Cilt 4, Sayı 2, 2001
İKİ FARKLI SERAMİK İNLEY SİSTEMİNİN BAĞLANMA DAYANIMINA KALAN
DENTİN KALINLIĞININ ETKİSİNİN ARAŞTIRILMASI
Dr. Dt. A. Nilgün ÖZTÜRK* Doç Dr. Filiz AYKENT* ÖZET
Bu çalışmada IPS Empress ve Ceramco II seramik sis-temleri ile hazırlanan okluzal inleylerin dentine bağlanma daya-nımları ile kalan denlin kalınlığı arasındaki ilişkinin tesbit edil-mesi amaçlanmıştır.
Çalışmada 120 adet çürüksüz molar diş kullanıldı. Stan-dart okluzal inley kaviteler açıldıktan sonra, grup 1 'deki dişlere preparasyondan hemen sonra bonding ajan uygulandı. Kavite-lerin bir yarısına IPS Empress 2, diğer yarısına da Ceramco II seramik materyalleri ile inley restorasyonları hazırlandı. İnley restorasyonlar üç farklı simantasyon tekniğine (grup 1, grup 2 ve grup 3) uygun şekilde simante edildiler. Simantasyon işle-minden sonra, kesme cihazıyla her bir dişten 1.2x1.2 mm'lik üçer kesit alındı. Kalan denlin kalınlıkları dijital mikrometre ile ölçüldü. Toplam 360 adet kesit microtensile testine tabi tutuldu. Elde edilen, değerler regresyon istatistik analizi ile değerlendiril-di. Dentine bağlanma dayanımı ile kalan dentin kalınlığı arasın-da Ceramco II seramik inleyin grup 1 simantasyon tekniği ile yapıştırılan grup haricinde diğer tüm gruplarda, istatistiksel ola-rak bir etkileşim gözlendi. Ayrıca başarısızlık tiplerinin tesbiti için, kırılan örneklerin yüzeyleri stereomikroskopta incelendi ve % 98 oranında adeziv başarısızlık gözlendi.
Anahtar Kelimeler: Bağlanma dayanımı, kalan dentin
kalınlığı, dentin bonding ajan.
SUMMARY
The purpose of this study was to evaluate the effect of re-maining dentin thickness on dentin bond strength of oclusal ramic inlays prepared with IPS Empress 2 and Ceramco II ce-ramic systems.
In this study, 120 extracted noncarious human teeth were used. After standardized oclusal inlay cavities were prepared, in group 1. dentin bonding procedures were carried out imme-diately after the completion of the tooth preparation. IPS Emp-ress 2 and Ceramco II ceramic systems were used to prepare inlay restorations for these cavities. Three different cementati-on technigues (group 1, group 2 and group 3) were used for the cementation of inlay restorations. After cementation pro-cess, 1.2x1.2 mm wide three sectioned per tooth were produ-ced with sectioning machine. Remaining dentin thickness were measured with a digital micrometer. Totally 360 sections were subjected to microtensile forces and results were evaluated with regression statistical analysis. Statistically a regression was observed between the dentin bond strength and the rema-ining dentin thickness except Ceramco II ceramic inlay system with cementation group 2 technique. Fracture surfaces of each specimen were also examined under stereomicroscopy to de-termine the failure modes and 98 % adhesive failures were no-ted.
Key Words: Tensile strength, Remaining dentin
thick-ness, dentin bonding agent. GİRİŞ
Seramik inleylerin yapıştırılmasında, hem seramiğe hem de dişin sert dokularına mekanik ve kimyasal olarak bağlanabilen kompozit rezin esaslı yapıştırma simanları kullanılmaktadır.3,7 Rezin si-manların mine ve dentin dokularına bağlantısı farklıdır. Mineye bağlantı, asitlenmiş minenin hid-roksiapatit kristallerine rezinin mikromekanik bağ-lantısı şeklindedir. Dentine bağlantı ise, fiziksel ve kimyasal yapısı nedeniyle daha komplekstir.5,8 Yüksek organik yapısı, yapısındaki değişkenler, smear tabakası, tübüllerin yapısındaki farklılıklar ve dentin tübül sıvısı nedeniyle dentine bağlantı minedeki gibi kuvvetli değildir. 9 , 1 1 , 1 2 , 2 1
Ayrıca dentine bağlanma dayanımı dentinin farklı derinliklerine göre de değişiklik göstermekte-dir.10 Derin dentine bağlanma dayanımının yüze-ye! dentine olan bağlanma dayanımının yarısın-dan daha az olduğu rapor edilmiştir.23 Kalan den-tin kalınlığı ile bağlanma dayanımları arasındaki bu ilişki pulpa yüzeyine doğru tübüllerin daha ge-niş olması ve intertübüler sıvının bağlanmaya en-gel olması ile açıklanmıştır. Ancak kalan dentin kalınlığının bağlanma dayanımına olan etkisini araştıran çalışmaların sonucu tam bir netlik kazan-mamıştır. 4,6,20
Bu çalışmada;
*Selçuk Üniversitesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı
1. IPS Empress ve Ceramco II seramik sis - temleri ile hazırlanan okluzal inleylerin dentine bağlanma dayanımları ile kalan dentin kalınlığı arasındaki ilişki,
2. Ayrıca örneklerin kırılan yüzeyleri stereo mikroskopta incelenerek başarısızlık tiplerinin tes- bit edilmesi amaçlanmıştır.
MATERYAL VE METOD
Bu çalışmada 120 adet yeni çekilmiş, çürük-süz insan molar dişi kullanıldı. Dişler, üzerindeki artıklardan temizlendikten sonra, çalışma boyunca % 0.9'luk serum fizyolojik solüsyonu içinde saklan-dı.
Kavite Preparasyonu
Dişlerin okluzal yüzeyleri paraskop'a (Bego Bremer Goldschlagerei Wihl., Herbst GmbH& Co., Germany) bağlanan aeratör yardımıyla en derin noktası seviyesinde düz olarak kesildi. Yine ayrı düzenekle okluzal derinliği 2 mm, genişliği 3 mm, uzunluğu 6 mm ve kavite duvarları arasındaki açı 6 olacak şekilde standart oklüzal inley kaviteleri açıldı.
Çalışmada kullanılan dişler iki farklı restora-tif seramik yapımı için önce ikiye, sonra da üç farklı yapıştırma tekniği uygulamak üzere rastgele se-çilmiş 20 şerli üç alt gruba ayrıldı.
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 2001 CİLT: 4, SAYI: 2 İlk gruptaki dişlere, denlin bonding ajan
(Clearfil Liner Bond 2V) kavite yüzeyine kavite pre-parasyonunu takiben hemen uygulandı. Kavite preparasyonu tamamlanan ve dentin bonding ajan uygulanan tüm dişlerden, vinil polisiloksan esaslı ölçü maddesi (Permagum, ESPE Dental-Medizin, Seefeld, Germany) ile ölçü alındı. Dişlerden elde edilen ölçülerin içine die materyali (Alpha Die MF, Schütz-Dental GmbH, Rosbach, Germany) dökü-lerek die'ları elde edildi. IPS Empress 2 (Ivoclar Aktiengesellschaft Schaan/Liechtenslein) ve Ce-ramco H (Six Terri Lane Burlinglon USA) seramik gruplarında 60'ar örnek olmak üzere toplam 120 inley restorasyonun hazırlanmasından sonra, her bir seramik grubu içinde restorasyonlar, üç farklı şekilde yapıştırılmak üzere simantasyon işlemine geçildi.
Simantasyon Teknikleri
Grup 1: Dentin bonding ajanın kavite prepa-rasyonundan hemen sonra uygulandığı bu gruptaki dişlere hazırlanan seramik inley restorasyonların yapıştırma işleminde, kaviteler hava-su spreyi ile yıkandı, kurutuldu. Eşit miktarda Clearfil Liner Bond 2V Primer likit A ve likit B karıştırılarak 30 sn. uygulandı ve hava ile kurutuldu. Clearfil Liner Bond 2V Bond likit A kaviteye uygulandı. Panavia F pasta A ve B karıştırıldı, restorasyon kaviteye yerleştirildi. 20 saniye ışık cihazı (Hılüx 350 visible curing light, Express Dental Products, Toranto, Canada) ile polimerize edildi. Oxyguard II restoras-yonun marjinlerine uygulandı. 3 dakika sonra su ile uzaklaştırıldı.
Grup 2: Oklüzal kaviteler hava su spreyi ile yıkandı, kurutuldu. Eşit miktarda Clearfil Liner Bond 2V Primer likit A ve likit B karıştırılarak 30 sn. uygulandı ve hava ile kurutuldu. Clearfil Liner Bond 2V Bond likit A kaviteye uygulandı. Panavia F pasta A ve B karıştırıldı, restorasyon kaviteye yerleştirildi. 20 saniye ışık cihazı ile polimerize edildi. Oxyguard II restorasyonun marjinlerine uy-gulandı. 3 dakika sonra su ile uzaklaştırıldı.
Grup 3: Kavite hava-su spreyi ile yıkandı, kurutuldu. Panavia F ED Primer likit A ve likit B eşit miktarlarda karıştırıldı, kaviteye 60 saniye uy-gulandı ve kurutuldu. Panavia F pasta A ve B eşit miktarlarda karıştırıldı, restorasyon kaviteye yer-leştirildi. 20 saniye ışık cihazı ile polimerize edildi. Oxyguard II restorasyonun marjinlerine uygulandı. 3 dakika sonra su ile uzaklaştırıldı. Böylece tüm örneklerin simantasyon işlemleri tamamlanmış ol-du.
24 saat 37 C distile suda bekletilen örnek-lerden kesme cihazı (Isomet, Buehler Ltd., Lake Bluff, İL, USA) ile dişin uzun aksına paralel şekilde
3'er adet ‘I’ şeklinde 1.2 mm'lik kesitler alındı. Her bir kesitin pulpa boynuzuna yakın bağlanma yüze-yinden kalan dentin kalınlığı dijital mikrometre (Sylvac, Fred V. Fovvler Co., Swıss) ile ölçüldü. Kesilerek 1.2 mm kalınlığında hazırlanan örnekler microtensile test cihazına (Harvard Apparatus Co., INC Dover, Mass USA.) siyanoakrilat adeziv (Za-pıt, DVA, Corona, CA, USA) ile iki ucundan yapış-tırıldı (Resim 2). Örnekler 1mm/dk'lık kuvvetler ile kopma oluncaya kadar gerilim kuvvetlerine tabi tu-tuldu. Kırılan örneklerin bağlanma arayüzeyleri stereomikroskopta (SZ-PT Olympus, Japan) ince-lenerek başarısızlık tipleri (adeziv, koheziv) sap-tandı.
Kalan dentin kalınlıkları ile bağlanma daya-nımı arasındaki ilişkiyi saptamak için regresyon is-tatistik analiz uygulandı.
BULGULAR
360 adet kesitten mm cinsinden elde edilen kalan dentin kalınlığı ortalama değerleri, standart sapmaları, minimum ve maksimum değerleri Tablo 1'de verilmiştir.
Gruplar n Min Max Ört SS IPS Empress-Grup1 60 1.00 3.82 2.22 0.64 IPS Empress-Grup2 60 0.97 3.03 1.95 0.50 IPS Empress-Grup3 60 0.83 3.68 1.89 0.57 Ceramco-Grup1 60 1.00 3.82 2.15 0.68 Ceramco-Grup2 60 0.96 3.91 1.92 0.72 Ceramco-Grup3 60 1.00 3.52 2,03 0.59
Tablo 1: Grupların ortalamaları, standart
sapmaları, minimum ve maksimum değerleri (mm)
Kalan dentin kalınlıkları ile bağlanma daya-nımı arasındaki ilişkiyi saptamak için yapılan reg-resyon istatistik analiz sonucunda, sadece Ceram-co II seramik inleylerin grup 2 simantasyon tekniği ile yapıştırılan örneklerinde, dentin kalınlığı ile bağlanma dayanımı arasında negatif yönde bir bir ilişki bulunurken (R= -0.35) (Grafik 5), diğer tüm gruplarda ise pozitif yönde bir ilişki bulunmuştur (Grafik 1 , 2 , 3, 4, 6).
76
Grafik 5: Kalan dentin kalınlığı, bağlanma
Grafik 1: Kalan dentin kalınlığı, bağlanma
dayanımı arasındaki İlişki (IPS Empress 2-Grup 1) Grafik 6: Kalan dentin kalınlığı, bağlanma dayanımı arasındaki ilişki (Ceramco II Grup 3) Seramik sistemleri arasında bağlanma daya-nımı açısından bir fark gözlenmezken (p(0.05) si-mantasyon tekniklerinden grup 1'in dentine bağ-lanma dayanımı grup 2 ve grup 3'ten istatistiksel olarak önemli ölçüde yüksek bulunmuştur (p<0.0001).
Kırılma yüzeylerinin stereomikroskopta in-celenmesiyle, 7 örnekte koheziv başarısızlık görü-lürken 353 örnekte ise adeziv başarısızlık görül-müştür (Tablo 2).
Grafik 2: Kalan denlin kalınlığı, bağlanma
dayanımı arasındaki ilişki (IPS Empress 2-Grup 2)
Grafik 3: Kalan dentin kalınlığı, bağlanma
dayanımı arasındaki ilişki (IPS Empress 2-Grup 3)
Grafik 4: Kalan dentin kalınlığı, bağlanma
dayanımı arasındaki ilişki (Ceramco II Grup 1)
Gruplar n Adeziv Koheziv
IPS Empress-Grup1 60 60 - IPS Empress-Grup2 60 60 - IPS Empress-Grup3 60 56 4 Ceramco-Grup1 60 59 1 Ceramco-Grup2 60 60 - Ceramco-Grup3 60 58 2
Tablo 2: Başarısızlık tipleri TARTIŞMA
İnley restorasyonların uzun dönem klinik ba-şarısı, iyi bir marjinal uyum ve diş dokuları ile güç-lü adeziv bağlantıya bağlıdır.2,13 Dentinde iyi bir
tutuculuk sağlamak mineye göre daha zordur. Dentine bağlanmada zorluk, kompleks yapısı ve kimyasal içeriğinin farklı olmasından kaynaklan-maktadır.20
Yoshiyama ve arkadaşları,23 bağlanma da-yanıklılığının kalan dentin kalınlığıyla olan ilişkisi-ni incelemişlerdir. Ciearfil Liner Bond 2 dentin adeziv sisteminin microtensile testi sonucunda ka-lan dentin kalınlığının bağka-lanma dayanımı üzerin-de etkisi olmadığını bulmuşlardır.
Belli ve arkadaşları4, Ciearfil Liner Bond 2 ve One step dentin bonding sistemlerinin microten-sile testi sonucunda kalan dentin kalınlıkları ile bağlanma dayanımları arasında bir ilişki gözleme-mişlerdir.
Yine aynı şekilde, Yoshikawa ve arkadaş-ları22 farklı bonding sistemlerinin bölgesel bağlan- 77
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 2001 CİLT: 4, SAYI: 2 ma dayanıklılıklarını inceledikleri çalışmalarında,
Clearfil Liner Bond 2 dentin adeziv sisteminde ka-lan dentin kalınlığının bağka-lanma dayanımı üzerin-de etkisi olmadığını ortaya koymuşlardır.
Ancak Perinka ve arkadaşları,16 bağlanma dayanıklılığının kalan dentin kalınlığıyla olan ilişki-sini incelemişlerdir. Dentin derinliğinin artmasıyla dentine bağlanma dayanımının azaldığını bulmuş-lardır.
Pashtey ve arkadaşları,15 bağlanma daya-nıklılığı üzerinde kalan dentin kalınlığının etkisini inceledikleri çalışmalarında, Clearfil Liner Bond, Superbond C&B, Scotchbond 2 ve Tenure bonding sistemlerini kullanmışlardır. Kalan dentin kalınlığı arttıkça bağlanma dayanımı artmıştır.
Prati ve arkadaşları17 XR Bond dentin bon-ding sistemini kullandıkları çalışmalarında, yine kalan dentin kalınlığı arttıkça bağlanma dayanımı-nın arttığını bulmuşlardır. Kalan dentin kalınlığı ile bağlanma dayanımı arasındaki bu ilişki, pulpa yü-zeyine doğru tübüllerin daha geniş ve fazla sayıda olması ile intertübüller sıvının bağlanmaya engel olması şeklinde açıklanmıştır.
Bizim çalışmamızda da, kalan dentin kalınlı-ğı ile bağlanma dayanımı arasında sadece Ce-ramco II seramik inleylerin grup 2 simantasyon tekniği ile yapıştırılan örneklerinde bir etkileşim gözlenmezken, diğer tüm gruplarda pozitif yönde bir etkileşim gözlenmiştir.
Dentine bağlanma dayanımının klasik bağ-lanma testleri (çekme-makaslama) ile değerlendi-rilmesi sonucunda çok güvenilir sonuçlar elde edi-lememektedir.14 Bu testlerdeki başarısızlıklar daha çok denlinde koheziv şeklinde olup, bağlanma arayüzeyi hakkında kesin sonuçlar vermemektedir. Bu nedenle yünümüzde microtensile test metodu tavsiye edilmektedir.18 Bu testlerdeki kırılmalar da-ha çok adezivdir. Koheziv kırılmaların sayısı önemli miktarda azalmıştır. Bu durum, örnek bü-yüklüğünün azalması sonucu olarak çatlakların sa-yı ve büyüklüğünün azalmasına bağlıdır.1,18,19
Çalışmamızda microtensile testi sonucunda kırılan örneklerin stereomikroskopta incelenmesiy-le, daha çok adeziv başarısızlık (% 98) görülmüş-tür.
Bu çalışmanın sonucunda;
1. Kalan dentin kalınlığı ile bağlanma daya nımı arasında tek bir grubun haricinde pozitif yön de bir etkileşim bulunmuştur. Kalan dentin kalınlığı arttıkça bağlanma dayanımı artmıştır.
2. Microtensile testi sonucunda kırılan ör neklerin stereomikroskopta incelenmesiyle daha çok adeziv başarısızlık gözlenmiştir.
KAYNAKLAR
1-Armstrong, S.R., Boyer, D.B., Keller, J.C.; Microtensi-ie bond strength testing and failure analysis of two dentin adhe-sives. Dent Mater, 14:44-50, 1998.
2-Audenino, G., Bresciano, M.E., Bassi, F., Carossa, S.: in vitro evaluation of fit of adhesively luted ceramic inlays. Int J Prosthodont, 12:342-347, 1999.
3-Banks, R.G.: Conservative posferior ceramic restora-lions: A literatüre review. J Prosthet Dent, 63: 619-626, 1990.
4-Belli, S., Özer, F., Sano, H., Pereıra, P., Tagami, J.: Kalan dentin kalınlığının black II slot kavitelerde gerilim kuvvet-leri karşısında bağlanma dayanımlarına etkisi. Atatürk Üniv Diş Hek Fak Derg,2:1-6,1998.
5-Buonocore, M.G.: A simple method of increasing the adhesion of acrylic filling materials to enamel sufaces. J Dent Res,34:849-853, 1955.
6-Burrow, M.F., Tagami, J., Negishi, T., Nikaido, T., Ho-soda, H.: Early tensile bond strengths of several enamel and dentin bonding systems. J Dent Res, 73:522-528, 1994.
7-Crispin, BJ., Jo, YH., Hobo, S.: Esthetic ceramic res-torative materials and technigues, Contemporary esthetic den-tistry: Practice fundamentals. 155-297, Ouintessence Pub, Co., Inc, Tokyo, 1994.
8-Diaz Arnold, AM., Vargas, MA., Haselton, D.R.: Cur-rent status of luting agents for fixed prosthodontics. J Prosthet Dent, 81:135-141, 1999.
9-Eliades, G.: Clinical relevance of the formulation and testing of dentine bonding systems. J Dent, 22:73-81, 1994.
10-Erickson, RL.: Surface interactions of dentin adhesi-ve materials. Oper Dent, 5:81-94, 1992.
11 -Frankenberger, R., Sındel, J., Kramer, N., Petschelt, A.: Dentin bond strength and marginal adaptation: Direct com-posite resins vs ceramic inlays. Oper Dent, 24:147-155, 1999.
12- Frankenberger, R., Kramer, N., Petschelt, A.: Tech-nique sensitivitiy of dentin bonding: Effect of application mista-kes on bond strength and marginal adaptation. Oper Dent, 25, 324-330, 2000.
13-Krejici, l., Lutz, F., Reimer, M.. Marginal adaptation and fit ol adhesive ceramic inlays. J Dent, 21:39-46, 1993.
14-Nakabayashi, N., Watanabe, A., Arao, T.: A tensile test to facilitate Identification of defects in dentine bonded spe-cimens. J Dent. 26:379-385, 1998.
15-Pashley, E.L., Tao, L., Matthews, W.G., Pashley, D.H.: Bond strength to superficial, intermediate and deep dentin in vivo wilh four dentin bonding systems. Dent Mater, 9:19-22, 1993.
16-Perinka, L., Şano, H., Hosoda, H.: Dentin thickness, hardness, and Ca concentration vs bond strength of dentin ad-hesives. Dent Mater, 8: 229-233. 1992.
17-Prati, C., Ferrieri, P., Galloni, C., Mongiorgi, R., Da-vidson, C.L.: Dentine permeability and bond quality as affected by new bonding systems. J Dent, 23:217-226,1995.
18-Sano, H.. Shono, T., Sonoda, H., Takatsu, T., Ciucc-hi, B., Carvalho, R.: Relationship between surface area for ad-hesion and tensile bond strength: Evaluation of a microtensile bond test. Dent Mater, 10:236-240, 1994.
19-Sudsansiam, S., Van Noort, N.: Do dentin bond strength tests serve a useful purpose? J Adhesive Dent, 1:57-67, ,1999.
20-Swift, E.J., Perdigao, J., Heymann, H.O.: Bonding to enamel and dentin: A brief history and state of the art. Ouin-tessence Int, 26:95-110, 1995.
21-Yaluğ, S.: Dentin adeziv sistemlerinin gelişimi, kulla-nımı ve sınıflandırılması. GÜ Diş Hek Fak Derg, 16:41-49, 1999.
22-Yoshikawa,T., Şano, H., Burrow, M.F., Tagami, J., Pashley, D.H.: Effects of dentin depth and cavity configuration on bond strength. J Dent Res, 78:898-905, 1999.
23-Yoshiyama, M., Şano, H., Ebisu, S., Tagami, J., Ci-ucchi, B., Carvalho, RM., Johnson, M.H.: Regional strengths of bonding agents to cervical sclerotic root dentin. J Dent Res, 75:1404-1413, 1996.
Yazışma Adresi:
Dr. Dt. A. Nilgün ÖZTÜRK Selçuk Üniversitesi
Dişhekimliği Fakültesi
Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı 42079 Kampus/KONYA
Tel:0-332-2410041/1186 Fax:0-332-2410062
NOT: Bu çalışma Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Protetik Diş Tedavisi Anabilim dalı'nda, A. Nilgün ÖZTÜRK tarafından, Dr. Filiz Aykent gözetiminde hazırlanan 'DoktoraTez' çalışmasının bir bölümü temel alınarak hazırlan-mıştır.
