Türkiye’de Kütüphanelerarası İşbirliği Üzerine Bir Değerlendirme

(1)

Hakemli Yazılar Türk Kütüphaneciliği 18, 2 (2004), 119-134

Hakemli Yazılar J_______

Refereed Articles

Türkiye

’

de

Kütüphanelerarası

İşbirliği

Üzerine

Bir

Değerlendirme

An

Evaluation

on Library

Cooperation

in

Türkey

**Mehmet E. Küçük*, Umut Al,

Gülten Alır*, İrem Soydal, Yurdagül Ünal***

Öz

Dünyadaki hiç bir kütüphane varolan tüm bilgikaynaklarını sağlama, düzenle mevehizmete sunmadayeterli bütçe, binave profesyonele sahip değildir. Bu ne denle kütüphaneler, dermegeliştirmede,kataloglamada, kendi dermelerinde bu lunmayan kaynaklaraerişimsağlamada,kaynaklarınıkullanmada, işbirliği ola rakadlandırabileceğimiz ortak çalışmaları gerçekleştirmektedirler.

Cumhuriyet dönemiişbirliğiçalışmalarımdeğerlendirmeyiamaçlayan bu ça

lışmakapsamında, ülkemizdeki kütüphanelerarası işbirliği uygulamaları tarih

sel, işbirliğini yönlendirici örgütler ve potansiyel uygulama alanları perspektifi içindeele alınmıştır. Mevcutdurumusaptamak amacıyla, Milli Kütüphane, Kü

tüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, ULAKBIM, Ankara’da bulunan özel

kütüphaneler, okul kütüphaneleri,Milli Eğitim Bakanlığı, üniversite kütüphane

leri, konsorsiyumlar ve meslek derneklerinin çalışmaları incelenmiş, yapılan

gö-Doç, Dr. Mehmet E.Küçük, Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü’nde öğretim üyesidir. E-posta: mkucuk@hacettepe.edu.tr

Umut Al„ Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü’nde araştırma görevlisidir. E-posta: umutal @hacettepe.edu.tr.

Gülten Alır, Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü’nde araştırma görevlisidir. E-posta: alir@hacettepe.edu.tr.

İrem Soydal, Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü’nde araştırma görevlisidir. E-posta: soydal@hacettepe.edu.tr.

Yurdagül Ünal, Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü’nde araştırma görevlisidir. E-posta: yurdagul@hacettepe.edu.tr.

(2)

120 Hakemli Yazılar / Mehmet E. Küçük, Umut Al, Gülten Alır, İrem Soydal, Yurdagül Ünal

rüşmeler sonucu veliteratürdenelde edilen bilgiler değerlendirilmiştir.

Çalışma sonucunda,son yıllarda işbirliği çalışmalarının lıızkazandığı,elekt ronik kaynakların sağlanmasına yönelik iki konsorsiyumun ortaya çıktığı, üni versitekütüphaneleri arasındabelgesağlamada işbirliği projelerinin başlatıldı ğı ancak işbirliğinin diğeralanları olan toplukatalogların hazırlanması, bibli yografik bilgi paylaşımı,otoritedizinlerinin geliştirilmesigibialanlarda başarı

sız olunduğu, üniversitekütüphaneleri dışında kalan kütüphanelerdeişbirliğinin olmadığı,burumların konuyla ilgili “ortak aklı” vedolayısıyla bilgi, kaynakpay laşımının, planlama ve örgütlenme becerisini geliştiremediği görülmüştür.

Kaynak, mevzuat, altyapıdaki yetersizlikle nedeniyle, ortaya atılanprojelerin sürekliliğinin sağlanamamış, hepsinden önemlisi işbirliğiçalışmalarınıntemelini

oluşturan adanmışlık ilkesinden yoksunolması, çalışmaların sürdürülebilirliğini

ve yeni işbirliği çalışmalarının doğmasını engelleyen nedenler olarak karşımıza çıkmaktadır.

Abstract

No library in the world has thesufficient budget, space,and professionals to ac

quire all existing information sources, and to organise and serve the acquired

materials. For this reason, libraries cooperate in collection development, cata

loguing,providing access tothe others’ collections anddocument delivery. Aiming at evaluating theco-operation effortsduring the Republican era from the perspective of the historical, organisational and practicable fields ofimple mentation, this paper examines thelibrary co-operation in Turkey. To determine

thepresent situation, the Turkish National Library, General Directorate ofLib

raries and Publications,National Academic Networkand Information Centr, and some special and school libraries in Ankara, Ministry of National Education,

university libraries, consortia, and professional associations are examined, and

the data gathered from literature and interviews are evaluated.

In conclusion, it has been observed that in recent years, co-operation effort has gained momentum, two consortia have emerged to provide access to the electronic information sources, document delivery projects between university

libraries have been started, butefforts insome practicable fields of co-operati on, such aspreparing union catalogues, sharing bibliographicdata, and develo

ping authority files have been unsuccessful. Ithas also been observed that there

is lack ofco-operation exceptamong university libraries, and that institutions have failed in establishing a “common wisdom” andconsequently in developing

the skills ofplanning and organisation.

Inadequacy of resources, legislation, and infrastructure, and most impor tantly the lack ofdedication resultedin discontinuity of the ongoing projects and

(3)

Türkiye’de Kütüphanelerarası İşbirliği Üzerine Bir Değerlendirme 121

Anahtar Kelimeler:

Kütüphanelerarası işbirliği, Türk kütüphaneciliği

Keywords:

Library co-operation, Turkish librarianship

Giriş

Birkütüphanenin ya da bilgimerkezinintek başına varolan tüm bilgi kaynakla rını toplaması ya da söz konusu kaynaklara erişimsağlamasıolanaklıdeğildir. Bu nedenledir ki bilgi hizmetleri sağlayan kuruluşlarkendi dermelerinde bulunma

yan bilgi kaynaklarına erişim sağlamak için hemenher dönemde işbirliğine git mektedirler(Tonta 1997:100-101). Kuşkusuz kütüphanelerarası işbirliği, sadece

kaynak paylaşımı ya dakaynaklara daha etkin erişim sağlamakla sınırlandırıla

maz. Kütüphanelerarası ödünç verme ve belgesağlama, işbirliğinin en yaygın ör

nekleri olmakla beraber (Tonta 1997:101), katalog kayıtları oluşturma, toplu ka talog hazırlama gibi birçok farklı alanda kütüphanelerarası işbirliğinegidilmek tedir.

Kütüphanelerarası işbirliği çalışmalarının başarıya ulaşmasında adanmışlıkil

kesiön plana çıkmaktadır. Tonta (1999:509), kütüphanelerarası işbirliğinin adan- mışlık gerektirdiğini, ayrıca karşılıklı anlayış, uzlaşmave sabır öğelerini deiçer

mesinin şart olduğunu belirtmektedir. Kuramların “ortak aklı” olmalıve söz ko

nusu ortak akılbilgi, kaynak, planlamave örgütlenme becerisi ile desteklenmeli

dir. Atasözümüzde ifade edildiği gibi, “birelin nesi variki elin sesivar” yaklaşı

mı ile hareket ederek,kullanıcılara ve kütüphanelere kazandırılabilecekpekçok yarar bulunduğu herkesçe bilinen bir gerçektir.

Konuyla ilgili bir diğer unsur ise teknolojideki gelişmelerolup, yeni teknolo jilerle beraberdünyanın büyük birdeğişim içinde olduğudur.Kütüphaneler de bu

değişimin dışında kalmamak için yenilikleri takipetmekteve mümkün olduğun ca buyeniliklere uyum sağlamaya çalışmaktadırlar. Teknoloji, işbirliğinde yeni

ufuklar açmaktadır.

Bu çalışmada, ülkemizdeki kütüphanelerarası işbirliği uygulamaları tarihsel,

işbirliğini yönlendirici örgütler ve potansiyeluygulama alanları perspektifi için de ele alınmakta, günümüzdekidurumu saptamak amacıyla çeşitli kurum vekü

tüphanelerinin) temsilcileriyle yapılan görüşmelerin1 sonucundave literatürden elde edilen bilgiler değerlendirilmektedir.

Milli Kütüphane, Kütüphaneler Genel Müdürlüğü, ULAKBÎM, Ankara’da bulunan bazı özel kütüphaneler, bazı okul kütüphaneleri, Milli Eğitim Bakanlığı, bazı üniversite kütüphaneleri, konsorsiyumlar, TKD ve ÜN AK, YÖK Dokümantasyon Merkezi kurucu başkanı Nilüfer Tuncer.

(4)

122 Hakemli Yazılar / Mehmet E. Küçük, Umut Al, Gülten Alır, İrem Soydal, Yurdagül Ünal

Tarihçe

Ülkemizdeki kütüphanelerarası işbirliği çalışmalarının ilkörneklerinin toplu ka

talog oluşturmada ortaya çıktığı görülmektedir. Toplu katalog oluşturma girişim lerinin öncelikliamacı; her ne kadar kaynaklarınenvanterini tutmakşeklindeyse

de, kişilerin ilgi duydukları eserleri bulmalarına yardımcı olmak da amaçlar ara sındayerini almıştır. Dünyadaki işbirliği alanındaki ilk adımın da2 1545 yılında

yine aynı şekilde atılmış olduğu görülmektedir (Aybaş 1967:5). Ülkemizde ise

kütüphanelerarası işbirliğine zemin oluşturan çalışmalara 1800’lerin ortalarında başlandığı görülmekte ve ilk toplu katalog çalışması Rusçuklu Osmanzade Ali

Fethi Bey tarafından 1850-1854 yılları arasında gerçekleştirilmiştir (Aybaş

1978:73). 1860 yılından sonra, sırasıyla, İstanbul’daki 24 kütüphanenin kaynak larını listeleyen İstanbul Kütüphaneleri Fihristi, Konya’daki 21 kütüphanenin

kaynaklarını listeleyen Konya Vilayeti Toplu Kataloğu veBursailindeki kütüp hanelerin toplu kataloğu olan Bursa Kütüphaneleri Toplu Kataloğu tamamlan mıştır(Aybaş 1978:75-78).

Söz konusu adım İsviçreli Conrad Gesner’in Bibliotheca Universalis adlı, yeryüzünde yayınlanmış eserle rin tümünü kapsamayı amaç edinen eseridir (Aybaş 1967:5).

Cumhuriyet döneminde konuyla ilgili dikkati çekençabaların içinde, özellik le, Milli Kütüphane’nin 1953 yılından başlayarak üzerinde çalışmalar yaptığı toplukatalog oluşturmaçabaları, TÜBÎTAK-TÜRDOK’un 1977 yılındahazırla

dığı Ankara Süreli Yayınlar Toplu Kataloğu (Boz ve Özdeınirci 1997)ve1978yı lındabaşlatılan Türkiye Yazmaları TopluKataloğu (TÜYATOK) gelmektedir.

Kütüphanelerarasıişbirliğikonusununfarklı platformlarda elealındığı vetar

tışıldığı da görülmektedir. 1961 yılında yayımlanan Kütüphaneler Komitesi Ra- poru’nda kütüphanelerarası işbirliği ile ilgili bir bölüm bulunmakta, bu bölümde

Türk kütüphaneleri arasında tam anlamıyla birişbirliğine rastlanmadığı belirtil

mektedir (Artukoğlu 1973:58). 3-4 Ekim 1962 tarihlerinde Hacettepe Üniversi tesinde düzenlenenÜniversiteTıp Kütüphanecileri Toplantısı’nda,üniversite tıp kütüphaneleri arasında yapılabilecek işbirliği üzerinde durulmuştur. Toplantıda kütüphanelerarası ödünç verme çalışmalarında bulunulmasına, toplu tıp kataloğu

hazırlanmasına ve derme geliştirmede işbirliğine gidilmesine karar verilmiştir

(Artukoğlu 1973:65-66). 1970’lerin sonlarına doğru yapılan toplantılarda işbirli

ği konusukütüphanecilikgündeminde sıkça yer bulmuştur. Söz konusutoplantı lardan bir tanesi de Yaşar Karayalçın’ın başkanlığında gerçekleştirilen bir açık

oturumdur. Açıkoturuma farklı kuruluşlardankişilerkatılmış vekütüphanelera-

rası işbirliği konusu derinlemesine tartışılmıştır (Karayalçın 1978).

Ülkemizdeki işbirliği çalışmalarının, kütüphane türü açısından incelendiğin

de, genellikle, üniversite kütüphaneleri arasında gerçekleştirildiği görülmüştür.

(5)

Türkiye’de Kütüphanelerarası İşbirliği Üzerine Bir Değerlendirme ₁₂₃

ması, örgütlülük açısından önemli bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır.

1980’lerde YÖK Dokümantasyon Merkezi öncülüğünde gerçekleştirilen çalış

malar ve altı ayda bir düzenli olarak yapılan toplantılar, yalnızca üniversite kü

tüphanelerinde çalışan kütüphanecilerin mesleki tecrübe, bilgi ve görgülerini

paylaşmalarınaolanak yaratmakla veözelliklede Anadolu üniversitelerinin geli şimine önemli katkılarda bulunmakla kalmamış aynı zamanda günümüzde de

üniversite kütüphanelerinde hala kullanılan kütüphanelerarası ödünç verme

formlarının oluşturulmasını sağlamıştır.3

02.07.2003 tarihinde Prof. Dr. Nilüfer Tuncer ile yapılan görüşme.

Üniversite kütüphanelerinin dışında kalan farklı kütüphane türlerine yönelik gerçekleştirilmek istenilen işbirliği çalışmalarının genellikle yaşama geçirileme-

diği gözlenmektedir. Konununmesleki literatürde de yeterince elealındığını söy

lemek olanaklı değildir. Yayımlanan çalışmalarda (Artukoğlu 1973, Can 1994,

Duman 1994, Önal 1997, Sağlamtunç 1994, Scepanski2001, Yılmaz 1998) ko nunun teorik boyutu ele alınmıştır. Söz konusu çalışmaların birinde (Önal

1997:92) “okul kütüphaneleribilgiağı modeli”ndensöz edilmekte;“bilgi ağı”ile

de çeşitli kütüphane işlemleri, hizmetlerive kaynak paylaşımıkonularında işbir

liği sağlamak amacıyla yapılan geniş kapsamlı etkinlikler kastedilmektedir.Ne

yazık ki, bu çalışmada sözü edilen kavramsal model yaşama geçirilememiştir. Can (1994:173-177), kütüphanelerarası işbirliğinde Milli Kütüphane’nin fonksi

yonuna dikkat çekerken, bilgi teknolojilerinin ve bilgisayar ağlarınınişbirliği ça lışmalarında kullanılmasının altını çizmektedir. Duman (1994) tarafındanyapılan çalışmada ise, kütüphanelerarası işbirliğinde standartlaşmanın önemi üzerinde durulmaktadır.

Meslek literatürüne göre, 1990’h yıllardanitibaren kütüphanelerarası işbirliği

çalışmalarına yönelik girişimlerin arttığı görülmektedir. İşbirliği çalışmalarında niceliksel artışın en önemli nedenleri arasında; yayın sayısı ile birlikte bilimsel yayın fiyatlarındagörülen artış ve bu artış karşısında yetersizkalan bütçeve per

sonelkaynakları gösterilmektedir (Özbağ 2000).

Yönlendirici Örgütler

Mesleki derneklerin işbirliği çalışmalarına önderliketmesi ya da işbirliği çalış

malarınınmerkezindeyer alarak destek vermesisıkça görülen bir durumdur. Tür

kiye’de kütüphanecilik ile ilgili, Türk Kütüphaneciler Derneği (TKD)veÜniver

site ve AraştırmaKütüphanecileri Demeği(ÜNAK) olmak üzere iki mesleki der nek bulunmaktadır. 1949 yılında kurulan TKD, kütüphanelerarası işbirliği için

gerekli alt yapı çalışmalarında yer almıştır. Söz konusu çalışmalar; çeşitli konu larda(örneğinkonubaşlıkları, makinacaokunabilirkataloglama, standartlar)ko

(6)

124 Hakemli Yazılar / Mehmet E. Küçük, Umut Al, Gülten Alır, İrem Soydal, Yurdagül Ünal

misyonlar/çalışma grupları oluşturarak raporlar yayımlamak şeklinde olduğu gi bi, konferanslar düzenleyerek bilgi paylaşımına zeminhazırlamak biçiminde de

gerçekleştirilmiştir.

1991 yılından itibaren çalışmalarına başlayan ÜNAKise, özellikle, üniversi te kütüphaneleriarasında işbirliği girişimlerine katkıda bulunmayı amaçlayan bir

mesleki dernektir. ÜNAK’ın işbirliği çalışmalarındaağırlık verdiği alan ise kon

sorsiyum oluşturma şeklindekarşımıza çıkmaktadır.

Türkiye’de Kütüphanelerarası İşbirliğinde Potansiyel Uygulama Alanları ve İşbirliği Örnekleri

Kütüphanelerve bilgimerkezleri pek çok farklı konuda işbirliğine gitmektedir

ler. Çalışmanın bubölümünde, tür farkı gözetmeksizin, kütüphaneler arasında iş birliğinegidilebilecek alanlar açısından inceleme ve değerlendirme yapılmakta

dır.

Toplu Katalog Hazırlamada İşbirliği: Birdenfazla kütüphanede hangi kay

naklar bulunduğunu öğrenmek (tek tek kütüphanelerde tarama yapmamak için)

ve en uygun kütüphaneden erişim sağlamak söz konusu olduğundatoplukatalog

larönemkazanmaktadır. Toplu kataloglar genel derme (format farkıgözetmeksi

zin) içinhazırlanabileceği gibi, belirlitür materyal için deoluşturulabilmektedir. Örneğin; ülkemizde ULAKBİM, Bilkent Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Hacet tepe Üniversitesive ODTÜ dermelerinde bulunan süreli yayınların listesiniçev rimiçi toplu katalog olarak hizmete sunmasıgibi4.

4 http://www.ulakbim.gov.tr/servisler/sureliyayinlar/sykatalog/. Basılı çalışmalar arasında Türkiye Yazmala rı Toplu Kataloğu, Türkiye Basmaları Toplu Kataloğu, ve Ankara Süreli Yayınlar Toplu Kataloğu örnekle nebilir.

5 BLISS-CAT ile ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. http://www.bliss.gen.tr/database.php Yordam 2001 ile ilgili ay rıntılı bilgi için bkz. http://yordam2001.bahcesehir.edu.tr/

6 Ülkemizde kullanımda olan yazılımlardan, Temmuz 2003 itibariyla sadece 3 tanesi bu protokolü içermek tedir.

Günümüzde ticari amaçlı otomasyon yazılımlarının öncülük etmesi ile ortaya çıkarılmış toplu kataloglar da bulunmaktadır. Bunlardan ikisi BLISS-CAT ve Yordam2001’dir. BLISS-CAT toplukatalog taramaarayüzüile 32 farklıkütüp

hanenin kataloğu taranabilmektedir. Yordam 2001 ise kullanıcılara 17 farklı kü

tüphaneninkataloğuna erişim şansıvermektedir. îkiyapıda dasistemedahiledil

medeki ortak payda, sözkonusu aynı yazılımları kullanıyor olmalarıdır. Tam an lamıyla bir işbirliğinden söz edilemese de, ortadafarklı kuramların yararlandığı, ortak kullanılan bir ürün bulunmaktadır.5 Daha önce de sözü edildiği gibi tekno loji yeni olanaklar sunmakta olup, toplu katalog yaklaşımı açısından ele alındı ğında, Z39.50 iletişim protokolünü içeren yazılımları kullanan kütüphane kata loglarıüzerinde toptan tarama (federated search) işlemi gerçekleştirilebilmekte-dir6.

(7)

Bölgesel bir çalışma olarak gösterebileceğimiz ADIM(Aydın Adnan Mende

res,Denizli Pamukkale, İspartaSüleymanDemirel, Muğla Üniversiteleri)Proje si ise, dört üniversite kütüphanesinde yer alan süreliyayınların toplu kataloğunu oluşturmayı amaçlayan bir yapıdır. Fakat teknik altyapı yetersizliğinden ötürü henüz kütüphanelerin tümü buuygulamaya katılamamıştır.Mevcut olan katalog sadece Muğla Üniversitesi Merkez Kütüphanesi ve Adnan Menderes Üniversite

si Merkez Kütüphanesi’nde bulunan dergilerintaranmasınaizin vermektedir.7

7 18.05.2003 tarihinde Orhan Alav ile e-posta yoluyla yapılan yazışma. 8

Söz konusu toplantılar arasında 22-25 Eylül 1992’de Milli Kütüphane’de yapılan Kütüphanecilikte Bilgi- belge işbirliği, Milli Kütüphanelerarası İletişim ve Dünyadaki Teknolojik Gelişmelerin Aktarımında İlkele rin Tesbiti adlı sempozyum, 19-21 Haziran 1996 tarihinde yine Milli Kütüphane’de gerçekleştirilen 50. Ku ruluş Yılında Ulusaldan Evrensele Türk Milli Kütüphanesi Sempozyumu sayılabilir. Ayrıca bkz. Can 1994, Çelenkoğlu 1998.

9 05.05.2003 tarihinde Suzan Akyüz ile yapılan görüşme.

1(1 2001 yılı itibariyle UNAKCat grubunda, Abant İzzet Baysal, Bilkent, Boğaziçi, Çankaya, Doğu Akdeniz, Işık, Orta Doğu Teknik,Pamukkale, Sabancı Üniversiteleri ile TED Ankara Koleji yer almaktadır (Günden 2001:114).

Kataloglamada İşbirliği: Bilindiği üzere, kataloglama oldukça pahalı, za manalıcı ve emekyoğun birişlemdir. Çeşitli toplantılarda8 Milli Kütüphane’nin bu konuda önderlikyapması yönündeki beklentiler dile getirilmiş olup,bu konu daki eksikliği gidermek üzeremeslekidernekler tarafından bir takım çalışmalar

yapılmasına rağmen bugünekadar somut birgirişimgerçekleştirilememiştir. Ko nuyla ilgili önderliği, altyapıyı ve hizmeti sunması beklenilenMilli Kütüphane,

kayıtlarını ne yazık ki kütüphanelerin hizmetine sunabilmişdeğildir.

HalkveÇocukKütüphaneleri Yönetmeliği’nin (1982) 21. maddesinde teknik

hizmetlerde işbirliğine işaret edilmektedir. Bumaddeye göre il halkkütüphane lerinde birlik sağlanabilmesi için “Merkezi Teknik Hizmetler Bölümü” kurulma

sı ve bilgikaynaklarının bu birimlerde tasnif ve kataloglamasının yapılıp temel fişleri çıkarılarak gerekli yerleredağıtılması gereği belirtilmektedir.Ayrıca Mer

kezi Teknik Hizmetler Bölümleri’nin kurulduğu il halk kütüphanelerinde toplu katalog oluşturulması istenmektedir.Teknik hizmetlerin ve işbirliği çalışmaları nın merkezi olarak gerçekleştirilebilmesi amacıyla Kütüphaneler ve Yayımlar

GenelMüdürlüğü tarafından 1997 yılında otomasyon sistemi kurulması için ça lışmalara başlanmıştır. Oluşturulan İskenderiye Kütüphane Bilgi Sistemi’ne, 2003 yılında,MilliKütüphane’den sağlanan 600 binkayıt aktarılmış,webarayü- zü hazırlanmıştır. 57 halk kütüphanesininbu sisteme bağlanarak kataloglama, ta rama ve ödünç vermeişlemlerininmerkeziolarak gerçekleştirilmesi planlanmak

tadır. Ancak, bu projenin gerçekleştirilebilmesi için kütüphanelerin donanım ve bağlantı giderlerini kendilerinin karşılaması beklenmekte ve proje henüz çalışır

hale getirilememiştir9.

ÜNAK, UNAKCat10 isimli biryapı oluşturarak kataloglamanın belli bir stan dartta yapılmasını, üniversitelerinve araştırma merkezlerinin yurt dışında tanın

(8)

126 Hakemli Yazılar / Mehmet E. Küçük, Umut Al, Gülten Alır, İrem Soydal, Yurdagül Ünal

masını, Türkçe kitapların uluslararası platformdayeralmasını sağlamayıamaçla maktadır. Bu yapının oluşmasını takip eden aşamadada, üye kütüphanelerde ka

taloglanan kitap kayıtlarının yerel bir sunucuda depolanarak ortakbir bibliyogra fik veri yığını ortaya çıkarılması hedeflenmektedir(Günden 2001:113).

Belge Sağlamada İşbirliği: Kütüphanelerarası belge sağlamada temel amaç, en az maliyetle enetkin şekilde istenilen kaynağın sağlanmasıdır. Kütüphaneler adi posta kullanarak, kurye aracılığıyla ya da elektronikolarak kullanıcıların ih tiyaç duydukları belgeleri, kendilerineiletilebilmektedirler. Belge sağlamada iş birliği, kütüphanelerarası işbirliğinde önemli ve en fazla karşılaştığımız uygula malardan biridir. Farklı konular ve biçimlerdeki kaynaklara yönelik artan kulla

nıcı taleplerini karşılayabilmek, mevcut koşullar altında, bir kütüphanenin ola naklarını aşmaktadır.

Yayın sayısı ile birlikte, bilimsel yayınlarınfiyatlarında,özellikle de süreliya yın fiyatlarında, birartış görülmektedir. Örneğin; 1986-1999yılları arasında bir

dergininbirim fiyatı ortalama %207 oranında, süreli yayın harcamaları da%170

oranında artmıştır.Ancak kütüphanelerin abone olabildiği toplam süreli yayın sa

yısında %6 oranındabirdüşüş olmuştur. 1986 yılında birderginin ortalama birim fiyatı 87,09 Amerikandoları iken, 1999’da 267,09 Amerikandoları olmuştur. Or

talama yıllık artışoranıise%9’dur (Kyrillidou 2000). Öte yandan kütüphane büt çeleri bu fiyat artışı karşısında yetersiz kalmaktave kütüphanelerinher geçenyıl sağlayabildikleri materyal sayısı azalmaktadır (Ünal2002:28).

Kütüphanelerarası işbirliği çalışmaları üniversite kütüphaneleri açısından de ğerlendirildiğinde, “işbirliği” adına karşımıza genellikle,“belge sağlama” ile il

gili çalışmalar çıkmaktadır. Hemen hemen herüniversite kütüphanesi belge sağ lama hizmetinden bahsetmektedir. Bunun büyük çaplı örneklerinden birisi

OBES’dir (Ortak Belge Sağlama). Gazi Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, ODTÜ ve ULAKBİM kütüphaneleri arasında belge sağlamayı amaçlayan proje, kurye sistemi ile çalışmaktadır." Proje sayesinde, bu üniversite kütüphanelerinin

kullanıcıları, bu kütüphanelerin herhangi birisinin dermesinde bulunan süreli ya

yınlardan sadece fotokopi ve posta ücreti karşılığında yararlanabilmektedir.Yine benzer bir çalışmaHacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Kütüphanesi,AnkaraTa bipOdası (ATO)ve ULAKBİM arasındagerçekleştirilmiştir. S ABES A (Sağlıkta

Belge Sağlama) isimli işbirliği çalışmasında yayın kataloglarıtaranabilir

format-ta birleştirilerek elektronik ortama aktarılmış ve istemcisunucu mimarisi üzerine

oturtulan birsistem ile kütüphaneler arasındabelge sağlama faaliyetleri gerçek leştirilmiştir (Tunçkanat,Olcay, Soysal ve Çalıkoğlu 1997). Henüz tamanlamıy- *

" ULAKBİM OBES dışında da belge sağlama hizmeti vermektedir. ULAKBİM, geniş bir yelpazede farklı kurum ve kişilere belge sağlama hizmeti verirken kendi dermesinde bulunan elektronik dergilerden ve OBES’e üye diğer kütüphane dermelerinden yararlanmaktadır. ULAKBİM’c Haziran 2000-Şubat 2003 arasında 193.954 istek yapılmış bunların 132.205’i karşılanmıştır (ULAKBİM 2003).

(9)

la uygulamaya geçirilemese deADIM projesinin amaçlarından birisi de budur.

YÖK’ten onay almış olanbuproje, belirtilen dörtüniversitekütüphanesininkay nak veolanaklarını ortakkullanmayı amaçlamaktadır. Proje kapsamında şu anda,

basılıve elektroniksüreli yayınlar ve kitaplar ortakkullanılabilmektedir.12

12 18.05.2003 tarihinde Orhan Alav ile e-posta yoluyla yapılan yazışma. 13 05.05.2003 tarihinde Suzan Akyüz ile yapılan görüşme.

14 Kütüphanelerin aldıkları materyallere demirbaş numaraları vermeleri mevzuat gereğidir. Ortaklaşa gelişti rilecek dermelerde bir kaynağın fiziksel olarak sadece bir kütüphanede yer alabilecek olması söz konusu kaynağa diğer kütüphanelerce demirbaş numarası vermelerini engelleyecektir. Benzer bir durum elektronik kaynaklar için de sorun yaratmaktadır. Bkz. Muhasebeyi Umumiye Kanunu.

Halk kütüphaneleri arasındaki işbirliğiçalışmalarının isemerkezi yönetim ya

pısı nedeniyle diğerkütüphanelerdenfarklılıkgösterdiği görülmektedir.İlgili yö netmelikler işbirliği çerçevesinde incelendiğinde, özellikle kütüphaneler arası ödünç verme hizmeti kapsamında maddelerin yer aldığı görülmektedir. Halkve

Çocuk Kütüphaneleri Yönetmeliği’nin(1982)madde 12/g bendinde “kütüphane ye başvuranlara, çeşitli konulardaki sorunlarının çözülmesi hususunda, aranan

bilgive belgelerkütüphanede yoksa diğer kuruluşlardan yararlanmaları için yar

dımcı olunur” şeklinde bir ifade bulunmaktadır. Aynı yönetmeliğin madde 31/e

bendi ve40. maddesinde de okuyucunun başvurduğu kütüphanede bulunmayan eserlerin Kütüphanelerarası Basma Kitapları Ödünç Verme Yönetmeliği’ne

(1981) göre diğer kütüphanelerden ödünç alınabileceği belirtilmektedir. Ancak

yukarıda da belirtildiği üzere halk kütüphanelerinin merkezi yapısı nedeniyle

kaynak alımları Kütüphaneler Ve Yayımlar Genel Müdürlüğü tarafından yapıl

makta vetüm kütüphanelere genelde aynı kaynaklargönderilmektedir. Ayrıcabu tür isteklerin karşılanmasında halk kütüphanelerindeki personel eksikliği olum suz rol oynamaktadır.13

Derme Geliştirmede İşbirliği: Derme geliştirmede işbirliğidüşüncesininçı kış noktası, kütüphane dermelerine dahil edilmek istenilen kaynakların maliyeti

nikarşılayacak yeterli bütçenin olmamasıdır. Öte yandan yayınsayısındaki artış la birlikte kütüphane dermelerine dahil edilmek istenilen materyal sayısının da

arttığı göz önünde bulundurulmalıdır.Ortakderme geliştirmedeizlenecek yakla

şımlardan biri; herkesin kendisi için “vazgeçilmez” olarak tanımladığı kaynaklar dışında kalan kaynakları, katkıda bulunulan ortak bir bütçe tarafından ortakbir

dermeiçinde tutmak ve buradankullanıcıların erişimineaçmaktır. Ülkemizde her nekadar mevzuat,14ortakderme geliştirme faaliyetlerinin önünde bir engelola rak yer almaktaysa da, bütçe ve personel sorunları bu konudaçalışmalar yapıl ması gereğini gözler önüne sermektedir. Konsorsiyumlaroluşturmabaşlığı altın da bir sonrakibölümde ele alınan örnekler, birbakıma dermegeliştirmede işbir

liği ileilgilidir. Buçalışmalara örnekolarak yine ADIM projesi gösterilebilir. Bu

projeile amaçlananlardanbirisi de, kullanılan veri tabanlarının ilgili üniversite leringereksinim önceliklerine göre Kütüphane Daire Başkanlarıtarafından ortak

(10)

olarak belirlenmesive bir kütüphanedeolan veri tabanının diğerine alınmaması

dır.

Konsorsiyum Oluşturma : Derme geliştirmede işbirliğibaşlığıaltında da in celenebilecek olan bu konu, son zamanlarda özellikle üniversite kütüphanelerin de sıkça uygulama alanı bulmasından dolayı ayrı olarak ele alınmaktadır. Kon sorsiyum,birden çok kütüphanenintek başınayken verdiği hizmetten daha etkin

vegelişmişhizmetvermek amacıyla birlikte çalışmaları olarak tanımlanabilir.

Konsorsiyum oluşturma girişimlerinin temel nedeni, kütüphanelerin kendi başlarına yapamadıkları işleri bir araya gelerekyapabilmeleridir. Ülkemizdeki iş

birliği çalışmalarının konsorsiyum kapsamında yoğunlaştıkları alan ise,elektro

nik bilgi kaynaklarının sağlanması veortak kullanıma açılması şeklindedir.

Ülkemizde konsorsiyal örgütlenme örnekleri arasında ilk akla gelen

AN-KOS’tur (Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu). ANKOS, ulusal düzeyde üniversite vearaştırma kütüphaneleri arasında elektroniktam metin der

gi koleksiyonlarınave bibliyografik veri tabanlarına erişimin sağlanması, kulla

nıcılara bu konuda hizmet verilmesi üzerine kurulmuş stratejik bir ortaklıktır (Karasözen 2002). ANKOS’un başlangıcı 1997 yılında bazı üniversitekütüpha

nelerinin elektronikdergilerüzerindekiçalışmalarına dayandırılıyorsa da, aslın

da konsorsiyumun temelleri, Ankara’daki çeşitli kurumlarda görev yapan kütüp

hanecilerin katılımıyla ODTÜ’de gerçekleştirilen4 ayrı toplantıda atılmıştır. AN KOS’un oluşması ise Kasım 1999’arastlamaktadır. İlkaşamada, ANKOS üyele

ri15 arasında Bilkent, Boğaziçi,Çukurova,Dokuz Eylül, Ege, Gazi, Hacettepe, İs tanbul Teknik, Ortadoğu Teknik,SabancıÜniversiteleri ile ULAKBİM yerini al mıştır (Özbağ 2000). Konsorsiyumun önemli kilometre taşlarından biri Kasım-Aralık 2000’de 10 ayrı veri tabanı için 36 üniversitenin katılımıyla lisansanlaş

malarının imzalanmasıdır (Karasözen 2001).Her yılANKOS tarafından gerçek

leştirilen toplantılarla üyeler gelişmelerden haberdar edilmektedir. Söz konusu toplantıların üçüncüsü 6-7 Haziran2003 tarihlerinde ODTÜ’de yapılmıştır.16

15 2002 yılında ANKOS’a üye 57 kurum bulunmakta iken (Lindley ve Erdoğan 2002), 2003 yılında ANKOS üye sayısı 70’i bulmuştur (Bu bilgi 17.02.2004 tarihinde Hacer Batı ile e-posta yoluyla yapılan yazışma dan elde edilmiştir).

16 ANKOS ve yapılan toplantılarla ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. http://www.lib.metu.edu.tr/ankos/

Bir başka konsorsiyum çalışmasıULAKBİMaracılığıyla gerçekleştirilmiştir. ULAKBİM VeritabanlarıveElektronikDergiler Ev Sahipliği (VEDES) adını ta

şıyan projeyle, üniversite ve araştırma kütüphaneleri ile araştırmacıların bibli yografik veözveri tabanları,tam metin kaynaklar ve elektronik dergilere erişim

lerinde önemliiyileştirmelersağlamak üzere çeşitlibirincilveikincil kaynaklara ulusal ölçekteev sahipliği yapmak amaçlanmıştır (ULAKBİM2001). Ulusal öl çekte ev sahipliği uygulaması 1999 yılında deneme amaçlı olarak başlatılmış, ISI ve SilverPlatter firmalarının; Web of Science, SCI (Science Citation Index Ex-

(11)

panded), SSCI (SocialScience Citation Index Expanded), ERIC,INSPEC, Agri cola gibi bazı ürünleriULAKBİM’in ev sahipliğinde üniversiteler tarafındankul

lanılmıştır. Deneme sürecinden sonra, 2000 yılında üniversitelerin konsorsiyal

anlaşmalaryoluilesağladıkları ürünler yine ULAKBİM’in ev sahipliğinde kon

sorsiyum üyelerinin kullanımına açılmıştır (ULAKBİM 2002). Şu anda VEDES

adı altında bir proje devam etmemektedir. ULAKBİM, ANKOS’un kurulmasıy labirlikte buproje ileilgili sorumlulukları ANKOS’a devretmiştir.17

17 26.05.2003 tarihinde Elif Aytek Kaynak’la yapılan görüşme.

18 2001 yılında ÜNAK/OCLC Konsorsiyumu’na üye 16 üniversite ve araştırma kurumu bulunmaktadır (Gün den 2001:111).

19 05.05.2003 tarihinde Erhan Erkan ile e-posta yoluyla yapılan yazışma. 20 10.06.2003 tarihinde Handan Köse ile yapılan görüşme.

21 05.05.2003 tarihinde Şule Özler ile yapılan görüşme.

Konsorsiyum kurma çalışmalarına mesleki bir demek olan ÜNAK da katıl

mış, ÜNAK/OCLC Konsorsiyumu 15 kurumun katılması ile 4 Aralık 2000 tari hinde kurulmuştur (Günden 2001:11i).'8

Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Ait Kütüphanelerde ve Okul Kütüpha nelerinde İşbirliği Çalışmaları : Kütüphanelerarası işbirliği çalışmalarınıMilli

Kütüphane çerçevesinden ele aldığımızda,Milli Kütüphane Kuruluş Hakkındaki

5632 SayılıKanuna Ek Kanun (1955) içerisindetoplu kataloglarvebibliyograf

yalar hazırlama,yurtiçi ve yurtdışındaki kütüphanelerle ödünç kaynak alış veri şinde bulunmagibi maddeler olmasına rağmen, bunların çoğunun personel ve pa

rasal kaynak yetersizliği nedeniyle gerçekleştirilemediği görülmektedir.19

TOBB Kütüphanesiyetkililerinden alman bilgiyegöre, Avrupa Birliği Dokü mantasyonMerkeziolarakdahizmetveren kurumun diğer kurum ve kütüphane

lerle karşılıklı bir protokolünün bulunmadığı, ancak çıkarılan bir kararla kurum elemanlarınınBilkent Üniversitesi Kütüphanesi kaynaklarından faydalanabildik leribelirtilmiştir.20Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE)Kütüphanesi’nden alınanbil

giye göre ise, tüm üniversite kütüphaneleri ile bazı kurum kütüphaneleri arasın da kütüphanelerarası ödünçvermeuygulaması bulunmaktadır. Ancak bu kuram larınlistesinintutulmadığı kütüphane yetkililer tarafından ifadeedilmiş.21 İhraca tı GeliştirmeMerkezi(İGEME) Kütüphanesi’nde ise resmiolmasa daderme ge liştirme kapsamında ele alınabilecek bazı uygulamaların var olduğu bildirilmiş tir. Örneğin, İGEME tarafından abone olunan bir takım yayınların bazı kamuku rumlantarafından dakullandığı belirtilmektedir. Bunun yanı sıra yine çeşitli ka mukurum vekuruluşlarıve bazı üniversite kütüphaneleri ile belge sağlama ko nusundakarşılıklı işbirliği olduğu ifade edilmiş, özellikle ülke raporları ve bazı

kitapların bu kapsamda ödünçalınıp verildiği belirtilmiştir. 2001 yılı verilerine

göre ODTÜ, Hazine Müsteşarlığı, DPT, Rekabet Kurumu,DİE Kütüphaneleri’ne

(12)

tüphaneleri’nden dekaynak ödünç alınabilmektedir.

Elde edilen bilgiler dikkate alındığında görülmektedir ki, incelenen kamu ku rum ve kuruluşlarına ait kütüphanelerdeki işbirliği çalışmaları daha çok belge

sağlamaya odaklanmış olup, bibliyografik bilgilerin oluşturulması, toplukatalog

lar hazırlanması,derme geliştirme ve konsorsiyumlaroluşturma amacıylaişbirli ği çalışmalarının çoğunlukla kaynak ve personel eksikliği nedeniyle gerçekleşti

rilemediği belirlenmiştir.

Okul kütüphaneleriaçısından işbirliği çalışmaları incelendiğinde24501 sayı

lı Milli Eğitim Bakanlığı Okul Kütüphaneleri Yönetmeliği (2001) incelendiğin

de, işbirliği açısından yönlendirici ve destekleyici bir içeriğe sahip olmadığı an laşılmaktadır. Söz konusu yönetmelikte okul kütüphaneleri arasındaki işbirliği

çalışmaları ile ilgili olaraksadecemadde 15/bbendinde kütüphaneci veyakütüp

hane öğretmeninin görevleri ile ilgili şöyle bir ifadeyer almaktadır;“Kütüphane debulunmayan ancak, öğretmen ve öğrencilercegereksinim duyulan kaynakları

başka kütüphanelerdenkütüphanelerarası ödünç verme yoluylasağlar.”

Okulkütüphaneleri arasındaki işbirliği çalışmaları açısından henüz somut ça lışmalar pek fazlabulunmasa da, en önemli adım Okul Kütüphanecileri İstanbul Grubu’nun kurulması ile başlamıştır. Grubun 9 Kasım 2002 tarihinde yapılan

ikinci toplantısında da işbirliği çalışmaları ile ilgili olarakadımlar atılmıştır. İş birliği, öncelikli çalışmalar arasındadeğerlendirilerek bir ekip kurulmasına karar verilmiştir. Ayrıca kütüphanelerarası ödünç verme amacıyla okul kütüphaneleri nin kendi politikalarının hazırlaması istenmiş ve bu amaçla bir protokol metni oluşturularak, bir ödünç verme sisteminin kurulabileceği belirtilmiştir. Okulkü tüphaneleriningeliştirilecekstandart formları Web siteleri aracılığıile kullanabil

meleri planlanmıştır.Ancak busistem oluşturulana kadar kütüphanecilerin kendi

aralarında gayrı resmi olarak ödünç verme sistemini işletmeleri kararıalınmıştır. Toplantıda ayrıcaveritabanlarının alımı/kullanımı konusundaokulkütüphanele rinin de bir konsorsiyum oluşturmalarının gerekliliği vesatın alma politikaların

da birlikte hareketedilmesinin yararları dile getirilmiştir (Okul Kütüphanecileri

İstanbul Grubu 2002). Yine bu grup tarafından gerçekleştirilen vc bu alanda

önemli bir adım olarakkabul edilen I. Ulusal Okul Kütüphanecileri Konferansı, 5Temmuz 2003 tarihinde İstanbul’dagerçekleştirilmiştir.

Sonuç

İşbirliği çalışmalarının dünyadaki örneklerine bakıldığında ülkemizde başlatılan sınırlı sayıdakiçalışmalarda eksiklikler olduğu görülmektedir. Kaynak,mevzuat,

altyapıdaki yetersizlikler, ortaya atılan projelerin sürekliliğinin sağlanamaması, hepsinden önemlisi bu girişimlerin işbirliği çalışmalarının temelini oluşturan adanmışlık ilkesinden yoksun olması çalışmaların sürdürülebilirliğini ve yeni iş

(13)

birliği çalışmalarınındoğmasını engellemektedir.22

05.05.2003 tarihinde Tayfun Gülle ile yapılan görüşme.

Temelinde birden fazlakurum, birden fazla yönetim yapısıbarındırması ne

deniyle ve bu farklıyapılarınbirlikteçalışabilirliğinigerektirmesindenötürü, kü- tüphanelerarası işbirliğine yönelik somut girişimlerin çok da kolay olmadığı bir

gerçektir. Bunun yanısıra, ülkemizde ortak çalışma koşullarının yetersiz olması

ve birlikte iş yapabilmekültürününçokyaygınolmaması,bu girişimleridaha da güçleştirmektedir.Bu nedenle ortak birakıl oluşturulmasıve bu başlangıçnokta sından hareket edilerek daha sağlam ve sonuca yönelik çalışmalar yapılması ge

reği daha da önplana çıkmaktadır.

Ülkemizde konuyla ilgiliyapılançalışmalarabakıldığında, bunların üniversi

tekütüphaneleri ağırlıklı olduğu görülmektedir. Halk kütüphaneleriyle, kamu ku rumve kuruluşlarının kütüphanelerine yönelik olarak personel, altyapıve bütçe sorunu, okul kütüphanelerine yönelik olarak ise tümbunların yanı sıra örgütlen me problemi gündeme gelmektedir. Kuşkusuz örgütlenememe, sadece okul kü tüphaneleri için değil,farklı düzeylerde farklı kütüphane türleri için de önemli bir sorundur. Ulusaldüzeyde örgütlenememe açısındanbakıldığında, örneğin,farklı kütüphane türlerinin kullanabileceği ulusal düzeyde otorite dizinlerinioluşturu lamamış (örneğin Türkçekonu başlıkları listesi) ve bibliyografik kayıt paylaşı-mını/dağıtımı gerçekleştirilememiş olmamız en dikkati çeken sonuçlar olarak

karşımıza çıkmaktadır.

Farklı kütüphane türlerini bir kenara koyacak olursak, merkezi yapısı nede

niyleişbirliği modeli geliştirmede en uygun kütüphane türü olanhalk kütüphane

lerinin kataloglama, taramave ödünç verme işlemlerinin merkezi olarakgerçek leştirmesini sağlamaya yönelikyapılan teknolojik çözüme bakıldığında, yaşama

geçirilmesinde çeşitlisorunların yaşanacağı öngörülebilirdir. Türkiye’nin ağ bağ

lantı kapasitesi ve mevcut bantgenişlikleri göz önünde bulundurulduğunda, yo

ğun veri akışınedeniyle yaşanması olası aksaklıklar şimdiden detaylı bir şekilde

düşünülmelive sistemin sağlıklı işleyişinin gerçekleştirilebilmesi için öncelikle

alt yapıda gerekli iyileştirilmeler yapılmalıdır. Bu örnekle de görülmektedir ki iş birliğine engel oluşturan ve yukarıdasıraladığımız bilinen bazı sorunların yanı sı ra, teknolojik alt yapı ile ilgili de önemli sorunlar bulunmaktadır.

işbirliğiçalışmalarının hayata geçirilebilmesi için bu sorunlarçözüme kavuş

turulmadanyapılacak ola ı girişimlerin başarıya ulaşması pek mümkün görünme mektedir. Ülkemizde yapılmak istenen kütüphanelerarası işbirliği çalışmalarının

(14)

132 Hakemli Yazılar / Mehmet E. Küçük, Umut Al, Gülten Alır, İrem Soydal, Yurdagül Ünal

gerçek anlamda işbirliği olgusunun gereklerini karşılamadığı söylenebilir. Buna rağmen,örneğin ANKOS gibi, büyük ölçekli girişimlerin sonyıllardaortayaçık

ması da dikkat çeken birdurumdur.Arzu edilensonuçların alınamadığı durumla rın da ortaya çıkmasına rağmen, gerçekleştirilen çabaların memnuniyet yarattığı gözlenmektedir. Bu noktadayapılması gerekeniş, işbirliği için neye gereksinim duyulduğunu eldeki verilerdoğrultusunda özenle belirlemek, bu veriler ışığında

işbirliğine zemin hazırlamak ve konuyla ilgili çalışmaları birer girişim olmaktan çıkararak somut projeler haline dönüştürmektir.

İşbirliği çalışmalarının sistematik temellere oturmasında mesleki örgütlerin

de büyük katkılarıolacaktır. Kütüphanecilik alanındafaaliyet gösteren demekler olan ÜNAKve TKD tarafından gerçekleştirilen işbirliği amaçlıçalışmaların, ça lışma grupları ve toplantılardan öteye gidemediği ve oldukça yüzeysel kaldığı

söylenebilir.Bu ikidemeğinortakhareket etmesi, hatta Milli Kütüphane,Kütüp haneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, ULAKBİM gibi kurumların da destek vermesiile büyükölçekli işbirliği çalışmalarınıgerçekleştirebilme imkanı doğa caktır. Ortak hareket edebilmeninenönemli koşulunun, “ben” yerine “biz” di

yerek işe koyulmak ve adanmışlık olduğu unutulmamalıdır. Aksi takdirde geç

mişte olduğu gibigelecekte de “ben”in “biz”in önünegeçmesine engel olamayız.

Kaynakça

Artukoğlu, Adil. (1973). Türkiye’de kütüphaneler arası işbirliği. Yayımlanmamış doçentlik tezi. Ankara, Hacettepe Üniversitesi.

Aybaş, Osman Tekin. (1978). Türkiye’de toplu katalog çalışmaları. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara, Hacettepe Üniversitesi.

Aybaş, Osman Tekin. (1967). Kütüphaneler arası işbirliği. Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği. Boz, Mehmet ve Halise Özdemirci (1997). “Toplu katalog çalışmaları ve TÜBİTAK ULAKBİM”. [Çevrimiçi]. Elektronik adres: http://inet-tr.org.tr/inetconf3/bildiriler/toplukat.htm [15 Mart 2003],

Can, Mustafa. (1994). “Bilgi-belge işbirliği ve kültürel etkinliklerin gerekliliği”. Kütüphanecilikte Bilgi-belge işbirliği, Milli Kütiiphanelerarası iletişim ve Dünyadaki Teknolojik Gelişmelerin Aktarımında İlkelerin Tesbiti Sempozyumu (Bildiriler) içinde (172-185) Ankara: Kültür Bakan lığı.

Çelenkoğlu, Ahmet. (1998). “Kataloglamada işbirliği ve standartlaşmada ulusaldan evrensele”. 50. Kuruluş Yılında Ulusladan Evrensele Türk Milli Kütüphanesi içinde (1-17) Ankara: Kültür Ba kanlığı.

Duman, Hasan. (1994). “Kütüphanelerarası işbirliği ve standartlaşma, mevcut durum ve öneriler”. Kütüphanecilikte Bilgi-belge İşbirliği, Milli Kütüphanelerarası iletişim ve Dünyadaki Teknolo jik Gelişmelerin Aktarımında İlkelerin Tesbiti Sempozyumu (Bildiriler) içinde (80-118) Anka

(15)

Türkiye’de Kütüphanelerarası İşbirliği Üzerine Bir Değerlendirme ₁₃₃

ra: Milli Kütüphane Başkanlığı.

Günden, Adile. (2001). “ÜNAK/OCLC konsorsiyum çalışmaları”. Bilgi Dünyası, 2(1): 106-119. “Halk ve Çocuk Kütüphaneleri Yönetmeliği (1982)”. T.C. Resmi Gazete 17787.

Karasözen, Bülent. (2002). “Kütüphane hizmetlerinde işbirliği ve ortaklıklar: ANKOS”. [Çevrimi çi]. Elektronik adres: http://www.lib.metu.edu.tr/ankos/belgeler/PULMANN.pdf [15 Mart 2003],

Karasözen, Bülent. (2001). “ANKOS: Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu: Dünü, bugünü, geleceği”. [Çevrimiçi], Elektronik adres: http://www.lib.metu.edu.tr/ankos/belgeler/ANKOS-kuthafl.ppt [15 Mart 2003].

Karayalçın, Yaşar. (1978). “Açık oturum: Kütüphanelerarası işbirliği”. Türk Kütüphaneciliği, 27(2): 102-130.

“Kütüphanelerarası Basma Kitapları Ödünç Verme Yönetmeliği (1981)”. T.C. Resmi Gazete 17465.

Kyrillidou, Martha. (2000). “Trends in ARL Libraries: Introduction to ARL Statistics, 1998-99.” [Çevrimiçi]. Elektronik adres: http://www.arl.org/stats/arlstat/99intro.html. [4 Şubat 2003]. Lindley, J. E. ve Erdoğan, Phyllis. (2002). “TRNSL: A model site license for ANKOS”. [Çevrimi

çi]. Elektronik adres: http://www.lib.metu.edu.tr/ankos/belgeler/Lindley%20Bolu%20Paper- TRNSL-Oct%2702.ppt [15 Mart 2003],

“Milli Eğitim Bakanlığı Okul Kütüphaneleri Yönetmeliği (2001)”. T.C. Resmi Gazete 24501. “Milli Kütüphanenin Kuruluşu Hakkındaki 5632 Sayılı Kanuna Ek Kanun”, Kanun No: 6568,

27.5.1955 tarih ve 9013 sayılı Resmi Gazete.

Okul Kütüphanecileri İstanbul Grubu (2002). “Okul Kütüphanecileri İstanbul Grubu. II. Toplantı sı” (Yay. Haz. Osman Torun).

Önal, İnci. (1997). “Okul kütüphaneleri bilgi ağı modeli”. IFLA 95’e doğru Türk Kütüphaneciliği Sempozyumu ve I. Türk Kütüphaneciler Derneği Genel Konferansı bildirileri içinde (88-102) Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.

Özbağ, Çiğdem. (2000). “Üniversitelerarası konsorsiyum çalışmalarına somut bir örnek: ANKOS”. [Çevrimiçi], Elektronik adres: http://www.lib.metu.edu.tr/ankos/belgeler/makaleler/ege.htm [15 Mart 2003],

Sağlamtunç, Tülin. (1994). “Halk kütüphaneleri ve Milli Kütüphane arasında ulusal bilgi ağı örgüt lenmesi çalışması”. Kütüphanecilikte Bilgi-Belge işbirliği, Milli Kütüphanelerarası İletişim ve Dünyadaki Teknolojik Gelişmelerin Aktarımında İlkelerin Tesbiti Sempozyumu (Bildiriler) için de (132-145) Ankara: Kültür Bakanlığı.

Scepanski, Jordan. (2001). “Kütüphanelerarası işbirliğinin gerçekleştirilemeyen vaadi”. Çev. M. E. Küçük. Türk Kütüphaneciliği, 15(2): 194-204.

Tonta, Yaşar. (1999). “Kütüphanelerarası işbirliğinin neresindeyiz?”. Bilginin Serüveni: Dünü, Bu gün ve Yarını... içinde (493-514) Yay. Haz. Özlem Bayram ve diğerleri. Ankara: Türk Kütüp haneciler Derneği.

Tonta, Yaşar. (1997). “Kütüphanelerarası işbirliği ve bilgi kaynaklarının etkin kullanımı”. Kütüp hanecilik Bölümü 25. Yıl’a Armağan içinde (100-108) Ed. Bülent Yılmaz. Ankara: H.Ü. Kü tüphanecilik Bölümü.

Tunçkanat, Hansın, Erol Olcay, Ergin Soysal ve Tamer Çalıkoğlu, (1997). “İnternetin Yayın Kay nakların Paylaşılması Amacıyla Kullanılması: Bir Model ATO-HÜTF-ULAKBİM Belge Sağ lama Projesi SABESA (Sağlıkta Belge Sağlama)”. [Çevrimiçi], Elektronik adres: http://inet- tr.org.tr/inetconf3/bildiriler/saglikta.htm [15 Mart 2003].

(16)

134 Hakemli Yazılar / Mehmet E. Küçük, Umut Al, Gülten Alır, İrem Soydal, Yuıdagül Ünal

ULAKBİM. (2003). “Belge sağlama sistemi istatistikleri”. [Çevrimiçi]. Elektronik adres: http://www.ulakbim.gov.tr/servisler/belgesaglama/istatistik/ [15 Mart 2003],

ULAKBİM. (2002). “VEDES hakkında”. [Çevrimiçi]. Elektronik adres: http://www.ulakbim.gov.tr/servisler/vedes/vedeshakkinda.uhtml [15 Mart 2003],

ULAKBİM. (2001). “VEDES: Veri Tabanları ve Elektronik Dergiler Ev Sahipliği”. [Çevrimiçi], Elektronik adres: http://www.ulakbim.gov.tr/servisler/vedes/ [15 Mart 20031.

Ünal, Yurdagül. (2002). Belge sağlamanın maliyet analizi: ULAKBİM örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara, Hacettepe Üniversitesi.

Yılmaz, Bülent. (1998). “Halk kütüphaneleri - okul kütüphaneleri arasında işbirliği ve Türkiye’de durum”. Türk Kütüphaneciliği, 12(2): 110-130.