i
T.C.
EGE ÜNİVERSİTESİ
BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ KOORDİNASYON BİRİMİ
ORTA YAŞ KADINLAR İÇİN YAŞLANMA ANKSİYETESİ ÖLÇEĞİ TÜRKÇE FORMUNUN GEÇERLİLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI
Proje No:
TGA-2020-21735 Proje Türü
Genel Araştırma Projesi SONUÇ RAPORU
Proje Yürütücüsü Doç. Dr. Zeynep DAŞIKAN
Hemşirelik Fakültesi
Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı
Araştırmacılar
Arş. Gör Selin PAKER(Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi)
Arş. Gör. Ruken YAĞIZ ALTINTAŞ (Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi) Arş. Gör. Figen KAZANKAYA (Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi)
Arş. Gör. Sümeyye BAKIR (Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi)
EKİM 2021
İZMİR
ii
iii ÖNSÖZ
Dünya nüfusunun yaşlanma hızı giderek artmaktadır. Ülkemizin de yakın bir gelecekte yaşlı nüfusa sahip ülke nitelendirmesinde yer alması beklenmektedir. Yaşlı nüfusun böylesine artması sağlıklı yaşlanma sürecinin önemine dikkat çekmektedir. Bilindiği üzere Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımına göre sağlık; fiziksel, psikolojik ve sosyal olarak tümüyle bir iyilik halidir. Bu noktada orta yaş dönemi ve yaş alma sürecindeki bireylerin biyopsikososyal olarak çok yönlü ve bütüncül şekilde ele alınması gerekir.
Yaşlanma süreci toplumsal bir fenomendir ve sosyokültürel yapılardan da etkilenmektedir.
Toplumun sosyal yapısı, kültürel özellikleri ve bireyler arasındaki ilişkiler kişilerin yaşlanma sürecine yönelik tutumlarına direkt ya da dolaylı olarak etki etmektedir. Sürecin getireceği bu etkiler sonucunda da bireylerde bilinmeze karşı korku olarak tanımlanan “anksiyete” ortaya çıkmaktadır. Tabloya cinsiyet bakış açısıyla bakıldığında da yaşlanma olgusu kadınlara toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin getireceği ekstra bir yük olarak karşımıza çıkmaktadır. Çünkü ataerkil toplumlarda güzel, genç ve bakımlı olmak ile fiziksel olarak güzel(!) gözükmek kadına yüklenmiş bir sorumluluktur. Yaşlanma süreci ile beden imajının bozulacağı ve toplumda “yaşlı, çirkin ve yetersiz” olarak tanımlanabilecek bir kategoride yer alacağı düşüncesi kadınlarda erkeklere oranla daha yüksek bir anksiyete oluşmasına neden olabilmektedir. Literatür bu anksiyetenin ortaya çıkmaması için bireylerin süreç hakkında bilgilendirilmesini önermektedir.
Çalışmamız orta yaş dönemindeki kadınların süreci her yönüyle sağlıklı bir şekilde geçirerek yaş almasını desteklemek için planlanmıştır. Bu amaçla çalışmamız, kadınların yaşlanmaya yönelik anksiyetesini belirlemek adına yabancı bir kültürde geliştirilmiş olan “Orta Yaş Kadınlar İçin Yaşlanma Anksiyetesi Ölçeği”nin kültürümüze uyarlanarak literatüre somut bir ölçüm aracı kazandırıp, kadınların olumsuz algılarının saptanması halinde iyileştirebilecek bir fırsat yaratmak adına gerçekleştirilmiştir.
Bu çalışmanın yürütülmesinde “TGA-2020-21735” nolu proje ile maddi destek veren Ege Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğüne teşekkür ederiz.
iv İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ ... iii
İÇİNDEKİLER ... iv
TABLO VE ŞEKİL LİSTESİ ... v
ÖZET ... vi
ABSTRACT ... vii
1.GİRİŞ ... 1
2.GENEL BİLGİLER ... 2
3.GEREÇ VE YÖNTEM ... 5
Araştırma Deseni ... 5
Veri Toplama Araçları ... 6
Araştırma Basamakları ... 7
Veri Analizi ... 8
4.BULGULAR ... 9
Geçerlilik Analizi ... 9
Güvenilirlik Analizi... 10
5.TARTIŞMA... 133
6.SONUÇ VE ÖNERİLER ... 155
7.KAYNAKLAR ... 166
EKLER ... 20
EK-I: BİREY TANILAMA FORMU ... 20
EK-II: ORTA YAŞLI KADINLAR İÇIN YAŞLANMA ANKSIYETESI ÖLÇEĞİ ... 22
EK-III: ETİK KURUL ONAY BELGESİ ... 23
v TABLO VE ŞEKİL LİSTESİ
Tablo 1: Ölçeğin Orijinal Boyut Yapısına Göre Faktör Analizi ve İç Tutarlılık Sonuçları ... 10 Tablo 2: Doğrulayıcı Faktör Analizi Uyum İyiliği İndeksi Değerleri ... 11 Şekil 1: Orta Yaş Kadınlar İçin Yaşlanma Anksiyetesi Ölçeği Doğrulayıcı Faktör Analizi Çıktısı ... 12
vi Orta Yaş Kadınlar İçin Yaşlanma Anksiyetesi Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlilik ve
Güvenirlik Çalışması
ÖZET
Amaç: Bu araştırmanın amacı Orta Yaş Kadınlar İçin Yaşlanma Anksiyetesi Ölçeğinin Türk kültürüne uyarlanarak geçerlilik ve güvenirliğini belirlemektir.
Yöntem: Araştırma, 40-59 yaş aralığındaki 262 kadın ile metodolojik tipte gerçekleştirilmiştir. Ölçeğin geçerlilik aşamasında dil, kapsam ve yapı geçerlilikleri;
güvenirlik aşamasında iç tutarlılık ve zamana göre değişmezlik analizleri yapılmıştır.
Bulgular: Ölçeğin dil geçerliliği sağlandıktan sonra, kapsam geçerlilik indeksi tüm maddeler için 0,78’in üzerinde olmasından dolayı ölçekten madde çıkarılmamıştır. Yapı geçerliliği için açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi uygulanmış ve ölçeğin orijinali ile uyumlu olacak şekilde dört faktör altında toplandığı saptanmıştır. Bu dört faktör varyansın %77.27’sini açıklamaktadır.
Ölçek toplam Cronbach α güvenilirliği 0,962; dört alt boyutun değeri ise α=0.836 ile α=0.949 arasında bulunmuştur. Test-tekrar test analizlerinde ölçeğin genel toplam puanları arasındaki 0,999 korelasyonla iki ölçüm arasında mükemmel bir uyum olduğu bulunmuştur.
Sonuç: Türkçe uyarlaması yapılarak literatüre kazandırılan ölçeğin dört faktörlü bir yapı ile yeterli psikometrik özellikler gösterdiği saptanmıştır.
Anahtar Kelimeler: anksiyete, yaşlanma, orta yaş, kadın,
vii Validity and Reliability Study of the Turkish Version of the Aging Anxiety Scale for
Middle-Aged Women
ABSTRACT
Aim: This study aimed to perform a validity and reliability study of the Turkish Version of the Aging Anxiety Scale for Middle-Aged Women.
Method: This methodological study was conducted with 262 women aged 40–59 years.
While language, content and construct validity analyses were performed at the validity phase of the scale, internal consistency and stability over time analyses were performed at the reliability stage.
Results: After the language validity of the scale was established, no item was removed because the content validity index was >0.78 for all the items. Explanatory and confirmatory factor analyses were performed for the construct validity, and it was determined that the items of the scale were classified under four factors; this was consistent with the original form of the scale. These 4 factors explained 77.27% of the variance. The Cronbach’s α reliability was 0.962 for the overall scale and ranged between 0.836 and 0.949 for the 4 sub-dimensions. In the test-retest analysis, the correlation between the 2 results for the overall scale was 0.999, indicating the presence of a perfect fit between the two measurements.
Conclusion: The Turkish adaptation of the scale was determined to have adequate psychometric properties with its four-factor structure.
Keywords: Anxiousness, biological ageing, middle age, woman
1 1. GİRİŞ
Global dünyada yaşam süresi giderek uzamakta ve yaşlı nüfusu oranı artmaktadır. Yaşlı nüfusun artıyor olması sağlıklı yaşlanma sürecinin önemine dikkat çekmektedir. Ülkemizin nüfus yapısına bakıldığında da tahminler yakın bir gelecekte “yaşlı nüfusa sahip ülkeler”
kategorisinde yer alacağını göstermektedir (Türkiye İstatistik Kurumu, 2021). Toplumun nüfus yapısında yaş ortalaması yükseldikçe ele alınması gereken konular ve toplumsal gereksinimler de farklılaşmaktadır. Nasıl ki sağlık denildiğinde akla fiziksel, psikolojik ve sosyal yönden tam bir iyilik halinde olmak geliyorsa yaşlanma sürecindeki bireyler de bu parametreler göz önünde tutularak ele alınmalıdır. Yabancı literatür incelendiğinde yaş alma sürecinde yaşanan fiziksel sağlık sorunları ile alakalı çok sayıda çalışma yer almaktadır. Türk literatüründe de benzer şekilde yaşlanma sürecinin biyolojik boyutu ile ele alındığı birçok çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmalar bünyelerinde yaşlılık döneminde ortaya çıkan sağlık sorunları ile bu sorunlara yönelik çözüm önerilerini barındırmaktadır. Yaşlanma sürecinde biyolojik ve fiziksel rahatsızlıklar önem arz etmekle birlikte üzerinde durulması gereken yegâne problem değildir. Yaşlanma süreci toplumsal bir fenomendir ve sosyokültürel yapılardan da etkilenmektedir. Bu durum da konuya psikososyal bir boyut kazandırmaktadır.
Toplumun sosyal yapısı, kültürel özellikleri ve bireyler arasındaki ilişkiler kişilerin yaşlanma sürecine yönelik tutumlarına direkt ya da dolaylı olarak etki etmektedir. Sürecin getireceği bu etkiler sonucunda da bireylerde bilinmeze karşı korku olarak tanımlanan “anksiyete” ortaya çıkmaktadır. Tabloya cinsiyet bazlı bakıldığında da yaşlanma olgusu kadınlara toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin getireceği ekstra bir yük olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle ataerkil toplumlarda yaşlanma süreci ile beden imajının bozulacağı ve toplumda “yaşlı ve çirkin”
olarak tanımlanabilecek bir kategoride yer alacağı düşüncesi kadınlarda erkeklere oranla daha yüksek bir anksiyete oluşmasına neden olabilmektedir. Literatür bu anksiyetenin ortaya çıkmaması için bireylerin süreç hakkında bilgilendirilmesini önermektedir (Barnett & Adams, 2018; Donizzetti, 2019; Jung & Oh, 2016). Ancak Türk literatürü incelendiğinde orta yaş kadınların yaşlanma anksiyetesi düzeylerini ölçecek somut bir ölçüm aracı bulunmamaktadır.
Uyarlamasını yapılan Orta Yaş Kadınlar İçin Yaşlanma Anksiyetesi Ölçeği ile yaşlanma sürecine girecek olan kadınların yaşlanma üzerine olan tutumları belirlenebilecek ve anksiyeteleri yüksek olması halinde literatürün de desteklediği gibi bilgilendirme ve eğitimler aracılığıyla sürece olan tutumlarının olumlu yöne evirilmesine yardımcı olunabilecektir.
2 Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı, Orta Yaş Kadınlar İçin Yaşlanma Anksiyetesi Ölçeği’nin Türk kültürüne uyarlanarak geçerlilik ve güvenirliğini belirlemektir.
2. GENEL BİLGİLER
Dünya nüfusunun yaşlanma hızı giderek artmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre 2019 yılında 1 milyar olan yaşlı nüfusunun 2030 yılında 1,4 milyar, 2050 yılında ise 2,1 milyar olacağı tahmin edilmektedir (World Health Organization, 2020). Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2020 yılı verilerine göre "yaşlı" olarak sınıflandırılan 65 yaş üstü grubun son beş yılda %8,2'den %9,5'e yükseldiği, tahminlere göre 2023’te %10’a kadar artacak ve yaşlı nüfusa sahip ülke nitelendirmesinde yer alacaktır (Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2021).
Orta yaş dönemi ve yaş alma süreci biyopsikososyal olarak çok yönlü ve bütüncül şekilde ele alınması gereken kompleks bir dönemdir (Çataloğlu, 2018). Bu dönemde biyolojik yetenekler azalmakta ve sosyal sorumluluk artmaktadır (Lee & You, 2019). Yaşam süresinin artmasıyla birlikte, toplumda yaşlanmanın acımasız süreci yaşlanan nüfusta fiziksel ve psikososyal değişikliklere bağlı endişe ve korkulara neden olmaktadır (Fernández-Jiménez et al., 2020).
Bu endişe ve korkular, bireysel yaşlanma süreçleriyle ilişkilidir ve yaşlanma fenomenlerinden kaynaklanan fiziksel, zihinsel ve sosyal sorunların neden olduğu bir anksiyete durumudur (Lee
& You, 2019). Yaşlanma anksiyetesi genel anksiyeteden farklı bir yapıdır. Yaşlanma kaygısı, insanların yaşlanma korkusunun bir ifadesidir. Bu korku ve endişelerin genç yetişkinlerin yaşlı insanlar ve yaşlanmayla ilgili olumsuz ön yargıları ile olumsuz stereotipler gibi birçok nedeni olabilir (Fernández-Jiménez et al., 2020; Lasher & Faulkender, 1993; Brunton & Scott, 2015;
Pakpour et al., 2020).
Literatürdeki araştırmalar yaşlanma anksiyetesinin çeşitli faktörler ile ilişkili olduğunu göstermekle birlikte en sık yaş, beden imajı, toplum baskısı ve cinsiyet ile ilişkilendirilmiştir (Cameron, Ward, Mandville-Anstey, & Coombs, 2018; Fernández-Jiménez et al., 2020).
Yapılan araştırmalarda yaşlanma anksiyetesinin orta yaş ve genç insanlarda daha yaygın olduğu ve bilinmeyene karşı korku yaşadıklarını göstermiştir. (Brunton & Scott, 2015;
Jankowski, Diedrichs, Williamson, Christopher, & Harcourt, 2015; Lewis-Smith, 2014).
Cinsiyetin de yaşlanma ile alakalı korku ve endişeyi artırdığı kaçınılmaz bir gerçektir. Yapılan çalışmalarda kadınların erkeklere göre daha farklı yaşlandığı, özellikle kilo alma, saçların beyazlaması, kırışıklıklar gibi fiziksel endişeler bakımından kadınların yaşlanma anksiyetelerinin erkeklere oranla daha yüksek olduğu bulunmuştur (Barrett & Robbins, 2008;
Brunton & Scott, 2015; Cameron et al., 2018; Fernández-Jiménez et al., 2020; Jankowski et
3 al., 2015; Koukouli, Pattakou-Parasyri, & Kalaitzaki, 2013). Ayrıca kadınlar beyazlayan saçlarını boyama, kırışıklıkları önlemeye yönelik “yaşlanma karşıtı” kremler kullanma, diyet yapma, yaşlanma belirtilerine karşı kozmetik ve cerrahi müdahaleler gerçekleştirme gibi çeşitli toplumsal baskılara da maruz kalmaktadır (Cameron et al., 2018; Slevin, 2010). Tüm bunlar kadınların beden imajı, benlik kavramı ve ruh sağlığını olumsuz yönde etkilemekte ve yaşlanmaya karşı anksiyete yaşamalarına neden olmaktadır (Peat, Peyerl, & Muehlenkamp, 2008).
Türk literatürüne baktığımızda yaşlanma sürecinin biyolojik boyutu ile ele alındığı birçok çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmalar bünyelerinde yaşlılık döneminde ortaya çıkan sağlık sorunları ile bu sorunlara yönelik çözüm önerilerini barındırmaktadır. Yaşlanma sürecinde biyolojik ve fiziksel rahatsızlıklar önem arz etmekle birlikte üzerinde durulması gereken yegâne problem değildir. Yaşlanma süreci toplumsal bir fenomendir ve sosyokültürel yapılardan da etkilenmektedir. Bu durum da konuya psikososyal bir boyut kazandırmaktadır (Gürsoy Çuhadar & Lordoğlu, 2016). Literatürden de anlaşılacağı gibi toplumun sosyal yapısı, kültürel özellikleri ve bireyler arasındaki ilişkiler kişilerin yaşlanma sürecine yönelik tutumlarına direkt ya da dolaylı olarak etki etmektedir. Sürecin getireceği bu etkiler sonucunda da bireylerde bilinmeze karşı korku olarak tanımlanan “anksiyete” ortaya çıkmaktadır. Tabloya cinsiyet bazlı bakıldığında da yaşlanma olgusu kadınlara toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin getireceği ekstra bir yük olarak karşımıza çıkmaktadır. Çünkü ataerkil toplumlarda genç ve bakımlı olmak ile fiziksel olarak güzel gözükmek kadına yüklenmiş bir sorumluluktur. Yaşlanma süreci ile beden imajının bozulacağı ve toplumda “yaşlı ve çirkin”
olarak tanımlanabilecek bir kategoride yer alacağı düşüncesi kadınlarda erkeklere oranla daha yüksek bir anksiyete oluşmasına neden olabilmektedir (Amuk & Oğuzhanoğlu, 2003; Efe &
Aydemir, 2015; Gürsoy Çuhadar & Lordoğlu, 2016).
Yapılan çalışmalarda kadınlarda yaşlanma anksiyetesinin ortaya çıkmaması için bireylerin süreç hakkında eğitilmesi ve bilgilendirilmesini önerilmektedir. Yaşlanma süreci ile alakalı bilgi sahibi olan veya hemşirelik danışmanlığı alan bireylerin yaşlanmaya karşı daha olumlu tutumlar sergilediği saptanmıştır (Barnett & Adams, 2018; Donizzetti, 2019; Efe & Aydemir, 2015; Jung & Oh, 2016). Literatürden de anlaşılacağı üzere “yaşlanma olgusu” temelinde psikolojik açıdan bir problem yaratmıyorken yalnızca bireylerin bu süreçte nelerle karşılaşacağı konusunda bilinmezlik yaşaması, kültürel yapı ve toplumsal baskılar bir kaygı durumu yaratmaktadır. Dünya literatüründe konunun önemi vurgulanmakta ve çeşitli girişimlerde bulunulmaktayken yaşlı nüfusunun böylesine hızlı arttığı Türk literatüründe konu
4 ile alakalı bir eksiklik olduğu göze çarpmaktadır. Bu bağlamda çalışmamız özellikle de ataerkil bir toplum özelliği taşıyan ülkemiz kadınlarının ileri yaşlardaki yaşamlarında sorun yaratma potansiyeli bulunan yaşlanma anksiyetelerini belirleyebilecek somut bir ölçüm aracını literatüre kazandırabilmek ve sorunun saptanmasıyla bu durumu iyileştirebilecek bir fırsat yaratmak adına gerçekleştirilmiştir.
5 3. GEREÇ VE YÖNTEM
Araştırma Deseni: Araştırma, orta yaş dönemindeki kadınların yaşlanma anksiyetesini belirlemek için Haejin Lee ve Mi-Ae You (2019) tarafından geliştirilen Orta Yaşlı Kadınlar İçin Yaşlanma Anksiyetesi Ölçeği’nin (Aging Anxiety Scale for Middle-Aged Women) Türkçe’ye uyarlanarak geçerlilik ve güvenirliği yapılan metodolojik tipte bir çalışmadır.
Örneklem: Araştırma, Nisan-Aralık 2020 tarihleri arasında 40-59 yaş aralığındaki Türk kadınlarında yapılmıştır. Örneklem sayısının belirlenmesinde, literatürde yer alan ölçek geçerlilik ve güvenirlik çalışmalarında madde sayısının en az 5-10 katı kadar bireye erişilmesi kuralı esas alınmıştır (Tavşancıl, 2014). Bu doğrultuda en az 190 (19x10=190) kadın ile çalışılması hedeflenmiş, belirtilen sürede 262 kadına ulaşılmıştır. Katılımcı kriterlerini; 40-59 yaş arası Türk kadınlar, sosyal medya kullanan (WhatsApp, Instagram, Facebook), Türkçe okuma yazma bilen ve psikiyatrik bir bozukluğu olmayan kadınlar oluşturmuştur.
Veri Toplama Araçları
Verilerin toplanmasında “Birey Tanıtım Formu” ve “Orta Yaşlı Kadınlar İçin Yaşlanma Anksiyetesi Ölçeği Türkçe Formu” kullanılmıştır.
Birey Tanıtım Formu: Literatür doğrultusunda hazırlanmış, kadınların sosyo-demografik özellikleri ile menopoz, sağlık/hastalık öyküsünü içeren sorulardan oluşmaktadır (Lee & You, 2019).
Orta Yaşlı Kadınlar İçin Yaşlanma Anksiyetesi Ölçeği:
Yaşlanma anksiyetesini azaltmak ve yaşam kalitesini artırmaya yönelik müdahalelerin planlanması için geçerli ve güvenilir araçlar kullanılmalıdır. Tüm yaş gruplarının yaşlanma anksiyetesini değerlendirmek için yaygın kullanılan ölçeklerden biri Lasher'ın Yaşlanma Anksiyetesi Ölçeği'dir [AAS] (Lasher & Faulkender, 1993). Bu ölçek yaşlanma anksiyetesinin psikolojik, sosyal, fiziksel ve kişilerarası temel boyutları olduğunu ifade etmiştir (Fernández- Jiménez et al., 2020). Haejin Lee ve Mi-Ae You (2019) 40-59 yaş aralığındaki orta yaş kadınların yaşlanma anksiyetesini belirlemek için AAS ölçeğinin teorik çerçevesine dayanarak
“Orta Yaşlı Kadınlar İçin Yaşlanma Anksiyetesi Ölçeğini” geliştirmiştir. Ölçek beşli likert tipte, dört alt boyut ve 19 maddeden oluşmaktadır. Ölçek alt boyutları; “fiziksel zayıflık”, (1- 4 maddeler), “dış görünüş kaygısı” (5-8 maddeler), “sosyal değersizlik” (9-16.
maddeler) ve “yaşlanmayla ilgili olumsuz beklentiler” (17-19. maddeler) şeklindedir. Tüm alt boyutların toplam değeri toplam puan olarak hesaplanmaktadır. Ölçekten alınabilecek
6 minimum puan 19 maksimum puan 95’tir. Toplam puan arttıkça yaşlanma anksiyetesi artmaktadır. Ölçeğin”yaşlanmayla ilgili olumsuz beklentiler” alt boyutuna ait maddeler ters kodlanmaktadır. Ölçeğin orijinali İngilizce olup, total Cronbach's α değeri 0.91, alt boyutların ise 0.76 ile ~ .88 arasındadır (Lee & You, 2019).
Verilerin toplanması COVID-19 pandemi süreci nedeniyle Google formlar yoluyla online olarak sosyal medya (WhatsApp, Instagram, Facebook) üzerinden gerçekleştirilmiştir. Soru formlarının doldurulması yaklaşık 10 dakika sürmektedir.
Araştırma Basamakları
Dil Geçerliliği /Dil Uyarlaması
o Grup Çevirisi: Dil geçerliliğini sağlamak için; ölçek, ters çeviri stratejisi izlenerek ilk olarak alanında uzman 5 kişiye gönderilip İngilizce’den Türkçe’ye çevirisi yapılmıştır.
Bu kişilerde iyi derecede İngilizce bilme, psikolojik ve kültürel farklılıkları gözetme özellikleri aranmıştır (Karaçam, 2019).
o Geri Çeviri: Ölçeğin geri çevirisi, araştırma grubunda yer almayan ve ölçeğin orijinalini bilmeyen iki yabancı dil uzmanı tarafından yapılmıştır. İlk çevirilerdeki yanlış anlamalar veya net olmayan ifadeler, geri çeviride ortaya çıkarılmıştır (Karaçam, 2019).
İçerik Geçerliliği
o Uzman Görüşü Alınması: Kapsam geçerliliği; ileri ve geri çevirileri karşılaştırmak, çevirinin doğru olup olmadığı, soruların orijinal amacına uygunluğu ve alanı temsil edip etmediğini saptamak için geriatri, psikiyatri ve kadın sağlığı alanında uzman 10 kişi tarafından ölçek değerlendirilmiştir. Uzmanlar ölçekteki her bir maddenin uygunluğunu 1 (uygun değil) ile 4 (çok uygun) şeklinde değerlendirmiş, sonra Davis tekniği ile Kapsam Geçerlik İndeksi (KGİ) hesaplanarak içerik geçerliği doğrulanmıştır. Ölçekte yer alan tüm maddelerin KGİ değeri 0.80 ve üzerinde bulunmuştur. Elde edilen sonuçlara göre madde çıkarımı yapılmamıştır (Karaçam, 2019).
Pilot Uygulama
o Ölçek, hedef yaş grubu 30 kadında ön uygulama yapılarak dil ve içerik açısından anlaşılırlığı ve uygunluğu test edilmiştir. Ölçeğin açık ve anlaşılır olduğu gözlenmiş ve ölçekte değişiklik yapılmadan devam edilmesine karar verilmiştir (Tavşancıl, 2014).
7 o
Yapı Geçerliliği
o Yapı geçerliği, ölçeğin ölçtüğü faktörleri analiz ederek ölçüm aracındaki sorular arasındaki ilişkileri ifade eder. Bu amaçla yapı geçerliliğini test etmek için açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri yapılmıştır (Tezbaşaran,2008).
Güvenilirlik
o Güvenirlik, ölçme aracının aynı koşullar altında aynı sonuçları elde etmedeki tutarlılığıdır. Ölçeğin güvenirliğini değerlendirmek için iç tutarlılık analizi yapılmış, toplam puan korelasyonu, Cronbach's α ve test-tekrar test yöntemleri kullanılmıştır (Tavşancıl, 2014).
Verilerin Analizi
Verilerin analizi için IBM SPSS Statistics 25.0 (IBM SPSS Statistics for Windows, Armonk, NY: IBM Corp.) ve LISREL v. 8.72 paket programı kullanılmıştır. Verilerin tanımlayıcı istatistiklerinde ortalama, standart sapma, medyan, minimum, maksimum, frekans ve yüzde değerleri kullanılmıştır. Zamana karşı değişmezliğini değerlendirmek için; aynı örneklem grubundan aynı şartlar altında test-tekrar test yöntemi kullanılarak Pearson Momentler Çarpımı ile aralarındaki korelasyon hesaplanmıştır. Dört hafta arayla gerçekleştirilen test- tekrar test değerlendirmesinde ölçeğin toplam puanları arasındaki Sınıf İçi Korelasyon Katsayısı (Intraclass Correlation Coefficient (ICC) hesaplanmıştır. Ölçek iç tutarlılığı için ayrıca Cronbach α katsayısı kullanılmıştır. Veri setinin uygunluğunu değerlendirmek için Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) ve Bartlett’s Küresellik Testi uygulanmıştır. Ölçeğin faktör desenini belirleyebilmek için Açıklayıcı Faktör Analizi (AFA) ve iç yapı geçerliliği için Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) yapılmıştır. DFA için kikare ve serbestlik derecesi (χ²/df), Comparative Fit Index (CFI), Incremental Fit Index (IFI), Standardized Root Mean Square Residual (SRMR), Root Mean Square Error of Approximation (RMSEA), Relative Fit Index (RFI) ve Non-Normed Fit Index (NNFI) uyum iyiliği değerleri hesaplanmıştır. Tüm analizlerde anlamlılık düzeyi 0,05 olarak belirlenmiştir (Çokluk, Şekercioğlu, & Büyüköztürk, 2012; Hooper, Coughlan, & Mullen, 2008; Şimşek, 2007).
8 Etik hususlar
Bu araştırma Helsinki Bildirgesi'ne uygun olarak yapılmıştır. Araştırma öncesinde Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Araştırmalar Etik Kurulundan etik onay alınmıştır (Etik numara:20-1T/39;08.01.2020), (EK III).Katılımcılardan anket uygulaması öncesi online yazılı onam alınmıştır.
9 4. BULGULAR
Araştırmaya katılan 40-59 yaş aralığındaki kadınların yaş ortalaması 48.64 ± 5.38’dir.
Kadınların %36.3’ü lise, %21.8’i üniversite mezunu; %86.3’ü evli; %69.9’u 2 ≤çocuk sahibi;
%58’i ev hanımı, %79.8’i çekirdek bir aileye sahip; %59.9’unun geliri giderine denk;
%29.4’ünün fiziksel kronik bir hastalığı mevcut; %49.2’si menopoza girmiş ve menopoza girenlerin %72.1’i menopoz döneminde herhangi sorun yaşamamıştır.
Geçerlilik Analizi
Ölçeğin yapı geçerliğini incelemek için KMO değeri 0.945 ve Bartlett’s Küresellik Testi (x²=
4463.74, p<0.001) sonucuna göre faktör analizi için oldukça yeterli bulunmuştur.
Açıklayıcı ve Doğrulayıcı Faktör Analizi sonucunda tüm maddelerin faktör yüklerinin 0.53 ile 0.86 arasında olduğu ve orijinal ölçek ile uyumlu olacak şekilde dört alt boyut altında toplandığı ve alt boyutların total varyansın % 77.27’sini açıkladığı bulunmuştur (Tablo 1, Şekil 1). Araştırmada DFA sonuçlarına göre ki-kare değerinin serbestlik derecesine bölünmesiyle elde edilen uyum iyiliği değeri 4.21 olarak bulunmuştur. Sıklıkla kullanılan diğer uyum iyiliği değerlerinin sonuçları ise RMSEA değeri 0.099, SRMR değeri 0.066, CFI değeri 0.97, NNFI değeri 0.97, RFI değeri 0.96, IFI değeri ise 0.97 olarak bulunmuştur (Tablo 2).
Güvenilirlik Analizi
Ölçeğin geneli ve alt boyutlarının iç tutarlılığı Cronbach α katsayısı ile değerlendirilmiştir.
Ölçek toplam Cronbach α güvenilirliği 0,962, alt boyutlarının güvenilirlik katsayıları ise;
fiziksel zayıflık α=0,876; dış görünüş kaygısı α=0,914; sosyal değersizlik α=0,949 ve olumsuz beklentiler alt boyutu için α=0,836 bulunmuştur.
Zamana karşı değişmezliğini değerlendirmek için dört hafta arayla gerçekleştirilen test-tekrar test değerlendirmesinde ölçeğin toplam puanları arasındaki ICC katsayısı 0.999 saptanmıştır.
Ölçeğin alt boyut ICC değerleri ise, fiziksel güçsüzlük(0.994), dış görünüş kaygısı (0.997), sosyal değersizlik (0.998), olumsuz beklentiler (0.982) bulunmuştur.
10 Tablo 1: Ölçeğin Orijinal Boyut Yapısına Göre Faktör Analizi ve İç Tutarlılık Sonuçları
Factor Items Factor
Loadings
Range of Factor Loadings
Coefficient of Cronbach’s
alfa
Fiziksel güçsüzlük
1. Eskiden olduğum gibi olmadığımı hissediyorum.
0,82
0,72-0,82 0,876 2. Aktivitelerimde gittikçe artan fiziksel
kısıtlama olduğunu hissediyorum.
0,79 3. Yeni şeyleri daha önce olduğu gibi hızlı
öğrenemediğimi hissediyorum.
0,72 4. Menopozun sağlık problemlerine neden
olacağından korkuyorum.
0,78
Dış görünüş kaygısı
5. Yaşlanıyor olduğumla ile ilgili düşünmek istemiyorum.
0,76
0,53-0,76 0,914 6. Aynaya baktığımda değiştiğimi görmek
istemiyorum.
0,75 7. Bir kadın olarak çekiciliğimin giderek
azaldığını düşünüp endişeleniyorum.
0,61 8. Yaşlı ve çirkin görüneceğimden
korkuyorum.
0,53
Sosyal değersizlik
9. Ekonomik bağımsızlığımın yaşlılıkta zor olacağından endişeliyim.
0,81
0,57-0,81 0,949 10. Yaşlandığımda kimsesiz yaşlılar gibi
olacağımdan korkuyorum.
0,81 11. Yaşlandığımda insanların beni
görmezden gelmesinden korkuyorum.
0,77 12. Gelecekte kalan yaşam sürem konusunda
belirsizlik hissediyorum.
0,76 13. Yalnız kalacağımdan korkuyorum. 0,73 14. Kendim için karar verebileceğim veya
yapabileceğim daha az şey olacağından korkuyorum.
0,68
15. Hayatımın geri kalanında ne yapacağımı bilmiyorum.
0,65 16. Yaşlandıkça, dürüst ve güvenilecek birine
ihtiyacım olduğunu düşünüyorum.
0,57 17. *Yaşlandıkça kendimi daha rahat
hissediyorum.
0,86
11 Olumsuz
beklentiler
18.* Yaşlandığımda şimdi olduğumdan daha
bilge olacağımı düşünüyorum. 0,76 0,63-0,86 0,836
19.*Yaşlandığımda bile hayat memnun edici
olabilir. 0,63
*ters kodlama gerektiren maddeler
Tablo 2: Doğrulayıcı Faktör Analizi Uyum İyiliği İndeksi Değerleri
Uyum indeksi Kabul edilebilir uyum kriterleri* Uyum iyiliği sonuçları Kikare/sd 2 < Kikare/sd < 5
615,39/146=4,21 Yüksek uyum*
RMSEA
0,05 < RMSEA < 0,09 (iyi)
RMSEA<0.10 (yeterli) 0,099 Yeterli uyum*
SRMR SRMR<0,08
0,066 Yüksek uyum*
CFI 0.95 ≤ CFI ≤ 1.00
0,97 Yüksek uyum*
NNFI 0.95 ≤ NNFI ≤ 1.00
0,97 Yüksek uyum*
RFI 0.90 < RF I≤ 1
0,96 Yüksek uyum*
IFI 0.95 < IFI ≤ 1
0,97 Yüksek uyum*
* (Çokluk et al., 2012; Hooper et al., 2008; Şimşek, 2007)
12 Şekil 1: Orta Yaş Kadınlar İçin Yaşlanma Anksiyetesi Ölçeği Doğrulayıcı Faktör Analizi Çıktısı
13 5. TARTIŞMA
Yaşlanma, fiziksel, psikolojik, sosyal ve duygusal seviyelerde olgunlaşan değişikliklerle karakterize doğal bir süreçtir. Bununla birlikte, şu anda Türkiye bağlamında orta yaş kadınların bu süreçle nasıl başa çıktığını değerlendiren bir ölçek yoktur. Bu nedenle, bu çalışmada ölçeğin psikometrik özellikleri test edilmiş ve ölçeğin Türk popülasyonuna uygun hale getirilmiş ve uyarlanmıştır.
Bir ölçüm aracında geçerlilik değişkeni amaca yönelik ölçme derecesidir. Bir ölçüm aracının geçerli sayılması için güvenilir olması koşulu aranırken, güvenilir olması hiçbir zaman geçerli olmasını garanti etmez (Aksayan & Gözüm, 2003). Özgün ölçeğin uyarlama çalışmasında öncelikle çeviri aşaması tamamlanmış olup bunu takiben uzman görüşleri doğrultusunda kapsam geçerliliği doğrulanmıştır. Ölçekteki tüm maddeler için CVI değeri 0,80’in üzerinde hesaplanmış olup Davis tekniğiyle hesaplanan CVI değerlerinin 0,78’in üzerinde olması önerilmektedir (Geçkil & Tikici, 2015).
Ölçüm araçlarının ölçtüğü yapıyı ne derece ölçebildiğinin belirlenmesi anlamına gelen yapı geçerliliği değerlendirmesine yönelik DFA uygulanmıştır (Şencan, 2005). Ölçek uyarlama çalışmalarında, orijinal ölçeğin belli bir faktör yapısına sahip bulunması nedeniyle DFA kullanımı daha uygun görülmektedir (Güngör, 2016). Faktör analizi öncesinde hesaplanan KMO değerinin 0,60’ın üzerinde olması örneklem büyüklüğünün yeterliliğine işaret etmektedir ve çalışmada oldukça yüksek çıkmıştır (Şencan, 2005; Tezbaşaran, 2008). Ayrıca faktör analizi gerçekleştirebilmek için evrenin normal dağılıma sahip olması beklenmektedir.
Bu amaçla Bartlett’s Küresellik Testi uygulanarak örneklem grubu değerlendirilmekte ve faktör analizine uygunluğu değerlendirmek üzere anlamlılık değeri kontrol edilmektedir.
Değerin p<0.05 olması maddelerin faktör analizine uygunluğunun göstergesidir (Çokluk et al., 2012). Bu çalışmada Bartlett’s Küresellik Testi sonucu oldukça anlamlı bulunmuştur(p<0.001). Orijinal ölçeğin yapı geçerliğinde ise Bartlett küresellik testi sonucunda KMO değeri .89 ve Chi-Square değeri 1804.61 (p <.001) olarak modele uygun olarak bulunmuş ve çalışmadaki veriler ile uygunluk göstermiştir ( Lee, & You.2019).
Ölçek maddelerinin faktör ağırlıkları incelendiğinde 0.53 ile 0.86 arasında olduğu bulunmuştur. Faktör yükleri işaretine bakılmaksızın 0.60 ve üstü yük değeri yüksek; 0.30-0.59 arası yük değeri orta düzeyde büyüklükler olarak tanımlanmaktadır. Özellikle az sayıda maddesi bulunan ölçüm araçlarında 0.30 alt sınır olarak kabul edilebilir bir değerdir (Çokluk et al., 2012). Çalışmamızda faktör ağırlıkları yüksek ile, kabul edilebilir değerler arasında
14 olduğundan, ayrıca örneklem grubu büyüdükçe korelasyon düzeylerinin anlamlı çıkma olasılığı da artacağından dolayı ölçekten madde çıkarılması tercih edilmemiştir.
Ölçeğin alt boyutlarının uyumunu doğrulamak amacıyla yapı geçerliliği aşamasının ikinci ayağı olan DFA’de uyum iyiliği değerleri hesaplanmıştır (Tablo 2). RMSEA değeri dışındaki tüm değerlerin yüksek uyum iyiliğine sahip olduğu, RMSEA değerinin ise kabul edilebilir düzeyde olduğu görülmektedir (Çokluk et al., 2012; Hooper et al., 2008; Şimşek, 2007).
Güvenilirlik ölçüm aracının yinelenebilir olduğunu gösteren ve her ölçüm aracında olması gereken temel özelliktir (Karaçam, 2019). Cronbach alfa katsayısı, güvenilirliğin belirlenmesinde kullanılan ve iç tutarlılığı ölçen bir yöntem olup, bu değerin yüksek olması maddelerin birbiri ile tutarlı olduğunu göstermektedir (Aksayan & Gözüm, 2003; Erbil &
Bakır, 2009; Tezbaşaran, 2008). Literatürde Cronbach alfa katsayısının <0.39’un altında olması ölçeğin güvenilir olmadığını, 0.4-0.59 arası düşük güvenilirlik, 0.6-0.79 arası güvenilir, 0.8-1.00 arası ise yüksek güvenilirlikte olduğu belirtilmektedir (Alpar, 2012).
Çalışmada ölçeğin total ve alt boyutlarının Cronbach α güvenilirlik katsayısı değerleri yüksek güvenilirlikte saptanmış ve ölçeğin orijinal güvenirlik katsayılarından (Cronbach α =0.91) yüksek çıkmıştır. ( Lee, & You.2019).
Güvenilirlik belirlemede ölçüm aracının ölçmedeki kararlılığını göstermek amacıyla kullanılan yöntemlerden biri de test-tekrar testtir. Ölçümler arasındaki güvenilirlik belirlenirken kullanılan korelasyon katsayısı 0-1 arasında olmalıdır (Aksayan & Gözüm, 2003). Sağlık alanlarında aynı bireyden alınan tekrarlı ölçümlerin değerlendirilmesi amacıyla sıklıkla ICC kullanılmaktadır (Ateş, Öztuna, & Genç, 2009). Bu çalışmada dört hafta arayla yapılan ICC değerlendirmesi sonucu iki ölçüm arasında mükemmel bir uyum olduğu bulunmuştur. Test-tekrar test sonuçlarına göre ölçek maddelerine verilen cevaplar tutarlıdır ve ölçek güvenilir bir ölçektir.
Orijinal ölçek kullanılarak Kore’de yapılan birkaç çalışmada çarpıcı sonuçlar elde edilmiştir.
Geç orta yaş kadınlarda yapılan çalışmada benlik saygısı ve eş desteği düşük olan, menopoz semptomları yüksek olan kadınların yaşlanma anksiyetisinin artığı saptanmıştır (Nam et al., 2021). Diğer bir çalışmada sosyal destek ve sağlığı geliştirme davranışının yaşlanma kaygısını azalttığı görülmüştür (Seo & Noh, 2019). Hyun Young Kim (2020) tarafından yapılan çalışmada ise orta yaş kadınların yaşlanma kaygısını iş ve evlilik doyumu, algılanan sağlık, dayanıklılık ve benlik saygısının etkilediği saptanmıştır (Kim, 2020).
15 Sınırlılıklar
Covid –19 pandemisi nedeniyle veriler yüz yüze görüşme yöntemiyle değil, online formlar üzerinden toplanmıştır. Araştırma küçük bir popülasyonda yapılmıştır. Ölçeğin farklı bölgelerde, farklı örneklem gruplarına da uygulanması ve girişimsel çalışmalarda kullanılması önerilmektedir.
6. SONUÇ VE ÖNERİLER
Araştırma sonucunda geliştirilen ölçeğin; madde puanları ile ölçek toplam puanı arasında pozitif yönde ve istatistiksel olarak ileri düzeyde ilişki olduğu,
Tüm maddelerin faktör yüklerinin 0.53 ile 0.86 arasında olduğu,
Orijinal ölçek ile uyumlu olacak şekilde dört alt boyut altında toplandığı,
Alt boyutların total varyansın % 77.27’sini açıkladığı,
Ölçeğin uyum indeks değerlerinin; RMSEA (0.099), SRMR (0.066), CFI (0.97), NNFI (0.97), RFI (0.96), IFI (0.97) şeklinde kabul edilebilir düzeyde olduğu,
Cronbach Alpha Güvenirlik Katsayısı 0,96 olarak belirlenmiş olup ölçek iç tutarlılık katsayısına göre yüksek derecede güvenilir olduğu,
Ölçeğin zamana göre değişmezlik (test re test) güvenirliğinin (ICC=0.999) yüksek olduğu belirlenmiştir.
Buradan hareketle sonuç olarak, yaşlanma sürecine girecek olan kadınların yaşlanma üzerine olan tutumları ölçmek amacıyla uyarlaması yapılan, “Orta Yaş Kadınlar İçin Yaşlanma Anksiyetesi Ölçeği” dört alt boyut ve toplam 19 maddeden oluşan yaşlanma anksiyetesi konu alanında ülke genelinde kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olduğu söylenebilmektedir.
Bu sonuçlar doğrultusunda;
Türk literatürüne kazandırılan bu ölçek ile yaşlanma sürecine girecek olan kadınların yaşlanma üzerine olan tutumları belirlenebilecek ve anksiyeteleri yüksek olması halinde literatürün de desteklediği gibi bilgilendirme ve eğitimler aracılığıyla sürece olan tutumlarının olumlu yönde geliştirilmesine yardımcı olunabilecektir.
Ayrıca bu ölçüm aracı kadınlarda yaşlanma anksiyetesini artıran veya azaltan faktörlerin belirlenmesine de ışık tutabilecektir.
Kadınların yaş alma sürecindeki anksiyetelerini azaltmak için sağlıklı yaşam girişimleri ile desteklenmesi, benlik saygısını artırıcı ve sosyal destek içeren faaliyetlere katılım sağlaması, menopoz semptomlarını azaltmak ve sağlıklı yaşam
16 biçimi davranışlarını artırmak için programlar geliştirmede eğitim ve arabuluculuk sağlanması önerilmektedir.
7. KAYNAKLAR
Aksayan, S., & Gözüm, S. (2003). Kültürlerarası Ölçek Uyarlaması İçin Rehber II:
Psikometrik özellikler ve kültürlerarası karşılaştırma. Hemşirelikte Arastırma Gelistirme Dergisi, 1, 3–14.
Alpar, R. (2012). Spor, Sağlık ve Eğitim Bilimlerinde Örneklerle Uygulamalı İstatistik ve Geçerlik-Güvenirlik. Ankara: Detay Yayıncılık 2. Baskı.
Amuk, T., & Oğuzhanoğlu, N. K. (2003). Yaşlanma ve Depresyon. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 4, 113–121.
Ateş, C., Öztuna, D., & Genç, Y. (2009). Sağlık Araştırmalarında Sınıf İçi Korelasyon Katsayısının Kullanımı. Türkiye Klinikleri J Biostat, 1(2), 59–64. Retrieved from https://www.turkiyeklinikleri.com/article/tr-saglik-arastirmalarinda-sinif-ici-korelasyon- katsayisinin-kullanimi-55792.html
Barnett, M. D., & Adams, C. M. (2018). Ageism and aging anxiety among young adults:
relationships with contact, knowledge, fear of death, and optimism. Educational Gerontology, 44(11), 693–700. https://doi.org/10.1080/03601277.2018.1537163
Barrett, A. E., & Robbins, C. (2008). The multiple sources of women’s aging anxiety and their relationship with psychological distress. Journal of Aging and Health, 20(1), 32–65.
https://doi.org/10.1177/0898264307309932
Brunton, R. J., & Scott, G. (2015). Educational Gerontology Do We Fear Ageing? A Multidimensional Approach to Ageing Anxiety. Educational Gerontology, 41(11), 786–
799. https://doi.org/10.1080/03601277.2015.1050870
Cameron, E., Ward, P., Mandville-Anstey, S. A., & Coombs, A. (2018). The female aging body: A systematic review of female perspectives on aging, health, and body image.
Journal of Women and Aging, 31(1), 3–17.
https://doi.org/10.1080/08952841.2018.1449586
Çataloğlu, S. (2018). Yaşlılık , Değer v e Teknoloji. International Journal of Human Studies, 1(1), 25–33. https://doi.org/https://doi.org/10.35235/uicd.434005
Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli
17 İstatistik: SPSS ve Lisrel Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık 2. Baskı.
Donizzetti, A. R. (2019). Ageism in an aging society: The role of knowledge, anxiety about aging, and stereotypes in young people and adults. International Journal of
Environmental Research and Public Health, 16(8).
https://doi.org/10.3390/ijerph16081329
Efe, A., & Aydemir, M. (2015). Being an Old Woman: Old-age and Women within the Frame of Psychosociological Theories: The Example of Isparta Old Age Asylum. Review of the Faculty of Divinity, University of Süleyman Demirel, 1(34), 193–223. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/794216
Erbil, N., & Bakır, A. (2009). Developing Inventory of Professional Attitude at Occupation.
Journal of Human Sciences, 6(1), 290–302. Retrieved from https://j- humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/419/346
Fernández-Jiménez, C., Álvarez-Hernández, J. F., Salguero-García, D., Aguilar-Parra, J. M.,
& Trigueros, R. (2020). Validation of the lasher and faulkender anxiety about aging scale (AAS) for the Spanish context. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(12), 1–10. https://doi.org/10.3390/ijerph17124231
Geçkil, T., & Tikici, M. (2015). Örgütsel Demokrasi Ölçeği Geliştirme Çalışması. Amme
İdaresi Dergisi, 48(4), 41–78. Retrieved from
https://toad.halileksi.net/sites/default/files/pdf/orgutsel-demokrasi-olcegi-toad.pdf
Gürsoy Çuhadar, S., & Lordoğlu, K. (2016). Ageing and Related Problems in the Process of Demographic Transformation in Turkey. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (54), 63–80. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/329448
Hooper, D., Coughlan, J., & Mullen, M. R. (2008). Structural Equation Modelling: Guidelines for Determining Model Fit Structural Equation Modelling: Guidelines for Determining Model Fit. The Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53–60.
https://doi.org/10.1037/1082-989X.12.1.58
Jankowski, G. S., Diedrichs, P. C., Williamson, H., Christopher, G., & Harcourt, D. (2015).
Looking age-appropriate while growing old gracefully: A qualitative study of ageing and body image among older adults. Journal of Health Psychology, 21(4), 550–561.
https://doi.org/10.1177/1359105314531468
Jung, Y.-O., & Oh, H. (2016). The Effects of Social support, Self-efficacy and Perceived health status on Aging anxiety of the Middle-aged women. Journal of Korean Public
Health Nursing, 30(1), 30–41. Retrieved from
18 http://dx.doi.org/10.5932/JKPHN.2016.30.1.30
Karaçam, Z. (2019). Adaptation of Scales to Turkish. J Midwifery and Health Sci , 2(1), 28–
37.
Kim, H. Y. (2020). Factors Affecting Aging Anxiety in Middle Aged Women. Journal of the Korea Academia-Industrial Cooperation Society, 21(6), 563–573.
https://doi.org/10.5762/KAIS.2020.21.6.563
Koukouli, S., Pattakou-Parasyri, V., & Kalaitzaki, A. E. (2013). Self-reported aging anxiety in Greek students, health care professionals, and community residents: A comparative study. Gerontologist, 54(2), 201–210. https://doi.org/10.1093/geront/gnt036
Lasher, K. P., & Faulkender, P. J. (1993). Measurement of aging anxiety: Development of the Anxiety about Aging Scale. International Journal of Aging and Human Development, 37(4), 247–259. https://doi.org/10.2190/1U69-9AU2-V6LH-9Y1L
Lee, H., & You, M.-A. (2019). Development of an Aging Anxiety Scale for Middle-Aged Women. J Korean Acad Nurs, 49(1), 14. https://doi.org/10.4040/jkan.2019.49.1.14 Lewis-Smith, H. (2014). Ageing, anxiety and appearance: exploring the body image of women
in midlife. Journal of Aesthetic Nursing, 3(3), 134–135.
https://doi.org/10.12968/joan.2014.3.3.134
Nam, E.-C., Kim, S., Kim․na, M., Kim, E., Kang․seung, D.-Y., Ryu․ye-Won, M., & Jung, P.-E.
(2021). Factors Affecting Aging Anxiety among Late Middle-aged Women. Journal of the Korean Applied Science and Technology, 38(1), 136–146.
https://doi.org/10.12925/jkocs.2021.38.1.136
Pakpour, A., Namjoo, S., Sabahiazar, K., Jafarabadi, M. A., Chattu, V. K. r, &
Allahverdipour, H. (2020). Psychometric Properties of the “ Lasher and Faulkender Anxiety about Aging Scale ” among Iranian older people, 1–14.
https://doi.org/https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-75395/v1
Peat, C. M., Peyerl, N. L., & Muehlenkamp, J. J. (2008). Body image and eating disorders in Older adults: A review. Journal of General Psychology, 135(4), 343–358.
https://doi.org/10.3200/GENP.135.4.343-358
Şencan, H. (2005). Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde Güvenirlik ve Geçerlik (1. Baskı).
Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Seo, J.-H., & Noh, Y.-G. (2019). Influences of Social Support and Health Promotion Behavior on Aging Anxiety among Middle Aged Women. Journal of Digital Convergence, 17(11), 339–347. https://doi.org/10.14400/JDC.2019.17.11.339
19 Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş; Temel İlkeler ve LİSREL
Uygulamaları. Ankara: Ekinoks Yayıncılık.
Slevin, K. F. (2010). “If i had lots of money. I’d have a body makeover:” Managing the aging body. Social Forces, 88(3), 1003–1020. https://doi.org/10.1353/sof.0.0302
Tavşancıl, E. (2014). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi (5. Baskı). Ankara:
Nobel Yayıncılık.
Tezbaşaran, A. A. (2008). Likert Tipi Ölçek Hazırlama Kılavuzu. Likert Tipi Ölçek
Hazırlama Kılavuzu Üçinci Sürüm E-Kitap, 1–65.
https://doi.org/10.1017/CBO9781107415324.004
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2021). İstatistiklerle Yaşlılar. Retrieved May 20, 2021, from https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2020-37227
Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması. (2018). Retrieved from http://www.hips.hacettepe.edu.tr/tnsa2018/rapor/sonuclar_sunum.pdf
World Health Organization. (2020). Ageing. Retrieved April 30, 2021, from https://www.who.int/health-topics/ageing#tab=tab_1
20 EKLER
EK I. BİREY TANILAMA FORMU
1. Yaşınız: ………
2. Eğitim durumunuz:
1. ( ) Okur-yazar 2. ( ) İlkokul 3. ( ) Ortaokul
4. ( ) Lise 5. ( ) Yükseköğretim ve üstü
3. Medeni durumunuz:
1. ( ) Bekar 2. ( ) Evli 3. Diğer
4. Çocuk sayınız:...
5. Mesleğiniz:
1. ( ) Ev hanımı 2. ( ) Memur 3. ( ) İşçi
4. ( ) Emekli 5. ( ) Diğer...
6. En uzun süre yaşadığınız yer:
1. ( ) İl
2. ( ) İlçe 3. ( ) Kasaba
4. ( ) Köy
7. Sosyal güvenceniz (SGK (SSK, BAĞ-KUR, Emekli Sandığı, Özel sigorta vs.) 1. ( ) Var
2. ( ) Yok
8. Gelir durumunuzu nasıl değerlendiriyorsunuz?
1. ( ) Gelir giderden az 2. ( ) Gelir gidere denk
21 3. ( ) Gelir giderden fazla
9. Aile Tipiniz:
1. ( ) Çekirdek aile 2. ( ) Geniş aile 3. ( )Parçalanmış aile 4. ( )Tek yaşayan
10. Kronik bir hastalığınız (kalp, tansiyon, şeker, böbrek yetmezliği vb.) var mı?
1. ( ) Evet 2. ( ) Hayır
11. Yanıtınız evet ise ne kadar süredir var? ………...
12. Menopoza girdiniz mi?
1. ( ) Evet 2. ( ) Hayır
3.. Menapoz öncesi belirtiler dönemindeyim
13. menapoza girdiyseniz bu süreçte herhangi bir problem yaşadınız mı?
1. ( ) Evet ………
2. ( ) Hayır
14. Boş zamanlarınızda neler yaparsınız? (Birden fazla seçenek işaretleyebilirsiniz) 1. ( ) Genellikle evde olurum
2. ( ) Arkadaşlarımla görüşürüm 3. ( ) Ailemle vakit geçiririm 4. ( ) İlgilendiğim bir hobi var 5. ( ) Kitap okurum
6. ( ) Diğer ………
15. Sizce “yaşlanma” nedir?
………
………
………
22 EK II. ORTA YAŞLI KADINLAR İÇİN YAŞLANMA ANKSİYETESİ ÖLÇEĞİ
Aşağıdaki cümleler orta yaşlı kadınların yaşlılık anksiyete düzeyini belirlemektedir.
Kendinize en yakın hissettiğiniz cümleyi işaretleyiniz.
SORULAR
Kesinlikle katılmıyoru m Katılmıyor um Kararsızım Katılıyoru m Kesinlikle katılıyorum
1. Eskiden olduğum gibi olmadığımı hissediyorum. 1 2 3 4 5 2. Aktivitelerimde gittikçe artan fiziksel kısıtlama olduğunu
hissediyorum.
1 2 3 4 5
3. Yeni şeyleri daha önce olduğu gibi hızlı öğrenemediğimi hissediyorum.
1 2 3 4 5
4. Menopozun sağlık problemlerine neden olacağından korkuyorum.
1 2 3 4 5
5. Yaşlanıyor olduğumla ile ilgili düşünmek istemiyorum. 1 2 3 4 5 6. Aynaya baktığımda değiştiğimi görmek istemiyorum. 1 2 3 4 5 7. Bir kadın olarak çekiciliğimin giderek azaldığını düşünüp
endişeleniyorum.
1 2 3 4 5
8. Yaşlı ve çirkin görüneceğimden korkuyorum. 1 2 3 4 5
9. Ekonomik bağımsızlığımın yaşlılıkta zor olacağından endişeliyim.
1 2 3 4 5
10. Yaşlandığımda kimsesiz yaşlılar gibi olacağımdan korkuyorum.
1 2 3 4 5
11. Yaşlandığımda insanların beni görmezden gelmesinden korkuyorum.
1 2 3 4 5
12. Gelecekte kalan yaşam sürem konusunda belirsizlik hissediyorum.
1 2 3 4 5
13. Yalnız kalacağımdan korkuyorum 1 2 3 4 5
14. Kendim için karar verebileceğim veya yapabileceğim daha az şey olacağından korkuyorum
1 2 3 4 5
15. Hayatımın geri kalanında ne yapacağımı bilmiyorum 1 2 3 4 5 16. Yaşlandıkça, dürüst ve güvenilecek birine ihtiyacım
olduğunu düşünüyorum.
1 2 3 4 5
17. *Yaşlandıkça kendimi daha rahat hissediyorum 5 4 3 2 1
23 18.* Yaşlandığımda şimdi olduğumdan daha bilge olacağımı
düşünüyorum.
5 4 3 2 1
19.*Yaşlandığımda bile hayat memnun edici olabilir. 5 4 3 2 1
24 EK III. ETİK KURUL ONAY BELGESİ
25
