Pet shop olarak adlandırılan ve evcil hayvanların satıldığı dükkânlar hayvan köleliğini yeniden üreten modern mabetler halini aldı. Kaçak yollardan, sağlıksız koşullarda, kafeslerde vitrin ürünü gibi hayvan sergileyen pet shop’ların her geçen gün sayıları artıyor.
5199 No’lu Hayvan Hakları Koruma Yasası, hayvanları korumada yetersizken yasa uygulanmıyor bile. Pet shop’larda hayvanların metalaştırılıp para karşılığı alınıp satılmasına karşı mücadele eden Hayvan Hakları Federasyonu’na (HAYTAP) bağlı Pet Shop Gerçeği Platformu Kurucu üyesi Duygu Aksu konuyla ilgili sorunlarımızı yanıtladı. »Ülkemizde pet shop’larla ilgili ne tür yasalar mevcut, var olan yasalar yeterli mi?
Çevre İl Müdürlüğü, Tarım İl Müdürlüğü ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’na bağlı yönetmelikler var. Bu yönetmeliğin içeriğine bakmak gerekiyor. Kâğıt üzerinde olduğu gibi yürümüyor. 5199 sayılı hayvanları koruma kanunu yeterli bir kanun olmasa bile, kanunun değişmesi ve düzenlenmesi gerektiğine inanıyoruz. Bu yasada,
“Satılırken; hayvanların sağlıklarının iyi, barındırıldıkları yerin temiz ve sağlık şartlarına uygun olması zorunludur” hükmü var. Hayvanları aç ve susuz bırakmak, çok sıcağa ve soğuğa maruz bırakmak anayasanın 5199 sayılı
maddesine göre yasak. Bugün birçok pet shop’a gittiğinizde hayvanların yazın çok sıcağa kışın da çok soğuğa maruz bırakıldığını görüyoruz.
Yönetmelikte madde 7 ve 8’de hijyenik şartlarla ilgili sağlanması gereken koşullar ve bir pet shop açmanız için gereken şartlar yer alır. Madde 11’de veteriner hekimin görevleri yer alır. Bu maddelerin de yerine gelmediğini görebiliyoruz. Bir veteriner hekim bir satış yapıyorsa gerekli bilgiyi karşıdaki insana verebilmeli. Satışı doğru bulmuyoruz, ama ne yazık ki en fazla ev hayvanı da pet shop’lardan alınıyor. Bu nedenle aldıkları hayvanın en iyi şekilde bakımını da pet shop sahipleri üstlenmek zorunda. Bu durumda sorumlu veteriner hekimin satış sırasında size bir bilgi vermesi gerekiyor. Aldığınız hayvanın başına bir şey gelirse hastalanır, rahatsızlanır hatta ölürse dava yoluna gidebilmeniz için elinizde bir belgenizin olması gerekiyor. 11. maddede türleri yasak olan hayvanların üretimi, ülkeye girişi, sahiplendirilmesi kesinlikle yasakken pet shop’larda bu hayvanların satıldığını biliyoruz.
»Bu yasaların nasıl olması gerekiyor? HAYTAP’ın bu konuyla ilgili alternatifi nedir?
Hayvanları iyi koşullarda barındırıyor olsalar dahi pet shop’ta hayvan satışını desteklemiyoruz. Hayvanların bir meta olarak görülüp para karşılığıyla alınıp satılmasını doğru bulmuyoruz ve asıl mücadele alanımız bununla alakalı. Bu nedenle 5199 değiştirilmeli. Bizim bu yasayla ilgili önerlerimiz hayvanlar meta olarak görülmemelidir. Bunun yasada yer alması önceliğimizdir. Pet shop’taki hayvan ticaretinin önüne geçmek için idari para cezaları dışında dükkânların kapatılabilir olması ve dükkân sahiplerine 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası istenebilir olan hükümlülükler kesinlikle konulmalı. Pet shop dükkânının ruhsatı iptal edilecek kişilerin tekrar pet shop işletme hakkı elinden alınmalı. Hayvana işkence eden kişilerin sabıkasında kesinlikle bu durum görülmeli.
»Pet shop’ların durumunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Pet shop’lardan alınan hayvanlar daha iki üç ay bile geçmeden annelerinden ayrıldığından, yeterli besini
alamadıklarından hatta aşıları yapılamadığından tüketiciye satımlarında kısa bir süre sonra ya ölmekte ya da kendi ülkelerinden getirmiş oldukları hastalıkları ülkemizdeki diğer hayvanlara da rahatlıkla bulaştırmakta.
Bu dükkânlarda garantili hayvan satışı oluyor. Hayvanınızdan ‘memnun kalmadığınızda’ ya da hayvanınız öldüğünde hayvanınızın parasını geri ödüyorlar ya da gerine yenisini veriyorlar. Hayvanların bu derece metalaştırılmasını kabul etmiyoruz. Onlar eskisini verip yerine yenisini alabileceğiniz bir mal değil. Tüm vatandaşlar herhangi bir pet shop’la ilgili denetleme isteyebilir. Bunun için tek yapması gereken bir dilekçe yazmak. İlk denetimde uyarı, ikinci denetimde kapatma ve ruhsat iptali söz konusu olabilir.
Olayın bir başka boyutu, pet shop’larda tutsak bir şekilde, gerekli asgari yaşam standartlarının sağlanmamasında ortaya çıkmakta. İnsanların hayvana bir eşya gibi bakmamaları gerekiyor. Hayvan çocuklara verilen bir karne hediyesi olmamalı. Hayvan alışverişini desteklemiyoruz ancak insanlar aldığı hayvanlara sahip çıkmalı ve onlar için hayatının 15 yılını öne göre planlamaları gerekmektedir.
»Bazı pet shop’larda bavul ticareti yoluyla hayvan kaçakçılığı da yapılıyor.
Bazen basına yansıyan haberler oluyor. Hayvanlar üzerinden bavul ticareti yapılıyor. 10 kedinin içinde olduğu bir çantanın içinden 8 kedi telef olsa, pet shop sahibi o 2 kediden kâr ediyor. Bu yolu tercih eden pet shop’lar var. Biz hayvan kaçakçılığıyla ilgili bunun bir suç olduğunu ve cezası olduğunu bildiren bir afişi gümrük ve hava alanlarına asılmasını sağladık. Yurtdışından hayvan satmak için gelen insanlar bunun bir cezası olduğunu bilmiyor. Amacımız hayvan ticaretinin suç olduğunu yurt dışından gelenlerin bilmesini sağlamak.
Bunların üretim maliyeti onlara ortalama 20–30 dolardır ve bu yavru canlar poşetler içinde havasız ortamlarda yurda kaçak olarak sokulmakta, sesleri çıkmaması için gümrükten geçerken özel ilaçlarla bayıltılmakta. Bir kısmı daha yolda telef olmakta, sağ kalabilenler pet shoplara geldiğinde ise zaten genelde daha yavru olmalarından kaynaklanan
sevimlilikle hemen satılmakta. Hâlbuki suçun örgütlü ve organize olduğu, bu hayvanların Türkiye’ye zaman zaman çok büyük miktarlarda giriş yaptığı düşünülecek olursa yasanın örgütlü olarak kaçakçılık işinde bulunan herkesi bağlayacak bir şekilde hürriyeti bağlayıcı ceza üzerinden yaptırımlandırılacak şekilde iddianamelerin hazırlanması gerekir. En azından amatör tacire karşı tüm sınır kapılarına özellikle Rusça, Romence ve Türkçe olarak uyarı levhaları koyularak bu işin ticaretini yapan kişiler açısından caydırıcılık unsuru olması sağlanmıştır.
5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu ülkemize gümrük muamelesine tabi olmayan her türlü malın giriş ve çıkışını yasaklamaktadır. Özellikle kaçak eşyayı bir yerden bir yere nakletmek gerek para cezası gerekse hapis cezası ile yaptırımlandırılmıştır.
»Hayvanları barınaklardan sahiplenmek çözümün bir parçası olabilir mi?
Ülkemizde barınaklar ağzına kadar terk edilmiş, cins hayvanla dolu. Buralardan hayvan sahibi olup, bir merhamet duygusunu tatmak varken, insanoğlunun yapmış olduğu en büyük vefasızlığı bire bir görmek varken neden binlerce doları insanlar buralara akıtıp bu kanlı para düzenine alet oluyorlar anlamak zaten mümkün değil. Bu dramı sona erdirmenin en büyük çözümü devletin bu konuda ciddi bir politikasının da artık yavaş yavaş oluşmasıdır.
MELTEM MERCAN 06.01.2010 birgün
