YAŞAYAN TARİH İSTANBUL
YILDIZ SARAYI
ŞALE KÖŞKÜ
T A R İH Ç E S İDerleyen: Cemil UZUNAKSU
İl Öz. İd. Eğt. ve Sos. İşi.Md.
Yıldız Sarayı, Topkapı Sarayı gibi çeşitli köşklerden ku rulmuştu. Bu köşklerden ilki Sultan 1. Ahmet zamanında yapılmış ve sonra bunu IV. Murat, III. Selim, Sultan II. Mahmut, Sultan Abdülmecit, Sultan Abdulâziz devirlerin de Yıldız, Valide, Çit, Malta, Çadır, Şâle ve Büyük Mabe yin denen köşkler izlemiş, II. Abdülhamit devrinde de bun lara Bahçıvanbaşı, Talimhane, Av, Yeni, Küçük Mabeyin ve Acem köşkleriyle Harem’deki köşkler eklenmişti.
İlk kez Sultan III. Selim’in annesi Mihrişah Sultan için yaptırdığı köşkle yapılaşmaya açılan ve adını, Sultan II. Mah m ut’un yaptırdığı Yıldız Köşkü’nden alan Yıldız çevresi, bir süre sonra İstanbul’da yönetim merkezi görevini de yapan ve tarihi gelişim içinde Eski Saray, Topkapı Sarayı ve Dol- mabahçe Sarayı’ndan sonra dördüncü yeri alan Yıldız Sa rayı yapılar grubunun bulunduğu bir alan haline gelmiştir. Sultan II. Abdülhamit’in tahta çıkması ve kısa bir süre sonra Yıldız Sarayı’na yerleşmesiyle birlikte Abdülmecit ve Abdülaziz döneminde yaptırılan yapılara yenileri eklenmiş, bahçe düzenlemeleriyle havuz, sera ve limonlukların yapı mıyla saray bugünkü görünümünü almıştır.
Bu topluluğun bir parçası olan Şale, 19. yüzyıl Osmanlı sivil mimarlığının en güzel yapılarından biridir. Yüksek du
varlarla çevrili bir bahçe içinde, farklı tarihlerde inşa edi len, bitişik iki ana yapıdan oluşmuştur. Birinci bölümün
1889’da, İkincinin ise 1898 yıllarında tamamlandığı, Mera sim Köşkü adıyla da anılan ikinci bölümde Mimar D’Aron- co’nun çalıştığı bilinmektedir.
Her iki bölüm de, Alman İmparatoru II. VVilhelm’in İs tanbul’a gelişlerinde konaklanması için yapılmışlardır. Şa le, Yıldız Sarayı yapılar grubu içinde bir devlet konukevi ni teliğini taşır.
Bodrumuyla birlikte üç katlı ve yarı ahşap, yarı kâgir ola rak yapılan köşk, Şale (Châlet) adını İsviçre ve Fransa’da görülen dağ evlerine benzer dış görünümünden almaktadır.
Osmanlı konut geleneğine uygun olarak Harem ve Selam lık gibi de kullanılabilecek bölümlerden oluşan, dış dünya ya yedi kapıyla ve ahşap pancurlu pencerelerle açılan Şale’- nin katları arasındaki bağlantıyı zarif ahşap merdivenler sağlar.
Koridorlar üzerinde düzenlenmiş, elliden fazla oda ve sa lonuyla bir köşkün boyutlarını büyük ölçüde aşan yapının görkemli mekanlarını Barok, Rokoko ve İslam etkilerini yan sıtan kalem isleri, geometrik bezemeler ve manzaralı panolar süslemektedir.
17
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
