Hücre Yapısı – Sitoplazma

Hücre Yapısı – Sitoplazma

 Hücre içini tamamen dolduran, hücre zarı ile çekirdeği arasında

bulunan, yarı akışkan, saydam bir maddedir.

 İçerisinde organik ve inorganik maddeler bulunur.

 Sitoplazma bulunduğu yere göre farklı adlar (hyaloplazma,

Hücre Yapısı – Sitoplazma

 Sitoplazma içinde bulunan hücre organelleri;  Endoplazma retikulumu (endoplasmic reticulum)

 Ribozom (ribosome)

 Golgi komleksi (golgi komplex)  Lizozom (lysosome)

 Mitokondri (mitochondria)  Sentriol (Centriol)

 Vakuol – Vezikül (vacuole, vesicle)  Peroksizom (peroxisome)

Hücre Yapısı – Sitoplazma

 Sitoplazmaya dağılmış kanalcıklar sistemidir.

 Hücre zarı ve çekirdek arasında madde iletimi sağlar.

Hücre Yapısı – Sitoplazma

1. Granüllü ER;

 Membranında ribozomlar bulunur.

Hücre Yapısı – Sitoplazma

2. Granülsüz ER;

 Membranında ribozom bulunmaz.

 Genellikle endokrin bezlerde ve yağ sentezi yapan hücrelerde

Hücre Yapısı – Sitoplazma

 Membranı olmayan rübonukleoprotein parçalarıdır.

 Her canlı hücrede ribozom bulunur.

Hücre Yapısı – Sitoplazma

Hücre Yapısı – Sitoplazma

 Golgi kompleksi (golgi complex), (GK)

 Üst üste dizilmiş yassı keseciklerden oluşan yapıdır.

 Hücrenin sekresyon ile ilgili organelidir.

Hücre Yapısı – Sitoplazma

 GK’nin görevleri;

1. Protein ve lipitleri gereken yerlere ulaştırmak,

2. Gerekli protein ve glikoproteinlerin değişime uğramasını sağlamak,

Hücre Yapısı – Sitoplazma

 Tek katlı zar ile çevrili küçük keseciklerdir.

 Yüksek konsantrasyonlu asit fosfotaz ve başka bazı hidrolitik enzimler içerirler.

Hücre Yapısı – Sitoplazma

 Lizozom zarı, enzimlerin hücredeki substratları ile birleşmesini

ve hücrenin sindirilmesini önler.

 Enzimler hücre sitoplazmasına zarar vermezler.

 Hücre içine giren bakteri ve yabancı maddelerin sindirilmesinde

Hücre Yapısı – Sitoplazma

 Eritrositler dışında oksijenli solunum yapan tüm hücrelerde

bulunur.

Hücre Yapısı – Sitoplazma

 Mitokondri (mitochondria)

 Hücreye gelen maddelerin oksijenle birleşmesi sonucu mitokondride enerji açığa çıkmasına hücresel solunum denir.

 Oluşan bu enerji ATP olarak depolanır. ATP (adenozintrifosfat) enerji formudur ve 1 mol adenin, 1 mol riboz, 3 mol fosfattan oluşur.

 ATP; kimyasal, mekanik ve transfer işlerinde kullanılır.

Hücre Yapısı – Sitoplazma

 Hücre içinde membran ile çevrili keselerdir.

Hücre Yapısı – Sitoplazma

 Yapısı lizozoma benzeyen, tek zarlı, alyuvar dışında tüm hücrelerde bulunan organellerdir.

 Amino asitlerin ve uzun zincirli yağ asitlerinin parçalanması için gerekli peroksidaz ve katalaz enzimlerini içerirler.

Hücre Yapısı – Sitoplazma

 Hücre bölünmesinde görev alır.

 Sentrozomlar sinir hücresinde bulunmazlar.

Hücre Yapısı – Sitoplazma

 Bazı hücrelerin yüzeyinden uzanan küçük, kıl benzeri organellerdir.

Hücre Yapısı – Sitoplazma

 Kamçı şeklinde olan ince kuyruğa verilen isimdir.

 Sperm hücresinde bulunur.

Hücre Yapısı – Sitoplazma

 Sitoplazmadaki protein flamentlerinden oluşan kompleks bir ağ sistemidir.

 Hücre şeklinin korunmasında, organellerin hücre içi

Hücre Yapısı – Sitoplazma

 Hücre iskeletini oluşturan elemanlar işlevlerine ve yapısal özelliklerine göre üçe ayrılır;

Hücre Bölünmesi

 Hücre bölünme ve çoğalması iki şekilde gerçekleşir.

 Vücut soma hücrelerinin bölünme ve çoğalma biçimi Mitoz

(mitosis),

 Erkek ve kadın üreme hücrelerinin çoğalma biçimi Mayoz

Hücre Bölünmesi – Mitoz Bölünme

 İnsan organizmasında intrauterin yaşamda zigot oluştuktan sonra başlar.

 Organizma belli bir büyüklüğe erişinceye kadar tüm soma hücrelerinde ve kemik iliği gibi bazı hücrelerde ise ömür boyu

devam eder.

Hücre Bölünmesi – Mitoz Bölünme

 Mitoz bölünme ile yaralanan veya yaşlanan hücreler yerine

yenileri yapılır.

 Büyüme ve yaraların onarılması mitoz bölünme ile gerçekleşir.

 Mitoz bölünme kalıtsal devamlılığın sağlanması açısından

Hücre Bölünmesi – Mitoz Bölünme

 Mitoz bölünmede eski hücrenin işlevsel ve yapısal tüm

özellikleri yeniye aktarılır.

 Mitoz bölünmenin fazları vardır (interfaz, profaz, metafaz,

Hücre Bölünmesi – Mayoz Bölünme

 Hücrede kromozom sayısının yarıya indirgenmesi için yapılan bölünmeye mayoz veya redüksiyon bölünme denir.

 Üreme hücrelerinde görülür.

Hücre Bölünmesi – Mayoz Bölünme

 Mayoz bölünmenin 1. kısmının faz isimleri mitoz bölünmeninkiyle aynıdır (interfaz, profaz, metafaz, anafaz ve

telofaz).

 Mayoz bölünmenin 2. kısmının ise gerçekleşme şekli mitoz bölünmenin neredeyse aynısıdır. Bu kısımda profaz, metafaz,

Hücrede Madde Alışverişi

 Hücrenin ihtiyaç duyduğu organik ve inorganik maddeler hücre zarından molekülerinin büyüklüklerine göre farklı şekillerde geçerler.

 Bazı geçişlerde enerji ihtiyacı ortaya çıkar. Enerji ihtiyacı olup olmamasına bağlı olarak hücrede madde alışverişi iki başlık

Hücrede Madde Alışverişi – Pasif Taşıma

 Sıvı veya gaz maddeler yoğunluğu fazla ortamdan az olan ortama doğru hareket ettikleri için kinetik enerjiye sahiptirler.

 Kinetik enerji kullanıldığından ATP harcanmaz.

Hücrede Madde Alışverişi – Pasif Taşıma

 Hücre zarından geçebilen moleküllerin yüksek yoğunluktan düşük yoğunluğa hareketleridir.

Hücrede Madde Alışverişi – Pasif Taşıma

 Su moleküllerinin seçici geçirgen bir zardan difüzyonudur.

 Bir çözeltideki partikül sayısının yaptığı basınca osmotik basınç

Hücrede Madde Alışverişi – Pasif Taşıma

 Hücrenin içinde bulunduğu toplam üç çeşit ortam vardır. Bunlar;

 İzotonik ortam (isotonic)

Hücrede Madde Alışverişi – Pasif Taşıma

 Hücre içi ve dışındaki çözünmüş madde yoğunlukları eşittir.

 Hücre yaşamını sürdürebilir.

Hücrede Madde Alışverişi – Pasif Taşıma

 Hücrenin kendi madde yoğunluğundan daha yoğun bir ortamda su kaybettiği ortamdır.

Hücrede Madde Alışverişi – Pasif Taşıma

 Çözünmüş madde yoğunluğu hücrenin kendi madde yoğunluğundan düşüktür.

Hücrede Madde Alışverişi – Pasif Taşıma

Mekanik basınç yoluyla, maddelerin zar arasından geçmesidir.

Hücrede Madde Alışverişi – Aktif Taşıma

 Enerji harcaması gerektirir. Geçiş düşük konsantrasyondan yüksek konsantrasyona doğrudur.

 Bazı özel durumlarda organik veya inorganik maddelerin

yoğunluğu düşük ortamdan yüksek ortama geçirilmesi

gerekmektedir.

Hücrede Madde Alışverişi – Aktif Taşıma

görülür.

 Bu hücrelerde mitokondri sayısı fazladır.

 Böbrek tübüllerinden suyun geri emilimi, sinir hücrelerindeki

Hücrede Madde Alışverişi – Aktif Taşıma

 Aktif bir ileti şeklidir.

 Organik ve inorganik maddelerin hücre içine alınmasına

Hücrede Madde Alışverişi – Aktif Taşıma

 Hücre zarında değişiklik yaparak hücreye madde alınmasına

denir. İki şekli vardır;

Hücrede Madde Alışverişi – Aktif Taşıma

 Hücre bakteri, besin gibi katı maddelerin etrafını sitoplazmik

Hücrede Madde Alışverişi – Aktif Taşıma

Hücrede Madde Alışverişi – Aktif Taşıma

 Hücre içi vesiküllerin ve granüllerin yıkımı, sindirim atıklarını taşıyan koful ile hücre zarı kaynaşarak artıkları dışarı atılır.

Hücre - Hücre Metabolizması

 Hücrede meydana gelen yapım ve yıkım işlerinin tümüne (tüm kimyasal işlemlere) metabolizma denir.

 Hücredeki metabolizma olayları iki başlık altında incelenir;

Hücre - Hücre Metabolizması

 Hücrede yeni moleküllerin sentezlenmesine anabolizma denir. Metabolizmanın yapıcı ve birleştirici safhasıdır.

 Besinler sindirimle amino asitlere, glikoza, yağ asitlerine ve

Hücre - Hücre Metabolizması

 Bu reaksiyonlar için enzimler ve ATP kullanılır.

 Anabolizma ile hücreler büyür, çoğalır, yaralanan ve yıpranan yerler onarılır.

 Yeni moleküllerin sentezlenmesi için proteine ihtiyaç duyulur.

 Fazla protein ile azotlu atık maddelerin miktarı çoğalır.

Hücre - Hücre Metabolizması

 Anabolizma sonucu meydana gelen maddelerin enerji üretmek için yıkımına katabolizma denir. Metabolizmanın bozma

evresidir.

Hücre - Hücre Metabolizması

 Katabolik reaksiyonlar hayati işlemler için gereken enerjiyi sağlar.

 Besinlerin sitoplazma veya mitokondride oksidasyonu sonucu ısı ve enerjinin açığa çıkmasına hücresel solunum denir.

 Oksidasyon sonucu su, karbondioksit, amonyak, ürik asit ve üre

Hücre - Hücre Metabolizması

 Enerji sağlamada ilk olarak karbonhidratlar kullanılır.

 _{Kan glukoz miktarı sabittir. Bu değer % 45’in altına düşerse kas} titremesi, kramp, bilinçsizlik hatta ölüm görülebilir.

Hücre - Hücre Metabolizması

 Besin maddelerinin hücreye alınmasından metabolizma sonucu oluşan artık maddelerin atılmasına kadar geçen olaylar şunlardır;

1. Hücre zarından aktif veya pasif taşıma ile geçen besin molekülleri değişikliğe uğramadan hücre içinde kullanılır.

2. Hücreye alınan besin maddeleri lizozomdaki sindirim enzimlerinin etkisiyle koful içinde sindirilir.

Hücre - Hücre Metabolizması

4. Atık maddeleri taşıyan koful sitoplazmanın hareketi ile hücre zarına doğru hareket eder.

5. Besin kofulunun parçalanmasıyla sindirilmemiş atıklar

ekzositozla hücre dışına atılır.