Bu çalışmada tek taraflı ovaryan endometriomanın IVF’de toplanan oosit sayısı üzerine etkisi araştırılması planlanmış

Benny Almog, Fady Shehata,, Boaz Sheizaf et al., Effects of ovarian endometrioma on the number of oocytes retrieved for in vitro fertilization. Fertil Steril 2011; 525-527.

Ovaryan endometriomanın in vitro fertilizasyon için toplanan oosit sayısı üzerine etkisi

Almog ve ark tarafından hazırlanan ve Fertility and Sterility dergisinde yayınlanan bu makalede ovaryan endometriomaların in vitro fertilizasyon (IVF) için toplanan oosit sayısı üzerine etkisinden bahsedilmektedir.

Endometriozisi olan kadınların yaklaşık üçte birinde ovaryan endometrioma vardır.

Ovaryan endometriomaların overlerin gonadotropinlere yanıtına zarar verdiğini gösteren bir çok çalışma olmasına karşın endometrioma varlığının IVF’de toplanan oosit sayısı üzerine etkisi netlik kazanmamıştır. Bu çalışmada tek taraflı ovaryan endometriomanın IVF’de toplanan oosit sayısı üzerine etkisi araştırılması planlanmış. Çalışmaya Eylül 2006 ile Kasım 2009 yılları arasında Montreal McGill Üniversitesinde 81 unilateral endometriomalı ve ilk kez IVF denemesi yapılan kadınlar alınmıştır. Overlerle ilgili operasyon geçirenler çalışma dışı tutulmuştur. Endometriomalar transvajinal ultrason ile üç çap alınarak ölçülmüş bunların ortalaması alınmıştır. Ovulasyon indüksiyonunu takiben üç adet 18 mm den büyük folikül elde edildiğinde hCG verilmiş ve 36 saat sonra oositler toplanmıştır. Ardından endometrioması olan over ile endometrioma olmayan diğer overden toplanan oosit sayıları karşılaştırılmış ve pelvik endometriozisi olan kadınlarda endometrioma kaçınılmaz olabildiğinden ayrıca bu sonuçlar aynı yaş grubunda ve endometrioması olmayan ve ilk kez IVF denemesi yapılan 162 kadınla da karşılaştırılmıştır. İstatistiksel analiz olarak Shapiro-Wilks testi kullanılmıştır.

Unilateral endometrioması olan 81 kadının 50’sinde endometrioma sol overde (%

61.7) izlenmiş. Ortalama yaş 35.2 ve ortalama endometrioma çapı 28.4±3.9 mm olarak ölçülmüş. Endometrioması olan ve endometrioma olmayan karşı overdeki antral follkül sayılarında anlamlı bir farklılık elde edilmemiş (7.7±1.0/8.5±0.9). Endometrioması olan ve olmayan overlerden toplanan oosit sayısı yaklaşık aynı imiş (6.0±0.4, 6.1±0.5). Ardından toplanan oosit sayısının endometrioma büyüklüğü ile ilişkisine bakılmış. 25 mm ile 50 mm boyutlarında endometrioması olan overle endometrioması olmayan karşı overden elde edilen folikül sayılarında anlamlı bir fark elde edilmemiş. Benzer şekilde 20 mm den küçük endometrioması olan over ve endometrioma olmayan karşı overden elde edilen folikül sayılarında da anlamlı bir farklılık elde edilmemiş. Endometrioması olmayan kadınlarla unilateral endometrioması olan kadınlar karşılaştırılmış. Endometrioması olmayan kadınların ortalama yaşı 35.2±0.8 ve antral folikül sayısı 14.2±1.4 olup unilateral endometrioması olan kadın grubu ile benzer imiş (yaş: 35.2±0.8, antral folikül sayısı 15.0±1.6). Endometrioması olmayan kadınlardan toplanan oosit sayısı ile unilateral endometrioması olan kadınlardan elde edilen oosit sayısı arasında anlamlı bir fark elde edilmemiş.

Yapılan çalışmaların çoğunda daha önce endometrioma nedeni ile opere olmuş kadınlarda endometriomanın IVF başarısı üzerine etkileri araştırılmıştır. Bu çalışma ise daha önce hiçbir şekilde opere olmamış ve ilk kez IVF denenen kadınlarda yapılmıştır ve endometrioma olan overle endometrioması olmayan karşı overden toplanan oosit sayılarında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Somigliana ve ark.¹ yaptığı çalışmanın sonuçları benzer olmakla beraber endometrioması olmayan overden biraz daha fazla oosit elde edilmiştir. Bir başka çalışmada spontan ovulasyon oranı endometrioma olan overde daha düşük bulunmuştur². Bu çalışmalara dayanılarak ovulasyonun fizyolojik mekanizmasının endometrioma varlığı ile bozulduğu söylenebilir. Bu nedenle IVF öncesi endometriomanın eksize edilip edilmemesi konusu tartışmalıdır. Daha önce yapılan birçok çalışmada

endometriomaların alınmasının toplanan oosit sayısını ve dolayısı ile over rezervlerini azalttığı gösterilmiştir. Bu etki operasyon sırasında istenmeden sağlıklı dokuların çıkarılması, lokal inflamasyon, termal yaralanma veya skar oluşumu nedeni ile olabilmektedir. Bununla beraber Donnez ve ark.³ yaptığı çalışmada fenestrasyon ve koagulasyon ile endometriomalar tedavi edildiğinde ovaryan fonksiyonların daha az zarar gördüğü gösterilmiştir. Ancak fenestrasyon ve koagulasyon ile tedavinin de yüksek rekürrens riski taşıdığını akılda tutmak gerekmektedir.

Sonuç olarak bu çalışmadan elde edilen verilere dayanılarak IVF tedavisine endometriomalar alınmadan başlanması tavsiye edilmektedir. Endometrioması olan hastalarda oosit toplanması sırasında karın içi enfeksiyon gelişimi riskini azaltmak için hastalara profilaktik antibiyotik tedavisi verilebilir. Ancak oosit toplanmasını engelleyecek kadar büyük endometriomalar çıkarılmalıdır. Bu çalışmada endometriomanın varlığının IVF için toplanan oosit sayısını azaltmadığı gösterilmiştir.

KAYNAKLAR

1. Somigliana E, Arnoldi M, Benaglia L, Iemmello R, Nicolosi AE, Ragni G. IVF-ICSI outcome in women operated on for bilateral endometriomas. Hum Reprod 2008;23:1526–30.

2. Benaglia L, Somigliana E, Vercellini P, Abbiati A, Ragni G, Fedele L. Endometriotic ovarian cysts negatively affect the rate of spontaneous ovulation. Hum Reprod 2009;24:2183–6.

3. Donnez J, Wyns C, Nisolle M. Does ovarian surgery for endometriomas impair the ovarian response to gonadotropin? Fertil Steril 2001;76:662–5.