‹ Ç ‹ N D E K ‹ L E R
ÖNSÖZ...III KISALTMALAR ...XV G‹R‹fi ...1
B ‹ R ‹ N C ‹ B Ö L Ü M
ANAYASA MAHKEMES‹N‹N ‹PTAL KARARINDAN ÖNCE YABANCILARIN TAfiINMAZ MALLAR ÜZER‹NDEK‹ HAKLARI I. Tapu Kanunun Yabanc› Gerçek Kiflilerin Türkiye’de Tafl›nmaz
Mal Edinmesini Düzenleyen ve Anayasa Mahkemesi Taraf›ndan
‹ptal Edilen Hükümleri...5 A. Anayasa Mahkemesinin ‹ptal Karar›na Konu Olan ve
Tapu Kanununda Yap›lan De¤ifliklikler ...5 B. Tapu Kanunun ‹ptal Edilen Hükümlerinde Öngörülen
fiartlar ...10 1. ‹ptal Edilen Hükümlere Göre Karfl›l›kl›l›k ‹lkesi ...10 2. ‹ptal Edilen Hükümlere Göre Kanunî S›n›rlay›c›
Hükümlere Uyulmas› ...14 II. Tapu Kanunun Yabanc› Tüzel Kiflilerin Türkiye’de Tafl›nmaz
Mal Edinmesini Düzenleyen ve Anayasa Mahkemesi Taraf›ndan
‹ptal Edilen Hükümleri...15 III. Tapu Kanunun ‹ptal Edilen Hükümleri Aç›s›ndan Özellik Arz
Eden Hususlar ...15 A. Kanunî Miras Yoluyla ‹ntikal Eden Tafl›nmazlarda
Karfl›l›kl›l›k ve Kanunî S›n›rlay›c› Hükümlerin ‹stisnas› ...15 B. Yabanc›lar›n S›n›rl› Aynî Hak ‹ktisaplar›...16 C. Bakanlar Kurulunun Kamu Yarar› ve Ülke Güvenli¤i
Bak›m›ndan Yabanc›lar›n Tafl›nmaz Mal Edinemeyece¤i
Alanlar› Belirleme Yetkisi...16 V
‹ K ‹ N C ‹ B Ö L Ü M
ANAYASA MAHKEMES‹N‹N ‹PTAL KARARI VE BU KARARDAN SONRA YAPILAN YASAL DÜZENLEME
I. Anayasa Mahkemesinin ‹ptal Karar› ...18 II. Anayasa Mahkemesinin ‹ptal Karar›ndan Sonra 5444 Say›l›
Kanun ile Düzenlenen Tapu Kanununun 35. Maddesi...22 A. 5444 Say›l› Kanunun Haz›rl›k Çal›flmalar› ...22 B. 5444 Say›l› Kanun ile Düzenlenen Tapu Kanununun
35. Maddesinin Genel Olarak ‹çeri¤i ...33 1. 5444 Say›l› Kanun ile Düzenlenen Tapu Kanununun
35. Maddesi Aç›s›ndan Yabanc› Kavram› ...33 2. Yabanc› Gerçek Kiflilerin Tafl›nmaz Mal ve S›n›rl›
Aynî Hak ‹ktisaplar› ...34 3. Yabanc› Ticaret fiirketlerinin Tafl›nmaz Mal ve S›n›rl›
Aynî Hak ‹ktisaplar› ...35 4. Yabanc› Dernek, Vak›f ve Kurulufllar›n
Tafl›nmaz Mal ve S›n›rl› Aynî Hak ‹ktisaplar› ...35 5. Tafl›nmaz Mallar›n Miras Yoluyla Edinilmesi ...35 6. Bakanlar Kuruluna Tan›nan S›n›rlama Yetkisi ...35 7. Askeri Bölge ve Güvenlik Bölgelerine ‹liflkin
Düzenleme ...36 8. Mevzuata Ayk›r› Olarak Kullan›lan Tafl›nmaz
Mallar...37 9. Tapu Kanununun 35. Maddesine 5444 Say›l›
Kanun ile Getirilen Düzenlemenin Geçmifle Etkili
Olarak Uygulanmas›...37
Ü Ç Ü N C Ü B Ö L Ü M
YEN‹ DÜZENLEMEYE GÖRE YABANCI GERÇEK K‹fi‹LER‹N TAfiINMAZ MALLAR ÜZER‹NDE MÜLK‹YET VE SINIRLI
AYNÎ HAKLARI
I. Yabanc› Gerçek Kiflilerin Tafl›nmaz Mal ‹ktisaplar› ...38 A. Tapu Kanunun Yabanc› Gerçek Kiflilerin Türkiye’de
Tafl›nmaz Mal Edinmesine ‹liflkin Hükümleri...38 B. Tapu Kanununda Yabanc› Gerçek Kiflilerin Tafl›nmaz
Mal ‹ktisaplar›na ‹liflkin fiartlar ...39 VI
1. Karfl›l›kl›l›k ‹lkesi...39
2. S›n›rlay›c› Kanunî Hükümlere Uyulmas›...40
a. Genel Olarak ...40
b. Tapu Kanununda Yer Alan S›n›rlamalar...40
aa. Tafl›nmaz›n Niteli¤i ‹tibariyle Getirilen S›n›rlamalar ...40
bb. Tafl›nmaz›n Miktar› Aç›s›ndan Getirilen S›n›rlamalar ...41
cc. Alan ‹tibariyle Getirilen S›n›rlamalar ...41
dd. Hassas Alanlarda veya Stratejik Yerlerde Kamu Yarar› ve Ülke Güvenli¤i Bak›m›ndan Getirilen S›n›rlamalar ...41
c. Tapu Kanununda Sözü Edilen S›n›rlay›c› Hükümlerin Yer Ald›¤› Di¤er Kanunlar ...42
aa. Askerî Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu...42
bb. Özel Ö¤retim Kurumlar› Kanunu ...43
cc. Mukabele-i Bilmisil Uygulanan Devletlerin Vatandafllar› ‹çin Getirilen S›n›rlamalar ...44
II. Yabanc› Gerçek Kiflilerin S›n›rl› Aynî Hak ‹ktisaplar› ...45
D Ö R D Ü N C Ü B Ö L Ü M YEN‹ DÜZENLEMEYE GÖRE YABANCI TÜZEL K‹fi‹LER‹N TAfiINMAZ MALLAR ÜZER‹NDE MÜLK‹YET VE SINIRLI AYNÎ HAKLARI I. Genel Olarak...47
II. Yabanc› Ticaret fiirketlerinin Tafl›nmaz Mal ve S›n›rl› Aynî Hak ‹ktisaplar› ...48
III. Yabanc› Derneklerin Tafl›nmaz Mal ve S›n›rl› Aynî Hak ‹ktisaplar› ...49
IV. Yabanc› Vak›flar›n Tafl›nmaz Mal ve S›n›rl› Aynî Hak ‹ktisaplar› ...51
V. Cemaat Vak›flar›n›n Tafl›nmaz Mal ve S›n›rl› Aynî Hak ‹ktisaplar› ...52
VII
B E fi ‹ N C ‹ B Ö L Ü M
YEN‹ DÜZENLEMEYE GÖRE YABANCILARIN M‹RAS YOLUYLA TAfiINMAZ MAL ‹KT‹SABI
I. Türkiye ile Aras›nda Karfl›l›kl›l›k Bulunan Devlet Vatandafllar›n›n
Miras Yoluyla Tafl›nmaz Mal ‹ktisab› ...55
II. Türkiye ile Aras›nda Karfl›l›kl›l›k Bulunmayan Devlet Vatandafllar›n›n Miras Yoluyla Tafl›nmaz Mal ‹ktisab›...56
A L T I N C I B Ö L Ü M TÜRK‹YE’DEK‹ T‹CARÎ FAAL‹YETLER AÇISINDAN TAfiINMAZ MAL ED‹NMEDE YABANCILARA TANINAN KOLAYLIKLAR I. Özellefltirme Kanunu ...57
II. Maden Kanunu ...57
III. Petrol Kanunu ...59
IV. Turizmi Teflvik Kanunu...60
V. Do¤rudan Yabanc› Yat›r›mlar Kanunu ...61
VI. Baz› Yat›r›m ve Hizmetlerin Yap-‹fllet-Devret Modeli Çerçevesinde Yapt›r›lmas› Hakk›nda Kanun...62
VII. Millî Parklar Kanunu ...66
VIII. Kültür Yat›r›mlar› ve Giriflimlerini Teflvik Kanunu...66
IX. Petrolün Boru Hatlar› ile Transit Geçifline Dair Kanun...68
X. Elektrik Piyasas› Kanunu...70
XI. Bankalar Kanununa Göre Yabanc› Bankalar›n Türkiye’deki fiubeleri ...71
XII. Endüstri Bölgeleri Kanunu ...72
XIII. Petrol Piyasas› Kanunu ...74
Y E D ‹ N C ‹ B Ö L Ü M TAfiINMAZ MAL ED‹NMEDE TÜRK VATANDAfiLARIYLA Efi‹T MUAMELE GÖRECEK YABANCILAR ‹LE DURUMLARI ÖZELL‹K GÖSTEREN YABANCILAR I. Türk Vatandafll›¤›n› Do¤umla Kazanan ve Ç›kma ‹zniyle Türk Vatandafll›¤›ndan Ayr›lanlar ...76
II. Durumlar› Özellik Gösteren Yabanc›lar ...80 VIII
A. Mülteciler ve Muhacirler ...80
B. Vatans›zlar ... 82 III. Osmanl› Hanedanlar› ...82
S E K ‹ Z ‹ N C ‹ B Ö L Ü M TÜRK‹YE’DEK‹ TAfiINMAZ MALLAR ÜZER‹NDE YABANCI DEVLETLERE TANINAN HAKLAR I. Tafl›nmaz Mallar›n Yabanc› Devletlere Kiralanmas› ve Tafl›nmaz Mallar Üzerinde Yabanc› Devletler ‹çin ‹rtifak Hakk› Tesisi ...85
II. Türkiye’deki Yabanc› Askerî Üsler ...87
D O K U Z U N C U B Ö L Ü M TÜRK‹YE’DEK‹ TAfiINMAZ MALLAR ÜZER‹NDE D‹PLOMAT‹K TEMS‹LC‹L‹KLERE VE KONSOLOSLUKLARA TANINAN HAKLAR I. Genel Olarak ...91
II. Çok Tarafl› Antlaflmalar...92
A. Diplomatik ‹liflkiler Hakk›nda Viyana Konvansiyonu...92
B. Konsolosluk ‹liflkileri Hakk›nda Viyana Konvansiyonu...94
III. Türkiye’de Yabanc› Temsilciliklerin ve Konsolosluklar›n Tafl›nmaz Mal Edinimi...94
A. Ecnebi Devletlere Ankara’da Sefarethane ve Konsoloshane ‹nfla Etmek Üzere Meccanen Arsa Tahsisi Hakk›nda Kanun ...94
B. Bo¤aziçi Kanunu ...95
C. Türkiye’nin Onaylad›¤› Çoktarafl› Antlaflmalar ...95
D. Türkiye’nin Onaylad›¤› ‹ki Tarafl› Konsolosluk Antlaflmalar›...95
E. Diplomatik Temsilcilik Binalar›n›n ‹nflas› ‹çin Karfl›l›kl› Arsa Tahsisine ‹liflkin ‹kili Antlaflmalar...97
1. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Ukrayna Bakanlar Kurulu Aras›nda Diplomatik Temsilcilik Binalar›n›n ‹nflas› ‹çin Karfl›l›kl› Arsa Tahsisine ‹liflkin Protokol ...97
IX
2. Türkiye Cumhuriyeti ile Tunus Cumhuriyeti
Hükümetleri Aras›nda Birbirlerinin Ankara ve Tunus fiehirlerindeki Diplomatik Temsilciliklerinin
Yerleflimleri Amac›yla Arsa Takas›na Dair Protokol...98 3. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Azerbaycan
Cumhuriyeti Hükümeti Aras›nda Ankara ve Bakü’de Diplomatik Temsilcilik Binalar› ‹nflas› Amac›yla
Karfl›l›kl› Arsa Tahsisine ‹liflkin Protokol ...99 4. Türkiye Cumhuriyeti ile Katar Devleti Hükümetleri
Aras›nda Ankara ve Doha fiehirlerinde Diplomatik Temsilcilik Binalar› ‹nflas› Amac›yla Karfl›l›kl› Arsa
Tahsisine Dair Protokol ...100 5. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Bosna-Hersek
Bakanlar Kurulu Aras›nda Saraybosna ve Ankara’da Diplomatik Temsilcilik Binalar›n›n Yap›m› ‹çin Karfl›l›kl›
Arsa Tahsisine ‹liflkin Protokol ...100 6. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Belarus Cumhuriyeti
Hükümeti Aras›nda Diplomatik Temsilcilikler ‹çin
Karfl›l›kl› Arsa Tahsisine ‹liflkin Anlaflma...102 7. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Mo¤olistan
Hükümeti Aras›nda Ankara ve Ulan Bator’da Bulunan Arsalar›n Diplomatik Misyonlara Karfl›l›kl›
Kiralanmas›na ‹liflkin Anlaflma ...103
O N U N C U B Ö L Ü M
TÜRK‹YE’DEK‹ TAfiINMAZ MALLAR ÜZER‹NDE ULUSLARARASI KURULUfiLARA TANINAN HAKLAR
I. ‹ç Hukukta Konuya ‹liflkin Düzenlemenin Yoklu¤u ...105 II. Uluslararas› Kurulufllar›n Kurucu Antlaflmalar›nda
Yer Alan Hükümler...105
O N B ‹ R ‹ N C ‹ B Ö L Ü M
KAMB‹YO MEVZUATINDA YABANCILARA A‹T TAfiINMAZ MAL GEL‹RLER‹N‹N VE SATIfi BEDELLER‹N‹N YURT DIfiINA
TRANSFER‹NE ‹L‹fiK‹N HÜKÜMLER
I. Kambiyo Mevzuat› Hakk›nda Genel Bilgi ...109 II. Kambiyo Mevzuat›na Göre Yabanc›lara Ait Tafl›nmaz Mal
Gelirlerinin ve Sat›fl Bedellerinin Yurt D›fl›na Transferi...110 SONUÇ ...112 X
EKLER ...115 EK. 1 Tebaa-i Ecnebiyenin Emlâke Mutasarr›f Olmalar›
Hakk›nda Kanun (Ecanibin Hakk› ‹stimlâki Hakk›nda Kanun)...117 EK. 2 Ecanibin Hakk-› ‹stimlâki Kanununun Birinci
Maddesinde ‹stisna Olunan Eflhas›n Emlâk ve
Arazisine Mahsus Kanun) ...118 EK. 3 Tapu Kanununun 4916 Say›l› Kanun ile De¤iflik ve
Anayasa Mahkemesi Taraf›ndan ‹ptal Edilen
35. Maddesi ...119 EK. 4 Tapu Kanununun 4916 Say›l› Kanun ile De¤iflik
35. Maddesinin ‹ptaline ‹liflkin Anayasa Mahkemesi Karar› ...120 EK. 5 Tapu Kanununda De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair 5444
Say›l› Kanun...170 EK. 6 Tapu Kanununda De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair 5444
Say›l› Kanunun Gerekçesi...173 EK. 7 Tapu Kanununun 5444 Say›l› Kanun ile Düzenlenen
35. Maddesine ‹liflkin Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ünün 20.1.2006 Tarihli ve 1617/2006-1
Say›l› Genelgesi ...176 EK. 8 Tafl›nmaz Mal Edinimi Konusunda Türkiye ile
Aras›nda Karfl›l›kl›l›k Bulunan Ülkelerin Listesi...182 EK. 9 Tafl›nmaz Mal Edinimi Konusunda Türkiye ile
Aras›nda Karfl›l›kl›l›k Bulunmayan Ülkelerin Listesi ...184 EK. 10 Ülkemizde Sadece Bina Mülkiyeti Edinebilen
Ülkelerin Listesi...185 EK. 11 ‹çiflleri ve D›fliflleri Bakanl›klar›n›n ‹zniyle Ülkemizde
Tafl›nmaz Mal Edinebilen Ülkelerin Listesi...186 EK. 12 Hudutlar› Dahilinde Tebaam›z›n Emlâkine Vaziyet
Eden Devletlerin Türkiye’deki Tebaalar› Emlâkine Karfl› Mukabelei Bilmisil Tedabiri ‹ttihaz›
Hakk›nda 1062 Say›l› Kanun ...186 EK. 13 Türk Vatandafllar›na Ait Olup Yugoslav Federatif
Halk Cumhuriyetince Millilefltirilmifl Bulunan Mal, Hak ve Menfaatlerin Tasfiyesi Hakk›nda 1135 Say›l›
Kanun ...187 XI
EK. 14 Türk Vatandafllar›na Ait Olup Yugoslav Federatif Halk Cumhuriyetince Millilefltirilmifl Bulunan Mal, Hak ve Menfaatlerin Tasfiyesi Hakk›ndaki 1135 Say›l›
Kanunun 1988 Say›l› Kanunla De¤iflik 5 inci ve Ayn›
Kanunun 6 ve 10 uncu Maddelerinin Uygulanmas›
ile ‹lgili Yönetmelik ...193 EK. 15 Suriye Uyruklular›n Mallar›n›n Tesbiti ve Bu Mallara
El Konulmas› Hakk›nda Yönetmelik ...198 EK. 16 Suriye Uyruklu Özel ve Tüzel Kiflilerin Hazinece El
Konulan Mallar›n›n ‹daresi Hakk›nda Yönetmelik...201 EK. 17 Türkiye Cumhuriyeti ile Suriye Arap Cumhuriyeti
Aras›nda Emlâk Sorunlar›n›n Çözümlenmesine Dair Sözleflme ...213 EK. 18* Romanya’da Millilefltirme Tedbirleri veya Buna Benzer
Kanunî ve ‹darî Di¤er Tedbirlerden Zarar Görmüfl Türk Mal, Hak ve Menfaatlerinin Tasfiyesi Hakk›nda Yönetmelik ...223 EK. 19 Hilafetin ‹lgas›na ve Hanedan-› Osmaninin Türkiye
Cumhuriyeti Memaliki Haricine Ç›kar›lmas›na Dair
431 Say›l› Kanun...227 EK. 20 Hilafetin ‹lgas›na ve Hanedan-› Osmaninin Türkiye
Cumhuriyeti Memaliki Haricine Ç›kar›lmas›na Dair Olan 431 Say›l› Kanunun 2 nci Maddesinin De¤ifltirilmesi ve Ayn› Kanuna Baz› Maddeler
Eklenmesi Hakk›nda 5958 Say›l› Kanun...228 EK. 21 Cumhuriyetin 50 nci Y›l› Nedeniyle Baz› Suç ve
Cezalar›n Aff› Hakk›nda 1803 Say›l› Kanunun ‹lgili
Hükümleri ...229 EK. 22 3 Mart 1340 (1924) Tarihli ve 431 Say›l› Kanunla
Hazineye Kalan Tafl›nmaz Mallardan Baz›lar›n›n
Zilyedlerine Devri Hakk›nda Kanun ...230 EK. 23 Ecnebî Devletlere Ankara’da Sefarethane ve
Konsoloshane ‹nfla Etmek Üzere Meccanen Arsa
Tahsisi Hakk›nda Kanun ...233 XII
* Yönetmeli¤in ad›, yaz›m hatas› oldu¤u izlenimini vermektedir. Ancak Yönet - meli¤in ve Yönetmeli¤e iliflkin Bakanlar Kurulu Karar›n›n yay›mland›¤› Res - mî Gazete’deki metinde de ayn› ifadeler yer ald›¤›ndan düzeltme yap›la - mam›flt›r.
EK. 24 Türkiye Cumhuriyeti ile Tunus Cumhuriyeti Hükümetleri Aras›nda Birbirlerinin Ankara ve Tunus fiehirlerindeki Diplomatik Temsilciliklerinin
Yerleflimleri Amac›yla Arsa Takas›na Dair Protokol ...234 EK. 25 Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Azerbaycan
Cumhuriyeti Hükümeti Aras›nda Ankara ve Bakü’de Diplomatik Temsilcilik Binalar› ‹nflas›
Amac›yla Karfl›l›kl› Arsa Tahsisine ‹liflkin Protokol...235 EK. 26 Türkiye Cumhuriyeti ile Katar Devleti Hükümetleri
Aras›nda Ankara ve Doha fiehirlerinde Diplomatik Temsilcilik Binalar› ‹nflas› Amac›yla Karfl›l›kl› Arsa
Tahsisine Dair Protokol ...237 EK. 27 Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Bosna-Hersek
Bakanlar Kurulu Aras›nda Saraybosna ve Ankara’da Diplomatik Temsilcilik Binalar›n›n Yap›m› ‹çin
Karfl›l›kl› Arsa Tahsisine ‹liflkin Protokol...239 EK. 28 Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Belarus
Cumhuriyeti Hükümeti Aras›nda Diplomatik Temsilcilikler ‹çin Karfl›l›kl› Arsa Tahsisine
‹liflkin Anlaflma ...241 EK. 29 Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Ukrayna
Bakanlar Kurulu Aras›nda Diplomatik Temsilcilik Binalar›n›n ‹nflas› için Karfl›l›kl› Arsa Tahsisine
‹liflkin Protokol ...243 EK. 30 Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Kazakistan
Cumhuriyeti Hükümeti Aras›nda Diplomatik Temsilcilik Binalar›n›n ‹nflas› ‹çin Karfl›l›kl›
Arsa Tahsisine ‹liflkin Anlaflman›n Onaylanmas›n›n
Uygun Bulundu¤u Hakk›nda Kanun ...245 EK. 31 Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Mo¤olistan
Hükümeti Aras›nda Ankara ve Ulan Bator’da Bulunan Arsalar›n Diplomatik Misyonlara Karfl›l›kl›
Kiralanmas›na ‹liflkin Anlaflma ...246 EK. 32 Vak›flar Kanununda De¤ifliklik Yap›lmas›na
Dair 4778 Say›l› Kanun ...248 EK. 33 Cemaat Vak›flar›n›n Tafl›nmaz Mal Edinmeleri,
Bunlar Üzerinde Tasarrufta Bulunmalar› ve Tasarruflar› Alt›nda Bulunan Tafl›nmaz Mallar›n Bu Vak›flar Ad›na Tescil Edilmesi Hakk›nda
Yönetmelik ...249 XIII
EK. 34 Türkiye’de Faaliyette Bulunan Cemaat
Vak›flar›n›n Listesi ...252 EK. 35 ‹skan Kanunu (‹lgili Hükümler) ...259 EK. 36 ‹kili Konsolosluk Antlaflmalar›n›n Listesi ...263 EK. 37 15.4.2005 Tarihi ‹tibariyle Türkiye Genelinde
Tafl›nmaz Edinen Yabanc› Uyruklu Gerçek Kiflilere Ait Tapu ve Kadastro Genel
Müdürlü¤ünün ‹statistikleri ...269 EK. 38 19.7.2003 Tarihinden 19.4.2005 Tarihine Kadar
Tafl›nmaz Edinen Yabanc› Uyruklu Gerçek Kiflilere Ait Tapu ve Kadastro Genel
Müdürlü¤ünün ‹statistikleri ...272
YARARLANILAN KAYNAKLAR ...275 XIV