Araştırmanın Raporu – Yöntem - Araştırma
Modeli - Tarama Modelleri
• Geçmişte varolmuş veya hala varolan bir durumu olduğu şekliyle betimlemeye çalışan yaklaşımdır.
• Araştırmacı olay, nesne, bireyleri değiştirmeden, onlara deneysel bir müdahalede bulunmadan oldukları gibi tanımlamaya çalışır.
• Amaçlar genelde soru cümleleriyle ifade edilir. Ne idi, nedir, ne ile ilgilidir, nelerden oluşmaktadır?
Araştırmanın Raporu – Yöntem - Araştırma
Modeli - Tarama Modelleri
• Bu tür araştırmalarda iki temel sınırlılık vardır. Bunlar veri bulma ve kontrol’dür.
• Özellikle geçmişe dönük araştırmalarda veri bulmak zor olabilmektedir.
• Veri bulunsa da hangi değişkenlerin durum belirlediğine karar vermek, değişkenleri kontrol etmek zordur.
Araştırmanın Raporu – Yöntem - Araştırma
Modeli - Tarama Modelleri (Genel)
• Genel tarama modelleri; çok sayıda elemanı olan bir evrende evrenin tamamı veya örneklem üzerinde yapılan, böylece evren hakkında genel bir yargıya varılan tarama modelidir.
• Alt başlıkları:
Araştırmanın Raporu – Yöntem - Araştırma
Modeli - Tarama Modelleri (Genel)
• Tekil tarama modeli: Değişkenlerin tek tek, tür veya miktar olarak oluşumlarının belirlenmesi amacı ile yapılır.
• Örneğin Ankara’da yaşayan memurların serbest zaman alışkanlıklarının saptanması.
• Bu model anlık olabileceği gibi zamansal gelişim ve değişimleri de belirleyebilir.
Araştırmanın Raporu – Yöntem - Araştırma
Modeli - Tarama Modelleri (Genel)
• İzleme yaklaşımında bir grup belli bir başlangıç noktasından itibaren sürekli veya belli aralıklarla gözlenir.
Araştırmanın Raporu – Yöntem - Araştırma
Modeli - Tarama Modelleri (Genel)
• İlişkisel taramalar ise iki veya daha çok değişken arasında birlikte veya değişimin varlığını ve/veya derecesini belirlemeye çalışır.
• Örneğin; sigara içme aışkanlığı ile akciğer kanseri arasındaki ilişki, kültür düzeyi ile ailedeki çocuk sayısı ilişkisi vb.
Araştırmanın Raporu – Yöntem - Araştırma
Modeli - Tarama Modelleri (Genel)
• Korelasyon türü ilişki taramalarında değişkenlerin birlikte değişip değişmedikleri, değişim varsa bunun nasıl olduğu anlaşılmaya çalışılır.
• Örneğin zeka ile akademik başarı arasında ilişkinin incelendiği bir araştırmada üç durum söz konusudur.
• İki değişken arasında ilişki yoktur.
• Değişkenler arasında ilişki vardır ve bu doğru orantılıdır (aynı yönde). Bu ilişki 0’dan büyük olmalıdır ancak en fazla 1 olabilir ve pozitiftir.
Araştırmanın Raporu – Yöntem - Araştırma
Modeli - Tarama Modelleri (Genel)
• Karşılaştırmalı tarama modelinde ise öncelikle her iki durumun belli değişkenler açısından betimlenmesi gerekir.
• İkinci aşamada betimlemeler karşılaştırılır. Üçüncü aşamada ise sonuçlar yorumlanır.
Araştırmanın Raporu – Yöntem - Araştırma
Modeli - Tarama Modelleri (Örnekolay)
• Evrendeki belli bir ünite (kişi, okul, hastane vb.) derin şekilde incelenir.
• Bu incelemede toplanan bilgiler yalnızca o ünite için geçerlidir, evreni yansıtmaz.
• Genel taramalara göre daha detaylıdır, gerçeğe yakın bilgi verir. Genel taramanın yetersiz olduğu durumlarda yapılır.
Araştırmanın Raporu – Yöntem - Araştırma
Modeli - Deneme Modelleri
• Neden-sonuç ilişkisinin saptanması için doğrudan araştırmacının kontrolünde olan, gözlenmek istenen verilerin üretildiği araştırma modelleridir.
• Tarama modelinde varolan durum gözlenirken burada gözlenmek istenen araştırmacı tarafından üretilir. Yani yeni veriler oluşturulur.
• Deneme araştırmaları şu üç koşulu sağlamalıdır;
• Denemeci değişkenleri değiştirebilmelidir. • Değiştirmeler kontrollü olmalıdır.
Araştırmanın Raporu – Yöntem - Araştırma
Modeli - Deneme Modelleri
• Deneme modellerinde önceleri yalnızca Tek Değişim Yasası kabul edilmiştir. Buna göre değişime etki eden durum tektir. Tek neden-tek sonuç ilişkisi vardır.
• İki değişken rasında tüm durumların eşit kabul edildiği yalnızca tek bir sebebin değişiklik yaratacağı kabul edilir.
• Ancak araştırmalar laboratuar dışına çıkıp, eşitliği, kontrolü sağlamak imkansız hale geldiğinde Çoklu Değişken Yasası kabul edilmiştir.
Araştırmanın Raporu – Yöntem - Araştırma
Modeli - Deneme Modelleri
• İki önemli ilişki türü vardır. Biri birlikte değişim ilişkisi (covariational) diğeri ise nedensel (casual) ilişkidir.
• Birlikte değişimde, değişkenlerden hangisinin neden hangisinin sonuç olduğu bilinmez. Sadece birlikte değişip değişmedikleri izlenir.
Araştırmanın Raporu – Yöntem - Araştırma
Modeli - Deneme Modelleri
• Bir ilişkinin nedensel olarak kabul edilebilmesi için üç koşulun yerine gelmesi gerekir.
• Değişkenler arasında yüksek bir ilişki vardır.
• Neden olarak düşünülen değişken önce sonuç değişkeni ise sonra değer değiştirir. • İlişkiyi açıklayabilecek başka değişkenler yoktur.
• Nedensel ilişkiler iki türlüdür;
• Kesin ilişkiler
Araştırmanın Raporu – Yöntem - Araştırma
Modeli - Deneme Modelleri
• Nedenselliği kesin olarak belirleyebilen bir araştırmada bağımsız değişkenin değerinin bilinmesi ile bağımlı değişken üzerinde etkisinin ne olacağı söylenebilir. Deneme tekrarlansa da sonuç değişmez.
