T.C.
ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ
BİLGİSAYAR ve ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ EĞİTİMİ BÖLÜMÜ
İLKÖĞRETİMDE BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERSİNE BAĞLI SORUNLAR
DANIŞMAN: Mehmet Ali SALAHLI HAZIRLAYAN: Ebru DUĞTAY
ÇANAKKALE 2013
2 ÖZET
Okullar çağımızın teknolojik gelişmelerini izlemeli ve bu gelişmeleri kullanmalıdır. Bu gelişmelerden bir tanesi de öğrencilerin bireysel gelişimleri için gerekli olan “Bilgisayar’dır”. Bu gelişmelere ayak uydurabilmek için İlköğretimde daha kapsamlı “Bilişim Teknolojileri” eğitimi verilmesi gerekmektedir. Bilgiyi elde etmekte ve kullanabilmekte bilgisayarın önemi oldukça yüksektir. Bu yüzden çocukları ilköğretim çağından itibaren bilgisayar okuryazarı olarak yetiştirmek büyük önem taşımaktadır. Bilişim Teknolojileri dersi kapsamının ve geleceğinin daha iyi şekillenebilmesi için veli, öğrenci, öğretmen ve idarecileri bu konuda bilgilendirmek gerekir.
ANAHTAR KELİMELER: Bilişim Teknolojileri, öğretim programı, bilgisayar öğretmenleri
GİRİŞ
Bilişim ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerin sonucu, öğretim teknolojilerinde kullanılan araçlar değişmekte ve yeni araçlar sayesinde eğitim ve öğretim daha etkili yapılabilmektedir. İlköğretimde görev alan yeni öğretmenlerin bir bölümü, temel bilgisayar bilgilerine hâkim olarak mezun olmaktadırlar. Bu öğretmenler, derslerini bilgisayar desteğini alarak öğrencilere görsel ve işitsel aktarabilirken, yaşlı ve bilişim teknolojilerini yeterince kullanmayı bilmeyen bazı öğretmenler ise klasik yöntemlerle ders anlatımlarını sürdürmeye devam etmektedirler. Talim ve Terbiye Kurulu İlköğretim okullarında sınıflar bazında okutulacak zorunlu ve seçmeli dersleri belirlemiştir. (Asaf VAROL)
Ders Adı
Sınıflar
1 2 3 4 5 6 7 8
Bilişim Teknolojileri 1 1 1 2 2 1 1 1
Tablo 1: İlköğretim okullarında okutulan zorunlu dersler(TTKB)
3
Dersin saatleri bu şekilde belirlenmiş olmasına karşın okullarda çoğunlukla dersin seçilmesi müdürün inisiyatifine bırakıldığı için seçilmemekte ve bu ders yerine öğrencilere daha fazla ihtiyacı olduğunu düşündüğünü ve okullardaki mevcut öğretmenlerin girebileceği seçmeli dersler öğrencilere seçtirilmektedir. Bu yüzden de Bilişim Teknolojileri dersi önemini kaybetmektedir.
Seçmeli dersler ile zorunlu dersler kıyaslandığında, zorunlu dersler ile seçmeli dersler arasında önem sırası açısından çelişkilerin olduğu görülür. Örneğin,
“Görsel Sanatlar” dersi ile “Trafik Güvenliği” zorunlu dersler kapsamında yer alırken, çağımızın vazgeçilmez araçlarından olan “Bilişim Teknolojileri” ya da
“Medya Okuryazarlığı” derslerinin seçmeli okutulmaları çelişkidir. Çünkü gerek Bilişim Teknolojileri ve gerekse Medya Okuryazarlığı dersleri, artık her yaştaki her insanın alması gerekir. (Asaf VAROL)
Prof. Dr. Asaf VAROL’un da belirttiği gibi çağımızın teknolojisini takip edebilmek için Bilişim Teknolojileri dersi ilkokul çağında itibaren öğrencilere verilmeli ve onlara bu konuda kendilerini geliştirebilme imkânı verilmelidir.
Bilgisayar ve teknolojiye ilgi duyan öğrenciler gerektiği kadar desteklenmeli ve yeni şeyler üretebilmeleri için teşvik edilmelidir.
“Bilişim Teknolojileri” Dersi 2006 yılından beri seçmeli okutulmakta ve seçmeli olması münasebetiyle notla değerlendirilmemektedir. Bu dersin not ile değerlendirilmemiş olması, öğrencinin dersi yeterince benimsememesine yol açmaktadır. Öğrenciler notla değerlendirilen derslere yönelmekte ve “Bilişim Teknolojileri” Dersini ciddiye almamasına vesile olabilmektedir.
Şekil 1:Bilgisayar Dersi Öğretim Programında Basamak-Seviye İlişkisi (TTKB)
4
“Bilişim Teknolojileri” Dersi 8 basamaktan oluşmaktadır(Şekil 1).
Öğrencilerin bilişim teknolojileri potansiyeli değerlendirilerek, hangi basamaktan itibaren bu dersi alacağına karar verilmektedir. En verimli olan senaryoya göre 8 yıl 8 basamağa denk gelmektedir. Diğer bir deyimle öğrenci ilköğretimde birinci sınıftan itibaren “Bilişim Teknolojileri” dersini alması ve 8 yıl süresince bu dersi takip etmesi planlanmıştır. Oysa birçok ilköğretim okullarında 1., 2. ve 3. sınıflarda “Bilişim Teknolojileri” dersi açılmamaktadır. Bu ders genelde 4 üncü sınıftan itibaren alındığı için müfredat gereği belirlenmiş olan 8 inci basamağa hiç ulaşılmamakta ya da 8 inci sınıfta 8 basmağı işleyebilmek için olağanüstü çaba gösterilerek, bir yılda 2 basamak birden işlenmektedir. (Asaf VAROL)
Seçmeli Bilişim Teknolojileri Öğretim Programı ilköğretim 1. sınıftan 8.
sınıfa kadar, 8 ayrı basamak halinde bilgisayar öğretmenleri ve bilgisayar formatör öğretmenleri tarafından yürütülmektedir. Seçmeli Bilişim Teknolojileri Öğretim Programının genel amacı; bilişim teknolojileri kullanım yeterliliklerine sahip, eleştirel düşünen, beklenmeyen durumlarda ortama hâkim olabilen, grup içerisinde çalışabilen, toplumda teknolojinin ve bilimin rolünü ve gerekliliğini bilen, sosyal ve etik açılardan düşünebilen, iletişim becerilerine sahip, teknoloji okuryazarı bireyler yetiştirmektir (TTKB). Bu durum, yeni program ile öğrencilerin üst düzey gelişim göstermelerinin ve öğrencilerin devamlı değişim içerisinde olan teknolojiye karşı sadece o an gerekli olan becerileri kazanılmasını değil, kendini değişime karşı sürekli uyarlayabilen becerileri kazanmalarının amaçlandığını göstermektedir.
Seçmeli Bilişim Teknolojileri Öğretim Programına bakıldığında, bireylerin teknolojinin doğasını anlaması ve her alanda teknolojiyi etkin şekilde kullanabilmesi için gerekli bilgi ve beceriler verilmesini gerektiren teknoloji okuryazarlığının genel bir amaç olarak yer aldığı görülmektedir. Seçmeli Bilişim Teknolojileri Öğretim Programında; öğrencilerin bilgisayarı ve interneti kullanarak bilgiye ulaşabilmeleri, ulaştıkları bilgileri ihtiyaçları doğrultusunda kullanabilmeleri ve bu bilgileri gerekli ortamlarda saklayabilmeleri hedeflenmiştir. Ayrıca öğrencilerin bilgisayar ve interneti bir iletişim aracı olarak kullanabilmeleri, fikir ve düşüncelerini internet üzerinden diğer bireylerle paylaşarak tartışabilmeleri amaçlar arasında yer almıştır.
5
Yeni program, sahip olduğu öğrenci merkezli, bireye dönük, sürece yönelik öğrenci etkinliklerinin ve alternatif ölçme-değerlendirme yöntemlerinin yer alması ile öğretmenin derse daha çok planlı ve hazırlıklı gelmesini gerekli kılmıştır.
Seçmeli Bilişim Teknolojileri öğretim programında beceri kazanma ön plandadır. Becerilerin kullanılması temel alındığında beceriler, hedefler ve kazanımlarla ilişkilendirilmiştir. Ayrıca yeni programda özsaygı, özgüven, yardımseverlik, yeniliğe açıklık, hoşgörülük gibi kişisel nitelikler de vurgulanmıştır.
Seçmeli Bilişim Teknolojileri Öğretim Programında içerik, öğrenme alanları çerçevesinde temellendirilmiştir. Bu bağlamda içeriğin önceki programa göre daha nesnel, kapsayıcı olması sağlanmıştır. Programda içerik, temel işlemler ve kavramlar, bilişim teknolojilerinin kullanımı, bilişim teknolojilerinde ileri uygulamalar başlıkları ile üç ana öğrenme alanını içerecek şekilde oluşturulmuştur. Bu üç ana öğrenme alanın yanı sıra öğrencilerin bilişim teknolojilerinin kullanımı sırasında uymaları gereken sosyal değerleri göz önüne alan bilişim teknolojilerinde bilimsel süreç ile bilişim teknolojileri etiği ve sosyal değerler başlıklı iki öğrenme alanına ait kazanımlar bütün programa dağıtılmıştır. İçerikte yer alan tüm konuların ilgili olduğu matematik, sosyal bilgiler gibi diğer konu alanlarıyla bağlantısı yapılmıştır (TTKB).
Bir programın geliştirilmesi, ancak, öğretmenin bu doğrultuda uyarımı ve isteği ile mümkündür (Varış). Bu nedenle, bir eğitim programının etkililiğini belirleyecek olanlar, onun uygulayıcısı konumundaki öğretmenlerdir. Hazırlanan programlar ne kadar iyi hazırlanırsa hazırlansın, eğer öğretmenler, programlara ilişkin öngörülen niteliklere sahip değillerse, programın uygulamada başarılı olması düşünülemez. Bir başka deyişle, hazırlanan programların uygulamadaki başarısı, öğretmenlerin programlarda öngörülen etkinlikleri en iyi biçimde gerçekleştirmelerine bağlıdır (YAŞAR ve diğerleri).
Ayrıca öğretimin başarısının etkileyicileri konusunda yapılan araştırmalar en önemli etkileyicinin öğretmen nitelikleri olduğu noktasında birleşmektedir (Gözütok). Bu noktadan hareketle Seçmeli Bilişim Teknolojileri Öğretim
6
Programının uygulamadaki uygunluğuna ilişkin bilgisayar öğretmenlerinin görüşlerinin alınması gereksinim olarak ortaya çıkmaktadır. (Işıl KABAKÇI ve diğerleri)
Bu görüşlere göre hazırlanan programın derse girecek öğretmenlerin görüşüne başvurulması uygun olacaktır. Ama program hazırlarken tek ölçüt olarak öğretmen görüşü kullanılması düşünülürse bu mantıklı bir uygulama olmayacaktır.
Çünkü öğrencilerin özellikleri, toplumun ihtiyaçları gibi değişkenlerde bu noktada belirleyici olacaktır. Öğretim programında gerekli tüm şartlar ayarlandıktan sonra programın uygulayıcısı öğretmen olduğu için sonuçta yapılacak düzeltmeler için öğretmenin görüşü alınmalıdır ve ona göre program düzenlenmelidir.
İlköğretim bilgisayar (2007 yılında dersin ismi bilişim teknolojileri olarak değiştirilmiştir) dersi için ayrılan sürede önerilen ve planlanan uygulamaların yapılmasının mümkün olmadığı gözlenmektedir. Bu ders için 1. 2. ve 3. sınıflarda haftada 1 ders saati, 4. ve 5. sınıflarda haftada 2 ders saati, 6. 7. ve 8. sınıflarda ise 1 ders saati ayrılmıştır. Bu ders saatlerinin bir öğretim yılı içindeki toplamı ECDL programında ayrılan süreden neredeyse iki kat fazladır. Ancak öğretmenler bir ders saati için ayrılan 40 dakikalık sürenin bir kısmını “öğrencilerin laboratuvara yerleşimi, bilgisayarların açılması ve yoklamanın alınması gibi“ ders dışı etkinliklere ayırmak zorunda kalmaktadırlar. Bu nedenle de ayrılan bir veya iki ders saati öğretim programında verilen etkinlikleri gerçekleştirmek için yeterli olmamaktadır. Ayrıca sınıfların kalabalık olması durumu öğretmenler açısından iyice zorlaştırmaktadır.
(Süleyman Sadi SEFEROĞLU)
Bilişim Teknolojileri dersi tek başına öğrencilerin davranışını değiştirebilecek bir ders değildir ve olmamalıdır. Bu konuda disiplinler arası işbirliği önem arz etmektedir. Öğrenciler Bilişim Teknolojileri dersinde kazandıkları becerileri diğer derslerde uyguladıkları sürece kalıcı öğrenmeler sağlanabilir. Ancak öğrencilerin, bilgisayar becerilerini diğer derslerde kullanabilme düzeylerinin diğer ders öğretmenlerinin beklentileriyle ve bizzat diğer ders öğretmenlerinin bilgi teknolojilerini kullanım düzeyleriyle doğru orantılı olduğu söylenebilir. Bilişim Teknolojileri öğretmenlerinin, okullarındaki diğer öğretmenlerin BT kullanma
7
durumları hakkındaki görüşleri durumun hiç de iç açıcı olmadığını gözler önüne sermektedir. (Süleyman Sadi SEFEROĞLU)
Çağın gerisinde kalan öğretmenler kendi derslerinde Bilişim Teknolojilerinden faydalanmadığı gibi öğrencilerinde heveslerini kırmaktadırlar.
Öğretmenler bilgisayar sertifikası almak için kurslara gitseler bile tüm bilgisayarla ilgili yapacakları işlemlerde Bilişim Teknolojileri öğretmenlerinden yardım istemektedirler. Eğer diğer öğretmenlerde BT sınıflarının ve Bilişim Teknolojilerinin kullanılmasına özen gösterirlerse bu derse verilen önem giderek artacaktır.
Bilişim Teknolojileri (BT) dersi Milli Eğitim Bakanlığı’na (MEB) bağlı ilköğretim okullarında 1998 yılında Bilgisayar Dersi olarak yer almaya başlamıştır ve o tarihten bu yana temel derslerin dışında seçmeli ders olarak okutulmaktadır.
Seçmeli derslere genel olarak bakıldığında, bu dersler, öğrencilerin ilgi ve istekleri doğrultusunda seçmeleri sonucu öğrenmeleri ile yeteneklerinin ortaya çıkması, kendilerini keşfetmeleri ve geleceğe hazırlanmaları açısından önemlidir. Seçmeli derslerin başarıya ulaşması için öğrencilerin ilgi ve isteklerinin merkeze alınması ve de uygun koşulların sağlanması gerekmektedir. Ancak mevcut uygulamalara bakıldığında, seçmeli derslerin öğrencilerin ilgi ve istekleri doğrultusunda seçilmesi ve de yürütülmesi beklenir iken yapılan araştırmalar bu beklenin tersi yönünde bulgular sunmaktadır. (Hayriye Tuğba ÖZTÜRK, Burcu YILMAZ)
2010-2014 Stratejik planlarını incelediğimizde Eğitimde Bilişim Teknolojilerinin kullanımının geliştirilmesi, BT sınıflarının Etkin Kullanımı, Yeni BT sınıfları kurulması gibi hedefler olduğunu görmekteyiz. Bu hedeflere böyle yaptırımlarla varılamayacağı aşikârdır. Bilişim Teknolojileri dersinin ders saati mutlaka arttırılmalıdır. Bu öğretim yılı için ders saati arttırılmayacaksa kadrolu ve sözleşmeli bütün bilişim teknolojileri öğretmenlerinin özlük hakları da dikkate alınarak Bilişim Teknolojileri Formatörü olarak görev yapması yerinde olacaktır.
(Cansel GÜVEN)
8
Bu görüş ders için iyi olanaklar oluşturulamayacaksa en azından Bilişim Teknolojileri öğretmenleri formatör olarak görev yapsın şeklindedir. Ben formatör olunmasına pek olumlu bakmıyorum. Çünkü nasıl bir başka branşın öğretmenleri sadece kendi derslerini veriyorsa Bilişim Teknolojileri öğretmenleri de kendi derslerini vermelidir. Bunun yanında eğer okuldaki bilgisayar ve teknoloji ile ilgili aksaklıklarla ilgilenecek birine ihtiyaç varsa ayrı bir Bilgisayar Teknisyeni olarak görevlendirilmesi gerekir.
SONUÇ
Bilişim Teknolojileri dersi görüldüğü gibi müdürlerin önem vermemesi, öğrencilerin bu dersi seçmeye yönlendirilmemesi, ailelerin ders ile ilgili tutumları, Talim Terbiye Kurulunun ders saatlerini belirlemiş olmasına karşın okulların bunu uygulamaması, öğretim programlarının öğretmenlerin görüşüne sunulmaması gibi nedenlerden dolayı değerini yitirmektedir. Tüm bu olaylar sonucunda ise Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi bölümü mezunu birçok kişi atama beklemektedir.
Bu oluşan sorunlara çözüm bulunduğunda hem ilerleyen teknolojiyi takip edebilecek seviyeye geleceğiz hem de Bilişim Teknolojileri öğretmenlerinin atanma sorunları ortadan kalkacaktır.
Bu sorunlara bazı öneriler şunlardır:
Bilişim Teknolojileri Dersi zorunlu ders olarak okutulmalıdır.
Bilişim Teknolojileri dersini veren öğretmenler, Formatör Öğretmen olarak görevlendirilmemelidir.
İkinci basamakta okutulan Bilişim Teknolojileri Dersleri, 1 saatten 2 saate çıkarılmalıdır.
Her öğrenciye bir bilgisayar düşecek şekilde laboratuvarlar yeniden düzenlenmelidir.
İlköğretim çağındaki çocukların bilgisayar bağımlısı olmasını önlemek için okul yönetimi ve aileler gerekli tedbirleri almalıdır.
9 KAYNAKÇA
Prof. Dr. Asaf VAROL, İlköğretimde Bilişim Teknolojileri Derslerinin İrdelenmesi ve Değerlendirilmesi, 2010,
http://www.asafvarol.com/makaleler/dorduncubolum49.pdf (Erişim Tarihi:
21.04.2013)
Yard. Doç. Dr. Işıl KABAKÇI, Yard. Doç. Dr. A. Aşkım KURT, Yusuf
YILDIRIM, Bilgisayar Öğretmenlerinin Seçmeli Bilişim Teknolojileri Öğretim Programının Uygunluğuna İlişkin Görüşlerinin Belirlenmesi, 2008,
http://kefad.ahievran.edu.tr/archieve/pdfler/Cilt12Sayi1/JKEF_12_1_2011_277- 301.pdf (Erişim Tarihi: 21.04.2013)
Süleyman Sadi SEFEROĞLU, İlköğretim Bilgisayar Dersi Öğretim Programı;
Eleştirel Bir Bakış ve Uygulamada Yaşanan Sorunlar, 2007, http://yunus.hacettepe.edu.tr/~sadi/yayin/Seferoglu_EJER-2007_Bilgisayar- Dersi-Programi.pdf (Erişim Tarihi: 21.04.2013)
Hayriye Tuğba ÖZTÜRK, Burcu YILMAZ, Milli Eğitim Bakanlığı`na Bağlı Okullarda Okutulan Bilişim Teknolojileri Dersi`nin Seçmeli Statüsünün Dersin Pedagojik Değerine Yansımasının Öğretmen Bakış Açısı İle Değerlendirilmesi, http://www.pegem.net/akademi/sempozyumbildiri_detay.aspx?id=137265 (Erişim Tarihi: 21.04.2013)
Cansel GÜVEN, Bilişim Teknolojileri Ders Saatleri ve Öğretmenlerinin Formatör Olarak Görevlendirmeleri,
http://forum.memurlar.net/konu/1077378/ (Erişim Tarihi: 21.04.2013)
TTKB (2010), Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, http://ttkb.meb.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 21.04.2013)
