LİMİTED ŞİRKETTEN AYRILAN ORTAĞA ÖDENECEK AYRILMA AKÇESİ TEVKİFATA TABİ MİDİR?
Salih ÇALAL37* ÖZ
Limited şirket, bir veya daha çok gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ti- caret unvanı altında kurulan ticaret şirketidir. Limited şirketlerin sermayesi belirli olup, bu sermaye esas sermaye paylarının toplamından oluşur limited şirket kanunen yasak olmayan her türlü ekonomik amaç ve konu için kuru- labilir. Limited şirketten ayrılacak ortağa ayrılma akçesi (ortaklıktan çıkma payı) olarak ödenecek sermaye payı içerisinde bulunan nakit ödeme, enflas- yon düzeltmesi farkları, dağıtılmayan kârlar, sermayeye eklenmeyen ve da- ğıtılmayan öz kaynakların ödenmesi sürecinde Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi kapsamında vergi tevkifatının nasıl yapılacağının açıklığa ka- vuşturulması, bu çalışmanın amacının oluşturmaktadır.
Anahtar Sözcükler: Limited Şirket, Ortak, Ayrılma Akçesi, Tevkifat.
1. GİRİŞ
Limited şirketlerde 50’den fazla ortak sayısı olamayacağı gibi, tek ortak- lı şirket de kurulabilir. Ayrıca bir sınırlama yapılmaksızın tüm tüzel kişiler ortak olabilir. Ortaklar şirket borçlarından sorumlu olmayıp, sadece taahhüt ettikleri esas sermaye paylarını ödemekle yükümlüdürler. Aynı zamanda şir- ket sözleşmesinde öngörülen ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerini yerine getirmelidirler.
Ticari hayatın olağan akışına uygun olarak bir ortağın limited şirketten ayrılması mümkündür. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununda düzenlenen “ay- rılma akçesi”, şirket ortağının (genel kurul kararıyla yahut ölüm olgusu ile) çıkma veya çıkarılma suretiyle şirketten ayrılması sonucunda hak kazandı- ğı bir tutar olup, ayrılan şirket ortağının esas sermaye payının gerçek değeri üzerinden hesaplanmaktadır. Bu çalışmada, limited şirketten ayrılacak ortağa ayrılma akçesi olarak ödenecek sermaye payı içerisinde nakit ödeme, enflas- yon düzeltmesi farkları, dağıtılmayan kârlar, sermayeye eklenmeyen ve da- ğıtılmayan öz kaynakların bulunması halinde, ödenecek bu tutar üzerinden
37 * Gümrük ve Ticaret Müfettişi
*
*
Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi kapsamında vergi tevkifatı yapılıp yapılmayacağı hususunda açıklayıcı bilgiler sunulacaktır.
2. LİMİTED ŞİRKET VE AYRILMA AKÇESİ
6102 sayılı Kanunun 124’üncü maddesinin ikinci fıkrasında limited şir- ket, anonim şirket ve sermayesi paylara bölünmüş şirket ile birlikte sermaye şirketleri arasında sayılmaktadır. Şirket tüzel kişiliği, şirketin işlem ve fiilleri neticesinde doğan borçlar dolayısıyla tüm malvarlığı ile sınırsız sorumlu ol- maktadır. 6102 sayılı Kanun ile birlikte tek ortaklı limitet şirket kurmak müm- kün hale gelmiştir. Ortak sayısı en fazla 50 olabilir. Bu bir kişi, gerçek kişi olabileceği gibi tüzel kişi de olabilecektir. Tek kişiye düşen limited şirketin bu durumunun üçüncü kişiye tanıtılması, tek kişilik şirket konumunun belir- ginleştirilmesi ve şeffaflık gereği bunun tescil ve ilân ettirilmesi yükümü geti- rilmiştir. Tek kişilik limited şirket bir tür değil limited şirketin bir “sınıf”ıdır.
Söz konusu durum, şirketin bir sınıfa girmesi ve gereğinde çıkması konumu olduğundan giriş ve çıkış, yani sınıf değişikliği tescil ve ilânla sağlanır; yoksa tür değişikliğine ilişkin hükümlerin uygulanmasına gerek yoktur.
Limited şirketin kanunen zorunlu olan iki organı vardır. Bunlar tüm li- mitet şirket ortaklarından oluşan genel kurul ile esas sözleşmeyle belirlenen veya genel kurul kararıyla atanan müdür veya müdürlerden oluşan müdürler kuruludur. Limited şirketlerde sermayenin en az 10.000 TL olması gerekir.
Her ortağın esas sermaye paylarının değerlerinin en az yirmi beş TL veya katları olması zorunludur. Buna karşılık 6102 sayılı Kanun limited şirketin durumunun iyileştirilmesi amacıyla bu değerin altına inilmesine izin vermiş- tir. Limited şirketin esas sermayesini temsil eden paylar farklı itibâri değerlere de sahip olabilir. Esas sermaye paylarının değerlerinin yirmi beş Türk Lirası veya bunun katları olması gerekir. Nakden taahhüt edilen payların itibari de- ğerlerinin en az 1/4’ünün tescilden önce, kalan kısmının ise şirketin tescilini izleyen 24 ay içinde ödenmesi gerekir. Üzerlerinde sınırlı ayni bir hak, haciz veya tedbir bulunmayan; nakden değerlendirilebilen ve devrolunabilen, fikri mülkiyet hakları ile sanal ortamlar ve adlar da dâhil, malvarlığı unsurları ayni sermaye olarak konulabilir. Hizmet edimleri, kişisel emek, ticari itibar ve va- desi gelmemiş alacaklar sermaye olmaz.
Ayrılma akçesi, şirketten ayrılan ortağın, şirketle bağının kesilmesi so- nucunda, payının karşılığında eline geçecek olan değere ilişkin bir alacak
hakkıdır. Ayrılma akçesi 6102 sayılı Kanunun 641 ve 642’nci maddelerinde düzenlenmiştir. 6102 sayılı Kanunun önceki kanun dönemindeki boşluğu bir hüküm ile doldurarak hem tartışmalara son vermeyi hem de adalete uygun bir çözüm getirmeyi amaçlamıştır. Ayrılma her çeşidi ile çıkma ve çıkarılma ile doğal çıkma hali olan ölümü de kapsar. Ayrılma özellikle çıkarma, elkoyucu (müsadere edici) ve cezalandırıcı bir yaklaşıma olanak vermemelidir. 6102 sayılı Kanunun kuralı ayrılan ortağa esas sermaye payının gerçek değerine uyan ayrılma akçesinin ödenmesidir. “Gerçek değerine uyan” ibaresini kanun tanımlamamıştır. Bu ibarenin yorumu öğreti ve yargı kararlarınca yapılacaktır, ancak ibarenin en azından “bilanço değeri”ni ifade ettiği şüphesizdir.
Ayrılma akçesi ortaklara keyfî, adalete tamamen ters ve müsadereye ya- kın bir düzenleme yapmak hakkını da vermez. Serbesti genel hukuk ilkeleri ile sınırlandırılmıştır. Hukukun genel ilkeleri ayrılma akçesinin ayrılma ile muaccel olmasını gerekli kılar; bu kural burada da geçerlidir. Ancak bu kural şirketin “kullanabilir öz sermayesi” varsa uygulanır. Bu da somut olayın özel- liklerine bağlıdır. “Kullanılabilir öz sermaye” şirketin serbest yani bir amaca bağlanmamış yedekleri ve zararları dikkate alınarak belirlenir.
3. LİMİTED ŞİRKETTEN AYRILAN ORTAĞA ÖDENECEK AY- RILMA AKÇESİNİN TEVKİFATA TABİ OLMASI
Limited şirketlerde bir ortağın şirketle olan ortaklık ilişkisini kendi ira- desiyle, payını bir diğer ortağa yahut üçüncü bir kişiye devir suretiyle sona erdirmesi mümkün olduğu gibi, 6102 sayılı Kanunun çeşitli maddelerindeki düzenlemeler uyarınca, şirket tüzel kişiliği tarafından da ortağın şirketten çı- karılarak bu sözleşmesel bağa son verebilmesi mümkündür.
11.11.2020 tarihli ve 7256 sayılı Kanunun 17 nci maddesiyle Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesine eklenen dördüncü fıkrada;
“Tam mükellef sermaye şirketlerinin iktisap ettikleri kendi hisse senetleri- ni veya ortaklık paylarını,
i) Sermaye azaltımı yoluyla itfa etmeleri halinde iktisap bedeli ile hisse senetlerinin veya ortaklık paylarının itibari değeri arasındaki fark tutar ser- maye azaltımına ilişkin kararın ticaret sicilinde tescil edildiği tarih,
ii) İktisap bedelinin altında bir bedel karşılığında elden çıkarmaları halin- de iktisap bedeli ile elden çıkarma bedeli arasındaki fark tutar elden çıkarma tarihi,
iii) İktisap ettikleri tarihten itibaren iki tam yıl içerisinde, sermaye azal- tımı yoluyla itfa etmemeleri veya elden çıkarmamaları halinde, iktisap bedeli ile hisse senetlerinin veya ortaklık paylarının itibari değeri arasındaki fark tutar iktisap tarihinden itibaren iki tam yıllık sürenin son günü,
İtibarıyla dağıtılmış kâr payı sayılır ve bu tutarlar üzerinden %15 oranın- da vergi tevkifatı yapılır. Bu fıkra kapsamında tevkif edilen vergiler herhangi bir vergiden mahsup edilemez. Cumhurbaşkanı, tam mükellef sermaye şir- ketinin paylarının Borsa İstanbul’da işlem görüp görmemesine, işlem gören paylarının toplam payları içindeki oranına, geri alınan payların Borsa İstan- bul’da işlem gören paylardan olup olmamasına, tam mükellef kurumlardan geri alınıp alınmamasına, tam mükellef sermaye şirketinin yıllık satış hasılatı ve diğer gelirlerinin toplam tutarına göre ayrı ayrı ya da birlikte, bu oranı sıfıra kadar indirmeye veya bir katına kadar artırmak suretiyle yeniden tespit etmeye yetkilidir.”
Hükmüne yer verilmiş ve bu hüküm 17/11/2020 tarihli ve 31307 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Dolayısıyla, 17.11.2020 tarihinden itibaren (bu tarih dahil) tam mükel- lef sermaye şirketlerinin kendi hisse senetlerini ve ortaklık paylarını iktisap etmeleri halinde, iktisap işlemi nedeniyle herhangi bir vergilendirme işlemi yapılmayacaktır. Bu şirketlerce, iktisap tarihinde, kendi hisse senetleri veya ortaklık paylarının alımına ilişkin kayıt gerçekleştirilecek ancak bunun dışın- da kendi hissesini veya ortaklık payını satın alan şirketler tarafından Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesine göre herhangi bir vergi kesintisi ya- pılmayacaktır.
Bu hüküm ve açıklamalar çerçevesinde, limited şirketten ayrılan ortağa ait pay senetlerinin veya ortaklık payının mahkeme kararıyla tespit edilen bedel üzerinden iktisap edilmesi işlemine istinaden bu tarihte herhangi bir vergilen- dirme işlemi yapılmayacak ancak bu pay senetlerinin veya ortaklık paylarının;
- Sermaye azaltımı yoluyla itfa edilmesi halinde iktisap bedeli ile pay se- netlerinin veya ortaklık paylarının itibari değeri arasındaki fark tutar,
- İktisap bedelinin altında bir bedel karşılığında elden çıkarılması halinde iktisap bedeli ile elden çıkarma bedeli arasındaki fark tutar,
- İktisap edildiği tarihten itibaren iki tam yıl içerisinde, sermaye azaltımı yoluyla itfa edilmemesi veya elden çıkarılmaması halinde, iktisap bedeli ile pay senetlerinin veya ortaklık paylarının itibari değeri arasındaki fark tutar,
Üzerinden %15 oranında vergi tevkifatı yapılması gerekecektir.
Öte yandan, pay senetlerinin veya ortaklık payının sermaye azaltımı yo- luyla itfa edilmesi halinde nominal sermayeye isabet eden kısma ilişkin ser- maye azaltımının;
- Öncelikle, kurumlar vergisine ve vergi sonrası dağıtılan kazancın ise kâr dağıtımına bağlı vergi kesintisine tabi tutulacak hesaplardan karşılanması,
- Devamında, sadece kâr dağıtımına bağlı vergi kesintisine tabi tutulacak hesapların kullanılması,
- Son olarak ise, işletmeden çekilmesi halinde vergilendirilmeyecek olan ayni ve nakdi sermayenin işletmeden çekildiğinin kabulü,
Gerekmektedir
Ayrıca, söz konusu pay senetlerinin veya ortaklık paylarını elden çıka- rılması kapsamında genel hükümler çerçevesinde vergilendirme yapılacağı tabiidir.
4. SONUÇ
Limited şirket bir veya daha fazla gerçek ya da tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında yasak olmayan her türlü ekonomik amaç ve konular için kurulabilen, esas sermayesi belirli olup esas sermaye payı kıymetli evrak niteliğinde olmayan senetlere bağlanabilen, ortakların sorumlulukları taahhüt ettikleri esas sermaye payları ve şirket sözleşmesinde yer alması koşulu ile ek ödeme ve yan edim yükümlülükleriyle sınırlı olan tüzel kişiliğe sahip bir ticaret ortaklığıdır. “Sözleşme Serbestisi” çerçevesinde, şirketin esas sözleş- mesinde, bir ortağın ortaklıktan çıkarılmasına ilişkin sebeplere ve buna ilişkin usul ve şartlara yer verilebilir. Bu kapsamda ayrılma akçesi, şirketten ayrılan ortağın, şirketle bağının kesilmesi sonucunda, payının karşılığında eline geçe- cek olan değere ilişkin bir alacak hakkıdır.
Limited şirketten ayrılan ortağa ait pay senetlerinin veya ortaklık payının mahkeme kararıyla tespit edilen bedel üzerinden iktisap edilmesi işlemine is- tinaden bu tarihte herhangi bir vergilendirme işlemi yapılmayacak ancak bu pay senetlerinin veya ortaklık paylarının; sermaye azaltımı yoluyla itfa edil- mesi halinde iktisap bedeli ile pay senetlerinin veya ortaklık paylarının itibari değeri arasındaki fark tutar, iktisap bedelinin altında bir bedel karşılığında elden çıkarılması halinde iktisap bedeli ile elden çıkarma bedeli arasındaki fark tutar ve iktisap edildiği tarihten itibaren iki tam yıl içerisinde, sermaye
azaltımı yoluyla itfa edilmemesi veya elden çıkarılmaması halinde, iktisap be- deli ile pay senetlerinin veya ortaklık paylarının itibari değeri arasındaki fark tutar üzerinden %15 oranında vergi tevkifatı yapılması gerekir.
KAYNAKÇA
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu. (06 Ocak, 1961). Resmi Gazete (Sayı:
10700)
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu. (14 Şubat, 2011). Resmi Gazete (Sayı:
27846)
