Güncel Gastroenteroloji 8/2 143 Güncel Gastroenteroloji
Hemflire E¤itiminde
Etkin ‹letiflim
Serpil ÇET‹NKAYA
Türkiye Yüksek ‹htisas Hastanesi Gastroenteroloji Bölümü Hemfliresi, Ankara
M
odern hemüirelik Florance Nightıngale ilebaülamıütır. Florance Nightıngale‘nin ye-nilikçi ve araütırmacı kiüiliùinin hemüireli-ùin bu günlere gelmesinde büyük katkısı olmuütur. Fakat engelleyici kiüiliùini de göz ardı etmemek gerekir. Nightignale kendini izleyecek meslektaü-larına "hekimlere kör bir boyun eùme ve alt hizmet sunma" önermiütir. Çünkü o hemüireliùi bir iü ola-rak düüünmüütür. Kadınların yüksek eùitim olana-ùına sahip olması için mücadele edenler arasında yer almıütır. Ancak hemüirelik için böyle bir eùitim düüünmemiütir. Bir sözünde de üöyle demiütir: "Eùi-tim sadece ne yapacaùını deùil, öùretmeyi içerir. Hekimler ne yapılacaùını emreder, hemüirelere ise hekimlerin emirlerini nasıl yerine getireceklerini öùretmek gerekir" bu anlamda Florance Nightın-gale hemüireliùin statüsünü iü düzeyine yükseltmiü-tir. Böylece hemüirelik bir meslek olarak deùil ya-sal bir iü olarak geliümiütir.Florance Nightıngale hemüireliùi bir iü olarak baü-latmıütır. Ama günümüzde hemüirelik bir iü deùil baùımsız bir meslek olarak karüımıza çıkmaktadır. Meslek ve iü tanımlarına bakacak olursak;
MESLEK
Mekanik olmayan ve belli bir düzeyde eùitim ge-rektiren uùraütır.
‹fi
Bir sonuç elde etmek, herhangi bir üey ortaya koy-mak için güç harcayarak yapılan etkinliktir. Ta-nımlardan da anlaüılacaùı gibi iü eùitim
gerektir-meyen ama meslek eùitimi zorunlu kılan iki farklı alandır.
Hemüirelik belli bir eùitim süreci sonrasında: . Bilgi yüküne sahip olan,
2. Toplumun temel sosyal deùerleri ile baùlantılı, 3. Eùitim almıü,
4. Topluma hizmet sunan, 5. Baùımsız,
6. Mesleùine baùlı, 7. Sosyal,
8. Meslek ahlakına sahip olmak gibi, meslek kriter-lerini tamamlamakta olan ve daha çok aranan bir meslek haline gelmektedir.
Bazı kuramcılar hemüireliùi "iletiüim becerileri" özel-liùini ön plana alarak tanımlarken, bazı tanımlar hemüireliùin, bireyin içinde bulunduùu, saùlıùı ilgi-lendiren durumda" bireye çözüm gücü kazand ır-mayı" hedefleyen, sorunu ile baü etmesine yardım eden meslek olarak vurgulamaktadır.
Hemüirelik günümüzde lise, üniversite ve fakülte düzeyindeki programlardan herhangi birini ta-mamlayarak, belirli bir eùitimden geçen cinsiyet ayrımı gözetmeksizin kiüilerin oluüturduùu bir mes-lek gurubudur.
Geliüimle birlikte hemüireliùin tanımı da deùiümiü-tir. Hemüirelik, saùlık ekibi içinde aldıùı eùitim, bil-gi, iletiüim becerileri, sunulduùu bireylerle birebir temas içinde bulunan ve onlara en yakın,
ulaüıla-144 Haziran 2004 bilen, gözlemci, araütırmacı, ekip üyeleri arasında
koordinasyonu saùlayan kiüiler olarak karüımıza çıkmaktadır.
Kadının toplum içindeki statüsü kadının gücünü belirler, eùitimin kadının toplumdaki yerini yüksel-tici bir iülevi olduùu inkar edilemez.
Günümüzde 8 bin yüksek öùrenimli, 80 bin üzerin-de mensubu, 70’i aüan lisans düzeyindeki öùretim kurumlarıyla saùlık iü gücümüzün aùırlıklı bir kesi-mini oluüturan Türk Hemüireliùi, Türk kadınının yüz-yıllık öyküsü içinde yer alan önemli bir sayfa ola-rak dikkat çekmektedi.
Hemüire eùitiminde, etkin iletiüim kurularak, hem-üireliùin kendine özgü bilimsel temellere oturtul-ması, bilime dayalı hasta-hemüire iliükilerini ve hemüirelik uygulamalarını ortaya koyması hemüi-reliùi özel ve güçlü bir meslek olarak karüımıza çık-masını saùlayacaktır. Böylece geleneksel rol ve tıbbın baskısına karüı, hemüirelik kendi iülev ve gü-cünü ortaya çıkartacaktır.
94 yılında “Saùlık úüleri Genel Müdürlüùü” kurul-muü ve ilk genel müdür BESúM ÖMER PAûA olkurul-muü- olmuü-tur. Türk hemüireliùinin çaùdaü geliüiminde ivme veren bir üahsiyettir. Türk Kızılay Derneùi’nin deste-ùiyle 92’de Kadırga Doùum Hastanesinde açı-lan hastabakıcılık kursları ile Türkiye’de ilk kez hemüirelik eùitimine adım atılmasını saùlamıütır. údealist bir hekim olan “Besim Ömer Paüa” yaralıla-rın ve hastaların bakımında kadın duyarlılıùının veüefkatin deùerine inanan biri olarak hastaneler-de bir hemüire gücü yaratmaya büyük önem ver-miütir. úlk ulusal hemüirelik okulu Profesör Besim Ömer’in öncülüùü ile 925 yılında “Kızılay Hasta-bakıcı Okulu” olarak kurulmuütur.
Hemüirelik eùitimi günümüzde saùlık meslek lisele-ri, ön lisans, lisans ve lisans üstü eùitimlerle veril-mektedir. Ülkemizde hemüirelik daha eùitim aüa-masında kargaüalıklar yaüanmakta ve farklı eùi-tim düzeylerinden mezun olunmasına yol açmak-tadır. Bu sorunlara ek olarak imkanları az olan yer-lerde okulların açılması, uygulama imkanlarının kısıtlı olması ve bu üekilde mesleùe atılmak zorun-da kalmaları eksikliklere neden olmaktadır. Eùitim düzeylerine baktıùımızda; saùlık meslek li-seleri976 yılında Çocuk Esirgeme Kurumu ve Mil-li Eùitim Bakanlıùı’nın ihtiyaçlarının karüılanması için açılmıütır. Orta öùretime dayalı hemüirelik eùi-timi yıllarca yürütülmüü ve yönetilmiütir. Bu kurum-lara ve hastanelere insan gücü yetiütirmek amaç-landıùından, öùrencilere ezbere dayalı bir
eùitim-le öùretim yaptırılıyor, eeùitim-leütirel düüünme yeteneùi verilmiyordu. Bu nedenle hekimler hemüireleri uzun yıllar söz dinleyen, özverili yardımcılar olarak benimsemiülerdir.
Üniversite eùitimi: úlk yüksek eùitim programı Ege Üniversitesi hemüirelik yüksek okulu 955’te ger-çekleümiütir. Bu okulların yönetimi hemüire müdür-lerce yapılmakta ve öùretim programlarında aka-demik personel görev almaktadır.
Hemüirelik eùitiminde teorikte alınan bilgilerin uy-gulamaya dönüütürülmesinde; öùrencilerin hasta-larla etkileüime sokulmaları, etkileüim sırasında öù-renme deneyimleri geliütirmeleri, bu deneyimlerin ürünü olarak davranıü geliütirmeleri ve kullanabil-meleri büyük önem taüımaktadır.
Hemüireliùi meslek olarak seçen öùrencilerin eùi-timleri sürecinde; özgüven geliütirmeleri, eleütirel düüünme yeteneklerini kazanmaları, mesleùin so-rumlulukları, uygulaması, deùerlendirmesi ve yö-netimin hemüirenin sorumluluùu olduùu bilinci ile gerekli beceriler kazandırılmalıdır. Buda eùitimde etkin iletiüim kurulması, iyi iletiüimin öneminin öù-retilmesi ile mümkündür.
Diùer bir eùitimde; her kurumda mesleùe yeni baü-layan hemüirelerin kuruma uyumlarını kolaylaütırı-cı ve karüılaütıkları sorunlarla baü edebilmeleri için güç kazanmalarını saùlayıcı adaptasyon prog-ramlarının uygulanmasıdır.
Belirli bir iü ve meslek sahiplerinin hizmetteki ve-rimliliklerini arttırmak amacıyla yapılan eksik bil-gileri ve becerileri tamamlayıcı yeni geliümeleri kazandıran hizmet içi eùitimlerde eùitimin devam-lılıùını ve önemini ortaya koymaktadır.
úletiüimin insan yaüamında çok önemli bir yeri var-dır. Çünkü insanlar duygu ve düüüncelerini payla-üarak, yaüamdan daha farklı tatlar alabilmekte, mutlu olma, ve mutlu etme üansı yakalamakta, bilgilerini paylaüarak insanın geliüimine katkıda bulunabilmekte ve bu yolla daha çaùdaü, daha geliümiü bir ortamda yaüama olanaùı elde etmek-tedirler. Günlük yaüantımızda doùal olarak yer alan, ancak önemli iülevi olan iletiüimin hemüirelik-te daha bilinçli ele alınması, iletiüim tekniklerinin, iletiüim becerisinin geliütirilmesi ve iletiüim engelle-rinin ortadan kaldırılması gerekmektedir.
úletiüimin en önemli öùesi olan dinleme; bilinçli dikkati gerektiren aktif bir süreçtir. úletiüimde sorun-ların çoùu birisinin bir üeyi dinlememesinden yada söyleneni yanlıü anlamasından kaynaklanmakta-dır. Dinleme iletiüimin en önemli düùüm noktasıkaynaklanmakta-dır.
GG 145
meleri takip etmesini zorunlu kılmaktadır. Okulda alınan eùitimin, meslek hayatında da sürekliliùi-nin saùlanması, formasyon eùitimleri, seminerler, toplantılar, konferanslar düzenlenerek geliüen tek-nolojinin yakalanması saùlanmalıdır.
Mesleùe ilk adım olarak baülanan okul hayatı ile son ana kadar hemüirelik mesleùinin temel taüı olan iletiüim, okul hayatında doùru alınıp, meslek hayatında da en iyi üekilde uygulanarak, mesle-ùin toplum gözünde istenilen düzeye gelmesini saùlayacak bir süreçtir. Mesleùin sahip olduùu bil-gi ve bilbil-ginin niteliùi önemlidir. Bu nedenle iyi bir iletiüimle, en iyi bilgi verilmelidir. Çünkü hemüire ancak bilimsel nitelikli bilgiye sahip olduùunda problem çözme yeteneùine ve kendi alanında ka-ra verme gücüne sahip olur. Toplumda profesyo-nel kiüiyi, bilginin yaratılması, uygulanması ve or-ganizasyonundan sorumlu tutar.
Hemüirelerin, planlı, sistemli, nitelikli hizmet vere-bilmeleri için, iletiüimin önemi, kendini ve insanı tanıma, hasta yararına iletiüim becerileri geliütire-rek kullanma önemli bir bölümüdür. úletiüim, hem hastanın hem de hemüirenin kiüilik özelliklerinden etkileneceùi için her iletiüimin kendine özgü özellik-leri, benzeümezliùi vardır. Bu nedenle hemüirenin kendini çok iyi tanıması, aldıùı iletiüim dilini çok iyi kullanması gereklidir.
Hizmet sunulanlar ve hizmet sunanlar arası bilgi paylaüımında bilgiler ne kadar doùru ve eksiksiz-se, verilen hizmetin kalitesi de o düzeyde yetkin olacaktır. úletiüimin sürekli geliütirilmesi, bilgilerin ve emirlerin doùru, kapsamlı ve zamanında akta-rılması alınan eùitim ve iletiüim becerileriyle en üst düzeye çıkartılmalıdır. Bir iüin baüarılı yada baüarı-sız olması için tekniùini bilmekten çok, iyi iletiüim kurabilme becerisine baùlıdır. úyi bir iletiüim kurar-sanız, yanlıü anlaüılma olasılıùını azaltarak istedik-lerinizi ifade etme fırsatı yakalayacak, uyum için-de çalıüacaksınız. úyi bir iletiüim kurarak, iliükilerini-zi geliütirerek yaüam kalitenizi arttıracaksınız. Hemüirelikte dinleme olgusu iki yönü ile önem
ta-üır. Birincisi hemüirelik mesleùinin her yönü ile öù-renilmesinde, ikincisi, ise daha önemli olarak, has-ta ve ailesin- den gelen her türlü istek ve üikayetin iyi anlaüılabilmesi için iyi bir dinleyici olma zorun-luluùu vardır. Hemüirelik hizmetlerini sunarken on-lara yapacaùı açıklamalarda, onlardan toplaya-caùı verilerde ve saùlık ekibinin üyeleri ile karüılık-lı bilgi paylaüımında, iletiüimin konumundan ya-rarlanacaktır.
Hemüirelikte en önemli araç olan iletiüim iü yaüa-mının %75-95’ ini kapsamakta ve baüarıyı büyük ölçüde etkilemektedir. Bu nedenle hemüire etkin bir performans göstermek için, iletiüim ilke araç ve engellerini iyi bilmeli ve iletiüim yeteneùini sürekli geliütirmelidir.
Ekip çalıümalarında da önemli öùelerinden biri olan iletiüimin geliütirilmesi, bireylerin bu konudaki yeteneùinin geliütirilmesine baùlıdır. úletiüim yete-neùinin geliütirilmesi ve iletiüimin en üst düzeye ulaütırılması, iyi düüünme, düüüncelerin iyi organi-zasyonu, iyi dinleme, okuma-yazma ve düüünce-lerin sözel ve yazılı ifadesi gibi alanlarda yetenek kazanılması ile olasıdır.
Hemüirelik hizmetlerinin insana yönelik bir hizmet olması ve bu insanlara verilen hizmetlerin saùlık ekibi gibi birçok üyenin katılımı ile veriliyor olması hemüirelik hizmetlerini çok önemli ve çok boyutlu bir konuma getirmektedir.
únsanları etkileme gücü, ikna etme yeteneùi nede-niyle insana bakım veren ve onunla iü birliùine ge-reksinim duyan hemüirelerin iletiüimlerini en üst se-viyede görmek idealimizdir. úletiüimin baüarısı, duygu, düüünce ve bilgilerin tam ve doùru aktarıl-masına dayandıùından, eksikler belirlenip gerekir-se uzmanlardan destek alınması saùlanılabilir. Ör: Diksiyonun veya vurgulamanın öùrenilmesi. Bilgi ve iletiüim çaùı olarak bilinen yaüadıùımız döne-min, bilimsel, tıbbi, teknolojik açıdan devamlı ola-rak geliümesi, hemüirelik mesleùinin de bu
