YEDİ KULENİN RESTORASYONUNA BAŞLARKEN

YEDİ KULENİN RESTORASYONUNA BAŞLARKEN

Y a z a n : R ü s t e m D U Y U R A N İ s t a n b u l A r k e o l o j i M ü z e l e r i M ü d ü r ü İ s t a n b u l ' u n f e t h i n i k o l a y l a ş t ı r m a k ü z e r e Y ı l d ı r ı m B a y e z i t v e F a t i h S u l t a n M e h m e t ' i n y a p t ı r d ı k l a r ı A n a d o l u v e R u -m e l i H i s a r l a r ı , ile F e t h i -m ü t e a k i p b i r İç-Kale v a z i f e s i n i g ö r m e k m a k s a d i y l e in-şa e d i l e n Y e d i K u l e H i s a r ı , b ü n y e l e r i n i n s a ğ l a m l ı ğ ı y ü z ü n d e n y ü z y ı l l a r ı n t a h r i b a -t ı n a m u k a v e m e -t e -t m i ş i s e l e r de, b i l h a s s a son y ı l l a r d a t a m i r e ş i d d e t l e i h t i y a ç gös-t e r e c e k b i r d u r u m a r z e gös-t m e k gös-t e i d i l e r . Eski E s e r l e r i s e v e n h a m i y e t l i v a t a n d a ş l a r ı n e c d a d ı m ı z ı n a s k e r î i n ş a a t s a h a s ı n -da v ü c u d a g e t i r d i k l e r i b u e m s a l s i z anıtl a r ı n b a k ı m s ı z v e h a r a p h a anıtl anıtl e r i k a r ş ı -s ı n d a d u y d u k l a r ı h ü z ü n -s o n -s u z d u . S a y ı n R e i s i c u m h u r u m u z Celâl Ba-y a r ' ı n d a i m a ş ü k r a n l a a n ı l m a ğ a d e ğ e r y a k ı n a l â k a v e h i m a y e l e r i y l e a d ı g e ç e n a n ı t l a r d a n e v v e l â R u m e l i H i s a r ı n ı n - ki P r o f . A. G a b r i e l ' i n i ş a r e t e t t i ğ i gibi O r t a Ç a ğ l a r b o y u n c a Ş a r k t a y a p ı l m ı ş o l a n e n k u d r e t l i K a l e l e r d e n b i r i s i d i r (1) — ta-m i r v e r e s t o r a s i y o n u e l e a l ı n ta-m ı ş v e bü-y ü k m a s r a f v e e m e k k a r ş ı l ı ğ ı n d a H i s a r ı n d u v a r ve k u l e l e r i o n a r ı l m ı ş , b ü n y e s i n e y a p ı ş a n p a r a z i t b i n a l a r i s t i m l â k e d i l e r e k y ı k t ı r ı l m ı ş v e â b i d e b ü t ü n h e y b e t i y l e m e y d a n a ç ı k a r ı l m ı ş t ı r . H â l e n İ d a r e m i z e bağlı b i r Müze hâ-l i n d e z i y a r e t ç i hâ-l e r e a ç i k b u hâ-l u n d u r u hâ-l a n Y e d i K u l e H i s a r ı n ı n e s a s l ı o n a r ı m ı n a ise M a a r i f V e k â l e t i n c e 1958 m a l î yılı b ü t ç e -s i n e k o n a n 200.000 l i r a l ı k t a h -s i -s a t ile g e ç e n s o n b a h a r a y l a r ı n d a b a ş l a n m ı ş bul u n m a k t a d ı r . A n c a k b a ş a r ı bul m a k m e c b u -r i y e t i n d e o l u n a n i ş e l e -r i n v ü s ' a t v e şü-m u l ü g ö z ö n ü n d e t u t u l u r s a b u t a h s i s a t ı n k i f a y e t e t m i y e c e ğ i a ş i k â r d ı r . B u sebepl e d i r ki ç a sebepl ı ş m a sebepl a r i sebepl e r sebepl e d i k ç e ö n ü m ü z -d e k i y ı l l a r -d a -da g e r e k l i t a h s i s a t ı n a y r ı l m a s ı V e k â l e t ç e k a r a r l a ş t ı r ı l m ı ş v e b u m a k s a t l a 1959 b ü t ç e s i n e 200.000 l i r a k o n m u ş t u r . O n a r ı m f a a l i y e t i n i n y a n ı b a ş ı n d a b i l h a s s a T ü r k d e v r i K u l e v e d u v a r l a r ı n ı n e t r a f ı n ı s a r m ı ş o l a n ve ga-y e t ç i r k i n b i r m a n z a r a a r z e d e n p a r a z i t y a p ı l a r ı n k a l d ı r ı l m a s ı , H i s a r ı n e t r a f ı n ı n göze h o ş g ö r ü n ü r y e ş i l b i r s a h a ile çev-r i l m e s i g e çev-r e k m e k t e d i çev-r ki, b u h u s u s t a B e l e d i y e ' n i n d e y a r d ı m ı n a i h t i y a ç var-d ı r . Y e d i K u l e ' d e k i ç a l ı ş m a l a r v e b u a r a d a y a p t ı ğ ı m ı z bazı m ü ş a h e d e l e r h a k -k ı n d a bilgi v e r m e d e n ö n c e H i s a r ' ı n ta-r i h î ve m i m a ta-r î h u s u s i y e t l e ta-r i n i k ı s a c a g ö z d e n g e ç i r m e k f a y d a l ı o l a c a k t ı r ( 2 ) : F a t i h S u l t a n M e h m e t İ s t a n b u l ' u f e t h e t t i k t e n s o n r a ş e h r i n b i r İç K a l e y e o l a n i h t i y a c ı n ı t e s p i t e t m e s i ü z e r i n e K a r a S u r l a r ı n ı n M a r m a r a d e n i z i n e y a k ı n b i r

m a h a l l i n d e Y e d i K u l e H i s a r ı i n ş a edil-m i ş t i r ( 3 ) . Y e d i K u l e a d ı n ı , edil-m e v c u t ye-di k u l e s i n d e n ö t ü r ü a l m ı ş b u l u n m a k t a d ı r . Y e d i K u l e , ilk z a m a n l a r d a D e v l e t i n kıy-m e t l i e ş y a s ı n ı h , d i ğ e r t â b i r ile, hazinesi-n i hazinesi-n m u h a f a z a e d i l d i ğ i m ü s t a h k e m b i r m e v k i idi. P a d i ş a h M u r a t I I I . d e v r i n d e (1574-1595) H a z i n e n i n Y e n i S a r a y t â b i r e d i l e n b u g ü n k ü T o p k a p ı S a r a y ı Müzesi-n e Müzesi-n a k l e d i l m e s i ü z e r i Müzesi-n e ( 4 ) Y e d i K u l e , b i l h a s s a siyasî m a h k û m l a r ı n , h a r p esir-l e r i n i n v e r e h i n o esir-l a r a k h a p s e d i esir-l e n ecn e b i d e v l e t m ü m e s s i l l e r i ecn i ecn a l ı k o ecn d u k -l a r ı b i r D e v -l e t h a p i s h a n e s i o -l m u ş t u r . B u a r a d a k a l ı n k a l e d u v a r l a r i y l e çev-rili r ü t u b e t l i ve k a r a n l ı k o d a l a r ı n d a bir-ç o k k a n l ı v a k a l a r da c e r e y a n e t m i ş t i r ki, b u n l a r ı n i ç i n d e ş ü p h e s i z e n ö n e m l i s i , Pa-d i ş a h G e n ç O s m a n ' ı n 1622 y ı l ı n Pa-d a bo-ğ u l a r a k ş e h i d e d i l m e s i h â d i s e s i d i r . Ecn e b i m a h p u s l a r d a Ecn r e h i Ecn o l a r a k b u r a da a l ı k o n a n s e f i r , m a s l a h a t g ü z a r v e k o n -s o l o -s l a r ı n da y e k û n u , b i l h a -s -s a 17. ve 18. ci a s ı r l a r d a , b i r h a y l i k a b a r ı k t ı r . Onsekizinci a s r ı n s o n l a r ı n d a b u gibi m a h -p u s l a r ı n o l d u k ç a s e r b e s t b i r h a y a t ge-P l â n

A l t ı n k a p ı n ı n b u g ü n k ü h a r a b h a l i g i r d i k l e r i ve K a l e k u m a n d a n ı n ı n e v i n i n y a n ı b a ş m d a k i b i r e v d e i k a m e t e t t i k l e r i g ö r ü l ü y o r . O n d o k u z u n c u a s r ı n o r t a l a r ı n -da b i r m ü d d e t için b a r u t d e p o s u o l a r a k k u l l a n ı l a n H i s a r , n i h a y e t 1895 y ı l ı n d a M ü z e l e r İ d a r e s i n e , f a k a t m a a l e s e f p e k h a r a p b i r v a z i y e t t e o l m a k ü z e r e , d e v r e -d i l m i ş b u l u n m a k t a -d ı r . M i m a r î d u r u m : P l â n d a (5) g ö r ü l e c e ğ i g i b i Y e d i K u l e ' d e inşa t a r i h -l e r i v e ö z e -l -l i k -l e r i b a k ı m ı n d a n birb i r i n d e n f a r k l ı iki birb ü y ü k k ı s ı m m e v c u t -t u r : H i s a r ı n b a -t ı -t a r a f ı n ı B i z a n s d e v r i n e ait s u r ve K u l e l e r t e ş k i l e t m e k t e , Ş e h r e b a k a n d o ğ u k ı s m ı ise F a t i h d e v r i n d e in-şa e d i l e n ü ç b ü y ü k k u l e ve b u n l a r ı n aras ı n d a k i d u v a r l a r d a n t e r e k k ü p e t m e k t e -dir. F a t i h i n m i m a r l a r ı y e n i d e n inşa ett i k l e r i K u l e v e d u v a r l a r ı , E s k i İ s ett a n b u -l u n k a r a s u r -l a r ı n ı n e n ö n e m -l i k a p ı s ı o-lan A l t ı n v e y a Yaldızlı K a p ı (6) n ı n a k s ı n a g e l e c e k ş e k i l d e m u n t a z a m v e s i m e t r i k b i r p l â n a g ö r e t e r t i p l e m i ş l e r d i r . Ü ç bü-y ü k k u l e d e n A v e C k u l e l e r i ü s t ü v a n i , B k u l e s i ç o k k ö ş e l i d i r . D u v a r -l a r ı n k a -l ı n -l ı k -l a r ı 5 m., h a r i c i k u t u r -l a r ı 19 m., iç b o ş l u k l a r ı n ı n k u t r u 9 m . v e y ü k s e k l i k l e r i 25 m . d i r . İç k ı s ı m l a r ı vak-t i y l e a h ş a p d ö ş e m e l e r l e m ü vak-t e a d d i vak-t kavak-t- kat-l a r a b ö kat-l ü n m ü ş t ü ki, h â kat-l e n iç d u v a r kat-l a r d a d ö ş e m e l e r i t a ş ı y a n k i r i ş l e r i n y e r l e ş t i r i l -d i k l e r i -d e l i k l e r , k a t l a r a a ç ı l a n k a p ı l a r ve ocak y e r l e r i g ö r ü l m e k t e d i r . E s k i g r a -v ü r l e r d e n a n l a ş ı l d ı ğ ı n a g ö r e K u l e l e r i n ü z e r l e r i k u r ş u n l a k a p l ı k o n i k şekil-d e b i r e r ç a t ı ile ö r t ü l ü işekil-di. K u l e l e r K a p ı n ı n y a n d a n g ö r ü n ü ş ü

a r a s ı n d a k i s u r l a r ı n g e n i ş l i k l e r i 5 m., y ü k s e k l i k l e r i d e v a s a t i 12 m . o l u p i k i a d e t y a r ı m d a i r e ( H ve İ ) v e d ö r t a d e t d e (D, E, F , G) ü ç g e n ş e k l i n d e y a r ı m b u r ç ile t a k v i y e e d i l m i ş l e r d i r . S u r l a r ile büy ü k k u l e l e r o ş e k i l d e i n ş a e d i l m i ş l e r -d i r ki s u r l a r ü z e r i n -d e i n k i t a s ı z b i r şe-k i l d e d o l a ş m a şe-k i m şe-k â n ı m e v c u t t u r . Hal-b u k i Y e d i K u l e d e n Hal-b e ş yıl e v v e l inşa e d i l m i ş o l a n R u m e l i H i s a r ı n d a k a l e du-v a r l a r ı K u l e l e r e s a p l a n m a k t a du-ve b u seb e p l e iki k u l e a r a s ı n d a k i seb i r s u r p a r ç a -s ı n d a n d i ğ e r i n e g e ç m e k m ü m k ü n değil-d i r . H i s a r ı n e s a s g i r i ş k a p ı s ı Ş e h i r ta-r a f ı n d a o l u p ( P ) m ü d a f a a s ı n ı sağlaya-c a k b i r k u l e n i n a l t ı n d a b u l u n m a k t a d ı r . H i s a r l a r a r a s ı 150 x 160 m . -yüz ö l ç ü m ü n d e o l u p v a k t i y l e b i r ca-m i v e ca-m u h a f ı z l a r ı n i k a ca-m e t l e r i n e ca-m a h s u s a h ş a p b i n a l a r ı i h t i v a e d i y o r d u . H â l e n c a m i i n h a r a p m i n a r e s i g ö r ü l m e k t e d i r . H i s a r ı n b a t ı k ı s m ı n a g e l i n c e : p l â n d a ( K ) ile g ö s t e r i l e n B i z a n t e n k u l e 18 inci a s ı r d a y ı k ı l m ı ş v e b i r d a h a y a p ı l m a m ı ş -t ı r . ( J ) k u l e s i n i n h â l i h a z ı r ş e k l i T ü r k d e v r i m a h s u l ü d ü r . F i l h a k i k a m e v c u t ki-t a b e d e n a n l a ş ı l d ı ğ ı n a g ö r e e v v e l c e bu-r a d a b u l u n a n v e K k u l e s i g i b i y e bu-r sabu-r- sar-s ı n t ı sar-s ı n e t i c e sar-s i n d e y ı k ı l m ı ş o l a n bizan-t e n k u l e y e r i n e P a d i ş a h O s m a n I I I . zam a n ı n d a t a zam a zam l a n a n ( 1 7 5 4 / 5 5 ) ) b u g ü n -k ü -k u l e i n ş a e d i l m i ş t i r . K u l e h a r i c e n m u n t a z a m b i r sekiz k ö ş e a r z e t m e k t e d i r . İç k ı s m ı y u v a r l a k o l u p b u r a y a a n c a k ka-le d u v a r ı n ı n ü z e r i n d e n g i r i l e b i l m e k t e d i r P l â n d a L L h a r f l e r i y l e g ö s t e r i l e n k u l e l e r y u k a r d a k ı s a c a t e m a s e t t i ğ i m i z t a r i h î A l t ı n k a p ı j » iki t a r a f t a n t a h d i t e t m e k t e d i r l e r . Ü z e r l e r i k e m e r l e . ö r t ü l ü ü ç gözlü b i r z a f e r t â k ı ş e k l i n d e inşa edil-m i ş o l a n A l t ı n K a p ı v e iki y a n ı n d a k i ces i m k u l e l e r i n ( p y l o n ) d ı ş y ü z l e r i m a v i m -t r a k b e y a z m e r m e r b l o k l a r l a k a p l ı d ı r . İ k i k u l e a r a s ı n d a k i c e p h e g e n i ş l i ğ i 29,30 m., y ü k s e k l i k 19.40 m. d i r . K u l e l e r i n yük-s e k l i k l e r i d e K a p ı c e p h e yük-s i ile a y n i olu y a n y ü z l e r i 17 m., b a t ı y a b a k a n y ü z l e r i d e 18.30 m . dir. Bu m i m a r î m a n z u m e n i n b a t ı t a r a f ı n d a , b ü y ü k h e n d e ğ i n k e n a r ı n a y a k ı n b i r m a h a l d e d e i k i n c i v e f a k a t da-h a k ü ç ü k b o y d a i k i n c i b i r k a p ı ( M ) ya-p ı l m ı ş t ı r . H â l e n b i r i n c i s i B ü y ü k v e ikin-cisi d e K ü ç ü k A l t ı n k a p ı n a m i y l e anıl-m a k t a d ı r . A l t ı n K a p ı l a r h e y e t i m e c m u a s ı za-m a n l a b i r çok t a h r i b a t a u ğ r a za-m ı ş , yapı-l a n t a k v i v e v e t a m i r a t yapı-l a b i yapı-l h a s s a B ü y ü k k a p ı n ı n g i r i ş k ı s ı m l a r ı d o l d u r u l m u ş t u r . 1894 d e p r e m i k a p ı v e k u l e l e r i n bil-hassa ü s t k ı s ı m l a r ı n d a t a h r i b a t y a p m ı ş t ı . B u s e b e p l e d i r ki Y e d i K u l e ' n i n esaslı b i r ş e k i l d e o n a r ı m ı n a b a ş l a r k e n e v v e l â e n b ü y ü k t e h l i k e a r z e d e n b u k ı s m ı n ele alınm a s ı u y g u n g ö r ü l alınm ü ş t ü r . O n a r ı alınm f a a l i y e -ti Y.M. C a h i d e T a m e r ' i n k o n t r o l ü altın-da c e r e y a n e t m e k t e d i r . B u g ü n e k a d a r y a p ı l a n ç a l ı ş m a l a r n e t i c e s i n d e A l t ı n ka-p ı n ı n ba)l:ı c e ka-p h e s i y l e c e n u ka-p k u l e s i n i n ü s t k ı s ı m l a r ı n d a n y e r e d ü ş ü p k o r k u n ç b i r e n k a z yığını t e ş k i l e d e n m a l z e m e t e m i z l e n e r e k işe y a r a r d u r u m d a olan m e r m e r b l o k l a r tasnif e d i l m i ş , y e r l e r i n -d e n o y n a y ı p -d ü ş m e t e h l i k e s i g ö s t e r e n l e r a ş a ğ ı y a i n d i r i l m i ş ve b ü y ü k b i r i s k e l e k u r u l a r a k b l o k l a r ı n t e k r a r y e r l e r i n e yer-l e ş t i r i yer-l m e s i n e b a ş yer-l a n m ı ş t ı r . A n c a k biyer-l- bil-h a s s a s a ç a k k o r n i ş b l o k l a r ı gibi ağırlık-l a r ı b i r t o n u n ü s t ü n d e o ağırlık-l a n b u maağırlık-lze- malze-m e n i n malze-m ü malze-m k ü n o l d u ğ u n i s p e t t e zayiat v e r m e d e n i t i n a l ı b i r ş e k i l d e i ş l e n m e s i -n i -n -n e k a d a r b ü y ü k e m e k v e d i k k a t is-t e d i ğ i k o l a y c a a n l a ş ı l ı r . Bazı m ü ş a h e d e l e r : Ç a l ı ş m a l a r sıra-s ı n d a b i l h a sıra-s sıra-s a B i z a n sıra-s a r k e o l o j i sıra-s i ile ilgili o k u r l a r ı m ı z ı y a k ı n d a n i l g i l e n d i r e -cek şu m ü ş e h e d e l e r i y a p t ı k : a ) M e r m e r k u l e l e r i n ön ve y a n yüzl e r i n i k a p yüzl a y a n m e r m e r b yüzl o k yüzl a r â d i k a p -l a m a t a r z ı n d a , y a n i K u -l e -l e r i n i n ş a s ı n ı m ü t e a k i p b u r a l a r a y e r l e ş t i r i l m e y i n h e r b i r s ı r a , a ş a ğ ı d a n y u k a r ı y a d o ğ r u o l m a k ü z e r e , K u l e l e r i n i ç b ü n y e l e r i n i t e ş k i l e d e n k ü f e k i t a ş ı b l o k l a r i y l e b e r a b e r iş-l e n m i ş iş-l e r d i r . Z i r a bazı y e r iş-l e r d e iç ta-r a f t a k i k ü f e k i b l o k l a ta-r ı n ı n a l t sıta-ra m e r m e r b l o k l a r ı n ı n ü z e r i n e b i n d i r i l d i ğ i g ö r ü l m e k t e d i r . B ö y l e c e m e r m e r k a p l a -m a s ı r a l a r ı n ı n K u l e b ü n y e s i n d e n ayrıl-m a s ı n ı n ö n ü n e g e ç i l d i ğ i gibi ayrıl-m e r ayrıl-m e r b l o k l a r i y l e k ü f e k i b l o k l a r ı n ı n birb i r l e r i y l e d e m i r k e n e t l e r l e t u t t u r u l -m a l a r ı n a l ü z u -m g ö r ü l -m e -m i ş t i r . B u n a k a r ş ı l ı k m e r m e r b l o k l a r ı b i r b i r l e r i y l e . o l d u k ç a i n c e d e m i r k e n e t l e r l e b a ğ l a n -m ı ş t ı r . B l o k l a r ı n b o y l a r ı , v a s a t î , 1.75/1.80 m., e n l e r i 0.80/0.85 m., y ü k s e k l i k l e r i 0.30/0.40 m . d i r . b ) A l t ı n k a p ı n ı n b a t ı c e p h e s i n i n ü s t t a r a f ı n d a k i b l o k l a r e b ' a t i t i b a r i y l e K u l e d e k i l e r d e n d a h a k ü ç ü k o l u p a r k a ta-r a f l a ta-r ı n d a d a h a fazla moloz t a ş ı n d a n ya-p ı l m ı ş a k s a m g ö r ü l m e k t e d i r . c ) C e n u p m e r m e r k u l e s i ile k a r a s u r l a r ı n ı n b i r l e ş t i ğ i k ö ş e d e b u l u n a n t a k r i b e n d ö r t m e t r e y ü k s e k l i k t e k i molo-zun t e m i z l e n m e s i n i m ü t e a k i p K u l e ile s u r ' u n b i r l e ş t i ğ i n o k t a l a r ı i n c e l e d i ğ i -m i z d e k u l e n i n -m e r -m e r b l o k l a r i y l e s u r u n k a l k e r b l o k l a r ı n ı n b i r b i r l e r i y l e m ü t e k a b i l ş e k i l d e b a ğ l a n t ı l ı o l d u ğ u n u t e s p i t e t t i isek t e b u b a ğ l a n t ı , a y n i z a m a n d a ya-p ı l m ı ş iki m i m a r î b ü n y e n i n t a b i î b i r k a y n a ş m a s ı n d a n z i y a d e s o n r a d a n y a p ı l a n e k l e m e l e r d e g ö r ü l e n b a ğ l a n t ı l a r a d a h a fazla b e n z e m e k t e d i r . B u s e b e p l e arzetti-ğ i m k ö ş e d e t e m e l l e r e k a d a r i n e c e k b i r s o n d a j y a p ı l m a d a n M e r m e r k u l e l e r i l e s u r l a r ı n a y n i z a m a n d a y a p ı l d ı k l a r ı n ı ke-sin o l a r a k i l e r i s ü r e n b i l g i n l e r i n iddia-l a r ı n a k o iddia-l a y iddia-l ı k iddia-l a h a k v e r m e k m ü m k ü n o l a m ı y a c a k t ı r ( 7 ) . 1 — A. G a b r i e l : C h a t e a u x T u r c s d u B o s p h o r e , P a r i s 1943 s a h : 39 ve d e v a m ı 2 — Y e d i K u l e h a k k ı n d a O s m a n l ı k a y n a k l a r ı n d a fazla bilgi v e r i l m e m e k -t e d i r . B u n a k a r ş ı l ı k g e ç e n a s ı r l a r d a Hi-s a r d a h a p i Hi-s y a t m ı ş v e y a İ Hi-s t a n b u l ' u gezm i ş o l a n y a b a n c ı gezm ü e l l i f l e r i n e s e r l e r i n d e o l d u k ç a g e n i ş t a f s i l â t a r a s t l a n m a k t a d ı r . Ç a ğ d a ş b i l g i n l e r i n y a p t ı j d a r ı e t ü t -l e r d a h a z i y a d e H i s a r ı n b a t ı t a r a f ı n ı teş-kil e d e n B i z a n s d e v r i y a p ı l a r ı ü z e r i n e teksif e d i l m i ş b u l u n m a k t a d ı r . Y e d i k u l e -yi b i r k ü l o l a r a k ele a l a n e s e r l e r i n bi-r i n c i s i H a l i l E d h e ı ı ı m e bi-r h u m u n 1932 yı-l ı n d a y a y ı n yı-l a d ı ğ ı ( Y e d i K u yı-l e H i s a r ı ) adyı-lı k i t a p t ı r . A n c a k m ü e l l i f e s e r i n i bol v e z a m a n ı i ç i n çok k ı y m e t l i f o t o ğ r a f v e E . M a m b o u r y ' n i n çizdiği b i r p l â n ile takvi-y e e t m i ş o l m a s ı n a k a r ş ı l ı k d a h a z i takvi-y a d e t a r i h î m a l û m a t ü z e r i n d e d u r m u ş oldu-ğ u n d a n e s e r i t e k n i k bilgi b a k ı m ı n d a n t a t m i n e d i c i o l m a k t a n u z a k t ı r . Prof. G a b r i e l ' i n y u k a r ı d a a d ı g e ç e n k i t a b ı n d a -ki Y e d i K u l e h a k k ı n d a y a y ı n l a d ı ğ ı e t ü t ise i l m î m e t o d l a r a d a y a n a r a k y a p ı l m ı ş o l u p h a l e n b u m e v z u d a y a z ı l m ı ş e n d e ğ e r -li e s e r i t e ş k i l e t m e k t e d i r . N e t e k i m P r o f . G a b r i e l ' i n e t ü d ü n d e n on yıl s o n r a F a t i h D e v r i M i m a r i s i h a k k ı n d a m u f a s s a l b i r k i t a p n e ş r e d e n E . H. A y v e r d i ( F a t i h D e v r i Mimarisi, İ s t a n b u l 1953 sah. 423) Y e d i K u l e ' n i n P r o f . G a b r i e l t a r a f ı n d a n esaslı b i r t e t k i k e t â b i t u t u l d u ğ u n u ile-ri s ü r e r e k H i s a r ı n y e n i b a ş t a n u z u n uza-dıya m ü t a l â a s ı n ı zait g ö r m e k t e v e a n c a k bazı n o k t a l a r h a k k ı n d a ş a h s î g ö r ü ş l e r i -ni e k l e m e k l e i k t i f a e t m e k t e d i r . 3 — H i s a r ı n i n ş a t a r i h i n d e n H a l i l E d h e m ( Ş e h i r i n z a p t ı n d a n b e ş s e n e son-r a 1958 d e ) , P son-r o f . G a b son-r i e l ( İ s t a n b u l u n f e t h i n d e n d ö r t s e n e s o n r a 1 4 5 7 / 5 8 k ı ş m e v s i m i n d e ) , EİH. A y v e r d i ise ( K r i t o -v û l o s ' u n h i t a m t a r i h i n i 859-1455 o l a r a k b i l d i r d i ğ i ) ş e k l i n d e b a h s e t m e k t e d i r l e r . 4 — M u r a t I I I . d e v r i n d e S a r a y d a H e k i m b a ş ı l ı k y a p m ı ş o l a n D o m e n i k o b u h u s u s t a şu bilgiyi v e r m e k t e d i r : (.. Vak-tiyle b u K u l e l e r d e t a r i f i m ü ş k ü l b i r çok s a n a t e s e r i v a r d ı . 250 a s k e r i n m u h a f a

-zası a l t ı n d a d ı r . B a ş l a r ı n d a b i r zabit var-dır. B a y r a m l a r d a n b a ş k a , S a d r â z a m ı n izni o l m a d a n , b u r a d a n a y r ı l a m a z l a r . îs-t a b u l a s a h i p o l a n ilk T ü r k i m p a r a îs-t o r l a r ı h a z i n e l e r i n i b u r a d a s a k l a r l a r d ı . K u l e l e r -d e n b i r i s i a l t ı n k ü l ç e ve s i k k e ile -dolu idi. B i r d i ğ e r i n d e m u h t e l i f s i l â h l a r v e m u h a r i p l e r için k ı y a f e t l e r , a l t ı n , g ü m ü ş v e m ü c e v h e r a t ile i ş l e n m i ş at t a k ı m l a r ı , b e ş i n c i k u l e d e e s k i a r m a l a r ve m a d a l y a -lar, a l t ı n c ı k u l e d e m u h t e l i f h a r p âletle-ri, y e d i n c i k u l e d e d e v l e t i n r e s m î evra-kı v e b u n a b i t i ş i k b i r m a h a l d e d e Se-l i m I. i n İ r a n d a n g e t i r d i ğ i g a y e t zen-g i n zen-g a n i m e t m a l l a r ı b u l u n u r d u . F a k a t S e l i m II. b a b a l a r ı n ı n b i r i k t i r d i ğ i b u n c a m a l l a r ı k ı s m e n m u h a r e b e l e r d e , k ı s m e n d e z e v k u s a f a d a m a h v e t t i . Oğlu M u r a t I I I . d e v l e t h a z i n e l e r i n i K u l e l e r d e n a l ı p S a r a y a n a k l e t t i . . (Jacobs: Ü n t e r s u c h û n -g e n z u r G e s c h i c h t e d e r b i b l i o t h e k i m S e r a i zu Kip., 1919, 5 6 ) . 5 — Söz k o n u s u o l a n p l â n P r o f . G a b r i e l ' d e n a l ı n m ı ş t ı r . A n c a k G a b r i e l ' i n p l â n ı n d a k i i z a h a t k ı s m ı n d a a l t ı n Ka-p ı d a k i b ü t ü n d o l g u l a r ı n 15. ci a s ı r T ü r k y a p ı s ı o l a r a k g ö s t e r i l m e s i m ü n a k a ş a edi-l e c e k b i r m a h i y e t a r z e t m e k t e d i r ( B a k . E . H . A y v e r d i : a d ı g e ç e n e s e r . . ) . 6 — A l t ı n K a p ı ' n ı n a d ı e s k i kay-n a k l a r d a ( K r y s e a P y l e - P o r t a A u r e a ) diye g e ç m e k t e d i r . M o d e r n a r k e o l o j i l i t e r a -t ü r ü n d e : D a s G o l d e n e T o r - T h e G o l d e n G a t e L a P o r t e D o r e e . ş e k l i n d e t e r c ü m e e d i l m e k t e d i r . T ü r k ç e d e bazı m ü e l l i f -( m e s e l â Halil E d h e m - y u k a r ı d a a d ı g e ç e n e s e r ) . A r i f M ü f i t ,Mansel ( B i b l i o g r a f -y a . . ) : A l t ı n K a p ı ş e k l i n d e , b a z ı l a r ı da ( M e s e l â : Aziz O ğ a n (Boğaziçi H i s a r l a r ı ve Y e d i k u l e h a k k ı n d a , İst. 1946, E . H. A y v e r d i ( Y u k a r ı d a a d ı g e ç e n e s e r ) : Yaidızlı K a p ı o l a r a k y a z m a k t a d ı r l a r . M e s l e k a d a m l a r ı a r a s ı n d a h e r iki ş e k i l de b i r t e r c i h y a p ı l m a d a n k u l l a n ı l m a k t a ise de ( A l t ı n K a p ı ) t â b i r i d a h a f a z l a t a a m m ü m e t m i ş t i r . 7 — A l t ı n K a p ı n ı n i n ş a t a r i h i h a k -k ı n d a başlıca i-ki f i -k i r ç a r p ı ş m a -k t a d ı r : a ) A l t ı n K a p ı , İ m p . T h e o d o s i o s I. d e v r i n d e , M.S. 380 y ı l l a r ı n d a , o z a m a n k i k a r a s u l a r ı n ı n t a k r i b e n i k i K m . b a t ı s ı n -da, m ü n f e r i t b i r z a f e r T â k ı ş e k l i n d e ku-r u l m u ş v e b i l â h a ku-r a , 413 y ı l ı n d a , b u ku-r a d a n g e ç m e k ü z e r e i n ş a s ı n a b a ş l a n a n b u g ü n -k ü K a r a s u r l a r ı n ı n b i r p a r ç a s ı n ı t e ş -k i l e d e c e k t a r z d a bu s u r l a r a b a ğ l a m ı ş t ı r . ( J . S t r z y g o w s k i : ( D a s G o l d e n e T h o r in K o n s t a n t i n o p e l , J d l , 1893, 1..). b ) A l t ı n K a p ı s u r l a r d a n a y r ı ol-m a y ı p İ ol-m p . T h e o d o s i o n s I I d e v r i n d e k a r a s u r l a r i y l e b i r l i k t e â b i d e v î b i r g i r i ş ka-pısı o l a r a k i n ş a e d i l m i ş t i r (E. W e i g a n d : N e u e U n t e r s ü r h u n g e n . . . , AM, 1914, 1..). Bu h u s u s u n k e s i n o l a r a k t a y i n i a n c a k t e m e l l e r d e y a p ı l a c a k s o n d a j l a r l a k a b i l o l a c a ğ ı n ı i l e r i s ü r e n Th. Makridi ( Y u k a r ı d a a d ı g e ç e n e s e r ) g i b i b i l g i n l e r e k a r ş ı - ki biz d e a r z e t t i ğ i m i z gibi a y n i k a n a a t e v a r m ı ş b u l u n m a k t a y ı z - B. MeyerPlath ve A.M. S c h n e i d e r ( D i e L a n d -m a u e r v o n K o n s t a n t i n o p e l , B e r l i n 1943, sah. 11..) sözü g e ç e n m o l o z u n ü s t t a r a f n d a g ö r ü l e n i l t i s a k n o k t a s ı n d a y a p t ı k -l a r ı m ü ş a h e d e y e i s t i n a d e n i k i n c i n o k t a i n a z a r ı k e s i n o l a r a k iddia ve m ü d a f a a e t m e k t e d i r l e r . A y n i K o n u y a , b i l d i ğ i m i z e g ö r e , e n son o l a r a k t e m a s e t m i ş o l a n P h . Sch-v Sch-v e i n f u r t ( T . T . K . B e l l e t e n , 1952, 261) t a y a p ı k i t â b e s i n i göz ö n ü n d e t u t a r a k K a p ı n ı n , İ m p . T h e o d o s i o s II. d e v r i n d e , i n ş a e d i l m i ş o l m a s ı n o k t a i n r c a r ı n ı m ü d a f a a e t m i ş t i r . N e yazık ki P r o -f e s ö r ü n b u e t ü d ü n ü n T ü r k ç e s i h i ç t e t a t m i n e d i c i b i r ş e k i l d e t e r c ü m e e d i l m e -m i ş o l d u ğ u gibi F r a n s ı z c a özeti d e g a y r i k â f i d i r .