BROİLER KARMA YEMLERİNE FARKLI ORANLARDA KATILAN MUAMELELİ BURÇAĞIN (VICIA ERVILIA) BÜYÜME VE KARKAS ÖZELLİKLERİNE ETKİSİ

Vet. Hil. Dcr,. (2003), 19, 3·4 : 19·26

BROilER KARMA VEMlERiNE FARKLI ORANlARDA KATllAN MUAMElEli

BURC;:AGIN (VICIA ERVILlA) BOVOME VE KARKAS 6ZElliKlERiNE ETKisi

'

Mehmet Avel 1@ Rahmi Kanat2

T

h

e E

ff

e

ct

o

f Wild V

e

t

c

h S

e

ed

(

Vici

a e

l'vili

a)

with T

re

atment on

G

r

o

wth P

e

rf

o

rn

u

m

ce

a

nd

C

ar

c

a

ss Tra

it

s

in Br

o

il

e

r

C

h

ic

k

e

n

s

Oze!: Bu yah~ma. broiler karma yemlerine 0104. %7, %10 dUzey1erinde kailian ham, Islatllml~, ~anml~, kavrul~ bur· yagm (Vida ervilla l. Wild) verim performansl va kalkas Ozelliklerine etkilem incelemek am3Clyia yaplld •. ~tlrTnada lot> lam 390 aOOt broiler civdv kullamldl. Bir kontrol, bir ham (~lenmemi, buryak) ve 3 ~Ien~ bu~ (Islalma. ha~ma,

k,a-vurma) ile geryekleitirilen denemede, her muamele 3 seviyede (% 4, %7 ve %10) va 3 tekrar11 oIarak karma yeme katlkll. Oeneme 6 hafta sClrdU. En yijksek canh agHilk. kontrol va ham buryak gruplannda (SIra5Iy\a, 1349.46 va 1283.16 g) elde edildi. Islatllrm~, ~tanrmli ve kavruJrT1Uli gruplar araslnda larkllhk buk.nmadl (slrasly1a 1248.00, 1250.40 va 1231.09 g). TOm gruplarda % 4 ve %7 dCaey1erinde aide canh agll1lk deger1eri (Slrasly\a 1299.84 ve 1275.82 g), %10 dO-zey1erindekinden belirgin OOrecede (1241.60 g) yijksekti (pc:O.Ol). Ham bu~ak grubunun yem tUketimi kontrol grubundan be~rgin derecede d~ktO. Aynca Islahlmlli, ~nmlli ve kavrulmu, gruplardaki yem tOketimi ise, hem kontrol hem de ham bu~ grubundan &lemli derecede dO,OktO (p<O.OI). %4 ve %7 seviyeli gruplann yem tOketimi, % 10 seviyeli gruplardan daha yOksek okIu (p<O.01). Yemden yararlanma; kontrol, ham. Islatllml, ve h~anmlli gruplan ara5lnda benzer dOzeyde idi. Buna kal"liln kavurma grubunda ise daha dO~Ok olarak geryeklelili (pc:O.Ol). TOm gruplarda buryak duzeyleri, yemOOn yararlanma Ozerinde herhangi bir etkisi yoktu. Sonu<; olarak; %4 dOzeyinde ham burcagln broiler civciv karma yemlerinde kullanllabilecegi kanlSlna vanldt.

Anahtar Kelimeler: Broiler, Perlormanst, Buryak. Muamele

Summary: This study was carried out 10 determine the effects 01 the raw, soaking, bo~ed, roasting wild vetch seed (VlCia ervilia l. Wild) added to feed at 4%, %7, 10% levels 00 the broiler perlormance and carcass parts. Totally, 390 broiler cl'Wcks were used in the study. Each Ireatmant was added 10 diet at three levels (4 %. 7 % and 10%) in the experimenl per· formed with one control, one raw (non-processing), and three processing (soaking. boiled and roasting) wild vetch seed (Vicia ervilla l. Wild). Eacnlreatrnent was replicated 3 times. The experiment continued at six weeks. The highest live we-IQhts were obtained in groups control and raw (1349.46 and 1283.16 g, respectively). There were no signifICant differences regarding live weighl in soaking, boiled and roasting gro~ (1248.00, 1250.40, 1231.09 g, respectively). Values of live we-ighl ., aI groups al the levels of 4 % and 7 % were siglilicantJy higher (p<0.01) than that of 10 %. Feed consumplion in group raw was significantly lOwer (p<O.OI) than that 01 control. In addition; feed consumption in soaking, boiled and ro-asting groups were also signifICantly lower (p<0.01) than that 01 control and raw groups. Feed consumption at 4 % and 7 % levels were higher than that 01 groups at 10 % levels. Feed conversion were similar in groups control, raw, soaking and b0-iled. However, it was lOwer in group roasting. Wild vetch seod levels had no effect on leed conversion in all groups. In conc· lusion; It was concluded that raw wild vetch seed at 4% level could be used in broiler feed.

Key Words: Broiler, Perlormance. Wild Vetch, Treatmenl

Gir

l

,

Hayvanclilk sektorOnOn artan yem ihtiyaclnl

kar~llamak icin gerek dogal ve gerekse bazi sa-nayi yan Granlerinin yem olarak kullanllabilme Imkanlarlnl ara~tlfmak. hayvan besleme al a-mnda cah~anlann her zaman ba~llca hedeli

01·

mu~tur. Ozellikle. yagll tohum kOspeleri ile pro· tein aClgl kapaUlamadl{J1 zaman, kanatll karma yemlerinin hazlrlanmaslnda slklntllar Cekilmekte, bu durumda, proteince zengin ba~ka yem kay

-Gcli$ Tanhi: 31.05.2001 @: mavci@harran.edu.lr * Bu ~al!~~a aym adh doklOra tezmden tlzellenmi$tir.

naklan aranmaktadlr. Bu cercevede, kapsadlklan yGksek protein dOzeyleri ile baklagiller dikkali

cekmi~ ve Olkemizde zaman zaman ya~anan pro· tein aelglnln kapatllmastnda gOndeme gelmi~tir,

Ancak baklagillerin kanalll yemlerine dog-rudan dahll edilmesl, her zaman risk la~lr. yOnkO, baklagiJlerin icerdiklerl glikozit veya al· kaloitlerden dolaYI, bu yemleri tOkelen bazl hay-van tOrlerinde zaman zaman karacigerde yag de· jenerasyonu, safra kesesinde ve pankreasla

I. !larran Universilesi Yetcrincr FakUltcsi, Hayvan Beslcme ve Bestenmc Haslahklan An"bilim Dal!. $ANLIURFA 2. Ilarran Oniversitesi Ziraal FakUllesi Zoolekni Anabilim Dall. $ANLIURFA

Ave!, KANAT

bOyOme, aortla anevrizma ve bObreklerde

bo-zukluklara

rastlanml~

ve

baklagil tohumlannm

i~­

lenmesi gerekliOi, bazl

~all~malarda

ortaya

kon-mu~lur

(Strong, 1956; Resler, 1962;). Baklagil

laneleri,

%

20-45 dOzeyinde ham prolein

kap-sarlar. Ancak, herhangi bir

i~lema

tabi

tu-lulmadan kanalll yemlerine katllmalan, yumurta

verimi ve canll aOlrllk

artl~lnda

azalmaya, amino

asil absorbsiyonunda inhibisyona ve pankreasta

bOyOmeye neden

oJmu~tur.

Bu zararll etkiler

trip-sin,

kimotripsin, amilaz inhibilOrleri, hemaglutinin,

lanen

veya

gJikozidler gibi

~e~itli

toksik

mad-delerin varllOmdan kaynaklanmakladlr (Rubio ve

ark., 1990).

Caslanon ve Perez-Lanzac (1990),

deOi~ik

baklagil lohumlan ile yaptlklan

~all~mada,

karma

yeme

deOi~ik oranla

rda,

IOpen, bezelye, bakla ve

HOi

katarak, yumurta lavuklannda performansa

elkilerini

ara~tlrml~lardlr. Ara~ll(lcllar

karma

yem-deki bakla ve flO dOzayinyem-deki

artl~m,

yam

10-ketimi,

yemden yararJanma ve yumurta verimini

olumsuz

elkilediOini

saplaml~lardlr.

Ancak,IOpen

ya da bezelyenin slraslyla

%

20 ve

%

30

ora-nmda karma yeme katllmasmm performansl

Onemli

OI<;Ode etkilemediOlnl

blidirmi~lerdir.

Baklagillerden adi fiOin japon blldlrcln

civ-civlerln rasyonlanna kalilarak yapllan bir

ara~­

Ilrmada, adi liO

%

0, 5,

10

,

15 oramnda

ras-yonlara

kaillml~tlr. Ara~ll(ma

sonunda %

10

ve

15 oranlnda fiO kaUlan

rasyonlarla beslenen

gu-ruplann canll aOlrllklan, konlrol gurubuna g6re

is-lalisliksel ayldan Onemli deracede

dO~Ok

bu-Junmu~, aynl zamanda, muamele gruplan, kontrol

gurubuna gOre, 1 kg canh aOlrllk

artl~1 i~in

daha

lazla yem

10kelmi~lerdir.

Karkas

randlmanl

ba-klmlndan larkllilk

bulunmaml~,

serum

loplam

pro-Tablo 1. Denemode kullanllan kannayenMrin

biIe¥ni.

%

tain ve toplam lipit konsanlrasyonu, flO se

-viyesinin

artl~lyla azalml~tlr.

Serum toplam

lipil

deOerlndeki azalma, flOin

%

15 dOzeyinde

bu-lunduOu

grupla, kontrol gurubu ve

%

5 fig iyeren

gruba gOre, Onemli de recede

dO~Ok bulunmu~tur.

Bu

yaJI~mada,

adi figln blldlrCln karma yemlerine

,

ancak

%

5 oramnda katllabileceOi kamslna

va-rllml~11(

(Yalyln ve ark., 1998).

ErgOn ve ark.(1991) 24 haftallk yumurta la·

vuklannda yapllklan bir

ara~tlrmada,

bur<;agm

hi<;

bir muamele yapmadan

%

4-12 dOzeyinde

yu-murta tavugu rasyonlanna katllmaslnln

canh

agl(-Ilk, yemden yararlanma, yumurta

verimi ve yu

-murta a{llfllgl Ozefine olumsuz etkisi oldugunu

saptaml~lardlf.

Yumurta kabuk kallnllglnln, %12

buryak

Iyeren

gurupta azaldlgl, buna

kar~lllk

karma yemde buryak miktann artmaslyla yumurta

sari renoinin

koyula~lIgl g6rOlmO~tOr.

Yumurta

ka-litesi ite ilgili diger

Ozellikler

karma yemdeki

bur-~ak

oranlndan

etkilenmemi~lir.

Su

ara~tlrmada,

buryagm yumurta tavuOu karma yemlarina, hiy bir

muameleye tabi IUlulmadan. kalilmaslnin uygun

olmayacagl ortaya

konmu~tur.

Japon blldlrcln civclvlerin yemlerine

%0

,

%2.

%4. %6, %8

ve

%10

dOzeylerinde buryak

ka-hlarak yapllan bir

yail~mada,

gruplar arasmda

canll aglfhk baklmmdan fark

bulunamaml~;

ancak

karma yemde

%

10

oranlnda buryak butunan

gruplar, kontrol grubuna klyasla

1

kg

canh

aOlrhk

artl~1 i~in

%

5.35 oranlnda daha fazla yem

10-ketmi~lerdir.

Karkas randlmam

ile

serum toplam

protein, toplam lipil ve toplam kolesterol

ba-klmlOdan gruplar arasmda farklllik

gOrOlmemi~tir.

Bu

ara~tlrmada

blldlrcln besi yemlerine

%

8

'

e

kadar

bur~ak

kalilabilecegi tavsiye

edilmi~tir (~ehu

ve ark.,

1996

).

8O'y(Itrne rasyonun bilo~mI

-

"""""

"'

...

%7""",,, %10 Burt;Ok Kon1roI

'"

...

"'"

%7BurQak %10~

"'"

39.719 37.267 35.657 34.000 51.863 49.833 47.796 46.186 ",*"y 14.706 14.700 14.700 14.700 9.900 9.900 9.900 9.900 SFK 36.576 34.867 33.539 32.26() _32.387 30.453 29.349 28.021 80"", 4.000 7.000 10.000 '.000 7.000 10.000 T", 0250 0.250 0250 0250 0250 0250 0.250 0.250 Bilkisel

vao

4.30 '.41) 4.41) '.41) 3.00 3.00 3.10 3.10 EIKemkUru 1.600 1.600 1.600 1.600 _ T " " , 1.316 1.2<6 1.383 1.523 0.954 1.064 1.021 1.160

DCP

1.183 1.300 1.121 0.920 1296 1.149 1 = U)32 t-Ion-VIt Kan~lrT'II 0.250 0.250 0.250 0.250 0250 0.250 0.250 0.250 Koksidiostal 0.100 0.100 0.100 0.100 0.100 0.100 0.100 0.100

iJroiler Karma Yemlerine rarkh Onmlarda KalJlao Muameldi 8ur~agln ...

Bu

call~mada,

burea{Jln eUik

pilie

yemlerine

ne kadar kaillabileceal ve

bu

yem

maddesine

uy·

gulanan Islalma,

ha~tama

ve kavurma

i~·

lemlerinin etkilerl

ara~llnlml~llr.

Materyal ve Metod

Ara~lIrma

Harran

Oniversltesl

Ziraal Fa·

kOltesi

Hayvanclhk

Ara~tlrma

ve Uygulama Oni·

tesinde, $anhurfa llinin Slcak

~artlarlnda

(Tem-muz ve

AauSIOS

aylannda)

yOrOIOlmO~tOr.

Cah~mada

bir gOnlOk

ya~ta

390 adel broyler civ·

ci...

kullanllml~llr.

Civcivler kales sistemli kO·

mesle 1 kontrol

,

1 ham, CUyO muameleli burCak

(Islalma,

ha~lama

va kavurma) ve

her

deneme

grubu 3 seviye

(%

4,

7,

10)

olacak

~ekilde

13

gruba

aynlml~,

her grup 3 tekerrOrlO olarak plan·

lanml~lIr.

Civcivler

.

her blr bOlmeye 10 adet ola·

cak

~ekilde

rastgele

daOltllml~tlr.

Denemeye

all-nan c

i

vc

i

vler

,

ilk

7 gOn aynl Verde standan

broyler

clvciv

yami Ue

beslenmi~tir.

Hayvanlara

denemenin ilk

2

hallaslnda broyler

ba~langlC,

son

4

hallaslnda ise,

broyler

bOyOlme yemi

ve-rilml~lir

(

TabI

0

1)

.

Su ve yem deneme sOresince

ad libitum olarak

saOlanml~tlr.

Islalma

i~leminde,

burcak 5 saat sOreyle Ihk

suda

beklelilml~

ve bu sOrenin sonunda. Islalma

suyu

dOkOlerek

kurutulmu~tur. Ha~lama i~lemi,

bureaQln

kaynar

su ice

r

isinde

20

dakika

sOreyle

kaynailldlklan sonra, suyun

dOkUlOp,

kurululmasl

~ektinde gercekle~tirilml~tir.

Kavurma

i~lemj

ise,

burca§1O

120

°

C de

20

dakika oloklave edilmesi

~eklinde uygulanml~tlr.

Yem

maddeleri

ile karmalann kuru madde

,

ham protein

,

ham yaO,

ham

kOI miklariarl Weende

Analiz Sistemi

'

ne gOre (Anon

l

m

,

1974

),

ham se

-1010z miktan

i

se. Crampton ve Maynard (1938

)'

a

gOre

belirlenml~lir.

Metabotik enerji m

l

ktanmn he·

saplanmaslnda Carpenter ve Clegg

(

1956)

ta

-rallndan

geli~tirilen

formal

kullanllml~llr.

Grupiarln canll aQlrllk

artl~l,

yem tOketimi ve

yemden yararlanma oranlan

haflahk

olarak

or·

cOrmO~tOr.

AltunCI

hallamn sonunda pilk;:ler ke·

sime sevk edilerek, karkas analizleri

yapllml~tlr.

Bu amacla, gruplann karkas, but, Slfl, kanal,

boyun, gOQOs,

ta~lIk ve

karaclQer

aQlftlktari

tespit

edilmi~tir.

A

ynca karkas

ve

karkas pan;:alannln

canh aQlrllQa orantan

da

belirlenmi!}tir.

Ca-lI!}madan elde edllen verilerin istatistiksel

ana-lizleri,

lesadO' parsellerinde

dOzenlenmi~

lak·

tOriyel

deneme desenine gOre,

HalVey

pakel

proQramlnda

yapllml!}tlr.

Gruplar

arasl

larkllllQI

bellrlenmesinde

Ise, Duncan eoklu

kar~IJa~tlrma

testi

uygulanml~lIr (DOzgOne~

ve ark

.

•

1978)

.

Bulgular

Denemede

kullanllan karma yemler

lie

bur·

caQln

bes

i

n

madde icerikleri Tablo 2

'

de ve·

ritmi~ti(.

Gruplardan

elde edilen

haftahk

canh

aQIf-hk deQi!}imi

T

ablo

3

'

le, canh

aalfhk

artl~I,

yem

tOkelimi

va yemden

yararlanma

oranl

Tablo

4

'

le

,

karkas, karaciQer ve

ta~hk

aQlfhklan Tablo 5

'

de

verjlmi~lir.

Tablo 2. Kanna yemlor va bu~~ln

metabolik eoerji

de{Jer1eri

(ME,

kcaVkg)

ile

besin madde

dUzeyteri, (%).

~~

Rasyonl.W'l

~mi

BUyUtme

rasyonl.W'l

bie~ Bo~

"""""

_'"

""""

,,,

""""

%10~

"""""

'"

"""'"

,,,

"""'"

%108u'cak K .... . . . - 85.00 65.Q1 65.07 65.13 86.01 86.09 86.08 86.14 90.74 Met.

Enerj"

3100 3100 3100 3100 3100 3100 3100 3100 2860 Ham Protetn 22.00 22.02 22.00 22.01 20.00 20.04 20.01 20.00 24.15 HamSelUioz 3.86 4.07 4.23 4.40 3.80 4.01 4.85 5.14 9.70 Ham KOI 5.42 5.58 5.85 6.14 4.42 4.81 4.85 5.14 8.90 Ham VaQ 2.n 2.73 2.70 2.01 2.92 2.88 2.85 2.82 2.13 Met+SIs" 0.70 0.01 0.65 0.63 0.65 0.62 0.60 0.58 Usin" 122 1.17 1.12 1.08 1.07 1.02 0.98 0.94

_.

1.10 1.10 1.10 1.10 0.80 0.80 0.80 080 0.23

Fostor"

o.n

0.73 0.68 0.63 0.85 0.58 0.60

OSS

0.29

AVel. KANAT

Tablo 3. Deneme sOresince landl dOoomIerde aide ediJen canl! agHhk verileri (9).

N 1. Hafta 2.Hafta 3.Hafla 4.Hafta 5.Hafta 6.Hafta

Kon"'" 30 142.64±4.56 277.40±6.85ab 496.53±11.41a n7.3Ot16.06a 1028.8O±19.7Da 1349.46:t21.65a

Ham%4 29 141.90±4.64 296,41±6.97a 493.79±11.6Oa 737.86±16.33a 1015.10±20.04a 1333.4B±22.02a

Ham%7 30 142.56±4.56 262.53±6.85b 438.2O±11,41b 676.2O±16.06b 947.4O±19.7Ob 1270.46:t21.65ab

Ham%10 30 143,47±4.56 260.46±6.85b 442.46±11,41b 640,46i16.06b 919.2O±19.7Ob 1245.53±21.65l:l

P

Kontrol 30 142.64±4.56 2n.4Oiti.85b 496.53±11,41ab 727.3O±16.06a 1028.8O±19.7Da 1349.46:t21.65a

Islat%A 30 141.46±4.56 298.00±6.85a 514.55±1'.60a 763.79116.33a 1023.621:2O.04a 1296.20±22.02a

IsJat<'k7 30 143.2O±4.56 277.00±6.85b 470.6O±11.41b 684.3O±16.06b 931.16i19.7Ob 1234.80±21.65b

IsJat<'kl0 30 141.10±4.56 264.73i6.85b 408.33±11.41c 601.8O±16.06c 692.06±19.7Ob 1213.00i:21.65b

P

Kon"'" 30 142.6414.56 2n.40±6.85a 496.53±11,41a n7.3O±16.06a 1028.8O±19.7Da 1349.46121.658

H~Ia%4 30 142.10±4.56 287.66±6.85a 477.13±11,41a n4.8O±16.06a l007.6O±19.7Da 1282.53±21.65ab

H~%7 30 142.6O±4.56 273.33±6.B5ab 442.96±1'.6Ob 705.37±16.33a 972.4B:t20.04ab 1254.20±22.02bc

H~%10 30 140.26±4.56 258.6Oifl.85b 402.8O±11.41c 621.00±16.06b 921.44±20.04b 1214.4B±22.02c

p

Konlrol 30 142.64±4.56 2n.40±tl.85 496.53±11.41a 727.3O±16.06a 1028.8O±19.70a 1349.46±21.65a

ka""" 30 142.83±4.56 291.86±6.85 459.33±11,41b 687.00±16.06ab 955.23±19.7Ob 1237.53±21.65tx:

kav%7 29 146.5O±4.64 271.10±tl.97 414.06±1'.6Oc 670.89±16.33bc 959.1J±20.04b 1270.17±22,41 ab

kav%10 30 142.6O±4.56 276.06±6.85 443.4O±11,41b 625.26±t6.06c 882.23±19.7Oc 1185.56±21.65c

P

Kontrol 30 142.B4±2.63 2n,40t3.95 496.53±6.58a 727.30±9.27a 1028.8O±1'.J7a 1349.46±12.5Oa

Ham

89 142.65i2.65 273.IJ±3.98 458. 15±6.62bc 684.84±9.32b 960.56±11.44bc 1283.16±12.57ab

Isla.

""

t41.92±2.63 279.9t±3.95 464,49±6.62b 676.63i9.J2b 948.95±1'.44bc 124B.OO±12.57tx:

ha",ma

""

141.65±2.63 273.20±3.95 44O.89i6.62c 683.72±9.32b 967.17±tt.5Ob t250.4O±12.64bc

ka, 89 143.9812.65 279.67±3.98 438.93±6.62c 66t.05±9.J2b 932.2O±t 1.44c 123t.09±12.65c

"""'"

129 142.18i2.04 290.26±3.07a 4BB.26±5.138 728. t5±7.23a l006.07±8.B7a 1299.8419.75a

",>'%7 129 t43.50±2.04 272.27±3.07ab 452,47±5.13b 688.81±7.23b 967.79±8.87b 1275.82±9.78a sev%10 130 142.01±2.04 267,45±3.07b 438.66±5.1Ob 643.16±7.18c 928.74±8.84c t241.60±9.7tb Varyans kaynagl Muamele

s..,

Mua°Sev

a-c: Aynl sUtunda 'aridl half 1~lyan deger1er istatistiksel oIarak 1aridl bulunm~tur (P<O.05).

Broiler Karma Yemlerlne Farkh Oranlarda Kalllan Muameleli Bur~agm ...

Tabla 4. Deneme Ql\4>lannda bweyseI ortaIama canll aQ1r1'kartJ~', vern IOken va yemden yarar1anma oran •.

N 2-6.Hafta 2-6 Hafta 2-6 Hafta

Canl! ag1Jk 8I11~ (g) Yern luketm (9) Yemdeo yararlanma

Kontrol 30 1206.B2±18.11a 2353.63±lS.00a 1.96±O.03

Ham%4

29

1191.65±18.42a 2351.16±16.27a 1.97±O.03

- . . ,7 ₃₀ 1127.9Ot18.11b 2305. 16±16.00b 2.06±O.03

-..,

10

30 1102.2O±18.11b 2221.1S±16.00c 2.02i0.OO

p

Kontrol 30 1206.82±18.11a 2353.63±1S.00a 1.96±O.03

IslaI%4 30 1155.46±18.42a 2274.73±lS.27b 1.98±O.OO

1~7 30 1091.6O±18.11b 2221.2O±16.00c 2.04±O.03

Islat%10 30 1071.9Ot18.11b 2103.33±16.00d 1.97±O.03

P

Konlro/ 30 1206.82±18.11a 2353.63±16.00a 1.96±O.03b

H~%4 30 1140.43±18.11b 2193.7(}t16.00c l.93±O.03b

H~%7 30 1102.58±18.42bc 2269.19±16.27b 2.07iO.03a

H3$la%10 30 I074.9Oi:18.42c 2148.76±16.27d 2.01±O.03a

P

Konlro/ 30 1206.82±18.11a 2353.63±16.00a 1.96:tO.03b

ka""k4 30 1 094.7(}t18.11 Ix 2272.16±16.00b 2.09±0.03b kav%7

29

1124.47±IB.74b 2272.57±16.56b 2.19±O.03a

kav%10 30 1042.96±IB.llc 2231.00±IS.00b 2. 15±O.03a

p

Kontro/ 30 1206.82±10.45a 2353.63± 9248 1.96±O.01b

Ham

89

1140.58±10.S1b 2292.49± 9.29b 2.<Yl±O.Olb

Isla. 90 1106.32±10.S1c 2199.7S± 9.29d 2.00±0.Olb

_ma

_{90 1105.97±10.S7c 2203.88± 9.34d 2.01±O.Olb}

k.,

₈₉

1087.38±10.58c 2258.58± 9.34c 2.14±O.Ola ..v%4

.29

11S7.B1±8.1Sa 2289.06± 7.208 1.99:tO.Ol ""';'7

_.29

_{1130.67±8.1Sb 2284.35± 7.23a 2.06±O.OI} ".,.;..0 _'30 1099.75t 8.12c 2211.S7±7.tSb 2.02±0.OI Varyans ka~1

-Sev Mua'$ev

a-c: AYIlI sCrtt.nda farkh harf laflyan de(ier1er istatistiksel oIarak land. ~ (P<O.05) . • p>O.05; • P <0.05; .. poe.

om

.

Ttobio S EIn:JIIf ~ ~ t-.n yQ ipermf oIIIrIIk YE!tITl8Rf1 kesin \Ie QIkas pen;ll ~ eMIl.

>

_<

....,.,

~.,

...,

,,

"'.,

"'

''

-.,

-"

~I(g)

...

"

""-"

1<ataaOlr'll. T _ fg)

'

....

"

(]

"

...

1383.21:50.118 80592t1820 66.37:!cI.o1 271.70::11

n

2O.07iO.53 201.76:1:10..56 IS 11h056 1(I6.IW73 77'6!022 43.31!2.97 3 llhO 198

"-,,

2.'''!.() I ..

>

_Z

...

131 • .33;7.20

...

,""'-'"

68.I6J:O.93 2ff1.66:t.lo.9O 2O .• ,tO,49 209.5Ot II 78 Is.&9iO.51 100.66:!lC1.38 8.19!O.20 36.83!2.75 2.63lO1Bb :lO.66tI.92 2.33:C.13

_>

,

....

,,,

'3, .. .SQt.7.20 878 .• '13!l.37

,,""'-"

26Ui1h10.9O 19.99%0.-49 197 .3l111.78 1 • .IiI81O.51 '04.CJ0i.4.38 7.91iO.20 39.16!2.75 2.II5iOlfIIl) 33.16t.1.112 2 .. 91:0.13

...

-"

1262.1b47.20 839 7St3S.31

...

.,

2S1.8:h10.9O 1l1.li0:0 .. 9 197.83t 9 78 15.52lO.S1

"''''<;18

7.&1iO.20

.

...,.."

3.35!O.I8I 36.001192 2.61tO 13

P

...

1363.27:50.118

...

.

...,.

66.3h,.ol 273.70::II.n 2O.o7!'().53 201.76110..56 15.li:I).5S loa.l5; 73 7.7'6!ll.22 43.31.t2.97 3.19tO.11Ie

"-,,

2.1.%0.1 •

""'"

12?O~7.20

,.,

,,,,,.,,

"'=

26S.SQt10.9O 2O.iIS!.() .• 9 193. uh 11.78 15.18#1.51

,,,,-,,,,.38

._

...

36.00t2.75 2.67tO.lfIb 28.ClhI.92

...,,,

""'"

1~7.20 &49.33!:3S.37 _"'=.oJ 258. 1 6t.1 Q.9O 2O.54tO,49 IM.I6tIl.78 15.1IIO:tD.51 1iI9.66:!lC1.38

,_

...

36.000-..2.75 2.9O!O.18Ib 3O.33t1.92 2. . . ~I3

""""

1200.3:h47.20 792 !'jQt1!'i 37 66.OQ!D.93 245.66t'0.9O 2O.52iO.~ 191U10± 9.78

,

...

,

_""'-~'" 7.&4!O.20 39.0!lt2.75 3.2610.181 2e.58:tI.1I2 227tO.13 P

...

1383.27:50.98 . . . 20 66.3711.01 273.7O:t.II.n . 2O.07!0.53 20176::.10..56 15.19i0.S5 1 (16. I 5±<1 73 7.7'6:1022

"'-'"...,

3.19:0 1l1li

"-,,

2.' ... 0.1.

...

131 • .301>47.20

...

.,.,."

68.1610.93 21O.5O±10.9OII 20.67:0 .• 9 202.66t1l78 15.':0.51 ICX).Ib4.38 7.&4iO.20 Q.16!2.7S 3.30!0 181 13.3l11.112 2.54...+0 13

"'-,

1379.33t.7.20

.''''0'''-''

66.~.93 279.33t10.1iIOIl 2O~:O,49 209.1619.78 15.lltO.Sl IDi.16:!lC1.36 7.90:0.20 .1 16±2.75 2.98:10 1M JoIII6tl.112

..."."

"'-"

116 UI0;t.C7.20 7t3.8l!:3S.31 &-t~.93 231.oo±lo.O 19.59:0AII 1as.:nt1l78 15.158tO..S1 91.1b4.36

,_

...

33.."." 2.~.I8b 27.58tI.1I2

_'-""'"

P

...

1383.21:50.96

...

.

....,.

66.371'.01 273.70::II.n . 20.07%0.53 207.7&110.56 1S-lbO.55 1 os. I 5t<I 73 7.76:022 Q.3112.97 3.19:01l1li

,,-'"

2.1 .. tO.l.

'"""

1 168.8J.t.C7.20 772A1t3S.31 66.07tO.93 230.o9tIO.O 19.11iO,49 161.CIh 11.78 1 • .2II:!O.51

...,.,.'"

...

31.66i2.7S 2.721IJ IfIb 31.86t.1 92 2.71tO.13

""'"

13'18.50:1.1.20 D .I6t3S.31 EiII.06tO.93 282.S0tIO.D 21~ .• 9 213.CIh 9.78

,

...

,

''''''''''''

8.05d0.20

"""""

2.78l!l.IBb 36.(011.92 2.54:0.13

""""

1123 .1;1.20 1.1.7Si3S.31 86 .• 310.93 226.ootlo.9Cb 20 1210,49 112.5019.78 15.2IIiO.51 93.13:!lC1.36

,,.,.

...

J8.5Qt2.1S 3 .• ':O.Ie. 29.8311.112

....,."

P

...

1363.21:50 .• 9OS.92t36.20 66.37±I.oI 213.1O:t11.n 2O.01iO.53 201.76:tl0..561- 15.19t0.55 los.l5.i •. 13 1.76iO.22 43.3U2.97 3.1bO 19

,,-'"

2.

'''J!l'

"b

"""

1297.OO%Z1.2S11b 675.n12O .• 2 67 .• I:!ll.54 2f!O.7218.29 2O.10!0.28 201.55t 5.&-tab 15 .• 11:0.29 lro.":12.53 7.!lftiO.12 38.83tl.5tl 2.9IhO.l0 32.6111.11 2.5OtO.01ab

...

,

I~ 1.22i27.2Sb 833.00t20..2 61.02±0.S4 2S6.n±6.29 2O.61:!ll28 192.n15.&-tab 15.S1±0.29 loo.1h2.53 8.1210.12 36.36:t1.56 2.94:10.10 28.3Ot'" 2.3OtO.071b

-

1291.81:1::27.25IIb 854.~"2 66.~.501 2f!021::8.29 2O.17i028 1911.05.1 S.fI4.ab IS.-tOiO.29 101 t&t2.53 1.81:10.12 39.11:1:1.58 3.02:1:0.10 3US::I.!1 2..-5:IO.01ab

~

,

..

1 2OII.1S:I::27.2Sb II09n±20 .• 2 66.85tO.54 2~.19:l:6.29 2O.36i028 11M 161 5.6-tb IS 16J:O..29 98 .• 1l2.53 8.18:10.12 35.8911.58 2.91:10 10 31.83:t1 II 2.8310.01.

~

"'

...

1280 1212S.27 8&t.98±la93 61.51iO.50

"',.,..,.

"'-""'26

195.011 5.23 lS-tlltO.21 104.6112.36 8.11:10.11 18.Sll:1A1 _'-"'0."'" 3O.5Si1.03 2.39tO.06

"""

1321.92t2S.27 882-1J5±18.93 66.73:10.50 268.n15.83a

"'_26

2(W 48t 5.23 15..210.27 lro.58t2.304 1.&4!O.1I 39.861" 1 3.02t009ab 32.1S±103 2 ... :006

"""0

123967-i:2S21 619.at.IS.93

""""'

.

50

2~."±S-83:I 199O!D.26 191681 5.23 15A!Ii!l.29 11719--..2.36 1.8!hO.IS 39.111"'1 3.1910.0IIII 29.5111.03

,-"">'"

V.by

....-'"

....

.

...

a-b: Ayn

.u..rm

IarIcII r.rt ~ d/!OII* isIa!IAikseI a.rak IaI\Ii ~ (P..{I.OS) • .po.O.05; • P <£I.CI6, •• pc 0.01

Broiler Karma Yemlerine Fllrkh Oranlarda Kalilan Muameleli Bun,a!:," ...

Tartl,ma ve SonUfi:

BuryaQm, broiler karma yemlerine ne dOzeyde

ilave edilebileceOi ve burya.!)a uygulanacak Islalma,

ha~lama ve kavunna ~Iemlerinin elkilerini incelemek

amaclyta yapllan bu c;ah~mada, bu~QIO Islalilmasl,

ha~anmasl ve kavrulmaslnln ham protein, metabolik

enerji, ham selOloz. ham yaQ ve

ham

kOl miklannda

6nemli bir deQ~k1ige neden olmadlQI belir1enmi~lir.

Denemede kuUanllan buryaQm besin madde iyerikleri,

bazl ara~lncllann (ErgOn ve ark. 1991; Yak;:ln ve ark..

1998) bildirdikleri deQer1er ile benzer bulunmu~lur. Ay

-nca, ara~llrma sOresince karma yernlere % 4, %7 ya

da %10 Ofanmda ham veya muamele edilml~ bu~k

kalilmasl, hayvanlann saQhQlnl da oIumsuz ybnde

aI-kilememi~lir.

BuryaQln ham, Islalilarak, ha~lanarak veya

kav-n.Jlarak hayvaniara varilmesi, canh aQlrllk, canh aQlrllk

artl~l, yam tOkelimi ve yemden yararlanma Ozerine,

ara~llrmanln baZI dOnemlerinde Onernli farkllhkiara

neden olmu~lur. lX:OncO hatta sonunda, canl. aj)lrllk

va canh aQlrllk kazancl baklmlndan en yOksek deQerler

kontrol gn.Jbunda oIu~urken; muamele gruplan

ara-smda en yOksek performans ISlatma grubunda

gar-yekJe~mi~tir (pc:O.01). Ancak 4. hatta sonunda,

mu-ame!e gruplan araslndaki lark Madan kalkrru~tlr.

A~llrma sonunda (6.hatta), kontrol, ham, Islalma, ~lama va kavurrna gruplannln canh aQlrllk

or-talamalan SlrasryJa 1349.46, 1283.16, 1248.()(),

1250.40. 1231.09 9 oIarak belir1enmi~tir. Bu sonuc;:lara

gOre. muameleli gruplann canh aQlrllk ortalamasl

kont-rol grubundan Onemli oranda (p<O.OI) dO~Ok

bu-lunmaslOa ka~m, ham buryak grubu ile kontrol grubu

ortalamalan benzer bulunmu~lur. Aynca, ham burcak

grubu ile Islatma ve ha~larna gruplannm canh aQlrllk

ortalamalan arasmda da onemli bir lark g6rOlmemi~lir.

Ancak. kavurma grubu ortalamaSlnln ham buryak

grubu orlaiamaslndan Onemli dOzeyde dO~Ok oldul)u

saplanml~llr (p<O.OI). Czellikle kavrulmu~ buryak

kul-!anl[an grupla olmak Gzere, canll aQII111)1O muameleti

gruplarda d~Ok bulunmasl. buryaQm otoldav edilmesi

Slraslnda (120 ge'de 20 dk) lizin va meliyonin gibi

esansiyel amino as~lerin bir bOlOmunOn tahnp oImasl

~k1inde aelklanabilir. Nilekim bazl ara~llncl!ar (Hull va

Waldroup, 1968; Goatcher ve Mcginnis, 1972;

Sayre

ve ark .. 1988). baidagil tanelerinin kanatll yemlerine

olokiav edilerek kalilmalan durumunda. bir klslm

arrino asnlerin YlklmlandlQlnl bildinnektedir1er.

A~tlrmada. canh a~lrllk baklmlndan seviye

grup-Ian

("104.

"107, %10) arasillda. 4. ve 5. haftalarda canll al)lrllk

iIe

bu~ seviyesi araslnda bir paralellik

gOz-lenirken; deneme sonu itibariyle.

"104

ve %7 seviyali

gruplarda canl! aj)lrlrk benzer; "10 10 seviyeli gruplarda

ise daha du~Ok canh a~lrllk elde edilmi~tir (p<O.OI).

Bu c;aJ1~da lopiam canll aj)lrllk kazancl ba· klmlndan en yOksek deQer kentrel grubundan elde edil-mi~; bu grubu slrasryla ham ve muameleli buryak

to-keten gruplar izlemi~tir. Buryak seviyesinin elkisl ise,

karma yemin bu~k iyeri~i dOzeyi ile lers orantlh 01· mu~tur (Tablo 4).

ErgOn ve ark. (1986), broyler civciv ve piliy yem·

Jerine % 10 duzeyinde: Yaleln ve ark. (1998) ise,

bll-dlreln yemlerine

%

10 ya da %15 dOzeylerinde adi lig

kalilmasmin canh al)lrllk artl~lnl Onemli derecede do..

~OrdO~OnO bildirmeklediner. Demir ve ark. (1998) da, broyler civciv ve pilly yemlerine ham ve otoklava

edit-mi~ adi fiQi % 5 ya da %10 dOzeylerinde kattlldan bir call~mada, en iyi sonuc;:lann % 5 dOzeytnde ham rlQ kalilan gruplan elde edildiQini belirtmektedir1er. Yine

yumurta lavuidan Ozerinde, 6 ay sOrey1e yapllan bir ara~llrmada (ErgOn ve ark .• 1991), karma yeme % 4,

%8

ya da %12 dOzeyinde bu~k kaldml~ ve buryak

iyeren gruplardaki canl! aQlrllk ortalamaslnm, kontrol

grubundan 6nemfi derece dO~Ok olduj)u be1irlenmi~tir.

Bu c;aJ1¥f\8da en yOksek yem IOkelimi kenlrol

gru-bunda; en dO~Ok yem tOkelimi ise, Islatma ve ha~lama

gruplannda gel'gekle~mi~ir (Tablo 4). Ham bu~k

gru-bunun yam luketiml konlrol grubundan, muamele

gruplannm yem IOketimi ise. hem kontrol hem de ham

bu~k grubundan (p<O.01) dO~Ok bulunmu~tur. Bur·

cak seviyelerinin yem IOketimine elkisi incelendiQinde,

% 4 ya da %7 dOzeyinde bu~k IOketen gruplann. %10 buryak tOkelen gruplara oranla, daha lazla yem

tOkettikleri belir1enmi~tir (pc:O.Ol). Nitekim ErgOn ve ark

(1991) da, yurnurta lavul)u karrna yemlerine

0/04,

0/08

ya da % 12 bu~k katllklan bir cah~da, yemdeki

buryak seviyesinin artl~lna baQ'h oIarak yem tOketirTlW1in

azaJdlQIOI bildinni$lerdir. Bu a~IIrTnada. yamin

de-I)erlendirilmesine m~kin veriler incelendlQinde,

de--nemenin lamaml itibariyle (Tablo 4), kontrol, ham,

IS-latma va ha~lama gruplanna ail deQerler benzer

bulunurken; kavurma grubuna ait yemden yararlanma

deQeri daha d~k olarak gert;:ekle~mi~tir (p<O.OS).

Gruplann yemden yarartanma deQerleri konlrol. ham,

lsialma. ~ma ve kavurrna gruplannda slraslyla

1.96,2.02, 2.()(), 2.01, 2.14 olarak saplanml~ur. Bu

pa.

rametre aC,smdan, bu~k seviyelerinin elklsi,

de-nemenin tamamr itibariyle, Onemslz butunmu~lur.

~hu ve ark. (1996) blldlrcm yemlerine % 2,

0/04.

%6,

0/08 ya da %10 dOzeyierinde buryak katklsmm; YaJcm

ve ark. (1998) ise, blldlrcln yemlerine % 10 ya da %15

dOzeyinde fil) ilavesin]n yemden yararlanma oranml

olumsuz elkiledil)ini bildirmektedirlar.

Deneme sonunda kesilen pilH;:lerden. her gruplan 12 aOOt olmak Ozere loplam 156 aOOt, makroskobik

olarak incelenmi~lir. Muamele gruplannda,

edi!-AVCI. KANAT

memi~lir. c;a1l$rTl8da. genel olarak karkas parvalanna

- gO{j'us, Slrt

ve

boyun

hariy-

muamela va seviyenin

elkisi Onemsiz bulunmu~ur. c;all~maslnda, bir baldagil

tane yemi alan mercimek km!}tnl kullanan Kanat

(1992) da. karkas pa~lanna mercimek dOzeyinin

el-kisinin 6nemsiz

oIdU§Unu

vurgulaml~lf. Muamele

gruplannda karaci!}er a!}uh!}1 benzer bulunurken,

ka-",ci!jer

(%)

delie, seviye yOksekJikve artml' (1)<0.05).

ancak muamelenin elkisi Onemsiz bulunmu~lur.

Nambi

va

Gomez (1 983), bezelye kullanarak yapllklan

bir ((8J1~mada, kanna yeme kailian bezelye

58-viyesinin, sadece pankteas a!}lrfl!}1 etkiledi!}ini, di!}er

organlan i58 etkilemedl!}ini bildirmi~rdir.

Burvak, protein yOnOnden zangin olduOu kadar

ene~i de!}eriy\e de 6nem ta~lyan bir yem maddesidir.

Ham aarak kullanlimasl durumunda, % 4 duzeyinde

etiik

pilK;:

yemlerine kailimaslyia iyi

SOfM..l9

allnrnakta;

ancak %7 ya da %10 dfJzeylerinde kullanllmaslYla da

hayvan sa!}h!}ma zarar vermemekledir.

Bu It8h~mada, broyler karma yemlerinde

bur-ya!}ln kullanllmasl durumunda, 0/04 dOzeyinde

va

her-hangi bir ~Ieme tabi lutulmadan (ham) kultamlmaslnln

tavsiye edilebilece!}i. sonucuna vanlml~tlr.

Kaynaklar

Anonim (1974). CmicaI laborntory. PLb/ished by Merck,

Drumstadt, 98-102.

Garperner, K.J., Clegg, K. M. (1956). The Metabolizable

energy

of poultry feecing stuffs in relation 10 their chemical

composition. J. Sci. Food Agric., 7: 45-51.

Castanon J.,I., R., Perez-lanzac, J. (1990). SubstItution 01

fixed amountsof soyabean meal for field beans (VlCia faba), sweel lupins (Lupirm albus), cullpeas (Pisium sativum) and velchs (Vida saliva) In diets for Hiltl performance Iaylng

1eg-horn hens. British Poultry Science 31: 173-180.

Crampton, E., Maynard, LA. (1936). The Relation of

cel-lulose and lignin content to the nutritive value of animal feeds. J. Nutr. 15: 383-395.

Denir E, Karaalp M, Ozean MA (1998). I~me~ ve

otoldavtarvnl~ flgin eUIk pilil;lern etkileri. II. Ulusal Zootekni

Bi~m Kongresi. 463-472. 22-25 EylUll998 Bursa.

DUz~, C., Kesici, T., KavtrlCU, C. ve GUIf:l("a, F.(1978).

~tlrma ve Deneme Metodan Istatistik Metoclan-II, A.

Oniv. lir. Fak. Yay: 1021. Ankara.

ErgOn,A., CoIpan,I., KutsaI,C., Y~IO, S. (1986). Etlik pilil;

karma yemlerinde fi{J proteininderl yaralanma oIanakLanOln

a~1In1mas1. Do{Ja. Tr.Vet va Hay Def.: 10:144,152.

Ergun, A., Y~IO, S., Qojpan,

I.,

Ylldlz, S., 0.,01, A.G. (1991). Buryagln yumUlta tavu{ju rasyonlannda kullanlima

oIa-naldanOln a~tmlmasl. Do{Ja Tr. Vet va Hay. DeL, 15 (2): 148-162.

Goatcher, M.D., Meg.mls. J. (1972). InfkJence of beans, peas and lentils as cietary ingredients on the gro'NIh res·

ponse 01

chicks to antbiotic and methionine supplementation

of the del. Poult. Sci., 51: 440-445.

Hull S. J., Waldroup, W. (1968). Utilisation of unextracted

soybeans by broiler chicks. 2. Influence of peUeting and

reg-rinding on diets with infrared cooked and extruded soybeans.

Poult Sci. 47: 1115.

Kanat, A. (1992). Farld. oranlarda bdd.rcln cWyetierine sokuIan mercimek klOg.OIn canll a91111k, yem tUketimi, yemden

ya-rarlarvna ve karMs Ozeliklerine etkisi. Harran Univ. liraat Fa-kUltesi Dergisi. 3(4): 35-44.

Nambi, J., Gomez. M. (1983). Studies on the nutritive eva-luation of pigoen peas (Cajanus cajan) as protein supp-Iemeot in broiler feeds. Bull Animal. Health and Prod. in Afr.

31: 215-222,.

Resler, O. (1962). Isolation and identification from common

vetch 01 the neuro toxin B-Cyru»I-Aianine. a posslIIe factor

in neurolathyrism. J. BioI. chem., 237, 733-755.

Rubio, l., Brenes, A., Castano, M. (1990). The utitization of

raw and autodaved laba beans (V1Cia faba l. vaL minor)

and laba bean fractions in diets for growing broiler chickens. Brit J. Nutr. 63: 419430.

Soyre, R.N., Eal, L, Kratzer. F.H., Saunders, RM. (1988). Effect 01 ciats containing raw and extrusion cooked rice bran

on gr<M1h and efficiency of food utilisation of broilers. Brit.

Poult. Sci. 29: 815-823.

Strong, F., M. (1956). lathyrism and odorism. NUir. Rev., 14:

65-67.

$shu, A., Yalyln S., Kara~ F. (1996). BIJdlrcin rasyonIanna

katllan buryagln (Vida ervilla LwiRa) bliyUme ve kart<as

ran-dlmanl ve bal. kan parametreleri UzeMe etkisi A.U.

V&-tamer FakOltesi Dergisi 43 (3) :271-276.

Yalyln, S., ~hu, A., Kaya,

r.

(1998). B,Id.rcln rasyonlanna

ka-tlian adi figin (Vida saliva L) bliyUme va kart<as randlmanl va

bazl karl parametreleri UzeMe etkisi. Do{Ja. Tr. J. Of V&-terinary and Animal Science 22: 37-42.