-r› analiz edemedik; veriler hasta de¤il, baflvuru say›s›n› ifade etmektedir ve baz›lar› ayn› kifliye aittir. Aile he-kimli¤i hasta profilini yans›tmas› ve gençlere özgü so-runlar›n ön plana ç›kmamas› için ö¤renci kay›tlar› çal›fl-ma kapsam› d›fl›nda b›rak›ld›. MSB’de ayn› dönemde ö¤-rencilere konulan tan›lar bir baflka çal›flmam›zda ele

al›n-d›. ‹statistiksel analizler EpiInfo 6.0 bilgisayar program› ile yap›ld›. Oransal da¤›l›mlar aras›ndaki farkl›l›klar χ2 (ki-kare) testi ile de¤erlendirildi. Anlaml›l›k de¤eri p < 0.05 olarak kabul edildi.

Bulgular

MSB’ne personel ve aile bireyleri taraf›ndan yap›lan 14.940 baflvurunun 991’ine (%6.6) deri hastal›klar› tan›-s› konuldu¤u ve bunlar›n 115’inin (%11.6) deri hastal›k-lar› uzman›na sevk edildi¤i tespit edildi. Tüm olguhastal›k-lar›n 530’u (%53.5) erkek, 461’i (%46.5) kad›n olup, yafl or-talamas› 24.8 ± 16.8 (en küçük 2 ayl›k, en büyük 80 ya-fl›nda) idi. Baflvurular aras›ndaki deri hastal›klar›n›n yafl gruplar›na da¤›l›m› Tablo 1 ve fiekil 1’de, mevsimlere da¤›l›m› Tablo 2'de gösterilmifltir. Deri hastal›klar›n›n tüm hastal›klar içindeki oran› mevsimlere göre istatistik-sel fark göstermiyordu (p>0.05). En s›k saptanan derma-tozlar ve cinsiyete göre da¤›l›mlar› Tablo 3’te gösteril-mifltir. MSB’de görülen dermatozlar›n yar›dan fazlas›n› ekzema, tinea pedis ve bakteriyel deri hastal›klar›

olufl-fiekil 1

Deri hastal›¤› tan›s› konulan hastalar›n yafl gruplar›na göre da¤›l›m› (p>0.05)

1-9 yafl %26 70-+ yafl %2 60-69 yafl %3 50-59 yafl %6 40-49 yafl %9 30-39 yafl %24 20-29 yafl %19 10-19 yafl %12 Tablo 1

Deri hastal›¤› tan›s› konulan hastalar›n yafl gruplar›na göre da¤›l›m›

1-9 10-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-+ Toplam n 259 116 184 238 89 55 32 18 991 % 26.1 11.7 18.6 24.0 9.0 5.6 3.2 1.8 991

Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi|Turkish Journal of Family Practice|Cilt 7 |Say›2 |2003 |

75

da¤›-l›mlar› benzerdi (p>0.05).

Tart›flma

Ülkemizde deri hastal›klar›n›n s›kl›¤› konusunda ya-p›lm›fl çok say›da çal›flma bulunmaklat›r; ancak birinci basamak (BB) sa¤l›k hizmeti veren kurulufllarda deri hastal›klar›n›n s›kl›¤› ile ilgili veriler yetersizdir. Bilen ve arkadafllar›n›n Kocaeli’de yapt›klar› toplum düzeyin-deki epidemiyolojik çal›flmada deri hastal›klar› görülme s›kl›¤› %98 olarak bildirilmifltir.4_{Ancak bu çal›flma} ya-k›nmaya neden olup olmad›¤›na ve tedavi gerektirip ge-rekmedi¤ine bakmaks›z›n tüm deri bulgular›n› kapsa-maktad›r. Di¤er çal›flmalar›n ço¤unda dermatoloji polik-lini¤i verileri sunulmaktad›r. BB sa¤l›k hizmeti veren kurulufllarda saptanan deri hastal›klar›n›n da¤›l›m› ile il-gili kapsaml› çal›flmalara rastlanmad›.

Çal›flmam›zda, poliklinikte görülen olgulardan %6.6’s›na deri hastal›¤› tan›s› konulup önemli bir bölü-münün tedavisinin düzenlendi¤i, yaln›zca %11.6’s›n›n dermatoloji uzman›na sevk edildi¤i saptand›. Federman ve ark.n›n çal›flmas›nda ABD’nde poliklinik baflvurular›-n›n yaklafl›k %6’s›n› deri hastal›klar›baflvurular›-n›n oluflturdu¤u ve bunlar›n %60’›n›n tedavisinin dermatoloji uzman› olma-yan hekimlerce düzenlendi¤i ifade edilmektedir.3 _Deri hastal›klar› BB’ta az›msanmayacak oranda görülür ve ço¤u BB hekimi taraf›ndan tedavi edilir.

Çal›flmam›zda deri hastal›¤› tan›s› alanlar›n yafl grup-lar›na da¤›l›m›na bakt›¤›m›zda, %26.1’i 1-9 yafl grubun-da, %24’ü 30-39 yafl grubunda ve %18.6’s› 20-29 yafl grubunda olmak üzere 40 yafl alt›nda kümelenme oldu¤u görülmektedir. (Tablo 1, fiekil 1). Bu durum çocukluk ve gençlik ça¤›ndaki deri problemlerinin kozmetik ve este-tik kayg›larla daha fazla önemseniyor olmas› ile bir ölçü-de aç›klanabilir.

Ekzema, tinea pedis, bakteriyel deri hastal›klar›, MSB’de saptanan dermatozlar›n yar›s›ndan fazlas›n› oluflturmaktad›r (Tablo 3). Dermatoloji poliklini¤ine baflvuran hastalar› kapsayan çal›flmalarda Yozgat, Amas-ya ve Elaz›¤ yöresinde s›ras›yla; mantar hastal›klar›, ek-zemalar ve enfeksiyöz deri hastal›klar› ilk s›ralardayken, Göller bölgesinde bu s›ralaman›n kontakt dermatit, tinea pedis ve akne vulgaris fleklinde oldu¤u bildirilmifltir.5-8 ABD’nde aile hekimleri taraf›ndan en s›k konulan deri hastal›¤› tan›lar›n›n; dermatitler (tüm tan›lar›n %16.4’ü), bakteriyel deri hastal›klar› (%13.7), verruca vulgaris (%8.0) ve mantar enfeksiyonlar› (%5.4) oldu¤u belirtil-mektedir.9_{Etiyopya’da birinci s›ray› enfeksiyonlar} al›r-ken bunu enfestasyonlar ve dermatitler takip etmekte-dir.10 _{Çal›flma evrenleri farkl› olmakla birlikte, farkl›} co¤rafi bölgelerde ayn› iki grup hastal›¤›n (enfeksiyöz deri hastal›klar› ve ekzemalar) s›kl›kla ilk iki s›ray› ald›-¤› anlafl›lmaktad›r.

Çal›flmam›zda en s›k görülen deri hastal›¤› s›ralama-s›nda ilk s›ray› ekzemalar (%32.4) ald›. S›k görülen ek-zemalar tüm deri hastal›klar›n›n %15-25’ini oluflturmak-tad›r.11_{Dermatoloji poliklini¤ine baflvuran hastalarda} ek-zema s›kl›¤›; Göller Bölgesi’nde %16.7, Elaz›¤ ve yöre-sinde %20.0 ve ABD’nde %16.4’tür.6,8,9 _{BB’ta atopik} dermatit, kontakt dermatit, seboreik ekzema gibi tablola-r›n "ekzema" genel bafll›¤› alt›nda toplanmas›, çal›flma-m›z›n retrospektif bir niteli¤i ve kronikleflen ekzema nedeniyle ayn› hastan›n defalarca baflvurmufl olabilmesi nedeniyle çal›flmam›zda "ekzema" tan›s› alanlar›n yük-sek oldu¤unu düflünüyoruz.

Çal›flmam›zda ikinci en s›k görülen deri hastal›¤› ti-nea pedis’ti; (%11.4). Yurdumuzdaki araflt›rmalarda der-matoloji polikliniklerine baflvuran hastalarda tinea pedis s›kl›¤›; Yozgat’ta %6.7, Elaz›¤’da %10.4, Erzurum’da %4.6, Amasya’da %7.9 ve Göller Bölgesi’nde ise %10.2 idi.5-8,12 _{Tinea pedis’in yayg›nl›¤›nda s›cakl›k, nemli} or-tam gibi çevre faktörleri rol oynar.2_{Özellikle k›rsal} ke-simdeki birçok hasta tinea pedisi çözümsüz kabul etmek-te ve ancak enfeksiyon benzeri komplikasyonlar geliflti-¤inde hekime baflvurmaktad›r. Bu nedenle toplumumuz-da tinea pedis görülme s›kl›¤›n›n çal›flmalartoplumumuz-da belirtilen-lerden daha fazla olabilece¤ini düflünüyoruz.

Tablo 3

MSB’nde görülen hastalarda s›k saptanan dermatozlar›n cinsiyete göre da¤›l›mlar› (p>0.05)

Dermatozlar

Ekzema Tinea pedis

Bakteriyel deri hastal›klar› Aftöz stomatit Akne vulgaris Ürtiker Yan›k Di¤erleri Toplam

Kad›n Erkek Toplam n 137 36 33 24 23 20 9 127 409 % 48.2 36.0 42.3 42.1 51.1 54.1 32.1 51.4 46.7 n 147 64 45 33 22 17 19 120 467 % 51.8 64.0 57.7 57.9 48.9 45.9 67.9 48.6 409 n 284 100 78 57 45 37 28 247 876 %* 32.4 11.4 9.0 6.5 5.1 4.2 3.2 28.2 100.0 * Sütunun yüzdesi Tablo 2

Deri hastal›klar›n› (DH) ve di¤er tan›lar›n mevsimlere göre da¤›l›m›

‹lkbahar Yaz Sonbahar K›fl Toplam n 276 287 222 206 991 % 7.7 6.2 6.8 5.9 6.6 n 3328 4314 3030 3277 13949 % 92.3 93.8 93.2 94.1 93.4 n 3604 4601 3252 3483 14940 % 100 100 100 100 100 Toplam DH DT

76

MSB’nde bakteriyel deri hastal›klar›n›n dermatozlar içindeki oran› %9’du. Bu hastal›klar toplumun sosyo-ekonomik durumu ve kültür düzeyi ile yak›n iliflki göste-rir. Ülkemizde çeflitli illerdeki dermatoloji poliklinikle-rinde bakteriyel dermatit oran› ‹stanbul’da %4.4, Yoz-gat’ta %12.9, Amasya ve yöresinde %11.3, Adana’da %4.2 olarak saptanm›flt›r.5,7,12-14 _{Sonuçlar›m›z ülke} gene-lindeki dermatoloji polikliniklerinin verileri ile uyumlu-dur.

Çal›flmam›zda dermatolojik baflvurular içerisinde ya-n›k olgular›na %3.2 oran›nda rastlanm›flt›r. Baysal ve ark.’n›n Göller Bölgesinde yapt›klar› çal›flmada da ben-zer olarak yan›k s›kl›¤› %2.5 idi.8

Çal›flmam›z›n BB uygulamas› ile ilgili sonuçlar› flun-lard›r:

• Hastalar sadece poliklinik defterine ad›-soyad›, yafl›, cinsiyeti ve tan›lar› yaz›larak kaydedildi¤i için hastala-r›n baflvuru sebebi, yak›nmas›n›n ne kadar süredir var oldu¤u, ayn› yak›nma ile daha önce baflvurup baflvur-mad›¤›, daha önce ilaç kullan›p kullanbaflvur-mad›¤›, baflka bir doktor taraf›ndan görülüp görülmedi¤i, aile öykü-sü, kronik hastal›¤› olup olmad›¤› gibi önemli veriler eksikti. Hastalar›n kiflisel sa¤l›k kartlar›n›n tutulmas› veya bilgisayar ortam›nda hasta dosyalar›n›n kaydedil-mesi sa¤lan›rsa hasta hakk›nda daha ayr›nt›l› bilgi edi-nebilir ve böylece tedavi plan›m›z› daha sa¤l›kl› uygu-layabiliriz. Ayr›ca bilimsel araflt›rmalarda bu verileri daha sa¤l›kl› bir flekilde kullanabiliriz.

• Tan›larda kod sistemi kullan›lmad›¤›ndan taramam›z s›ras›nda gruplamada s›k›nt› çektik. Tüm sa¤l›k kuru-lufllar›nda ortak hastal›k kodlar›n›n kullan›lmas› bu kargaflay› giderecek ve daha sa¤l›kl› verilere ulaflma-m›z› sa¤layacakt›r.

• Bir üst sa¤l›k kurulufluna veya uzman hekime sevk edilen hastalarda düflünülen ön tan› ve/veya tan›lar kaydedilmedi¤i ve sa¤l›k kurulufllar› aras›nda sevk for-mu ve geri bildirim olmad›¤› için sevk edilen hastala-r›n akibeti hakk›nda bilgi eksikli¤i vard›. Bu sorunun çözümü için asl›nda BB sa¤l›k hizmeti sunan sa¤l›k ocaklar›nda var olan sevk formlar›n›n MSB’de de kul-lan›lmas› sa¤lanmal›d›r.

• BB sa¤l›k hizmeti veren kurumlara baflvuru nedenleri aras›nda deri flikayetleri önemli yer tutmakta ve deri hastal›¤› tan›s› konulan hastalar›n büyük

ço¤unlu¤u-nun tedavileri de birinci basamakta düzenlenmektedir. Bu nedenle mezuniyet öncesi ve sonras› t›p e¤itimi s›-ras›nda birinci basamakta s›k karfl›lafl›lan deri hastal›k-lar› ile ilgili e¤itimin önemli oldu¤unu düflünmekteyiz. Bu amaçla aile hekimli¤i uzmanl›k e¤itimi program›-na, uzmanl›k ö¤rencisine deri yak›nmalar› olan hasta-ya hasta-yaklafl›m becerileri kazand›racak bölümler eklen-melidir. Ayr›ca BB hekiminin deri hastal›klar› konu-sundaki bilgileri ve deri yak›nmalar› olan hastaya yak-lafl›rken karfl›laflt›klar› güçlükleri de¤erlendirecek araflt›rmalara gereksinim oldu¤unu düflünüyoruz.

Kaynaklar

1. Rook A, Savin JA, Wilkinson DS. The prevalence, incidence and

eco-logy of disease of the skin. Textbook of Dermatoeco-logy’de. Ed. Rook A, Wilkinson DS, Ebling FJG, Champion RH, Burt JL. 4. bask›. Oxford, Blackwell Scientific Publication, 1986; 39-53.

2. Stern RS. The epidemiology of cutaneous disease. Dermatology In

General Medicine’de. Ed. Fitzpatrick TB, Eisen AZ, Wolf K, Freedberg IM, Austen KF.4. bask›. Newyork, McGraw Hill Information Services Company, 1993; 7-13.

3. Federman DG, Concato J, Krisner RS. Comparison of dermatologic

diagnoses by primary care practitioners and dermatologists; A review of the literature. Arch Fam Med 1999; 8: 170-2.

4. Bilen N, fieref B, Apayd›n R ve ark. Kocaeli’nde deri hastal›klar›

konusunda yap›lan ilk epidemiyolojik çal›flma sonuçlar›. T Klin Dermatol 1998; 8: 160-4.

5. Piflkin S. Yozgat’da deri hastal›klar›n›n durumu. Deri Hast Frengi Arfl

1992; 26:31-3.

6. Kökçam ‹, Saral Y. Elaz›¤ ve yöresindeki deri hastal›klar›. T Klin Der-matol1994; 14: 71-4.

7. Zeren I. Amasya ve yöresindeki deri hastal›klar› XIV. Ulusal

Der-matoloji Kongresi Kitab›’nda. Ed. Ural A, Kot S, Özdemir fi, Aktafl A, Parlak M. Erzurum, Do¤u Ofset, 1992; 2: 327-33.

8. Baysal V, Y›ld›r›m M, Handan A. Göller Bölgesinde en s›k görülen deri

hastal›klar›. T Klin Dermatol 1997; 7: 19-22.

9. Fleischer AB, Feldman SR, McConnell RC. The most common

der-matologic problems identified by family physicians, 1990-1994. Fam

Med 1997; 29(9): 648-52.

10. Figueroa JI, Fuller LC, Abraha A, Hay RJ. Dermatology in

southwes-tern Ethiopia: rationale for community approach. Insouthwes-ternal Journal of

Der-matology1998; 37: 752-8.

11. Turanl› AY. Ekzema. Dermatoloji’de Ed. Tüzün Y, Koto¤yan A,

Ay-demir EH, Baransü O. 2. Bask›, ‹stanbul, Nobel T›p Kitapevleri, 1994: 266.

12. Bafldafl F, Arpal› H, Korukçu B. Erzurum’da deri hastal›klar›n›n

duru-mu. XIV. Ulusal Dermatoloji Kongresi Kitab›’nda. Ed. Ural A, Kot S, Özdemir fi, Aktafl A, Parlak M. Erzurum, Do¤u Ofset, 1992; 1: 503-12.

13. Mat MC, Aktunç E, Serdaro¤lu S ve ark. Bakteriyel deri

hastal›k-lar›n›n yafl ve tiplere göre da¤›l›m› ve mevsimlerle iliflkisi. XII. Ulusal Dermatoloji Kongresi Kitab›’nda. 1988; 561-7.

14. Veziroglu V, Akbaba M, Acar MA. Bakteriyel cilt enfeksiyonlar›

üze-rine bir çal›flma. ÇÜ T›p Fak Dergisi 1987; 12: 237-43.

Gelifl tarihi: 22.05.2002 Kabul tarihi: 12.02.2003

‹letiflim adresi:

Dr. Mustafa Çelik Kahramanmarafl Sütçü ‹mam T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal› 046100 KAHRAMANMARAfi e-posta: drmcelik@ksu.edu.com