Tarihi kitapların talihi:164 yıllık Tire Kütüphanesi'ndeki el yazmaları kendi kendini koruyor, kimse onları korumuyor

(1)

G Ü N E Ş

10 YAŞAMIN İÇİNDEN

-rr

164 yıllık Tire Kütüphanesi’ndeki el yazmaları kendi kendini koruyor, kimse onları korumuyor

T arihi kitapların talihi

Demet Soysal-Haluk Güney

TİRE/İZM İR, (Güneş)- Paha bi çilemeyen, altın yaldızlı, el yazması 4 bin kitap, Tire ilçesindeki tarihi kütüphanede iki memur, bir müs tahdeme emanet.

Asırlar önce pamuk dövülerek elde edilen kâğıt üzerine yazılan ki taplar, sayfalarına sürülen ve da ha ne olduğu anlaşılamayan bir ko ruma maddesi sayesinde ilk günkü değerinden, parlaklığından hiçbir şey kaybetmeden günümüze gel miş. Ünlü bilgin İbni Sina’nın 535 yıl önce yazdığı “ Hayat-üş Şifa”

(Hayat Veren Şifa) adlı kitabı, yurt dışından gelen tıp doktorları ve ar keologlar tarafından sık sık ince leniyor. Tire’de 164 yıl önce yapı lan tarihi kütüphanenin ahşap raf larında bekleyen ve değer biçileme yen el yazması kitaplar için kütüp hane yetkilisi şunları anlattı:

“ Yurt dışından bilim adamları, uzmanlar sık sık gelip bu kitapları inceliyor. Senelerdir burada çalışı yorum, bir tek Türk’ün buraya ge lip kitapların içinde ne olduğunu merak edip okuduğunu, araştırdı ğını görmedim. Amerika’dan üni versite öğrencileri geldi. İbni Sina’

nın kitabından böbrek hastalıkla-, n ile ilgili bölümü tercüme edip git tiler, okulda ders olarak verilecek miş. Fransa’dan beş kişilik heyet geldi. Fransız profesör bu kitaplara paha biçilemeyeceğini söyledi. Bu kitapların astronomi ve tıp bilim lerine bugün bile büyük yararlar sağlayacağını belirttiler.”

Özellikle İbni Sina’nın 662 say falık ‘Hayat Veren Şifa’ kitabının çok değerli olduğunu, bu kitabın dünyada ikinci bir eşi bulunmadı ğını vurgulayan kütüphane yetki lisi, kitap hakkında şu bilgiyi ver di:

“ Zaferan (altınsuyu) ile yazıl mış. Pırıl pırıl. Fransızıar sayfala rın yüzyıllarca böyle korunmasını sağlayan maddenin ne olduğunu araştırmak için ucundan biraz ka zıyarak ülkelerine götürdüler. Ki tapların ebru dediğimiz koruma kutulan, geçen yıl, Sorbon Üniver- sitesi’nde tez konusu yapılmış. Bundan beş asır önce koruma ka bı için düşünülen sistemi batılı üni versiteler burada araştırdılar.”

Tire’de Necip Paşa tarafından 164 yıl önce yaptırılan kütüphane ye o dönemde Mısır, Fas, Arabis

tan ye Yemen’den toplanan kitap lar getirilmiş. Kütüphanenin ahşap raflarında yüzyıllar geçiren kitap ların derhal ciddi bir koruma altı na alınması gerektiğini vurgulayan yetkili şunlan söyledi:

"Bu kitapların belki Türkiye’de değerini bilen yok, ama yabancılar çok meraldi. Ahşap binada her ana yanabilir, çatınabilir korkusu ile yaşıyoruz. Bakımlarını düzenli ola rak yapıyoruz ancak, ilime hizmet için bu kitapların incelenmesi, zi yarete açılması gerekir.”

Raflarda yüzyıllar öncesine ışık tutmayı bekleyen kitaplar ahşap bölmede demir bir kapının arkasın da duruyor. Osmanlı döneminden kalan kilit yarım metre uzunluğun daki bir anahtarla açılıp kapanı yor. Kütüphanede bir bekçinin da hi bulunmadığına dikkat çeken yet kili, "Benimle beraber iki memur ve müstahdem bu kitapların sırla rını saklamakla görevli. Yangın çıksa iki tane minibakstan başka bir şeyimiz yok” dedi.

Firhist sistemleri, kırmızıyla ya zılmış ara başlıkları, altın yaldızlı süslemeleri, ebruları ile Batılı bilim adamlarının araştırmalarına, tezle rine konu olan ve asırlar öncesin den gelen kitaplarda kimbilir neler var? İkinci bir eşleri olmayan ki tapları uzun uzun anlatan yetkili, adını kullanmamamızı sıkı sıkı tembihleyerek, bir dönemler Arap ülkelerinin bu tarih hâzinesine sa hip olmak için uğraştıklarını söy ledi. Yetkili, halen dinle ilgili kitap ların Suudi Arabistan’dan gelen öğrenciler tarafından filmlerinin çekildiğini belirtti.

Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne ait kütüphanedeki dört bin kitabın buranın müze haline getirilerek ko runabileceğini ifade eden yetkili,

"Hiç değilse bu işe üniversiteler sa hip çıksın, içlerinde neler yazdığı nı merak eden yok mu?” diye ko nuştu.

Kütüphanede böbreklerle ilgili bölümü Amerika’da üniversite eği timinde kullanılacak olan "hayat-ı şifa” nın yanısıra, Ebu-i Hasan-il E şari’nin yazdığı “ T e’vilatül Kur an’’ ve yine tıp bilimi ile ilgili

"Sahih-i Bubari” adlı kitaplar, Amerikalı bilim

adamının deyimi

ile “ Bir tanesi ile bütünTire satın alınır” denilen paha biçilemeyen kitaplar arasında bulunuyor.

RAFLARDAKİ TARİH- Tarihi Tire Müzesi’ndeki ahşap bölme yüzyıllar öncesinin el yazması kitaplarını ba rındırıyor. Kütüphanede hiçbir güvenlik önlemi yok.Yangın halinde yapılabilecek hemen hemen hiçbir şey yok.