15
E¤itim / Education
Y
Yaazz››flflmmaa AAddrreessii//AAddddrreessss ffoorr CCoorrrreessppoonnddeennccee:: Dr. Nalan Çapan, ‹stanbul Üniversitesi ‹stanbul T›p Fakültesi, Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Anabilim Dal›, ‹stanbul, Türkiye Tel: +90 212 621 50 87 E-posta: nalan_bolukbasi@hotmail.com GGeelliiflfl TTaarriihhii//RReecceeiivveedd:: fiubat/February 2010 KKaabbuull TTaarriihhii//AAcccceepptteedd:: Mart/March 2010
© Türkiye Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Dergisi, Galenos Yay›nevi taraf›ndan bas›lm›flt›r. / © Turkish Journal of Physical Medicine and Rehabilitation, Published by Galenos Publishing.
Temporomandibular Eklem Rahats›zl›klar›nda Fizik Tedavi
Yöntemleri, Egzersizler ve Postoperatif Rehabilitasyon
Physical Therapy Modalities, Exercise and Postoperative Rehabilitation in
Temporomandibular Joint Disorders
Ö Özzeett
Temporomandibular eklem rahats›zl›klar› (TMER)’n›n tedavisinde fizik tedavi yöntemleri önemli bir yer tutmaktad›r. En s›k kullan›lan fizik teda-vi modaliteleri transkutanöz elektriksel sinir stimulasyonu, s›cak, so¤uk uygulama, ultrason, biofeedback, iyontoforez ve laser uygulamalar›d›r. Egzersiz de tedavinin önemli bir k›sm›n› oluflturmaktad›r. Konservatif yöntemlerle tedavideki baflar›n›n %80'in üzerinde oldu¤u bildirilmekte-dir. Hastalar›n %50’sinde genellikle 2-4 hafta içinde semptomlar çözülür. TMER’de hastalar›n sadece %5'ine cerrahi giriflim gerekmektedir. TMER’e yap›lan her türlü cerrahi giriflim sonras› ilk 24 saatte bafllayan uygun postoperatif rehabilitasyon program›na al›nan hastalarda, a¤r›n›n azalmas›, eklem fonksiyonunun yeniden sa¤lanmas› ve sonraki zedelen-melere karfl› eklemi korumaya yönelik belirgin bir baflar› elde edildi¤i bil-dirilmifltir. Bu derlemede TMER’de kullan›lan fizik tedavi modaliteleri, eg-zersizler ve postoperatif rehabilitasyona yönelik yaklafl›mlar›n bir özeti yap›lm›flt›r.Türk Fiz T›p Rehab Derg 2010;56 Özel Say› 1:15-8.
A
Annaahhttaarr KKeelliimmeelleerr:: Temporomandibular eklem rahats›zl›klar›, fizik teda-vi modaliteleri, egzersiz, postoperatif rehabilitasyon
S
Suummmmaarryy
Physical therapy is an important part of the treatment of temporomandibular joint disorders. The most commonly used physical therapy modalities are transcutaneous electrical nerve stimulation, hot or cold application, ultrasound, biofeedback, iontophoresis, and laser applications. Exercise also constitutes an important part of the treatment. Conservative treatment methods have a success rate over 80%. Fifty percent of the symptoms usually recover within 2-4 weeks. Surgical intervention is required in only 5% of the patients. After the surgery of the temporomandibular joint disorders if appropriate postoperative rehabilitation program is taken in the first 24 hours, a significant success in pain reduction and function of the joint has been reported. In this review, physical therapy modalities used in temporomandibular joint disorders, exercise-oriented approach and the postoperative rehabilitation is summarized. Turk J Phys Med Rehab 2010;56 Suppl 1:15-8.
K
Keeyy WWoorrddss:: Temporomandibular joint disorders, physical therapy modalities, exercise, postoperative rehabilitation
Nalan ÇAPAN
‹stanbul Üniversitesi ‹stanbul T›p Fakültesi, Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Anabilim Dal›, ‹stanbul, Türkiye
G
Giirriiflfl
Temporomandibular eklem (TME) rahats›zl›klar› (TMER) top-lumda oldukça s›k görülen ve mastikatör kaslar›, çene eklemini ve ilgili yap›lar› içeren problemlerdir.
TMER oldukça s›k görülmektedir ve yemek yeme, konuflma gibi fonksiyonlar› etkiledi¤inden, hastan›n günlük yaflam›nda önemli problemlere neden olabilmektedir. Bu nedenle tan› ve te-davisi de büyük önem kazanmaktad›r. Bu hastalar›n tete-davisinde
analjezik ve antiinflamatuvar ilaçlar, splint, egzersiz, fizik tedavi modaliteleri gibi yöntemlere baflvurulabilmektedir (1).
TMER genelde kendini s›n›rlay›c› özelli¤e sahip oldu¤undan patolojiye göre de¤ifliklik gösterebilmekteyse de öncelikle kon-servatif tedavi yöntemleri denenmelidir.
Fizik tedavi yöntemleri de Amerikan kariomandibular rahat-s›zl›klar akademisi ve Minnesota difl hekimleri birli¤i taraf›ndan TMER’in tedavisinde kullan›lan en s›k yöntemlerden biri olarak belirtilmifltir (2).
Uygulanan tedavinin amac› a¤r›y› azaltmak, yanl›fl yük da¤›-l›m›n› ortadan kald›rmak, fonksiyonu düzeltmek ve kifliyi normal günlük aktivitelerine döndürmektir.
Fizik tedavi yöntemleri de ortak etkileri ile a¤r›y› azaltmak; kas spazm›n› azalt›p, doku esnekli¤ini artt›rmak, duyusal inputu gelifltirmek, enflamasyonu azaltmak, doku rejenerasyonuna yard›m etmek suretiyle TMER’de kullan›lmaktad›rlar (3).
F
Fiiz
ziik
k T
Te
ed
da
av
vii M
Mo
od
da
alliitte
elle
errii
En çok kullan›lan fizik tedavi ajanlar› TENS, yüzeyel ve derin s›cak uygulamalar, so¤uk, biofeedback, laser, egzersiz uygula-malar›d›r (4).
T
Trraannsskkuuttaannöözz EElleekkttrriikksseell SSiinniirr SSttiimmuullaassyyoonnuu ((TTEENNSS)) TENS en yayg›n ve en önemli elektroanaljezi yöntemidir. Al-çak frekansl›, analjezik etkisi ön planda olan bir ak›m türüdür. TENS’in baflar›s› uygun elektrot kullan›m› ve yerleflimine ba¤l›-d›r. 2-3 cm çapl› elektrotlar kullan›l›r. Dört flekilde elektrot yerle-flimi olabilir (5).
1) Bir elektrot TME’de, di¤eri suboksipital fossada; 2) Bir elektrot TME’de, di¤eri masseter veya tempororal kas üzerinde; 3) Bir elektrot TME’de, di¤eri dorsal web üzerine. Dorsal web so-matosensor ve somatomotor korteks lokalizasyonu nedeni ile bafla bitifliktir. Bu bölge kuvvetli uyar›l›rsa a¤r›l› stimulusun ba-fla girmesi engellenir; 4) Masseter ve temporal kas›n anterior lif-leri üzerine yerlefltirilir.
S
S››ccaakk UUyygguullaammaa
Is›, t›pta en s›k kullan›lan fizik tedavi ajan›d›r ve ayn› zaman-da bir enerji çeflitidir. Lokal dolafl›m› artt›r›r. S›ca¤›n bafll›ca lo-kal etkileri vazodilatasyon, metabolizma ve viskoelastisitede artma, kas spazm›n› ve a¤r›y› azaltmad›r (6,7). Kollajenin uzaya-bilme yetene¤i 45°C’de, 25°C’ye göre 5 kat fazlad›r. Bu yüzden germe ve manipulasyon öncesi uygulanmas› önemlidir. Yüzde ya¤ dokusu olmad›¤› için ›s› çabuk yükselir, dikkatli olmal›d›r. S›-cak türleri yüzeyel ve derin olmak üzere ikiye ayr›l›r. TME rahat-s›zl›klar›nda yüzeyel s›cak olarak en s›k s›cak paketler, derin ›s›-t›c› olarak da ultrason kullan›l›r (8).
U
Ullttrraassoonn ((UUSS))
Ultrason yüksek frekansl› ses dalgalar›d›r ve yay›lmalar› için mutlaka bir ortam gerekir. Tedavi amac›yla kullan›lan US fre-kanslar› 800,000-3,000,000 aras›d›r ve dalga boylar› çok kü-çüktür. Kulland›¤›m›z US cihazlar› 0,8-3 MHz yüksek frekansl› al-ternatif bir ak›m veren jeneratör ile bu ak›m› ses dalgalar›na çe-viren US bafll›¤›ndan meydana gelmektedir. Ultrason ile kemik yan› s›ra disk, kapsül gibi yap›lar çok iyi ›s›n›rken, deri ve ya¤ do-kusu en az ›s›n›r. Derine penetrasyon frekansa ba¤l›d›r. 3 MHz gi-bi yüksek frekanslar fazla derine inmezler; daha çok yüzeyel do-kular› ›s›t›rlar; bu nedenle temporomandibular eklemde tercih edilen frekans budur. Genellikle TME civar›nda yumuflak doku az oldu¤u için 0,8-1 Watt/cm2gibi daha düflük yo¤unlukta kullan›l›r
ve uygulama süresi 3-4 dakikad›r (9,10). S
Soo¤¤uukk UUyygguullaammaa
Travma ve cerrahiden sonra uygulanan en önemli tedavi modalitesidir. Antienflamatuvar etkisini metabolizman›n yavafl-lamas› ve vazokonstruksiyon ile fagositozu azaltarak gerçeklefl-tirir. Analjezik etkinlik direkt etki ile a¤r› efli¤ini yükseltir, indi-rekt etki ile enflamasyonu bask›lar, kas spazm› ve ödemi azalta-rak gerçekleflir. So¤uk paket, buz masaj›, spreyler fleklinde kul-lan›l›r. So¤uk ufak dondurulmufl paketler fleklinde ve havluya sa-r›larak, üç saatte bir 10 dakika olacak flekilde uygulan›r (11).
B
Biiooffeeeeddbbaacckk
Fark›nda olunmayan ve kifliye ait normal veya anormal fizyo-lojik olaylar hakk›nda, genellikle elektronik cihazlarca ve s›kl›kla belirli bir fliddette, hatta kifliyi rahats›z edecek düzeyde iflitsel ve-ya görsel sinve-yaller vererek bilgi veren, bu sayede kiflinin vücut fonksiyonlar›n›n fark›nda olmas›n› ve bunlar› istemli olarak de¤ifltirebilmesini sa¤layan bir tedavi metodudur. EMG biofeed-back elektrotlar› masseter kasa veya frontal kaslar›n 2-3 cm d›fl›-na yerlefltirilir ve 30 dakika, 2-5 seans/hafta uygulan›r (12,13).
‹‹yyoonnttooffoorreezz
Alçak frekansl› ak›mlar kullan›larak terapötik maddelerin vü-cuda sokulmas› ifllemidir. Uygulama yerinde duyu normal olma-l›, deri lezyonu olmamal›d›r. Ortalama 30 dakika uygulanabilir. Öncesinde 3 dakika süreyle 1 Watt/cm2uygulanan US
penetras-yonu artt›r›r (14). L
Laazzeerr
Kollajen sentezini, fibroblast aktivitesini ve kan ak›m›n› art-t›r. Tetik nokta a¤r›s›n› azaltmada etkindir. 830 nm dalga uzun-lu¤u, 30 mW prob gücü, 1 cm2ayd›nlatma alan›, 10 J/cm2
frekan-s›nda kullan›labilir. Kalasha ve ark. taraf›ndan yap›lan 61 hasta-l›k bir çal›flmada; kontrol grubuna göre 10 seans lazer uygula-nan gruplarda TME a¤r›s›nda belirgin azalma tespit edilirken; iki farkl› laser doz uygulamas› aras›nda (10 J/cm, ve 15 J/cm) ista-tistiksel olarak anlaml› fark bulunmam›flt›r. A¤›z aç›kl›¤›nda k›s›t-l›l›k olan 20 hasta üzerinde yap›lan baflka bir çal›flmada da TENS ve laser tedavisi karfl›laflt›r›lm›fl ve laser uygulanan gruptaki ba-flar› TENS’e göre istatiksel olarak anlaml› daha fazla bulunmufl-tur (p<0,01) (15,16).
H
Hiippoommoobbiill EEkklleemm:: TME hareketlerinde azalma , a¤›z aç›kl›¤›-n›n 40 mm’den az olmas› olarak belirtilir. Tedavide amaç kondil rotasyonunu, kondil-disk translasyonunu, a¤›z aç›kl›¤›n› artt›r-makt›r (14).
H
Hiippoommoobbiill EEkklleemm TTeeddaavviissiinnddee EEggzzeerrssiizz:: TME rahats›zl›klar›n-da kapsülde zamanla fibrozis oluflur. Kapsüldeki büzüflme son-ras›, ilk k›s›tlanan hareket translasyondur. Egzersiz program› günde üç veya alt› seans, genellikle 10 tekrarl› yap›l›r. Egzersiz-ler basitten daha kompleks germeye aktiften pasife geçiEgzersiz-lerek yap›l›r (17).
a. Aktif Egzersizler: Hastan›n rahat bir pozisyonda a¤z›n› ya-vafl ve ritmik olarak 10 defa hareket etmesi istenir (18).
b. Tut-Gevfle Tekni¤i: Sherington’un resiprokal innervasyon kural› geçerlidir. A¤z› kapatan kaslar izometrik kontraksiyon ya-p›nca, açan kaslar gevfler. Dil üst damakta tutularak a¤›z aç›lmaya çal›fl›l›r. Hasta a¤z›n› 10 kez peflpefle açar, daha sonra a¤r›s›z aça-bildi¤i kadar açar ve befl saniye bu flekilde bekler ve gevfler (18).
c. Post-izometrik Relaksasyon Teknikleri (P‹R): Hareketi ko-laylaflt›rmak için tam kontrollü pozisyondan, spesifik bir yönde karfl›t güce karfl› de¤iflik kuvvetlerde kas kontraksiyonlar› kulla-n›l›r (18).
P‹R mandibular aç›lma için (massater, temporal, medial pterigoid); hasta bir masaya oturur. Bir dirse¤i masan›n üzerinde ve eliyle bafl›n› destekler. Di¤er elin parmaklar› mandibular difller üzerindedir. A¤z›n› açt›ktan sonra nefes verir. ‹nhalasyon s›ras›n-da a¤z›n› açabildi¤i kas›ras›n-dar açar. Alna s›ras›n-dayanm›fl el boyun fleksiyo-nunu engeller. Çünkü fleksiyon maksimal aç›lmay› engelleyebilir.
P‹R lateral pterigoid için; hasta supin pozisyonda yatar ve bafl parmaklar›n› mandibulaya koyar. Mandibulay› öne, baflpar-maklar karfl› iter. Nefesini tutar. Rahatlarken ve çeneyi eski hali-ne getirirken hali-nefesini verir. Bu egzersiz minimal eforla yap›lma-l›d›r ve rahatlama faz› en önemli fazd›r (Resim 1).
Türk Fiz T›p Rehab Derg 2010:56 Özel Say› 1;15-8 Turk J Phys Med Rehab 2010:56 Suppl 1;15-8 Nalan Çapan
Temporomandibular Eklem Rahats›zl›klar›
d. Eklem Mobilizasyon Prosedürü: TME için distraksiyon, mediale kayd›rma ve distraksiyonu içerir (18). ‹ntraoral distrak-siyon; klinisyenin bafl parma¤› distraksiyon kuvveti uygulanacak yöne do¤rudur. Mediale kayd›rma; baflparmak mediale kayd›r-ma uygulanacak yöne do¤ru pozisyonlan›r. ‹ntraoral translas-yon; klinisyenin iflaret ve 3. parma¤› translasyon uygulanacak yöne konumlan›r.
e. Pasif Germe: ‹ki ucu farkl› çapta olan kübik yap›daki man-tar materyalinden faydalan›l›r. Önce ince uç, k›s›tl›l›k çift man-tarafl› ise ön kesici difllerin aras›na , tek tarafl› ise ayn› taraf ve arka ke-sicilerin aras›na yerlefltirilir. Çene gevfledikçe mantar›n kal›n ta-raf› a¤›z›n içine sokulur. Bu teknik ev program› fleklinde iki saat-te bir 30 dakikal›k periyotlarla yap›l›r (18).
f. Self Mobilizasyon ve Manipülasyon: Öncelikle eklem 20 dakika ›s›t›l›r. Sonra her iki dirsek masa üzerine yerlefltirilir. Ma-nipülasyon pozisyonunda çene önce öne, sonra afla¤›ya do¤ru çekilir (18). Bunlar›n yan›nda postür ve mimik kaslar› e¤itimide verilir.
H
Hiippeerrmmoobbiill EEkklleemm
TME’de lokal veya sistemik laksitede, hareketlilikte artma, luksasyon, a¤›z aç›kl›¤›n›n 60 mm üzerinde olmas›d›r. Normalde kondil a¤›z aç›l›m› s›ras›nda eminensiya hizas›na gelir. A¤›z tam aç›ld›¤›nda kondil eminensiya önüne geçer. Hipermobil eklem-lerde rotasyon olmadan erken translansyon mevcuttur. Trans-lasyon, a¤›z aç›l›m›n›n 15-25 mm’si aras›nda olmas› gerekirken ilk 11 mm içinde olmaktad›r. Sistemik eklem laksitesi olmak üze-re çok faktör katk›da bulunur. Parafonksiyonel al›flkanl›klar önemlidir. Tedavide amaç kondil rotasyonunu artt›rmak, kondil-disk translasyonunu azaltmak, koordinasyonu artt›rmakt›r.
H
Hiippeerrmmoobbiill EEkklleemm TTeeddaavviissiinnddee EEggzzeerrssiizz R
Roottaassyyoonn EEggzzeerrssiizzlleerrii
• Hasta dilinin ucunu üst dama¤›n›n arkas›na de¤dirmeye gayret eder ve dilini buradan ay›rmadan a¤z›n› açar (Resim 2).
• Hasta a¤z›n› açarken yumru¤u ile çenesini geriye ve afla-¤›ya do¤ru iter.
Erken translasyonun bir nedeni suprahiyoid kas grubu ve teral pterigoid aras›ndaki kas sinerjisinin bozulmas›d›r. E¤er la-teral pterigoid daha kuvvetli kas›l›rsa protrüzyona e¤ilim olur. Bu nedenle suprahiyoidlere izometrik kontraksiyon yapt›r›l›r. Dudaklar bitiflik çeneye retrüzyon yapt›r›l›r ve bu esnada a¤›z taban› deprese edilir (Resim 3).
Ritmik Stabilizasyon Tekni¤i: Bir çeflit proprioseptif nöro-musküler fasilitasyon tekni¤idir. Parafonksiyonel al›flkanl›klar› önlemek amac›yla uygulan›r. A¤›z açma, kapama, lateral hare-ketler, protrüzyon ve retrüzyon s›rayla hafif dirence karfl› yap›-l›r. ‹flaret parmaklar› ve baflparmaklar ile çeneye her bir yönde direnç uygulan›r Dirence karfl› a¤›z açma kapamada a¤›z aç›kl›-¤› 15 mm, yanlara hareketler 5 mm ile s›n›rland›r›lmal›d›r. Bu ha-reketler a¤r›ya ve kli¤e yol aç›yorsa kesinlikle uygulanmamal›-d›r. A¤r› ve klik oluflmadan önce hareketler b›rak›lmal›d›r (18).
A¤›z açma e¤itimi tedavinin önemli bir parças›d›r. Dilin ucu sert dama¤›n gerisine yap›fl›k olarak a¤›z› aç›p–kapama ö¤retil-melidir. Esnerken bu dil pozisyonu korunmal›d›r. Büyük lokma ›s›rmaktan kaç›nmal› ve a¤›z uzun süre aç›k tutulmamal›d›r. Ay-na karfl›s›nda difllerin orta hatt›n› (aras›n›) iflaretleyerek sapma-ya engel olacak flekilde a¤›z› aç›p kapama sapma-yap›lmal›, parafonksi-yonel hareketlere engel olunmal›d›r (19).
Resim 1. Lateral pterigoid kas›n postizometrik relaksasyonu. Resim 3. Rotasyon egzersizleri 2. Resim 2. Rotasyon egzersizleri 1. Türk Fiz T›p Rehab Derg 2010:56 Özel Say› 1;15-8
Turk J Phys Med Rehab 2010:56 Suppl 1;15-8
Nalan Çapan Temporomandibular Eklem Rahats›zl›klar›
17
Medlicott ark. (20) taraf›ndan yap›lan bir derlemede aktif egzersizler, manual terapi ve relaksasyon tekniklerinden oluflan tedavi program›n›n TMER’in tedavisinde en etkin tedavi yönte-mi oldu¤u belirtilirken; laser uygulamas›n›n di¤er fizik tedavi modalitelerinden daha etkin oldu¤u vurgulanm›flt›r. EMG biofe-edback, relaksasyon tekniklerinin ise oklüzal splint ve plasebo-dan daha etkin oldu¤u belirtilmifltir.
Egzersiz tedavisinde ortak kurallar:
• Dil pozisyonu (dil gevflek, alt-ön difllere temasta) • Alt çene konumu (alt-üst difller temas etmezler)
• Solunum flekli (burundan al, a¤›zdan uzun sürede ver, di-yafragmatik)
• Postür (dik oturufl, dik durufl, uygun yast›kla yat›fl, araba kullan›rken uygun düzen ve ayarlar)
• Stres ile mücadele önemlidir P
Poossttooppeerraattiiff RReehhaabbiilliittaassyyoonn
Cerrahiden sonraki ilk 24 saatte bafllayan rehabilitasyonun anormal fibröz doku oluflumunu önlemede önemli bir rolü var-d›r. TMER’ye yap›lan her türlü cerrahi giriflim sonras› uygun pos-toperatif rehabilitasyon program›na al›nan hastalarda, a¤r›n›n azalmas›, eklem fonksiyonunun yeniden sa¤lanmas› ve sonraki zedelenmelere karfl› eklemi korumaya yönelik belirgin bir bafla-r› elde edildi¤i bildirilmifltir (1). Egzersiz programlabafla-r›n›n aktif ve uygun yap›lmas› sonucunda hastalar›n çene eklem fonksiyonla-r›nda daha belirgin düzelme olaca¤› varsay›lmaktad›r.
1-7. Gün Aras›: So¤uk uygulama 20 dk/5 kez/gün bafllanma-l›d›r. S›v› diyet verilmelidir. ‹lk 24 saat içinde a¤›z› hafifçe aç›p kapama bafllanmal›d›r. Protrüzyon ve lateral hareketten kaç›n›l-mal›d›r. Postür egzersizleri e¤itimi verilmelidir. Tolere edebile-ce¤i derecede yumuflak doku masaj›, ödemli doku üzerine uy-gun yönde yüzeyel s›vazlama fleklinde 3x5-10 dakika /gün uygu-lanmal›d›r. Kontrollü aktif rotasyon egzersizi verilir. Hasta dilinin ucunu üst dama¤›n›n arkas›na de¤dirmeye çal›fl›r ve dilini bura-dan ay›rmabura-dan a¤z›n› açar. 3x20 tekrar yap›labilir.
7-30. Gün Aras›: Yüzeyel s›cak uygulama egzersizlerden önce günde 3x20 dk/gün uygulanmal›d›r. Tolere edebilece¤i derecede yumuflak doku masaj› 3x5-10 dakika/gün devam edilmeli ve yumu-flak diyet almal›d›r. Rotasyon hareketlerinin kontrolü kayd›yla gi-derek artan egzersizler, aktif asistif self germe, self mobilizasyon yap›l›r. Self mobilizasyonda a¤r› efli¤i afl›lmadan çene eklemi önce öne, daha sonra afla¤›ya do¤ru çekilir. ‹lk 30 günden sonra 25 mm a¤›z aç›kl›¤› elde edilmelidir. Lateral hareketler birkaç mm ile s›n›r-l› olmas›n›r-l›d›r. Postoperatif flifllik kaybolmas›n›r-l› ve sinovit çözülmelidir. A¤r›s›z olarak pasif mandibular hareketler uygulanmal›d›r.
4-6. Hafta Aras›: A¤r› kontrolüne devam edilmelidir. Aktif egzersizler k›s›tlanmaks›z›n verilir. Aktif egzersizlere direnç ek-lenir, karfl› tarafa do¤ru a¤›z› kayd›rmaya bafllan›r.
Germelerde hiç a¤r› olmamal›, sa¤ ve sol lateral kayd›rma egzersizleri, çene izometrik egzersizleri yap›lmal›d›r. Alt›nc› haf-tan›n sonunda a¤r›s›z fonksiyonel hareketler yap›labilmelidir. 25-28 mm’lik bir a¤›z aç›kl›¤› elde edilmeli, lateral hareketler 3-7 mm olmal›, a¤r›s›z germe egzersizleri yap›lmal›d›r.
6-8. Haftalar: Self mobilizasyon ve dirençli a¤r›s›z yana kay-d›rmalar, koordinasyon egzersizleri önerilir. A¤›z aç›kl›¤› 35-40 mm, lateral hareket aç›kl›¤› 4-7 mm olmal›d›r.
Çene poliklini¤imizde yap›lan bir çal›flmada redüksiyonsuz disk deplasman› nedeni ile kondiler diskopeksi uygulanan hastalarda postoperatif ev ve hastanedeki rehabilitasyon programlar›n›n fonk-siyonel de¤ifliklikler üzerine olan etkileri karfl›laflt›r›lm›flt›r. Postope-ratif erken dönem hastanede uygulanan egzersiz programlar›-n›n TME fonksiyonel parametrelerinde, a¤r› düzeyinde belirgin düzelme sa¤lad›¤› tespit edilmifltir (17,21).
K
Ka
ay
yn
na
ak
klla
arr
1. McCarty WL Jr, Darnell MW. Rehabilitation of the temporomandibular joint through the application of motion. Cranio 1993;11:298-307. [Abstract]
2. Margaret L, Susan A. A systemic review of the effectiveness of physical therapy interventions for temporomandibular disorders. Phys Ther 2006;86:710-25. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]
3. McNeill C. Craniomandibuar (TMJ) disorders-The state of the art. Part II: Accepted diagnostic and treatment modalities. J Prosthet Dent 1983;49:393-7. [Abstract]
4. Hou CR, Tsai LC, Cheng KF, Chung KC, Hong CZ. Immediate effects of various physical therapeutic modalities on cervical myofascial pain and trigger point sensitivity. Arch Phys Med Rehabil 2002;83:1406-14. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]
5. Allgood JP. Transcutaneous Electrical Neural Stimulation (TENS) in Dental Practice. Compend Contin Educ Dent, Vol. VII, No. 9, p. 640-6. 6. Aksoy C. Fizik tedavi vas›talar› so¤uk s›cak uygulamalar. Diniz F, Ketenci A (Ed). Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon. ‹stanbul: Nobel Kitabevi; 2000. p. 125-45.
7. Öztürk C, Akflit R. Tedavide s›cak ve so¤uk. O¤uz H, Dursun E, Dursun N (Ed). T›bbi Rehabilitasyon. ‹stanbul: Nobel Kitabevi; 2004. p. 333-53.
8. Kalyon TA. Ultrason. Tuna N (Ed). Elektroterapi. 2. bask›. ‹stanbul: Nobel Kitabevi; 2001. p. 129-53.
9. Karamehmeto¤lu fiS. Derin ›s›t›c›lar. Sar› H, Tüzün fi (Ed). Hareket Sistemi Hastal›klar›nda Fiziksel T›p Yöntemleri. ‹stanbul: Nobel Kitapevi; 2002. s. 51-60.
10. Tuncer T. Elektroterapi. Beyazova M, Gökçe-Kutsal Y (Ed). Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon. Ankara: Günefl Kitabevi; 2000. p. 771-89. 11. Kozakç›o¤lu M, Kavuncu V, Aksoy C, Dan›flger S. Temporomandibular
eklem disfonksiyonlar›nda tedavi, fizik tedavi, biofeedback, akupunktur. Fizik Ted Rehab Der 1994;18:66-9.
12. Bourbon B. Craniomandibular Examination and Treatment. In: Myers RS (Ed). Saunders Manual of Physical Therapy Practice. Philadelphia: W. B. Saunders; 1995. p. 669-715.
13. Crider A, Glaros AG, Gevirtz RN. Efficacy of biofeedback-based treatments for temporomandibular disorders. Appl Psychophysiol Biofeedback 2005;30:333-45. [Abstract] / [PDF]
14. Dunn J. Physical therapy. In: Kaplan AS, Assael LA. Temporomandibular Disorders: Diagnosis and Treatment. Philadelphia: W. B. Saunders Co; 1992. p. 455-500.
15. Fikácková H, Dostálová T, Navrátil L, Klascha J. Effectiveness of low-level laser therapy (LLLT) in temporomandibular joint disorders: a placebo-controlled study. Photomed Laser Surg 2007;25:297-303. [Abstract] / [PDF]
16. Núñez SC, Garcez AS, Suzuki SS, Ribeiro MS. Management of mouth opening in patients with temporomandibular disorders through low-level laser therapy and transcutaneous electrical neural stimulation. Photomed Laser Surg 2006;24:45-9. [Abstract] / [PDF]
17. Karan A, Aksoy C. Temporomandibular Eklem Rehabilitasyonu. O¤uz H, Dursun E, Dursun N (Ed). T›bbi Rehabilitasyon. ‹stanbul: Nobel Kitapevi; 2004. s. 1061-79.
18. Hertling D, Dussault L. The Temporomandibular joint. In: Biblis M, DiPalpa D, Amico A, Schein SC, eds. Therapeutic Exercise. LWW, Philadelphia; 1999:499-524.
19. Aksoy C. Temporomandibular A¤r› ve Disfonksiyon. Beyazova M, Gökçe-Kutsal Y. Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon. Ankara: Günefl Kitapevi; 2000. s. 1391-425.
20. Medlicott MS, Harris SR. A systematic review of the effectiveness of exercise, manual therapy, electrotherapy, relaxation training, and biofeedback in the management of TMD. Phys Ther 2006;86:955-73. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]
21. Çapan N. Temporomandibular eklem rahats›zl›klar›nda postoper-atif ev ve hastanedeki rehabilitasyon programlar›n›n fonksiyonel de¤ifliklikler üzerine olan etkilerinin karfl›laflt›r›lmas› (T›pta Uzmanl›k Tezi). ‹stanbul Üniversitesi, ‹stanbul T›p Fakültesi, 2006.
Türk Fiz T›p Rehab Derg 2010:56 Özel Say› 1;15-8 Turk J Phys Med Rehab 2010:56 Suppl 1;15-8 Nalan Çapan
Temporomandibular Eklem Rahats›zl›klar›
