127
SELÇUK ÜN‹VERS‹TES‹ MERAM TIP FAKÜLTES‹ ÇOCUK
SA⁄LI⁄I VE HASTALIKLARI POL‹KL‹N‹⁄‹NE BAfiVURAN
ÇOCUK HASTALARDA HEPAT‹T A SIKLI⁄I
Vesile Meltem ENERG‹N, fiefika ELMAS, Ahmet SERTSelçuk Üniversitesi Meram T›p Fakültesi Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Anabilim Dal›, KONYA
Haberleflme Adresi : Dr. fiefika ELMAS
Selçuk Üniversitesi Meram T›p Fakültesi Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› AD, 42080 Akyokufl/KONYA e-posta: drsefika@hotmail.com
Gelifl Tarihi: 19.02.2007 Yay›na Kabul Tarihi: 02.05.2007
ÖZET
Amaç: Bu çal›flmada Selçuk Üniversitesi Meram T›p Fakültesi Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› genel polik-lini¤ine çeflitli nedenlerle getirilen 2-16 yafl aras› çocuklarda Hepatit A virüsü seropozitiflik oranlar›n› belirlemeyi amaçlad›k. Gereç ve Yöntem: Aral›k 2005- Haziran 2006 tarihleri aras›nda çocuk klini¤ine baflvuran 345 hasta çal›flmaya al›nd›. Çocuk hastalar 2-6, 7-11 ve 12-16 yafl olmak üzere üç gruba ayr›ld›. Tüm hastalarda ELISA yöntemi ile anti-HAV Ig M ve Ig G çal›fl›ld›. Verilerin istatistiksel analizi SPSS 10.0 program› kullan›larak yap›ld›. Bulgular: Anti-HAV Ig M ve Ig G pozitifli¤i s›ras›yla % 1.4 ve % 28.7 olarak saptand›. Çal›flmaya kat›lan olgular yafl gruplar›na göre incelendi¤inde, okul ça¤› çocuklarda okul öncesi çocuklara göre seropozitifli¤in anlaml› derecede yüksek oldu¤u görüldü. Sonuç: Okula bafllama ile birlikte çocuklarda Hepatit A seropozitivitesinde belirgin art›fl saptanmas› nedeniyle okul öncesi dönemde afl›lanma önerilmelidir.
Anahtar kelimeler: Hepatit A enfeksiyonu, çocuk, seropozitiflik. Selçuk T›p Derg 2007; 23: 127-130
SUMMARY
Frequency of hepatitis A in children applying to outpatient clinics of Pediatrics in Meram Medical Faculty of Selcuk University
Aim: In this study, we aimed to evaluate the ratio of hepatitis A seropositivity in patients who applied to the outpatient clinics of of Pediatrics in Meram Medical Faculty of Selcuk University. Material and Method: 345 patients who applied to our outpatient clinics between December 2005 and June 2006 were included in the study. These children were divided into three groups as 2-6, 7-11 and 12-16 years, respectively. AntiHAV Ig M and Ig G were studied in all patients using ELISA method. The statistical analysis of the results was evaluated according to SPSS 10.0 program. Results: Positivity of anti-HAV Ig M and Ig G were found as 1.4 % and 28.7 %, respectively. When com-pared, hepatitis A seropositivity was significantly higher in children of school age than children under school age. Conclusion: Because hepatitis A seropositivity in children increases significantly with school age, vaccination should be recommended before school age.
Hepatit A virüsü (HAV) Picornaviridae ailesi içinde yer alan, yaklafl›k 27–28 nm çap›nda, lineer pozitif polariteli ve tek sarmall› RNA içe-ren, zarfs›z bir virüstür (1,2). Virus dezenfek-tanlara ve ›s›ya dirençli olmas› nedeniyle bu-lafl›c›l›¤› yüksek bir mikroorganizmad›r (3). ‹n-sana bulafl fekal-oral yolla olmakta, kontami-ne olmufl su ve g›dalar epidemilere kontami-neden olabilmektedir (4). Hastal›¤›n fliddeti yaflla ilifl-kilidir. Çocuklarda enfeksiyon ço¤unlukla ha-fif veya asemptomatiktir ve sar›l›k genellikle görülmez. Ancak burada viral yük ve di¤er faktörler de rol oynayabilir (5). Befl yafl alt›n-daki vakalar›n % 90’i sessiz seyreder, yaflla birlikte semptomatik seyir artar. Yetiflkin yafl-larda hepatit A enfeksiyonunun semptomatik seyri % 70, ikterli seyir ise % 70-80 oran›nda-d›r (6). HAV ile enfekte bireylerin % 85’inde 3 ay içinde tam bir klinik ve biyokimyasal iyilefl-me iyilefl-meydana gelirken, olgular›n tamam›na yak›n› 6 ay içinde tamamen iyileflmektedir (7). Sosyoekonomik düzey düflüklü¤ü, kala-bal›k yaflam koflullar›, düflük anne-baba e¤i-tim düzeyi, k›rsal kesimde yaflama ve kötü hij-yen hepatit A virusunun prevalans›n› artt›r-maktad›r (4). Hastal›¤›n tan›s› için anti-HAV Ig M ve anti-HAV Ig G antikorlar› araflt›r›lmal›d›r (6). Bu çal›flma, çocuk poliklini¤imize baflvu-ran hastalardaki hepatit A seropozitifli¤ini be-lirlemek ve oranlar›m›z› ülkemizin farkl› bölge-lerindeki ayn› yafl grubunda bildirilen oran-larla karfl›laflt›rmak amac› ile yap›lm›flt›r. GEREÇ ve YÖNTEM
Aral›k 2005-Haziran 2006 tarihleri aras›nda Selçuk Üniversitesi Meram T›p Fakültesi Ço-cuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› genel poliklini¤imi-ze çeflitli nedenlerle getirilen 2-16 yafl aras› 345 hasta çal›flmaya al›nd›. De¤iflik flikâyetler-le getiriflikâyetler-len hastalar›n aras›na ön tan› olarak hepatit A düflünülen hastalar da dâhil edildi. 2-6, 7-11 ve 12-16 yafl olmak üzere üç gruba ayr›larak incelenen hastalarda anti-HAV Ig M ve anti-HAV Ig G araflt›r›ld›. Al›nan kan örnek-leri ELISA yöntemi ile analiz edildi.
BULGULAR
Çal›flmaya kat›lan 345 olgunun 170’i k›z (% 49,3) ve 175’i erkek (% 50,7) idi. K›z
olgula-r›n % 25,2’si, erkek olgulaolgula-r›n %32’si HAV ile temas etmiflti ve cinsiyet yönünden istatistik-sel olarak anlaml› fark yoktu (p>0.05). Yafl gruplar›na göre bak›ld›¤›nda okul öncesi grubu temsil eden 2-6 yafl grubunda 101 (% 29,2), 7-11 yafl grubunda 145 (% 42) ve 12-16 yafl grubunda 99 (% 28,7) olgu bulun-maktayd›. Tüm çal›flma grubunda anti-HAV Ig M pozitiflik oran› % 1,4 (n:5), Ig G pozitif-lik oran› % 28,7 (n:99) olarak bulundu (tab-lo-1). Yafl gruplar›na göre incelendi¤inde 2-6 yafl grubunda anti-HAV Ig G pozitifli¤i 20 cukta (% 19,8), 7-11 yafl grubunda 42 ço-cukta (% 28,9) ve 12-16 yafl grubunda 37 çocukta (% 37,3) saptand› (tablo-2). Okul dönemi çocuklarda anti-HAV Ig G seropozitif-li¤inin okul öncesi dönem çocuklara nazaran yüksek oldu¤u, seropozitivitenin yaflla birlikte giderek artt›¤› ve sonuçlar›n istatistiksel olarak anlaml› oldu¤u görüldü (p<0.05). Anti-HAV Ig G seropozitivitesi ile anamnezde geçirilmifl sar›l›k hikâyesi olmas› aras›nda anlaml› iliflki saptand› (p<0.05).
TARTIfiMA
HAV ile karfl›laflma yafl› ve HAV enfeksiyonu-nun s›kl›¤›, ülkenin ve bölgenin sosyoekono-mik koflullar› ile do¤rudan iliflkilidir. Sosyoenomik düzeyin art›fl› hijyen ve sanitasyon ko-flullar›n›n iyileflmesine, sonuç olarak da HAV ile karfl›laflma yafl›n›n geç çocukluk ça¤› ve eriflkin ça¤a do¤ru kaymas›na neden
olmak-V.M. Energin, fi. Elmas, A. Sert Selçuk T›p Dergisi
2007
128
Anti-HAV Ig M (+) olgular Anti-HAV Ig G (+) olgular
n % n %
5 1.4 99 28.7
Tablo-1. Tüm çocuklardaki anti-HAV Ig M ve Ig G poziti-flik oranlar› Anti-HAV Ig G (+) olgular n % 2-6 yafl aras› 20 19,8 7-11 yafl aras› 42 28,9 12-16 yafl aras› 37 37,3
Tablo-2. Anti-HAV Ig G pozitif saptanan olgular›n yafla göre da¤›l›m›
Hepatit A S›kl›¤› Cilt : 23
Say› : 3
129
tad›r.
Hepatit A enfeksiyonu çocuklarda genellikle selim seyirli bir hastal›k olmakla beraber, na-diren fulminan hepatik yetmezlikle giden a¤›r olgulara da rastlanabilir. Aydo¤du ve ark. ful-minan hepatik yetmezlikle giden 12 viral he-patit olgusundan 9’unun HAV hehe-patiti oldu-¤unu bildirmifllerdir (8). Bizim serimizde 5 ol-guda akut hepatit A tespit edilmesine ra¤-men hiçbirinde fulminan seyir izlenmedi. Akut hepatit A geçirmekte olan 5 olgudan 4’ü 11-16 yafl grubu, 1’i de 6-10 yafl grubu içinde idi. 3’ünde ikterik seyirli olmas›na ra¤-men 2 çocukta halsizlik ve ifltahs›zl›k d›fl›nda semptom yoktu.
Çal›flmam›zda anti-HAV IgG pozitifli¤ini 2-16 yafl aras› çocuklar›n tümü dahil edildi¤inde %28,7 olarak bulduk. Yine bölgemizde Ar›-bafl ve ark. (9) taraf›ndan 1999 y›l›nda yap›-lan bir çal›flmada çocuk yafl grubunda anti-HAV seropozitivite oran› %95 olarak bulun-mufltur. ‹ki sonuç k›yasland›¤›nda 7 y›lda an-ti-HAV seropozitivitesinde belirgin düflme ol-du¤u ortaya ç›kmaktad›r. Özen ve ark. (10) Malatya bölgesinde yaflayan 2-16 yafl aras› çocuklarda yapt›klar› çal›flman›n sonucu olan % 27.4 anti-HAV Ig G de¤eri bizim sonucu-muzla benzerlik göstermektedir. Tosun ve ark. (11) taraf›ndan Manisa bölgesinde 2-17 yafl aras› çocuk ve eriflkinlerde yap›lan çal›fl-mada HAV seropozitivitesi % 43,9 gibi yük-sek olarak bulunmufltur. Bizim çal›flmam›zda 2-6 yafl grubundaki çocuklardaki anti-HAV Ig G seropozitivite oran›m›z %19,8 idi. Tosun ve ark. (11) çal›flmas›nda 2-6 yafl grubunda se-ropozitivite oran› %23,7 ve Özen ve ark. ça-l›flmas›ndaki 3-6 yafl grubuna ait anti-HAV Ig G seropozitivitesi %17,5 bulunmufltur. Çolak ve ark. (12) Antalya bölgesinde okul öncesi dönem çocuklar›nda HAV Ig G pozitifli¤ini %19,9 olarak bulmufllard›r. S›dal ve ark. (13) taraf›ndan 2001 y›l›nda ‹stanbul’da yap›lan bir çal›flmada HAV seropozitivitesi 6 ay-4,9 yafl aras› çocuklarda % 15,1 bulunurken; bu oran›n 10-15 yafl aras› çocuklarda % 49,6’ya yükseldi¤i gösterilmifltir. Bizim çal›flmam›zda da 7-11 yafl grubunda anti-HAV seropozitivi-tesi % 28,9 bulunurken; bu oran›n 12-16 yafl
grubunda % 37,3’e ulaflt›¤› saptand›. Sero-pozitivite oranlar› de¤erlendirildi¤inde HAV enfeksiyonunun geçirilme yafl›n›n ileri yafllara kayd›¤› görülmektedir.
Konya ilinde 2001 y›l›nda Atabek ve ark. (14) taraf›ndan yap›lan çal›flmada HAV IgG pozi-tifli¤i 1-6 yafl, 7-12 yafl, 13-18 yafl gruplar›n-da s›ras›yla flehirde yaflayanlargruplar›n-da % 25,7, % 39,4 ve % 90,8; k›rsal alanda yaflayanlarda % 67,8, % 91,4 ve % 97,2 gibi yüksek de¤er-lerde bulunmufltur. Ayn› bölgede yap›lm›fl ol-mas›na ra¤men iki çal›flma aras›ndaki farkl› sonuçlar›, geçen 5 y›ll›k dönemde alt yap› ça-l›flmalar›ndaki geliflmeye, kiflisel bak›ma veri-len önemin artmas›na ve temiz içme suyu-nun daha kolay sa¤lanabilmesine ba¤lamak-tay›z.
Çal›flmam›zda seropozitivitenin hem okula bafllama ile birlikte hem de adölesan yafllara do¤ru daha artan oranlarda görülmesi dik-kat çekici idi. Buna ra¤men, 12-16 yafl gru-bundaki adölesanlar›n sadece üçte birinin vi-rüsle karfl›laflm›fl olmas›, toplumda HAV en-feksiyonuna duyarl› eriflkin kifli say›s›nda art-ma oldu¤u gerçe¤ini de ortaya koyart-maktad›r. Bu nedenle de HAV enfeksiyonunun ileri yafl-larda semptomatik geçirilmesinin zaman ve iflgücü kayb›na neden olaca¤› unutulmama-l›d›r (15). Bu sonuçlar okul öncesi dönemde afl›lanman›n gereklili¤ini ortaya koymaktad›r. Çal›flmam›z›n hastane kaynakl› oldu¤u gerçe-¤i de göz önüne al›nd›¤›nda, toplumdaki se-ropozitivite oranlar› hakk›nda fikir vermekle beraber, tam olarak yans›tmayaca¤›n› da ak›l-da tutmak gerekir. Bu nedenle Konya bölge-sindeki çocuklarda HAV seroprevalans›n› tes-bit için rastlant›sal örnekleme yöntemine da-yanan bir çal›flmaya ihtiyaç vard›r.
Sonuç olarak; halen ülkemizde rutin afl› takvi-mi içinde olmamas›na ra¤men, okul öncesi dönemdeki çocuklar›n ailelerine Hepatit A afl›s› önerilmeli ve isteyen ailelere uygulan-mal›d›r.
V.M. Energin, fi. Elmas, A. Sert Selçuk T›p Dergisi
2007
130 KAYNAKLAR
1. Akbulut A. HAV enfeksiyonu. Bal›k ‹, Tekeli E ed. Vi-ral Hepatit–2002. Ankara: ViVi-ral Hepatitle Savafl›m Der-ne¤i, 2002: 35-68.
2. White DO, Fenner FJ. Medikal viroloji: Picornaviri-dae, Hepatit A. Çeviri; Doymaz M.Z. 1.Bask›. ‹stanbul: Nobel T›p Kitapevleri, 2000: 400-4.
3. Feinstone SM, Gust ID. Hepatitis A virus. In: Mandell GL, Benneth JE, Dolin R . Principles and Practice of In-fectious Disease. 5th edition. New York: Churchill Li-vingstone, 2000; 1920-40.
4. Badur S. Hepatit A, B ve D viruslar›. Ustaçelebi fi, Abac›o¤lu H, Badur S ed. Moleküler, klinik ve tan›sal vi-roloji. 1.Bask›. Ankara: Günefl Kitabevi, 2004; 175-202. 5. Babacan F, Över U. A hepatiti. K›l›çturgay K (ed). Vi-ral hepatit’ 94. ViVi-ral Hepatitle savafl›m derne¤i yay›nla-r›. 1994: 39-63.
6. Akbulut A. HAV infeksiyonu. K›l›çturgay K, Badur S. Viral hepatit 2001. Viral Hepatitle savafl›m derne¤i ya-y›nlar›. 1. bask›. 2001; 58-84.
7. Koff RS. Clinical manifestation and diagnosis of he-patitis A virus infection. Vaccine 1992; 10: 15. 8. Aydo¤du S, Özgenç F, Yurtsever S, Akman S, Tokat Y, Ya¤c› RV. Our experience with fulminant hepatic fa-ilure in Turkish children: etiology and outcome. J Trop Pediatr 2003; 49: 367-70.
9. Ar›bafl ET, Alt›ndifl M, Koç H, Bitirgen M. Konya’da sa-r›l›k d›fl› nedenlerle hastaneye getirilen çocuklarda He-patit A ve HeHe-patit E seroprevalans›. Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Dergisi 1999; 42: 505-11.
10. Özen M, Yolo¤lu S, Ifl›k Y, Tekerleko¤lu MS. Turgut Özal T›p Merkezi’ne baflvuran 2-16 yafl grubundaki ço-cuklarda Anti-HAV IgG seropozitifli¤i. Türk Pediatri Arfli-vi 2006; 41: 36-40.
11. Tosun S, Ertan P, Kas›rga E, Atman Ü. Changes in seroprevalence of hepatitis A in children and adoles-cents in Manisa, Turkey. Pediatrics International 2004; 46: 669-72.
12. Çolak D, Ö¤ünç D, Günseren F, Velipaflao¤lu S, Aktekin MR, Gültekin M. Seroprevalence of antibodies to hepatitis A and E viruses in pediatric age groups in Turkey. Acta Microbiol Immunol Hung 2002; 49: 93-7. 13. Sidal M, Unuvar E, Oguz F, Cihan C, Onel D, Ba-dur S. Age-specific Seroepidemiology of Hepatit A,B, and E Infections Among Children in Istanbul, Turkey. Eur J Epidemiol 2001;17(2):141-4
14. Atabek ME, F›nd›k D, Gülyüz A, Erkul ‹. Prevalence of anti-HAV and anti-HEV antibodies in Konya, Turkey. Health Policy 2004; 67: 265-9.
15. Polz-Dacewicz MA, Policzkiewicz P, Badach Z. Changing epidemiology of hepatitis A virus infection- a comparative study in central eastern Poland (1990-1999). Med Sci Monit. 2000; 6: 989-93.
