Sultan Hamidin vehimlerine dair

* < / - i

0 3 ^ ' '

9

J>

11

' Sultan riamidin

_

vehimlerine dair

Ier) ismiyle Ahmet Bedevi Kura-1 n’ııı yazmış olduğu eser, II. Ab. dülhamid zamanında memleket dı­ şına kağan bir kısmı cidden vatan sever ve bir kısmı sadece bu işden kâr bakler kimselerin faaliyetleri hakkında pek çok vesika ve ma­ lûmatı İhtiva ediyor. Bu vasika ve malûmatın mühim bir kısırımı da

ilk defa olarak görüyoruz. Fa.

kat kitabda tenkit ve itirazı da. i vet eden bazı cihetler var ki, bun­

lar arasında en mühimi Ahdtii. mecid kızı Seniha Sultandan dün­ yaya gelmiş iki oğlunu yanına alıp 1900 de Fransaya kaçan damat Mahmut Paşaya verilen ehemmi. yet ve değerdir. Ancak Bunun üzerinde ayrıca durarak damat Feridin bacanağı olan ve onun ta . l rilıî bir felaket olmak üzere işgal ettiği sadaret makamını cebren — ve devlet işlerinin aynı derece­ de cahili bulunmak şartiyle — iş­ gale heves eden bu damat paşa­ dan ayrıca bahsedeceğim. Şimdi kitabın başka bir ciheti, 1902 de ve Mahmut paşazade prens Sa. balıattin beyden ikinci meşrutiye, tin Berat mebusu ve Arnavutlu­ ğun ilk hükümet reisi Avlanyah İs mail Kemal beye kadar bazı -Jön. türklerin Trablus Garb vali vekil ve kumandanı Müşir Recep paşayı padişahın iskatı için kullanmak isteyişlerine ait fiilî üzerinde du. :

racagım. Sultan Hamıdrn yaven- ekremi bulunan bu paşa, ilk önce aslen ahalisinden olduğu Arna­ vutlukta bir ihtilâl çıkarıp hal’i teinin etmek istedikten sonra Yu- nanistandan tedarik edilecek va­ purlara askerlerini bindirip — ve tabiî Trablus Garbi bu suretle bo­ şaltıp — padişahı devirmek şek­ lini kabul ediyor ve ancak her şey kararlaştıktan sonradır ki gerekli cesareti nefsinde bulamıyor. Fa­ kat İsmail Kemal bey işi Yunan kralına dahi açıp onun itiraziyle

karşılaştığına < yâni sır muhafaza

edilemediğine göre, elinde çeşitli istihbar vasıtası bulunan AbdüL hamid de müzakerelerin aylarca sürüşü esnasında ve hiç değilse her şey suya düştükten sonra, te­ şebbüsü elbette haber almış, fa­ kat neticesiz kalan bir sevda için Eecep paşayı cezalaııdırmaraayi, habersiz görünmeyi tercih etmiş­ tir. Bundan pek de uzun olmuyan bir zaman sonra meşrutiyet iade edilince ise, Selaniğ'in harbiye ne­ zaretine Recep paşanın getirilme, si hususundaki israriyle karşıla­ şacaktır. Bu paşanın eline orduyu vermeği Abdülhamidin reddedişi ve büyük tereddütlerden sonra ra­ zı oluşu hakkında mevcut

mâlû-mat ve bu hususta zamanın şey. hüİislâmı Cemalettiu efendinin hatıralarında anlattıklar», Ahmet Bedevi Kuran’ın kitabındaki fasıl sayesinde yeni bir ışık kazanıyor; II. Âbdülhamidin bütün vehimle­ rinin İıasta bir muhayyilenin gü_ lünç mahsulleri olmadığını, onun hiç değilse bazı şüphe ve emniyet­ sizliklerinin az çok nıiisbet bir bil­ giye dayandığını gösteriyor.

Fakat Sultan Hamidiıı bu bü­ yük projeden çok evvel de Recep paşaya karşı emniyetsizlik besle, diği ve kendisini altıncı ordu ku­ mandanlığından Afrikadaki vilâ­ yete bir nevi sürgün şeklinde yol. ladığı malûm bulunduğuna göre, baklandaki ilk şüphelerin hikmet ve sebebi tarih meraklıları için meraklı bir nokta teşkil edehilir.

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi