ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ
Öğrenmenin temelini bireylerin hayat boyu çevre ile etkileşimleri sonucu karşılaştıkları yaşantılar sayesinde kazandıkları çeşitli bilgi, beceri ve tutumlar oluşturur. Öğrenmeyi destekleyen ve öğrenmenin planlı olarak oluşmasını sağlayan ise öğretimdir.
Öğretimin beş temel ögesi;
•
Öğrenci•
Amaç•
Konu•
Öğretmen•
Yöntem’ dirÖĞRENME KURAMLARI
•
PİAGET’İN ÖĞRENME KURAMI•
BRUNER’İN ÖĞRENME KURAMI•
GAGNE’NİN ÖĞRENME KURAMI•
AUSBEL’İN ÖĞRENME KURAMI•
ÇOKLU ZEKA KURAMI•
BÜTÜNLEŞTİRİCİ ÖĞRENME KURAMIPİAGET’İN ÖĞRENME KURAMI
•
Jean Piaget’in fen bilimlerine yaptığı en önemli katkı öğrenme ortamında somut materyalleri kullanma ve araştırmaya dayalı öğrenmeyi teşvik etmesidir.•
Piaget bilişsel gelişimi yaşa bağlı bir süreç olarak görür ve bu süreçleri 4 aşamaya ayırır. Alt dönemlerde kazanılan yetenekler sonraki becerilerin kazanılmasında ön koşuldur.1. Duyusal‐Edimsel Dönem
•
Bu dönem 0‐2 yaş arasını kapsar ve bu dönmede çocuklar etraflarındaki eşya ve canlılara uyum sağlama çabası içindedir.•
Bu dönemde eşya sürekliliği becerisi gelişir. Dönem sonunda çocuk, cisim kendisinden uzakta bile olsa cisme ilişkin zihinde bilgi olduğunu ifade edebilir.•
Bu dönemde çocuk ben merkezci ve özneldir. Etrafında oluşan olayların sebebinin kendisi olduğunu düşünür ve her olayın ortasına kendisini yerleştirir.
2. İşlem Öncesi Dönem
•
2‐7 yaş arasını kapsar. Çocuğun kelime haznesi gelişir ve anadilini öğrenir. Öznellikten nesnelliğe geçiş yapar. Etrafında olan olayları ayırmaya kendi dışındaki olaylara nesnel bakmaya ve ben merkezciliği bırakarak olayların farklı nedenlerini görmeye başlar.•
Çocuklar bu dönemde eşya ve olayları algılayarak düşünme düzeyinden kavramsal algılama ve kavramlarla düşünme becerisine doğru gelişim gösterirler. Basit önermeler kurarak bunları çözümleyebilirler.
3. Somut İşlemler Dönemi
•
7‐11 yaş arasını kapsar. Piaget’in kuramına göre, işlem‐operasyon sadece yapılan fiziksel işlemler veya eylemler yanında zihinde meydana gelen işlemleri de kapsamaktadır.
•
Zihinde yapılan işlemler gruplar halinde oluşur. Bu işlemlerden bazıları birleştirme, düzenleme, sıralama, gruplama, parçalara ayırma ve tekrar birleştirmedir. Bu dönemde analiz ve sentez becerileri görülür. Çocuk dağınık bilgi ve verileri sıralama becerisini bu dönemde kazanır.•
Bu dönemde kazanılan en önemli becerilerden biri de maddenin korunumunun algılanmasıdır.Çocuklar bir maddenin miktarı üzerinde, hacminin farklı kaplara konulduğunda değişmeyeceğini, uzunluğunun veya genişliğinin değişmesinin de madde miktarına etkisinin olmadığını gösterebilmektedir.
Bu dönmede çocukların zorlanmadan yapabileceği bazı davranışlar şunlardır
•
1. Kavramlar ve basit olaylara ilişkin önermeler kurabilir ve kavrayabilirler.•
2. İşlem basamakları verilen bir etkinliği sırasına uygun olarak tamamlayabilirler.•
3. Cisim ve olayları bire‐bir eşleyebilirler.•
4. Olaylar arsındaki sebep‐sonuç ilişkisini kavrayabilirler.Bu dönmedeki çocukların gerçekleştirmekte güçlük çektikleri davranışlar şunlardır
1. Bir olayı etkileyen faktörleri fark edebilir ama bunları sistematik olarak analiz edemezler.
2. Gözlemlerinden sonuç çıkarabilir fakat bunları çeşitli önermelerle destekleyemezler.
3. Bir problemi kendisine verilen basamaklara uygun olarak çözümleyebilir ama kendi başına çözüm yolu geliştiremezler.
4. Bilgileri zihinde işleyebilir ama
kendi fikirlerini eleştirme becerisi gerçekleştiremezler.
4. Soyut İşlemler Dönemi
•
11 yaş ve üzerini kapsar. Bu dönme yetişkinliğin veya zihnin gelişiminin tamamlandığı bir dönmedir. Bu dönemde gençler, yetişkinlerin sahip oldukları zihinsel becerilerin hepsine sahip olmaktadır.•
Fakat bu yaşlara gelen herkesin soyut işlemler dönemine geçtiği söylenemez. Bazı bireyler bu döneme geçmeyi başaramaz ve alt dönemin özelliklerini göstermeye devam ederler.•
Bu dönemde soyut kavramlar da analiz edilmeye başlar.
Bu dönemdeki zihinsel beceriler şunlardır.
Hipotez kurma:
•
Hipotez kurma, problemlerin olası çözümlerine ilişkin önermede bulunmaktır. 4 aşamadan oluşur. İlki önceden gerçekliği doğrulanan bir hipotezi yeni durumlara uygulamaktır. Bu tür zihinsel etkinliklere ödünç alma veya aktarma denilmektedir.•
İkincisi, deneyimlerden yararlanarak tümevarım yoluyla hipotez kurmaktır.•
Üçüncüsü önceki bilgilerden yararlanarak doğru çıkarımlarda bulunma işlemidir.•
Sonuncusu ise kuramsal bilgilerden yararlanarak tümdengelim yoluyla doğru sonuçlara ulaşmaktır.
Olasılıkları düşünme
•
Bu dönemde birey, kuramsal ve deneysel bilgilerin bütün olasılıklarını düşünebilir. Bu olasılıkları sınıflandırabilir, karşılaştırabilir ve sonuçlar hakkında tahminlerde bulunabilir.İlişkileri düşünme
•
Birey olaylar arasındaki ilişkileri ve bu ilişkilerin düzeylerini belirleyebilir. İlişkiyi doğrulayan ve doğrulamayan örnekleri çözebilir. Bu becerinin gelişmesinde, yaşanan deneyimlerin büyük etkisi vardır.Değişkenleri belirleme
•
Birey, bir deneysel çalışmada veya hipotez yoklamada ortaya çıkabilecek değişkenleri ve etkilerini belirleyebilir.Orantılı düşünme
•
Birden çok değişken arasındaki oranları kavrayabilir ve oranları birbiriyle ilişkilendirebilir.
Piaget’ in kuramını fen eğitimine uyarlayan Robert Karplus üç aşamalı bir stratejinin kullanılmasını önermiştir.
1. İnceleme ve Veri Toplama Aşaması:
•
Bu aşamada öğrenciler bir öğrenme ortamına bırakılır ve kendi aksiyon ve reaksiyonları ile deneyim kazanırlar. Öğrenciler öğrenme ortamındaki yeni araç‐gereç ve farklı materyalleri öğretmenin veya başka kişilerin yardımı olmadan inceler ve veriler toplarlar. Bu incelemeler sonucu öğrenci, önceki zihinsel yapısı ile açıklayamayacağı bazı sorunlarla karşılaşır ve öğrenmeye hazır hale gelir.2. Kavram Tanıtımı Aşaması:
•
Öğrenciye yeni bir kavramın tanımı verilir. Bu tanımı kullanan öğrenci birinci aşamada karşılaştığı soruların cevabını bulur. Burada kavram öğretmen tarafından verilebileceği gibi, kitap, film, bilgisayar programı veya buna benzer bir materyal de kullanılabilir.3. Kavram Uygulama Aşaması:
•
Bu aşamada öğrenciler öğrendikleri kavramları yeni ve farklı durumlara uygulayarak zihinlerinde pekiştirirler.•
Bu süreçte öğrencinin araç‐gereç ve malzemeler ile fiziksel deneyimi öğretmen ve sınıf arkadaşları ile iletişim faaliyetleri büyük önem taşır. Bu aşamadaki faaliyetler bilişsel seviyesi ortalamanın altında olan ve dolayısıyla kendi deneyimlerini öğretmenin anlattıkları ile ilişkilendiremeyen öğrencilere yardım eder.BRUNER’İN ÖĞRENME KURAMI
•
Jerome Bruner’ in fen bilimleri eğitimine iki önemli katkısı vardır. Birincisi buluş yoluyla öğrenme, ikincisi ise kavram öğretimidir.•
Bruner öğrenmeyi aktif bir süreç olarak görmekte ve eğitim öğretim faaliyetlerinin öğrencinin aktif katılımı ile gerçekleştirilmesini önermektedir.•
Bruner’e göre öğrenme, ancak buluş yoluyla gerçekleşir. Çünkü bu yaklaşım düşünme, deneme ve bulmayı esas alır.•
Buluş esasına dayalı bir fen programının özünü gösteri yöntemi, tümevarım laboratuarı ve problem çözme oluşturur.•
Bruner’in kavram öğretimi yaklaşımı ise öğrenmeyi öğrencilerin çevrelerindeki objeleri, olayları ve karmaşıklıkları organize edebilmelerine yarayan bir süreç olarak görür.Bruner’in öğrenme yaklaşımı üç şekilde uygulanmaktadır.
•
1. Öğretmen problemleri ve çözüm için uygulanacak yöntemleri verir. Fakat çözümü bulmayı öğrenciye bırakır.•
Bu uygulama bilişsel seviyesi düşük olan veya önceki eğitimlerinde bilimsel süreç becerilerini yeterince geliştiremeyen öğrencilerin bulunduğu sınıflarda uygulanır.•
2. Öğretmen sadece problem durumunu ortaya koyar. Çözüm için kullanılacak yöntemleri ve çözümü öğrenciye bırakır.•
Bilişsel seviyesi normal ve bilimsel süreç becerilerini geliştirmiş olan öğrencilerle bu yöntem uygulanır.•
3. Öğretmen ne problemin belirlenmesine ne de çözümüne bir katkıda bulunmaz. Problemler, çözüm yollarını ve çözümü bulmak tamamen öğrenciye bırakılmıştır.•
Öğretmenin bu süreçteki rolü, öğrenciler çalışmalarını sonuçlandırdıktan sonra, gerekli kontrolleri yaparak geri bildirim sağlamaktır. Bu yöntem bilişsel seviyesi oldukça yüksek öğrencilerin bulunduğu sınıflarda uygulanır.
GAGNE’NİN ÖĞRENME KURAMI
•
Robert Gagne’nin eğitime getirdiği en önemli katkı ders amaçlarının öğrencilerde kazandırılmak istenen davranışlar türünden yazılmasını savunmasıdır.•
Gagne’ ye göre öğrencilerde kazandırılacak temel amaçlar en üste, alt amaçlar ise hiyerarşik bir şekilde basitten karmaşığa doğru sıralanmalıdır.Gagne bunun gerçekleşmesi için iki önemli soru sormuştur.
•
1. Öğrenme süreci sonunda öğrencilerde ne tür davranışları kazandırmak istiyorsunuz.•
2. Öğrencilerin bu davranışları kazanabilmeleri için neleri bilmeye ve yapmaya ihtiyaçları vardır.Gagne’nin öğrenme kuramına göre öğretmenler;
•
1. Konuyla ilgili temel amacı belirler•
2. Öğreteceği konuyu alt başlıklar şeklinde sınıflandırır•
3. Öğrencilerin seviye tespitini yapmalı bunun içinde ilgili konu hakkında ön bilgilerini yoklamalıdır. Bu amaçla bir test geliştirip uygulayabileceği gibi, öğrencilere kavram haritaları da yaptırabilir. Bununla birlikte öğrencilerin ön bilgilerini belirlemede konuya yönelik sınıf tartışması yönteminden de faydalanabilir.•
4. Öğretimini tespit ettiği sınıf seviyesine göre planlamalıdır.Derslerdeki etkinliklerde şu özellikler göz önünde bulundurulmalıdır.
•
1. Dikkat çekme:•
Öğretimin hedefler doğrultusunda gerçekleşmesi için öğrencinin dikkatinin öğretilecek materyale çekilmesi gereklidir. Bu amaçla öğretmen çeşitli görsel ve sözel uyarıcılardan yararlanabilir.2. Öğrenciyi dersin hedeflerinden haberdar etme:
•
Öğretim öncesinde öğrenciye süreç sonucunda neler kazanacağının belirtilmesi onun öğrenmeye güdülenmesi ve hazırlanması açısından önemlidir.•
Dersin başında kendisinden ne beklendiğini bilen öğrenci, ders sırasında verilen uyarıcılardan hangilerinin önemli olduğunu daha kolay kavrar ve kendisine gerekli olanları seçerek alır.3. Ön bilgilerin hatırlatılması:
•
Yeni kazanılan bilgilerin ön bilgilerle ilişkilendirilmesi onların anlamlı hale getirilmesi için gereklidir. Bu nedenle yeni bir bilgi sunulmadan önce öğrencinin bu bilgi ile ilişkili ön bilgilerinin hatırlatılması gerekir.4.Uyarıcı materyallerin sunulması:
•
Öğrenci öğrenmeye hazır hale getirildikten sonra öğretilecek davranışlarla ilgili uyarıcılar öğretim ortamına sunulur. Bu sunum sırasında çeşitli öğretim yöntem ve tekniklerinden yaralanılabilir. Bunlar•
Öğrenciye yol gösterme:Öğrencilerin öğrenme ortamında başarılı olmalarının sağlanması için onlara rehberlik edilmesi gerekir. Bu amaçla öğrenciye neyi nereden çalışacağı öğrenme sırasında nelere dikkat etmesi gerektiği konularında bilgi verilmelidir.
Davranışı ortaya çıkarma:
•
Öğrencilerin öğretilen yeni davranışları ne derece kazandıklarının belirlenmesi gerekir. Kazandırılmak istenen davranış öğrencide gözlenmezse öğretim ortamının zenginleştirilmesi ve öğrenciye yeni ipuçlarının verilmesi gerekir.Dönüt‐düzeltme verme:
•
Öğrenciye davranışının doğruluğu veya yanlışlığı hakkında bilgi verilmesi gereklidir. Davranışının doğru olduğu bilinirse davranışı pekişir ve öğrenmeye karşı güdüsü artar. Davranış yanlışsa bu davranışın düzeltilmesi gerekir.Öğrenilenlerin kalıcılığının ve transferinin sağlanması
