G‹R‹fi
Amaç: ‹ntihar davran›fl›nda en s›k rastlan›lan psikiyatrik bozukluk depresyondur. Depresif hastalar›n intihar›n›n nedeni sorusuna cevap aramaya devam edilmektedir. Bu çal›flmada depresif olgularda gözlenen intihar davran›fl›nda umutsuzlu¤un ve depresyon fliddetinin etkisini araflt›rmak amaçlanm›flt›r. Yöntem ve Gereçler: Çal›flma Mart 2005 – Temmuz 2006 tarihleri aras›nda Gülhane Askeri T›p Fakültesi E¤itim Hastane’sinde yürütülmüfltür. ‹ntihar giriflimi ile acil servise baflvuran, ya da herhangi bir hastanede yat›r›larak ilk tedavileri yap›l›p sevk edilen olgu-lar içinde çal›flmaya kabul kriterlerini karfl›layan 85 olgu denek grubunu oluflturmufltur. Ayn› dönemde psikiyatri poliklini¤i ve klini¤inde tedavi edilen majör depresif bozukluk tan›s› alm›fl intihar giriflimi öyküsü olmayan 70 olgu ise kontrol grubunu oluflturulmufltur. De¤erlendir-mede SCID-I, yar› yap›land›r›lm›fl görüflme formu, Beck Depresyon Envanteri, Beck
Umutsuzluk Ölçe¤i kullan›lm›flt›r. Bulgular: Araflt›rma sonucunda depresyon fliddeti aç›s›ndan iki grup aras›nda anlaml› fark buluna-mam›flt›r. Umutsuzluk fliddeti ise denek grubun-da grubun-daha yüksek bulunmufltur. Sonuç: Bulgular do¤rultusunda depresyon olgular›n› de¤erlen-dirirken umutsuzlu¤un önemli oldu¤u, intihar riskini belirlemede umutsuzlu¤un depresyon fliddetinden daha önemli bir belirteç olabilece¤i ve intihar›n önlenmesinde bu bilgi do¤rultusun-da umutsuzlu¤un saptanmas›na önem verilmesi gerekti¤i sonucuna ulafl›lm›flt›r.
Anahtar Sözcükler: Depresyon, intihar, umutsuzluk.
Impact of Hopelessness and Severity of Depression on Suicidal Behaviour in
Depressive Patients ABSTRACT
Objective: Depression is the most frequent disorder anticipated in people with suicidal behaviour. Underlying etiology of suicidal behaviours in depressive patients is stil unknown. The aim of this study was to investi-gate the impact of hopelessness and severity of Kriz Dergisi 14 (3): 1-7
DEPRESYON HASTALARINDA BEL‹RT‹ fi‹DDET‹ VE
UMUTSUZLU⁄UN ‹NT‹HAR DAVRANIfiI ÜZER‹NDEK‹
ETK‹S‹
M. Ak*, K.N. Özmenler**, A. Bozkurt**
* Uzm., Dr., A¤r› Askeri Hastanesi.
** Doç. Dr., Gülhane Askeri T›p Fakültesi Psikiyatri Servisi.
depression on suicidal behaviour in depressive patients. Material and Method: This study was conducted in Gülhane Military Medical Academy Hospital between March 2005 and July 2006. The study sample consisted of 85 subjects who were fulfilled selection criteria and who were admitted our hospital because of suicide attempt. Patient who initially had submitted to another hospital and then referred our hospital also included in the study. Seventy patients who had been diagnosed and treated as depressive disorder without suicide attempt at the same time interval enrolled in the control group. Socio-demographic data form, SCID (Structured Clinical Interview For DSM-IV Axis I Disorders), Beck’s Depression Scale, Beck’s Hopelessness Scale were used in evaluation. Results: As a result, no statistically significant difference between groups was found. Beck’s Hopelessness score was found to be higher in suicide group and the difference was statisti-cally significant. Conclusion: It has been found that hopelessness is a more important parame-ter on evaluating suicide risk and preventing sui-cide commitment than the severity of depres-sion and in view of this fact detecting hopeless-ness should be highlightly considered.
Key Words: Suicide, depression, hope-lessness.
G‹R‹fi
‹ntihar olgular›nda %90'›n üzerinde bir ruh-sal hastal›k öyküsü söz konusudur (Sudak 2004). ‹ntihar davran›fl› gösteren hastalar›n s›k ald›klar› psikiyatrik tan›lar; depresyon, alkol ba¤›ml›l›¤›, flizofreni ve kiflilik bozukluklar› olarak belirtilmektedir. ‹ntihar davran›fl›nda en s›k rastlan›lan psikiyatrik bozukluk depresyon-dur (Sudak 2004). Depresif hastalar›n intihar›n›n nedeni halen araflt›r›lmaktad›r.
Depresyonda intihar riskini art›ran bir çok faktör bulunmaktad›r. Depresyonun, umutsuzluk ve karamsarl›k gibi baz› biliflsel yönlerinin
inti-harla daha yak›ndan iliflkili oldu¤u öne sürülmüfltür. Eriflkin hastalarda yürütülen çal›flmalarda umutsuzluk, depresyondan ba¤›ms›z olarak intihar davran›fl›yla iliflkili bulunmufltur (Bat›gün Durak 2005, Beck 1993, Nakano 2006).
Depresyonun klinik belirtileri aras›nda inti-harla iliflkisi en s›k gözlenen umutsuzluk belir-tisinin yaln›zca de¤erlendirildi¤i zamana yönelik bir belirti olmad›¤›, uzun süre sonra gerçekleflecek intihar hakk›nda da ipucu vere-bilece¤i ileri sürülmekle birlikte bu özelli¤in kültürel etkenlerle de¤iflebilece¤i belirtilmifltir (Aydemir 2002, Bat›gün Durak 2005).
Depresyon fliddetinin intihar davran›fl›ndaki etkisi konusunda çeliflkili yorumlar yap›lmak-tad›r. Depresyon fliddetini, intihar davran›fl›nda bulunanlar ile bulunmayanlar aras›nda karfl›laflt›ran araflt›rmalarda, anlaml› farkl›l›k oldu¤unu gösterenler ile fark›n anlaml› olmad›¤›n› öne süren araflt›rmac›lar mevcuttur (Holmstrand 2006, Raja 2004, Sokero 2005).
AMAÇ
Bu çal›flmada depresyon hastalar›nda gözlenen intihar davran›fl›nda umutsuzlu¤un ve depresyon fliddetinin etkisinin araflt›r›lmas› amaçlanm›flt›r. Sonuçlar›n depresif olgular›n intihar etme olas›l›¤›n› de¤erlendirmede kli-nisyenlere yol gösterici olabilece¤i düflünülmüfltür.
YÖNTEM VE GEREÇLER
Çal›flma Mart 2005 – Temmuz 2006 tarih-leri aras›nda Gülhane Askeri T›p Fakültesi E¤itim Hastanesi’nde yürütülmüfltür. ‹ntihar giriflimi ile acil servisine baflvuran, ya da her-hangi bir hastanede yat›r›larak ilk tedavileri yap›l›p sevk edilen olgular içinde çal›flmaya kabul kriterlerini karfl›layan 85 olgu denek grubunu oluflturmufltur. Ayn› dönemde psikiyatri poliklini¤i ve klini¤inde tedavi edilen, majör depresif bozukluk tan›s› alm›fl ve intihar giriflimi öyküsü olmayan 70 olgu ise çal›flman›n kontrol grubunu oluflturmufltur.
Araflt›rmaya al›nma ölçütleri denek grubu için: Çal›flmaya kat›lmay› kabul etmek, 18-60 yafl aral›¤›nda olmak, DSM IV kriterlerine göre majör depresyon tan›s› alm›fl olmak, intihar giriflimi öyküsü olmak ve giriflim sonras› acil tedavi ünitelerinde gözlem alt›nda tutularak t›bbi, cerrahi müdahale ve/veya izlemeyi gerek-tirecek düzeyde etkilenmifl olmak olarak belir-lenmifltir. Kontrol grubu ise intihar giriflimi öyküsü olmayan, denek grubu ile ayn› ölçütleri karfl›layan olgulardan oluflmufltur.
Çal›flmaya al›nma ölçütlerini karfl›lamakla birlikte flu özellikteki olgular çal›flma d›fl› b›rak›lm›flt›r: Nörolojik, endokrin hastal›k öyküsü olmak, alkol ve uyuflturucu madde ba¤›ml›s› olmak (sigara hariç), kafa travmas› öyküsü olmak, komorbid eksen-I psikiyatrik hastal›¤› olmak, klinik de¤erlendirme ile organisite ve zeka yetersizli¤i düflünülmesi, ilkö¤retim mezunu olmamak.
De¤erlendirmede SCID-I, yar› yap›land›-r›lm›fl görüflme formu, Beck depresyon envan-teri (BDE), Beck umutsuzluk ölçe¤i (BUÖ) kul-lan›lm›flt›r.
DSM-IV için Yap›land›r›lm›fl Klinik Görüflme Formu (Structured Clinical Interview For DSM-IV Axis I Disorders) (SCID-I): Spitzer ve arkadafllar› taraf›ndan (1997), DSM-IV Eksen I tan›lar›n›n konmas› için gelifltirilen yap›land›r›lm›fl klinik görüflme for-mudur. Çal›flmada, deneklere Eksen-I tan›s› koymak amac›yla, geçerlik ve güvenirli¤i Öztürkçigil ve arkadafllar› (1999) taraf›ndan yap›lm›fl olan Türkçe çevirisi kullan›lm›flt›r.
Beck Depresyon Envanteri (BDE): Özgün biçimi 1961 y›l›nda Beck ve arkadafllar› taraf›ndan uygulay›c›larca de¤erlendirmeye yönelik olarak haz›rlanm›fl, 1979 y›l›nda ise has-tan›n kendini derecelendirdi¤i flekli gelifltirilmifltir. Yap›lan çal›flmalar ölçe¤in her iki fleklinin birbiri ile uyumlu oldu¤unu göstermifltir. Biliflsel içerik baflta olmak üzere depresyonun duygusal, somatik, motivasyon boyutlar›na ait bulgular› derecelendirerek depresif belirti ve
tutumlar hakk›nda bilgi verir. Türkiye’ de geçer-lik ve güvenirgeçer-lik çal›flmas› Tegin ve Hisli taraf›ndan yap›lm›flt›r (Hisli 1988).
Araflt›rmac›lar BDE’nde kesim noktas› olarak 17 puan›n al›nmas›n›n depresyonun klinik anlaml›l›k düzeyini saptamaya yard›mc› oldu¤unu bildirmektedirler (fiahin, Savafl›r 1997).
Beck Umutsuzluk Ölçe¤i (BUÖ): Beck ve arkadafllar› taraf›ndan umutsuzluk derecesini kantitatif olarak belirlemek amac›yla gelifltiril-mifltir. Literatürde oldukça s›k rastlanan, geçer-lik ve güvenirli¤inin yüksek oldu¤u belirtilen, 20 maddelik kendini de¤erlendirme türü bir ölçektir. Türkiye’de geçerlik ve güvenirlik çal›flmalar› Seber (1991) ve Durak (1994) taraf›ndan yap›lm›flt›r.
Bu ölçekle, bireyin gelece¤e yönelik karam-sarl›k derecesinin belirlenmesi amaçlanmak-tad›r. Sorular do¤ru-yanl›fl fleklinde yan›tlan-makta ve negatif beklentileri yans›tyan›tlan-maktad›r. Ölçek, "gelecek ile ilgili duygular", "motivasyon kayb›" ve "gelecek ile ilgili beklentiler" olmak üzere üç faktörden oluflmakta, al›nan puanlar yüksek oldu¤unda bireydeki umutsuzlu¤un yük-sek oldu¤u varsay›lmaktad›r (fiahin, Savafl›r 1997).
Verilerin de¤erlendirmesinde s›n›fland›r›l-m›fl özellikler gruplar aras›nda karfl›laflt›r›l›rken iki yönlü tablo oluflturularak Ki-Kare testiyle, parametrik veriler ise t testi ile irdelenmifltir.
BULGULAR
Olgular›n demografik özellikleri gruplar aras›nda karfl›laflt›r›larak Tablo 1’de verilmifltir. ‹ntihar davran›fl›nda bulunan olgular›n özellikle-rine bak›ld›¤›nda intihar davran›fl›nda bulun-mayan kontrol grubuna göre; e¤itim seviyesinin daha düflük, bekar oran›n›n daha fazla, madde kötüye kullan›m oran›n yüksek, düzensiz ifle sahip olma oran›n›n yüksek ve ailelerinde intihar giriflimi öyküsünün daha fazla oldu¤u görülmüfltür. Sonuçlara bak›ld›¤›nda depresif olgulardan oluflan intihar grubunun, intihar
Tablo 1. Olgular›n (dernek+kontrol) demografik özellikleri. Demografik Özellikler Olgular
(n=155)
Vaka Kontrol Ki Kare (n=85) (n=70) X2
Cinsiyet Erkek 57 41 1.18 Kad›n 28 29
Ö¤renim Durumu ‹lkö¤retim 35 15 16.84* Lise 37 24
Üniversite 13 31
Medeni Durum Bekar 52 29 6.0* Evli 33 41
‹fl Düzenli ‹fl 29 32 10.36* Düzensiz ‹fl 23 5
‹flsiz 33 33
Ayl›k Gelir Durumu 0-400 YTL 10 8 4.5 401-800 YTL 34 18
801-1200 YTL 15 20 ≥1201 26 24
Ailede ‹ntihar Giriflimi Yok 58 68 21.09* Öyküsü
Var 27 2
Ailede Psikiyatrik Hastal›k Yok 59 42 1.49 Öyküsü
Var 26 28
evreninin özelliklerini tafl›d›¤› düflünülmüfltür. Cinsiyet aç›s›ndan iki grup aras›nda fark olma-mas›n›n sonuçlarda cinsiyete ba¤l› oluflabilecek yanl›l›¤› engelledi¤i düflünülmüfltür.
Araflt›rmac›lar BDE’nde kesim noktas› olarak 17 puan›n al›nmas›n›n depresyonun klinik anlaml›l›k düzeyini saptamaya yard›mc› olaca¤›n› bildirmektedirler. Tüm olgular araflt›rmac›lar›n tan›mlad›¤› kesim noktas›ndan daha yüksek puan alm›fllard›r. Denek ve kontrol grubundaki olgular›n Beck Depresyon Envanterinden alm›fl olduklar› puanlar aras›nda anlaml› bir fark bulunmam›flt›r(Tablo 2).
Çal›flmaya kat›lan tüm olgular›n BUÖ’den ald›klar› puan ortalamas› 13,4±5.0 bulunmufltur. ‹ntihar girifliminde bulunan depresyon tan›l› olgularda puan 14.2±5.1 iken bulunmayanlarda 12.4±4.7 bulunmufltur (Tablo 2). ‹statistik de¤erlendirmede aradaki fark önemli bulun-mufltur (p<0.05).
TARTIfiMA
Araflt›rmalar intihar davran›fl›n›n psikiyatrik hastal›klar içinde en yüksek oranda depresyon tan›s› alm›fl grupta oldu¤unu vurgulamaktad›r (Beautrais 1996, Sinclair 2005). Depresif hasta-lar›n bir k›sm›n›n intihar girifliminde bulunmas›na ra¤men bir k›sm›n›n neden intihar etmedi¤i sorusuna halen cevap aranmaktad›r.
Umutsuzluk düzeyindeki farkl›l›k yap›lan çal›flma (Bat›gün Durak 2005, Beck 1993,
Nakano 2006) sonuçlar›yla paralel bulunmufl ve umutsuzlu¤un intihar davran›fl›nda önemli bir etken oldu¤u yinelenmifltir. Araflt›rmalar ço¤unlukla depresyon fliddetinin intihar giriflimi olgular›nda daha yüksek oldu¤unu ortaya koy-makla birlikte istatistik de¤erlendirmede bu fliddet fark›n› anlaml› de¤erlendiren (Barbe 2005, Holmstrand 2006) ve anlaml› de¤erlendirmeyen çal›flmalar (Aydemir 2002, Raja 2004) bulunmaktad›r. Depresyon fliddeti aç›s›ndan gruplar aras›nda anlaml› farkl›l›k bulunmam›flt›r. Bu sonuç Aydemir (2002) ve Raja (2004)’n›n bulgular›yla örtüflmektedir.
‹ntihar girifliminde bulunmufl olgu gruplar›nda umutsuzluk düzeyi farkl›l›¤› grup içi tan›sal karfl›laflt›rmada (depresyon, di¤er psiki-yatrik hastal›klarda ve kiflilik bozuklu¤u tan›lar›na göre) anlaml› bulunmazken, intihar girifliminde bulunmam›fl olgularla karfl›laflt›r-mada anlaml› bulunmufltur (Nakano 2006). Tüm depresif hastalar ayn› fliddette umutsuzluk his-setmemektedir. Buradan da anlafl›ld›¤› gibi umutsuzluk depresyondan ba¤›ms›z olarak da intiharda etkili bir fenomendir (Barbe 2005, Brezo 2006, Sokero 2005). Çal›flma sonucunda da umutsuzluk fliddetinin intihar grubunda anlaml› yüksekli¤ine ra¤men depresyon fliddetindeki farkl›l›k anlaml› bulunmam›flt›r. ‹nti-har riski de¤erlendirmesinde umutsuzluk flidde-tinin depresyon fliddetinden daha önemli oldu¤u söylenebilir.
Tablo 2. Beck Umutsuzluk Ölçe¤i (BUÖ) ve Beck Depresyon Envanterin (BDE) gruplarda karfl›laflt›r›lmas›. Testler Denek Kontrol t
(n=85) (n=70) Ortalama±SS Ortalama±SS
BDE 34.2±10.9 31.4±9.30 1.69 BUÖ 14.2±5.1 12.4±4.7 2.26* *p<0.05
Umutsuzluk, flimdiki olumsuz alg›lar›n gelece¤e yans›mas› olarak tan›mlanabilir. Umutsuzlu¤a e¤ilimli kifli, gelecek için belirli bir biliflsel sete sahiptir ve bu biliflsel set gelece¤in hiçbir iyi olas›l›k içermedi¤ini tekrarlar. Kifli gelece¤i hakk›nda düflünmeye zorland›¤›nda bu biliflsel set uyar›l›r ve kifli hofllanmad›¤› dene-yimlerin tepkisi içindeyken umutsuz durumun tipik olan duygusal ve motivasyonel bozukluklar› da buna efllik eder. Depresif ancak umutsuz olmayan kifli bile flimdiki depresif durumuna ra¤men gelece¤e yönelik olumlu biliflsel sete sahiptir (Beck 1993, Derebafl› 1996). Bu yüzden umutsuzlu¤un tedavi sürecinde biliflsel yaklafl›mla de¤erlendirilmesi önem arz etmekte-dir.
Çal›flmada normal bir kontrol grubu bulun-mamaktad›r. Depresif olgular seçilerek eksen bir tan›lar›n›n kar›flt›r›c›l›¤›n› engellemek amaçlan-m›flt›r. Ancak normal kontrol grubunun da olmas›n›n veri zenginli¤i sa¤layabilece¤i ve sonuçlar›n yorumlanmas›nda önemli olabilece¤i düflünülmüfl ve olmay›fl› bu çal›flman›n k›s›tl›l›¤› olarak kabul edilmifltir.
Sonuç olarak; depresif olgularda, uygu-lanacak tedavide izlenecek yolun belirlen-mesinde, sosyal düzenlemelerde, olas› yeni giriflimleri ön görmede umutsuzlu¤u de¤erlen-dirilmenin önemli oldu¤u ve depresyon flid-detinden daha önemli bir belirteç olabilece¤i çal›flman›n sonuçlar› do¤rultusunda söylenebilir.
KAYNAKLAR
Aydemir Ç, Temiz H, Göka E (2002) Major Depresyon ve Özk›y›mda Kognitif ve Emosyonel Faktörler. Türk Psikiyatri Dergisi, 13(1): 33-39.
Barbe RP, Williamson DE, Bridge JA, Birmaher B, Dahl RE, Axelson DA, Ryan ND (2005) Clinical Differences Between Suicidal and Nonsuicidal Depressed Children Andadolescents. J Clin Psychiatry. Apr; 66(4):492-8.
Bat›gün Durak A (2005) ‹ntihar Olas›l›¤›: Yaflam› Sürdürme Nedenleri, Umutsuzluk ve Yaln›zl›k Aç›s›ndan Bir ‹nceleme. Türk Psikiyatri Dergisi, 16(1): 29-39.
Beautrais AL, Joyce PR, Mulder RT, Pergusson DM, Deavoll BJ, Nightingale SK (1996) Prevalence and Comorbidity of Mental Disorders in Persons Making Serious Suicide Attempts: A Case-control Study. Am. J. Psychiatry, 153 (8), 1009-1014
Beck AT, Ster RA, Beck JS (1993) Hopelessness, Depression, Suicidal Ideation, and Clinical Diagnosis of Depression. Suicide Life Threat Behav., 23:139-145.
Brezo J, Paris J, Turecki G (2006) Personality Traits as Correlates of Suicidal Ideation, Suicide Attempts, And Suicide Completions: A Systematic Review. Acta Psychiatr Scand., 113(3): 180-206.
Derebafl› I (1996) Beck Umutsuzluk Ölçe¤i’nin Ege Üniversitesi Ö¤rencileri Üzerinde Gelifltirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Psikoloji AD., ‹zmir.
Deveci A, Yurtsever F, Aydemir Ö (2004) Yatarak Tedavi Gören Majör Depresif Bozukluklu Hastalarda ‹ntihar Giriflimi ile ‹liflkili Etkenler. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji (3P) Dergisi, 12(3): 203-208.
Hisli N (1988) Beck Depresyon Envanterin›n Geçerli¤i Üzerine Bir Çal›flma, Psikoloji Dergisi, 6: 118-126.
Holmstrand C, Nimeus A, Traskman-Bendz L (2006) Risk Factors of Future Suicide in Suicide Attempters - A Comparison Between Suicides and Matched Survivors, Nord J Psychiatry, 60(2):162-7.
Nakano H, Terao T, Shinkai T, Iwata N, Nakamura J (2006) Risk Factors for Suicide: A Questionnaire Survey to Psychiatrists in Fukuoka
Prefecture. Seishin Shinkeigaku Zasshi, 108(1): 24-30.
Öztürkçigil A, Aydemir Ö, Y›ld›z M, Danaca AE, Köro¤lu E 1999) DSM-IV Eksen I Bozukluklar› ‹çin Yap›land›r›lm›fl Klinik Görüflmenin Türkçe'ye Uyarlanmas› ve Güvenirlik Çal›flmas›. ‹laç Tedavi Dergisi, 12: 233-236.
Raja M, Azzoni A (2004) Suicide Attempts: Differences Between Unipolar and Bipolar Patients and Among Groups with Different Lethality Risk. J Affect Disord. Nov 1;82(3):437-42.
Seber G, Dilbaz N, Kaptano¤lu C (1993) Umutsuzluk Ölçe¤i: Geçerlilik ve Güvenirli¤i, Kriz Dergisi, 1(3): 139-142,
Sinclair JM, Harriss L, Baldwin DS, King EA (2005) Suicide in Depressive Disorders: A Retrospective Case-Control Study of 127 Suicides. J Affect Disord., 87(1): 107-113.
Sokero TP, Melartin TK, Rytsala HJ, Leskela US, Lestela-Mielonen PS, Isometsa ET (2005) Prospective Study of Risk Factors for Attempted Suicide Among Patients with DSM-IV Major Depressive Disorder. Br.J.Psychiatry., 186: 314-318. Spitzer RL, Michael B, Miriam G, Janet BW (1997) Structured Clinical Interview for DSM-IV Axis I Disorders (SCID-I), Clinical version, Washington D.C., American Psychiatric Press, Inc.
Sudak HS (2004) Suicide. Kaplan & Sadock’s Comprehensive Textbook of Psychiatry, Eight Edition, Edited by Sadock, BJ, Sadock, VA, Lippincott Williams & Wilkins, 2442-2453.
fiahin HN, Savafl›r I (1997) Biliflsel-Davran›flç› Terapiler: S›k Kullan›lan Ölçekler, Türk Psikologlar Derne¤i Yay›nlar›, No: 9, Ankara, 1-38, 61-66, 71-85.
Yaz›flma Adresi: Mehmet AK
A¤r› Askeri Hastanesi 04100 A⁄RI
Tel: 0 (472) 215 11 29 Cep: 0 (505) 600 06 81
